Psalmus 80

Numérotation du verset Ps. 80,1 

¶In finem
¶Codd. : (Ps. 80) D30 Ω M, f. 172rb-173rb ; ΩX1, f. 233vb (Ps. 80:1-16) ; ΩX3, f. 239ra (Ps. 80:7-17) ; P10489 ; ω 1 ω² ; Ps-G
pro torcularibus
quinta sabbati psalmus
Asaph1.
1 quinta sabbati psalmus Asaph Rusch ] Asaph Ps-G D14 , psalmus ipsi Asaph quinta sabbati ΩSX# Ed1530 , psalmus David quinta sabbati D30 , Asaph quinta sabbati Ps-G (I) cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 80,2 I

Exultate Deo
adiutori nostro ¦ iubilate
Deo Iacob.
Numérotation du verset Ps. 80,3 II

Sumite
psalmum
et date tympanum ¦
psalterium iocundum
cum cithara. 2
2 <divisio.> II psalmum… tympanum ¦ Ω M ω 1 P10489] psalmum ¦… tympanum ΩX VII me’… te’... tempestatis’ Ω M ΩX1, me… te ¦ … tempestatis ΩX3, me’… te’... tempestatis ¦ D30 ω 1 VIII meus… te ¦ Israel... recens Ω M ω 1] meus’… te Israel’… recens’ ΩX IX tuus qui eduxi te de terra Egypti ¦ dilata os tuum et implebo illud ΩM ω 1] tuus’ qui eduxi te de terra Egypti ’ ΩX XV adipe frumenti ¦ Ω MX1 ω 1] adipe ¦ frumenti ΩX3
Numérotation du verset Ps. 80,4 III

Bucinate
in neomenia tuba ¦ in insigni
die sollemnitatis vestre3
3 vestre Ps-G (ΨB) Ω ΩX1 Rusch edd. cum Ps-R ] nostre Ps-G D30 ² (in ras.?) Correc2 (hebr. et antiq. et grecus et Ieron. habent NOSTRE non habent VESTRE ) ω 1
Numérotation du verset Ps. 80,5 IV

Quia preceptum
in Israel4
4 in Ω Rusch Clementina Ps-G (rell. codd.) cum Ps-R ] om. Ps-G
est ¦ et iudicium Dei5 Iacob.
5 Dei] Deo ω 1
Numérotation du verset Ps. 80,6 V

Testimonium
in Ioseph
posuit
illud
cum
exiret de terra Egypti ¦
linguam
quam non noverat audivit.
Numérotation du verset Ps. 80,7 VI

Divertit6
6 Divertit Ps-G Ω ΩX P10489 Rusch ] Devertit Ps-G
ab oneribus
dorsum7 eius ¦
7 dorsum Ps-G ω 1 ΩX P10489 Rusch ] gressum Ω M
manus eius8 in cophino
8 eius² Ps-G D30 Ω MX] om. P10489 (hapax)
servierunt.
Numérotation du verset Ps. 80,8 VII

In tribulatione
invocasti me et liberavi te ¦ et9 exaudivi te in abscondito
9 et ΩS ΩX3 P10489 Ps-γ Ps-δ Rusch ] om. Ps-G D30 Ω M ΩX1 ω 1
tempestatis ¦ probavi te
apud aquam contradictionis.
Numérotation du verset Ps. 80,9 VIII

Audi10
10 Audi Ω MX ω 1 P10489 Rusch ] audivi ΩX3*, Diapsalma praem. Ps-G
populus meus
et contestabor
te ¦ Israel si audieris me11
11 audieris me Ps-G P10489 Ω ΩX ω1 cum Ps-R Rusch (inv. )] audias me Ps-G
Numérotation du verset Ps. 80,10 

non erit in te
deus recens ¦
neque adorabis12
12 neque Rusch Ω ΩX Ps-G (V D plerique codd. ) P10489 ω1 cum Ps-R ] nec Ps-G
deum alienum.
Numérotation du verset Ps. 80,11 IX

Ego enim
sum Dominus
Deus tuus
qui
eduxi te
de terra Egypti ¦
dilata os tuum
et implebo illud.
Numérotation du verset Ps. 80,12 X

Et non audivit populus meus
vocem meam ¦ et Israel
non intendit mihi.
Numérotation du verset Ps. 80,13 XI

Et dimisi eos13
13 eos Ps-G (V D plerique codd. ) Ω ΩX ω1 P10489 Rusch cum Ps-R ] illos Ps-G
secundum desideria
cordis eorum ¦
ibunt in adinventionibus suis.
Numérotation du verset Ps. 80,14 XII

Si populus meus audisset me ¦
Israel
si in viis meis
ambulasset.
Numérotation du verset Ps. 80,15 XIII

Pro nihilo
forsitan } inimicos eorum14
14 inimicos eorum] inimicus meus ΩX3*
humiliassem ¦ et super tribulantes eos misissem
manum meam.
Numérotation du verset Ps. 80,16 XIV

Inimici15 Domini
15 Inimici ω 1 Ps-G Rusch ] + vero ΩX (al. m.) P10489
mentiti sunt ei ¦
et
erit tempus
eorum in secula16.
16 secula Rusch Ω ΩX Ps-G (V D plerique codd. ) P10489 ω1 cum Ps-R ] seculo Ps-G
Numérotation du verset Ps. 80,17 XV

Et cibavit eos17
17 eos Rusch Ps-G (D) Ω ω1 cum Ps-R ] illos Ps-G ( codd. et edd. ) D30
ex adipe frumenti ¦
et de petra melle
saturavit eos18.
18 eos Rusch Ps-G P10489 ω1 cum Ps-R ] illos Ps-G

Psalmus 80

Numérotation du verset Ps. 80,6 
Sermo 175
prol.| ¶ De linguarum divisione in Septuaginta. In Psalmo 80.
Ioseph cum exiret1 de terra Egypti linguam quam non noverat audivit2.
1 e xiret ] –ivit P16468
2 Ps. 80, 6
marg.| {A} Ante edificationem turris Babel unica erat lingua scilicet hebrea. Unde Gn. 11 Erat terra labii unius. Sed post confusa est in septuaginta {2. XXI r } linguas. Primo occurrit considerandum quid est unum habere labium, quid diversa et unde contingat divisio. Secundo quid hoc significet quod in septuaginta linguas facta est divisio.
marg.| {B} ¶ Babel interpretatur confusio. Babel edificat, qui terrena amat. Unde Prv. 15 Conturbat domum suam qui sectatur avaritiam. Ante hoc edificium dum amantur eterna, Una est lingua totius populi scilicet cogitationum et affectionum dicentium. Unam petii a Domino. et hec est hebrea id est transilientis. de quo Ps. 38 Pro yditum id est pro transiliente. Unde dicitur, Locutus sum lingua mea scilicet transilientis. {C} Hanc linguam non habet anima dum est in Egypto, sed cum exit de Egypto. Linguam quam non novit audivit. Iuxta illud Os. 1 Ducam eam in solitudinem et loquar ad cor eius.
marg.| {D} ¶ Divisio linguarum fit quando in anima desideria multiplicantur. Unusquisque sensuum habet suum appetibile, et loquitur illud. Aliud visus, aliud gustus, aliud auditus, et sic de aliis. Ideo dicitur Sir. 11 Fili, ne in multis sint actus tui id est in terrenis, que in se multa sunt. Sed potius circa unum scilicet Deum, in quo non aliud querit visus anime qua gustus, quia in ipso idem est bonitas quod veritas. Unde dixit Moysi Ex. 43 Ecce ostendam tibi omne bonum. Ideo anima sibi non distrahitur, sed unum loquitur. In septuaginta autem linguas dividi dicitur, sed quia nimis esset longum dicere de septuaginta linguis breviter dicemus. Cum enim septenarius per denarium ductus septuaginta constituat: idem in mysterio significant. 17 quod septuaginta
marg.| {E} ¶ De linguis ergo. 17 dicemus, in quibus linguarum que audiuntur in Egypto diversitas comprehendi potest.
marg.| ¶ Prima est dissoluta, de qua Prv. 25 Sicut Urbs patens et absque murorum ambitu, ita qui non potest in loquendo cohibere spiritum {2. XXII v } suum. Et Prv. 17 Qui dimittit aquam caput est iurgiorum.
marg.| ¶ Secunda, litigiosa et contumeliosa de qua Sir. 8 Non litiges cum homine linguato et non struas in ignem eius ligna. et Prv. 10 Qui profert contumeliam insipiens est.
marg.| ¶ Tertia, detrahens. de qua Ecclesiastes 10 Si mordeat serpens in silentio nihil minus habet eo qui occulte detrahit. Et Prv. 13 Qui occulte detrahit alicui rei, in futurum sese obligat.
marg.| ¶ Quarta seminans discordias: de qua Sir. 8 Non appelleris susurro in populis. et Prv. 6 Sex sunt que odit Dominus et. 7 detestatur anima eius: oculos sublimes, linguam mendacem, manus effundentes sanguinem innoxium, cor machinans cogitationes pessimas, pedes veloces ad currendum in malum, proferentem mendacia, testem fallacem: et eum qui seminat, inter frates discordias.
marg.| ¶ Quinta est improperans, de qua Sir. 21 Datus insipientis non erit tibi utilis. exigua dabit et multa improperabit.
marg.| ¶ Sexta murmurans: de qua Sap. 1 Auris zeli audit omnia et tumultus murmurantium non abscondetur.
marg.| ¶ Septima preceps in promittendo: de qua Sir. 4 Noli esse citatus in lingua tua. Et Prv. 12 Est qui promittit et quasi gladio pungitur conscientie. Et Sir. 20 Est qui pre confusione promittit amico, et lucratus est eum inimicum gratis. Similiter et vouendo. Unde Prv. 20 Ruina est homini devotare sanctos et post votum promissa non solvere.
marg.| ¶ Octava secreta revelans. de que Sir. 27 Qui denudat arcana amici perdit fidem et non invenit amicum ad animum suum. Denudare autem amici mysterium desperatio est anime infelicis.
marg.| ¶ Nona iurans: de qua Sir. 23 Iurationi non assuescat os tuum. multi enim casus in ille loquela. Et Ecclesiastici {2. XXII r } 27 Multum iurans horripilationem capiti statuet.
marg.| ¶ Decima blasphema de que Is. 1 Blasphema uerunt sanctum Israel. Et Is. lii. Iugiter tota die nomen meum blasphematur.
marg.| ¶ Undecima est magniloqua, de qua Prv. 28 Qui se iactat et dilatat, iurgia concitat.
marg.| ¶ Duodecima adulatoria, de que Proverbi. 27 Qui benedicit proximo suo voce grandi de nocte consurgens maledicenti similis est.
marg.| ¶ Decimatertia dolosa falsi amici de qua Prv. 27 In labiis suis intelligitur inimicus cum in corde tractaverit dolos.
marg.| ¶ Decimaquarta blanda et se ductoria, sicut meretricis. de qua Proue. 5 Ne intendas fallacie mulieris, fauus enim distillans labia meretricis, et nitidius oleo guttur eius: novissima autem illius amara sicut absinthium, et acuta sicut gladius biceps. Quia animam et corpus interficit. Et Sir. 9 Colloquium eius quasi ignis exardescit.
marg.| ¶ Decimaquinta excusatoria: de qua Gn. 3 Serpens decepit me. Et eodem. 18. Negavit sara, dicens, non risi.
marg.| ¶ Decimasexta mendax: de qua Sap. 1 Os quod mentitur occidit animam. Et Prv. 21 Testis mendax peribit.
marg.| ¶ Decimaseptima duplex: de qua Sir. 28 Susurro et bilinguis maledictus. Multos enim turbavit pacem habentes.
Numérotation du verset Ps. 80,11 
Sermo 176
prol.| ¶ De ore non aperiendo in Egypto, scilicet egressis ex ea et de eo qui animam implere valeat. In Psalmo 80.
Ego enim sum Deus tuus qui eduxi te de terra Egypti: dilata os tuum et implebo illud.
marg.| {F} Primo considerandum quare non sit os aperiendum dum sumus in Egypto. Secundo quod postquam exierimus de Egypti os aperiendum est. Tertio qui solus possit animam implere. Rectus ordo hic notatur.
marg.| {G} ¶ Primo enim dicit secos de terra Egypti eduxisse. Secundo precipit {2. XXIII v } aperire os non in terra Egypti: nam in Egypto non est os aperiendum: tum quia non videtur ibi quid ei apponatur et ideo potius claudendum est qua aperiendum, tum quia cibi Egypti non satiant nec replent. Primum notatur in hoc quod Egyptus renebre interpretatur. Unde legitur in poetis quod phineo execato harpyie immittebant stercora in mensam eius. Cecus Phineus qui stercoribus pascitur, est cecus cupidus qui temporalibus delectatur, et ideo quia stultum est in tenebris os aperire dicitur Prv. 20 Aperi oculos tuos et saturare panibus: quasi dicat. Ne aperias os in tenebris, ne tibi accidat quod dicitur. 4Rg. 18. Ut comedant stercora sua et bibant vrinam suam.
marg.| {H} ¶ Secundo non est os aperiendum in Egypto quia cibi Egypti non satiant. Rationalis enim nostra non impletur scientia. Unde Ecclesiastes 10 aCuncte res difficiles: non potest eas homo explicare sermone. Non satiatur oculus visu etc. Item concupiscibilis, non impletur voluptate. nec irascibilis vanitate. Unde Prv. 30 Due sunt sanguisuge filie que semper clamant affer affer.
a Qo. 10.
marg.| {I} ¶ Unde duobus modis impeditur saturitas in Egypto: scilicet per qualitatem receptorum. Unde dicuntur panis mendacii. Prv. 20 Secundo impeditur per qualitatem recipientis: sicut hydropicus non satiatur aqua. Unde Ovidius. Sic quibus intumuit venter suffusus ab unda: Quo plus sunt pote plus sitiuntur aque. Et de habente validam famem dicit Ovidius : « Cibus omnis in illo, causa cibi est ». Et Prv. 30 Tria sunt insaturabilia. Infernus et os vulue et terra que non satiatur aqua. Ignis numquam dicit sufficit. quanto enim plus habet materie tanto plus ardet. Sic et cupiditas vrit cor hominis. Namut {2. XXIII r } dicit Iuvenalis: Crescit amor nummi quantum ipsa pecunia crescit.
marg.| {K} ¶ Exeundum est ergo de Egypto antequamos aperiat. Unde Ex. 1 Phiton Una de civitatibus Egypti interpretatur os abyssi. hinc est quod dicitur Dn. 1 Proposuit Daniel in corde suo quod non pollueretur de mensa regis Babylonis: neque de vino potus eius, et post dicitur Apparuerunt vultus eorum meliores et pulchriores pre omnibus pueris qui vescebantur cibo regio. {L} Porro malassar tollebat cibaria et vinum potus eius, dabatque ei legumina. Et hoc ad litteram apparet in quibusdam claustralibus. Et quia primo de Egypto exeundum est et postea os aperiem dum: Dominus non pluit manna de celo filiis Israel nisi in deserto ut dicitur Ex. 16
marg.| {M} ¶ Nihil est sub anima quod impleat eam quia minus est ipsa: solus autem Deus implet eam: nec ipsa totum Deum capit quia Deus ea maior est infinito et ideo necessarie est ut supereffluat. Unde Is. 58 Requiem tibi dabit Dominus, et implebit splendoribus animam tuam. Et quia totum non potest capere. dicitur Mt. 26 Intra in gaudium Domini tui. quasi dicat gaudium non potest intrare in te, et Lc. 6 Mensuram bonam et coagitatam etc. et supereffluentem et ideo dicitur hic, dilata os tuum, et hoc est quod dicitur Rt. 3 Extende pallium quo operiris et tene utraque manu, qua extendem te mensus est sex modios hordei et posuit super illam. Pallium illud est affectus, utraque manus sunt due partes iustitie de quibus Ps. Declina a malo et fac bonum, vel patientia malorum et operatio bonorum. Sex modii hordei perfectio gratie in presenti: et si essent frumenti: perfectio glorie in futuro. Sicut ait Ps. Adipe frumenti satiat te. Aperiendum igitur est os in terra Gessen, ubi lux est et ubi nulle sunt musce: sicut dicitur Ex. 8


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 80), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 03/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_80)
Signaler un complément d'information

Notes :