Psalmus 57

Numérotation du verset Ps. 57,1 

¶In finem
¶Codd. : (Ps. 57) D30 Rusch Ps-G, def. ΩF
ne
disperdas
David in tituli inscriptione1.
1 inscriptione] + propheta de senioribus Iudeorum dicit D30
Numérotation du verset Ps. 57,2 I

Si vere
utique iustitiam loquimini ¦
recte2
2 recte D30 Ω Rusch etc recta P106 Ps-G
iudicate
filii hominum.
Numérotation du verset Ps. 57,3 II

Etenim
in corde iniquitates
operamini in terra ¦
manus vestre iniustitias3
3 manus vestre - iniustitias] inv. D30 P106, iniustitiam m. v. Ps-G
concinnant.
Numérotation du verset Ps. 57,4 III

Alienati sunt
peccatores a vulva† 
erraverunt
ab utero ¦ locuti sunt falsa.
Numérotation du verset Ps. 57,5 IV

Furor illis
secundum similitudinem serpentis ¦
sicut aspidis surde
et obturantis
aures suas.
Numérotation du verset Ps. 57,6 V

Que
non exaudiet
vocem incantantium ¦ et venefici incantantis sapienter.
Numérotation du verset Ps. 57,7 VI

Deus
conteret
dentes eorum
in ore ipsorum ¦
molas leonum confringet Dominus.
Numérotation du verset Ps. 57,8 VII

Ad nihilum
devenient tamquam aqua decurrens ¦ intendit
arcum suum donec infirmentur.
Numérotation du verset Ps. 57,9 VIII

Sicut cera
que fluit auferentur ¦ supercecidit ignis
et
non viderunt solem.
Numérotation du verset Ps. 57,10 IX

Priusquam
intelligerent spine vestre
ramnum ¦
sicut viventes sic4
4 sic Ps-G (M²D) D30 Ω Rusch Clementina ] sicut Ps-G
in ira absorbet eos5.
5 eos D30 Rusch ] vos Ps-G
Numérotation du verset Ps. 57,11 X

Letabitur
iustus
cum viderit vindictam ¦
manus suas lavabit in sanguine peccatoris.
Numérotation du verset Ps. 57,12 XI

Et dicet
homo
si utique est fructus
iusto ¦
utique est Deus iudicans eos in terra.

Psalmus 57

Numérotation du verset Ps. 57,4 
Sermo 116
prol.| ¶ De cognitione sui habenda, et de matris ecclesie sollicitudine. In Psalmo LVII.
{A} Alienati sunt peccatores a vulva etc.
marg.| Ad resistendum tentationi utilis est cognitio sui et consideratio. Primo enim debet unusquisque spiritualiter genitus considerare generis sui claritatem propter quam debet a turpibus abstinere: et si non propter se { CCXXII r } saltem propter generis sui claritatem ne ponat maculam in gloria sua. Unde dicitur Is. 6 Attendi te ad petram de qua excist estis et de caverna laci. Petra autem est Christus, caverna laci, latus Christi, de quo sanguis et aqua exierunt in regionem nostram. Quod etiam exponi potest de quolibet claustrali, qui debet respectum habere ad caput ordinis, et ad magistrum et institutorem ut ad beatum Augustinum vel sanctum Benedictum et homini ne sit degener filius. {B} Quilibet ergo nascitur liber filius Dei, heres regni. Liber quia natus de libera. Unde ad Gal. 4 Hierusalem que sursum est, ipsa libera est mater nostra. propter peccatum autem fiunt de liberis servi: de filiis Dei, filii diaboli: de heredibus regni exules, et rei patibuli. Omnes degenerant qui peccant. Unde Boetius Omne hominum genus simili surgit ab ortu. Multo magis qui non sunt tantum filii secundum naturam sed secundum gratiam. Quanta abominatio esset filium regis intrare tabernas cum ribaldis et lupanar frequentare? Magis excedis tu, qui es filius regis summi: quia lupanar et taberna diaboli peccatum est. Retrahat ergo te dignitas tua. Unde Sir. 10 Fili in mansuetudine conserva animam tuam. {C} Mansuetudo est quasi manus assuetudo. Mansuetus ad manum assuetus. Sicut domestica avis que venit ad manum, et tu venias ad manum Christi, qui non cessat te vocare, et extendit manus in cruce. Unde Prv. primo. Vocavi et renuistis: extendi manus meas et non erat qui aspiceret. Sir. 10 Fili in mansuetudine serva animam tuam: et da illi honorem secundum meritum suum. Peccantem in animam suam: quis iustificabit? id est dignum iustificatione dicet? et quis { CCXXIII v } honorificabit exhonorantem animam suam, quasi dicat nullus. Teipsum inhonoras et deturpas quando peccas. {D} Vulva de qua loquitur hic, est fons baptismi vel penitentia: in quibus fit regeneratio: et dici potest vulva gratie in qua fit spiritualis regeneratio. Sicut in vulva nature, naturalis. de qua dicitur Sir. 1 Initium sapientie timor Domini: et cum fidelibus in vulva procreatus est. Timor ergo parvulorum est, ut amor adultorum et perfectorum. De hac vulva dicitur Lc. 2 {E} « Omne masculinum adaperiens vulvam sanctum Domino secundum legem vocabitur ».
marg.| ¶ Quantum ergo flagitium est diabolo immolare? Unde in Psalmo 105 : « Immolaverunt filios suos et filias suas demoniis », et Os. 9 : « Effraim ducet ad interfectores filios suos ». Hoc faciunt sacerdotes quando subditos suos quos genuerunt in Christo peccare compellunt exemplo. Quicumque ergo peccat alienatus est a vulva Ecclesie. {F} Et quia tales gravius puniuntur. Ideo Iob dicit, capitulo 10 : « Quare de vulva eduxisti me » etc.
marg.| ¶ Secundo debet inspicere matris parturientis dolorem et laborem que in conceptu est gravida. Unde Is. 46 : « Audite qui portamini in utero meo et qui gestamini in mea vulva usque ad senectam et usque ad canos ego portabo ». {G} Multi enim iam sunt senes et nondum regenerati sunt per penitentiam. In partu est laboriosa, ad quid enim orationes et ieiunia et labores Ecclesie, nisi ut Deo pariat et partus conservet? et Apc. 12 « Mulier amicta sole » clamat per predicationem, « et cruciatur ut pariat », videlicet peccata proximorum.
marg.| {H} ¶ Et in educatione est sollicita. Dolet enim quando parvuli avertunt se ab uberibus suis, id est verbo Dei: sicut hodie fit. Unde Prv. 1 {1.223r} Aversio parvulorum interficiet eos. sustinet ubera sua morderi id est doctrine detrahi: su stinet gremium fedari. Prv. 9 Qui arguit impium sibi generat maculam, et tamen non proiicit illos, immo dicit ut habetur Prv. 9 Qui parvulus est declinet ad me. Exhibet se pro gerula. Unde Osee 9 Ego nutricius Effraim: {I} in brachiis meis portavi eos et nescierunt quia curarem eos. Vere sollicita est quetam nobiles habet nutrices. Unde Is. 49 Et erunt reges nutricii tui, et regine nutrices tue. Et capitulo 60 Et suges lac gentium et mamilla regum lactaberis etc.
marg.| ¶ Tertio debet attendere amittentis angustiam. {K} Unde Hieremi. 31 Vox in rama seu in exceiso audita est, lamentationis, luctus et fletus Rachel, plorantis filios suos, et nolentis consolari super eis, quia non sunt.
marg.| ¶ Quarto debet considerare filiorum paucitatem. {L} Synagoga enim Satane plures habet qua ecclesia Dei: et prudentia carnis qua sapientia Dei. Unde Is. 17 Erit sicut congregans, in messe. quod restiterit et brachium eius spicas leget. Dominus non facit nisi grappare seu racemare, diabolus vindemiare. Ipsa. n. ecclesia est sicut elephantissa, que non parit nisi unicum, et ideo carissimum habet. Prudentia carnis vel mundi sicut porca vel canicula que plures habet. Videre est mulieres pauperes et abiectas plures habere, ubi regina magna vix unum habebit. Ideo orans numerum malorum minui clamat Os. 9 Da eis domine: quid dabis? vulvam sine liberis et ubera arentia.
marg.| ¶ Alienati igitur sunt peccatores a vulva. {M} hoc dicitur contra illos qui post baptismum vel penitentiam redeunt ad peccatum: contra quos ad Hbr. 6 Non rursus iacientes {1.223v} fundamentum penitentie ab operibus mortuis etc. Et Is. 48 Scio quia preuaricans preuaricaberis: et transgressorem ex utero vocavite. Similes avicule que qua cito potest deserit nidum suum Os. 9 Effraim avolavit quasi avis: gloria eorum a partu avolavit. Quasi dicat gloriam amiserunt quam habebant ex eo quod erant filii Dei.
Numérotation du verset Ps. 57,10 
Sermo 117
prol.| De spinis quibus carnalis pungitur et pungit. In Psalmo LVII.
Priusquam intelligerent spine vestre rhamnum sicut viventes sic in ira absorbet eos.
marg.| Habet carnalis spinas quibus pungitur et spinas quibus pungit. {N} Spine quibus pungitur sunt sollicitudines mundane et reprehensiones cauteriate conscientie.
marg.| ¶ Sollicitudines mundane. Unde Dominus per spinas significavit divitias, quia sollicitudines generant. Lc. 8 Et aliud cecidit inter spinas, et simul exorte spine suffocaverunt illud. Quod exponens subdit. Quod inter spinas cecidit hi sunt qui audierunt et a sollicitudinibus et divitiis et voluptatibus euntes suffocantur, et non referunt fructum. Carnalis autem divitias non intelligit esse spinas: quia non attendit sollicitudinem sed voluptatem, et nescit se lingere mel super spinas. {O} Unde Iob. 30 Qui inter huiusmodi letabantur delicias et enim sub sentibus computabat. Habent enim divitie tres punctiones: labore pungunt dum acquiruntur, timore dum possidentur, dolore dum amittuntur. Unde Iob. 31 Loquens de iniqua acquisitione dicit: si fructus eius comedi absque pecunia et animam agricolarum afflixi: oriatur mihi tribulus pro frumento, et pro ordeo spina. { CCXXIIII r } Spina pro ordeo nascitur quando de iniqua temporalium acquisitione corpus et anima affliguntur. Amor enim temporalium ita inebriat quod spinas esse non sentit. Ebrius enim non sentit dum pungitur, similiter nec paralyticus. Ideo dicitur Prv. 26 Quomodo si spina nascatur in manu temulenti sic parabola in ore stultorum. Temulentus si spina pungatur non sentit. Similiter ebrius amore temporalium, si acumine verbi Dei pungatur: non sentit. Unde Prv. 23 Et eris quasi dormiens in navi, et quasi sopitus gubernator amisso clauo, et dices. Verberaverunt et non dolui: traxerunt me, et non sensi. Quam si habeat spinam in manu, ea pungere non potest quia inualida est. ideo dicitur quod talis est parabola in ore stulti quod licet in se pungitiva sit in ore eius virtutem amittit: sed in ore sapientis efficaciam habet. Unde Ecclesiastes ultimo. Verba sapientum sicut stimuli et sicut clavi in altum defixi: que per magistrorum consilia data sunt a pastore vero. Retrahunt a peccato, et ideo clavi: Excitant ad bonum, et ideo stimuli. Alii autem qui circa divitias attendunt, predictas tres punctiones non intelligunt esse spinas. Isti significantur per exploratores: de quibus Iosue. 2 Misit Iosue duos exploratores de Sethym ut explorarent Hiericho. Sethym interpretatur spina. Illi enim precipue mundum explorare noverunt qui labores mundi experti sunt, et iam a mundo exierunt. Unde Ecclesiastici trigesimo quarto. Vir in multis expertus cogitabit multa. Qui autem non est expertus pauca recognoscit. Qui tentatus non est qualia scit?
marg.| ¶ Habet et carnalis spinas scilicet { CCXXV v } reprehensiones conscientie. conscientia enim eius quasi terra inculta. Unde dicitur Prv. 24 Transivi per agrum hominis pigri et per vineam stulti viri, et ecce totum repleverant vrtice et operuerant faciem eius spine. Is. 34 Orientur in domibus eius spine et vrtice. Peccatum enim in conscientia est sicut in pede spina, que nisi extrahatur dolorem in gerit. Extrahitur autem per confessionem. Unde Ez. 28 Non erit ultra domui Israel offendiculum amaritudinis et spina dolorem inferens per circuitum.
marg.| {Q} ¶ Spinam etiam habet carnalis qua pungit scilicet defensionis et excusationis peccati qua pungit confessores. Spinam impatientie, qua pungit predicatores et in se arguentes spinam defensionis. Unde dici potest animal spinosum scilicet Ericius, qui tractari non potest, et canes ipsum refugiunt. Is. 34 Ibi foveam habet ericius. Sic et parca propter spinositatem suam non potest a lucio devorari.
marg.| {R} ¶ Habet spinam impatientie. Quia non sustinet vllam correptionem, sicut pharisei quibus cum Dominus dixisset. Luce xi, Ve vobis pharisei qui diligitis primas cathedras in synagogis etc. Respondens unus ex legisperitis ait. Magister hec dicens etiam nobis contumeliam facis. Hypocrisis nullo modo tatum cognoscitur quantum per impatientiam. Unde Sir. 43 Dum gelaverit fiet tamquam cacumina tribuli: dum gelaverit scilicet ventus tentationis. Quid enim verba aspera, verba contumelie, nisi ventus vrens cacumina tribuli? Tribuli exterius habent candorem sed intus senties punctionem. Sic et tales non modicum interius exasperantur, quamuis in conversatione et habitu candor exterius ostendatur. Ideo dicitur Prv. 19 Doctrina viri per patientiam noscitur: similiter et virtus. Tales pro Una { CCXXV r } contumelia reddens duas, et statim vindicant se. De quibus 2Rg. 23 Preuaricatores quasi spine cuellentur universi, que non tolluntur manibus: et si quis tangere eos voluerit armabitur ferro et ligno lanceato: igneque succenso comburentur usque ad nihilum. Spine directum habent aculeum, rhamnus recuruum. Spina rhamnum non intelligit: et quando quis alium pungit, quod in ipsum revertitur punctio non advertit. Unde similes sunt api que tam acriter pungit, quod sua moritur punctione, dum cum aculeo intestinum in vulnere relinquit. Unde possunt dicere sicut Lamech Gn. 4 Occidi virum in vulnus meum, et adolescentulum in livorem meum.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 57), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 03/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_57)
Signaler un complément d'information

Notes :