Philippus Cancellarius

Psalmus 65

Numérotation du verset Ps. 65,1 

¶ In finem
¶Codd. : (Ps. 65) D30 Rusch Ps-G
canticum
psalmi resurrectionis1.
1canticum Psalmi Ps-G Rusch ] Psalmus David canticum Ps-G (I D) D30 | resurrectionis] + Vox apostolorum ad gentes D30 ( om. Salmon I n°65)
Numérotation du verset Ps. 65,I 

Iubilate Deo
omnis terra †
Numérotation du verset Ps. 65,2 

psalmum
dicite
nomini eius ¦
date gloriam
laudi eius.
Numérotation du verset Ps. 65,3 II

Dicite Deo quam terribilia sunt opera tua Domine ¦
in multitudine virtutis tue
mentientur tibi
inimici tui.
Numérotation du verset Ps. 65,4 III

Omnis terra
adoret te2
2 adoret] adorent Ps-G
et psallat tibi ¦
psalmum dicat3
3 adoret... psallat... dicat] adorent... psallant... dicant Ps-G
nomini tuo.
Numérotation du verset Ps. 65,5 IV

Venite et videte4
4 Venite] praem. diapsalma  Ps-G
opera Dei ¦
terribilis in consiliis
super filios hominum.
Numérotation du verset Ps. 65,6 V

Qui convertit mare in aridam †
in flumine
pertransibunt pede ¦ ibi
letabimur in ipso.
Numérotation du verset Ps. 65,7 VI

Qui
dominatur in virtute sua
in eternum † oculi eius super gentes
respiciunt ¦
qui
exasperant
non exaltentur
in semetipsis.
Numérotation du verset Ps. 65,8 VII

Benedicite5
5 Benedicite] praem. diapsalma Ps-G
gentes Deum nostrum ¦
et auditam
facite vocem laudis eius.
Numérotation du verset Ps. 65,9 VIII

Qui
posuit animam meam
ad vitam ¦ et non dedit
in commotionem pedes meos6.
6 in commotionem ω ² Ps-G etc. ] commoveri Rusch cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 65,10 IX

Quoniam
probasti7 nos Deus ¦ igne nos examinasti
7 probasti ω ² Ps-G Ps-R etc. ] tu praem. Ps-G
sicut examinatur argentum.
Numérotation du verset Ps. 65,11 X

Induxisti nos in laqueum †
posuisti tribulationes
in dorso nostro ¦
Numérotation du verset Ps. 65,12 

imposuisti
homines
super capita nostra.
Numérotation du verset Ps. 65,XI 

Transivimus per ignem et aquam ¦
et eduxisti nos
in refrigerium.
Numérotation du verset Ps. 65,13 XII

Introibo
in domum tuam
in holocaustis ¦ reddam tibi
vota mea
Numérotation du verset Ps. 65,14 

que distinxerunt labia mea.
Numérotation du verset Ps. 65,XIII 

Et locutum est
os meum ¦
in tribulatione mea.
Numérotation du verset Ps. 65,15 XIV

Holocausta
medullata
offeram tibi cum incenso8
8 incenso] incensu Ps-G
arietum ¦
offeram tibi boves
cum hircis.9
9 hircis] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 65,16 XV

Venite
audite10
10 audite] et rubeo cancel. praem. ω ²
et narrabo omnes
qui timetis Deum ¦
quanta fecit anime mee.
Numérotation du verset Ps. 65,17 XVI

Ad ipsum
ore meo clamavi ¦
et exaltavi sub lingua mea.
Numérotation du verset Ps. 65,18 XVII

Iniquitatem
si aspexi
in corde meo ¦ non exaudiat Dominus.11
11 exaudiat] exaudiet ω ² Ps-G D30
Numérotation du verset Ps. 65,19 XVIII

Propterea
exaudivit Deus ¦ et12 attendit
12 et ω ² Ps-G Rusch ] om. Ps-G
voci13 deprecationis mee.
13 voci ω ² Ps-G Ps-R ] vocem Rusch
Numérotation du verset Ps. 65,20 XIX

Benedictus Deus ¦
qui non amovit orationem meam
et misericordiam suam a me.

Psalmus 65

Numérotation du verset Ps. 65,6 
Sermo 131
prol.| ¶ De tribus remediis que Dominus adhibet, significatis per mare, quod aufertur, siccatur, dividitur. In Psalmo 65.1
1 om. codd.
Qui convertit mare in aridam in flumine pertransibunt pede ibi letabimur in ipso.
marg.| {PHI26.65.6A1} Nota quod mare aufertur, dividitur, siccatur. In hoc tria significantur remedia que Dominus adhibet suis. Mare est tribulationis amaritudo. Dominus Neophitis quorum infirmitatem novit aufert mare: quando aufert ab eis tribulationes et percit tamquam infirmis. Unde illud. Tu vincis in martyribus, parcendo confessoribus. Ideo tales significantur recte per filios Israel nuper egressos de Egypto, quibus Dominus abstulit mare. Za. 10 Percutiet Dominus in mari fluctus, et confundentur omnia profunda fluminis. et Ex. 14. dicitur. Abstulit Dominus aquas maris et ingressi sunt filii Israel. Eratque mare eis a dextra et a leva quasi murus. {B} Videre mare a dextra et leva est videre bonos et malos affligi. quod quibusdam sufficit qui afflictiones sustinere non sufficerent: sed ex aliena tribulatione timent, et ita fit eis murus, sicut est de catulo qui verberatur coram leone ut leo domesticetur. Similiter istis nuper egressis {1.255v} de peccato subtraxit pondus tribulationis ne succumbant sicut muro adhuc humido et nondum siccato ligna non debent imponi. Unde legitur 4Rg. 4 Puer missus est ad messores et percussus calore clamavit caput meum doleo, caput meum doleo. Puer mittitur ad messores quando infirmo onus imponitur supra vires: et talis clamat caput meum doleo, caput meum doleo: quia plerumque ratio deficit, et voluntas languescit. Unde regreditur ad matrem id est ad priorem vite consuctudinem. Propter eandem considerationem: non sunt tales eligendi ad prelationem in qua et si honor delectat, tamen onus terreat. Non honor est sed onus. Unde dicit Apostolus. 1Tim. 3 {C} « Oportet episcopum irreprehensibilem esse, non neophitum » etc.
marg.| {PHI26.65.6C1}¶ Quibusdam mare dividitur: illis scilicet quibus non simul, sed per partes afflictiones immittuntur: quia si simul irruerent opprimerent eorum patientiam. Unde Iob fuit per partes afflictus. primo per damna rerum, postea per mortem filiorum. {D} Unde Sapientie 12 Hos qui exerrant partibus corripis id est per partes.
marg.| {PHI26.65.6D1}¶ Quibusdam mare siccat quibus dat virtutem omnia sustinendi: qui possunt dicere cum Psalmista. Aruit tamquam testa virtus mea. Hinc est quod Dominus coram se non legitur mare abstulisse dum transiret illud vel divisisse: Sed super mare ambulavit, ut dicitur Mt. 14. Videntes cum ambulantem super mare turbati sunt Super ipsum etiam Petrum ambulare fecit, ut ibidem dicitur. In quo significatur quod suos calcare fecit mare id est tribulationum amaritudinem: sed populo veteris testamenti qui erat infirmus, oportuit mare auferri vel dividi.
marg.| {PHI26.65.6E1}{E} ¶ Mare siccum habet qui in afflictione sua in nullo sibi compatitur: sicut Christus sibi compatientibus dicebat. Luce penultimo. {2.256r} Nolite flere super me: sed flete super vos etc. Prohis dicitur. « Qui convertit mare in aridam ».
marg.| {PHI26.65.6F1}{F} ¶ In flumine pertransibunt pede. Hic notatur divisio Iordanis. Oportet enim Iordanem dividi sicut et mare. Iosue. 3 Steterunt aque descendentes in uno loco ad instar montis intumentes apparebant procul ab urbe. que autem inferiores erant in mare solitudinis, quod nunc vocatur mare mortuum, descendebant. Iordanis est opulentia et prosperitas secularis. Filii Israel in Iordane submersi emunt nisi divisus fuisset. Et adhuc multi submerguntur quibus non dividitur. In divisione Iordanis aque superiores steterunt: inferiores in mare mortuum descenderunt. Aqua inferior terrena consolatio. Aqua superior celestis. utramque considerare est Iordanem dividere. illam stare considerat qui stabilem esse celestem consolationem et eternam vitam cogitat. {G} Et Nota quod ibi dicitur quod aque superiores a longe videbantur. Has aquas a longe videt qui se esse longe a Deo dolet. Ier. 31 Longe apparuit Dominus mihi. Hi dicunt, Heu mihi quia incolatus meus prolongatus est. Et ad Hbr. 11 Iuxta fidem defuncti omnes non acceperunt promissiones, sed a longe eas aspicientes. {H} Aquas inferiores videt in mare fluere, qui considerat gaudia mundi in eternam damnationem transire. Prv. 14a « Extrema gaudii luctus occupat ». Illi ergo qui attendunt qua longe sint a gaudio celesti et finem gaudii temporalis Iordanem dividunt: hi divitiis temporalibus gaudere non possunt. ideo dicitur. In flumine pertransibunt pede. Quid est in flumine pertransire pede nisi de divitiis temporalibus non superbire quod magnum est: quia divitum vermis superbia. {I} Qui intraverunt {1.256v} equites aquam submersi sum. Unde equum et ascensorem proie. in ma. Za. 9 Dispergam quadrigam ex Effraim et equum Hierusalem. Quia superbi in divitiis pereunt: sed et mare et Iordanem filii Israel pede pertransierunt incolumes et securi: ideo recte dicit. Letabimur in ipso scilicet in Domino: non in divitiis sicut Esther, que ait 14. capitulo Tu scis domine quia numquam letata est ancilla tua ex quo ad imperium hoc translata sum, nisi in te Deus Israel.
a Prv. 14, 13.
marg.| {PHI26.65.6K1}{K} ¶ Et nota quod in transitu Iordanis sacerdotes primi intinxerunt pedes in aquam, et novissimi transierunt, sicut dicitur Iosue. 3 Ingressis eis Iordanem et pedibus in aquam tinctis steterunt aque populo transeunte: quia viri ecclesiastici sunt qui primi temporalia concupiscunt et quasi in aqua Iordanis pedem affectus intingunt: Novissimi Iordanem transeunt: quia magis herent temporalibus et novissimi eis renunciant et ea dimittunt. Unde Amos. 6 Ve qui opulenti estis in Sion id est divites in ecclesia, et post sequitur. Vindemiaverunt primitias gentium ingressi sunt sibi id est optima habent beneficia et non propter Deum vel usum pauperum: {L} sed ad suas delicias et ad proprium commodum beneficia sunt ingressi, et hoc est quod dicitur: Ingressi sunt sibi. 2Tim. 3 In novissimis diebus instabunt tempora periculosa et erunt homines seipsos amantes, cupidi, elati etc. Sed primi quidem deberent pedem id est affectum intinguere in Christi sanguine id est passionis imitatione. Iuxta illud: ut intinguatur petuus in san. Primi in oleo id est in operibus misericordie sicut dicitur Dt. ultimo. Benedictus infiliis Aser fit placens fratribus suis, tinguat in oleo pedem suum. prius Dominus sanguinem fudit ad intinctionem: postea oleum misit.
Numérotation du verset Ps. 65,10 
Sermo 132
prol.| {1.257r}¶ De vasorum id est mentium spiritualium edificatione et probatione, et de Domino eorum fabro. In Psalmo 65.2
2 om. codd.
{PHI26.65.10M1} {M} Quoniam probasti nos Deus, igne nos examinasti sicut examinatur argentum.
marg.| Vasa Domini sunt mentes spiritualium. Ista vasa Christus edificat sibi. Nam ipse est faber et filius fabri, sicut dicitur Mt. 13 Unde habuit sapientiam. Nonne hic est fabri filius? nonne mater eius dicitur Maria. Et Mc. 6 Unde huic hec omnia? Nonne hic est faber filius Marie, frater Iacohi etc. Faber est, sed qui fabricatus est auroram et solem. {N} Anima est aurora in principio conversionis, Sol in statu perfectionis. Statuarius est, de quo Za. 11 Proieci illos ad statuarium. Sub se habet fabros scilicet exterius et interius operantes. Fabri exterius operantes sunt omnes predicatores et doctores, qui significantur per Beseleel qui fabricavit vasa tabernaculi. De quo Ex. 31 Ecce vocavi ex nomine Beseleel et implevi eum spiritu Dei sapientia et intellectu, et scientia in omni opere ad excogitandum quicquid fabre fieri potest: et interpretatur umbraculum divinum, quia prestant refrigerium contra estus vitiorum per verborum folia divinorum: dedique ei socium Ooliab, qui interpretatur pater. Nam et ipsi patres nobis sunt. Unde 1Cor. 4 In Christo per evangelium ego vos genui. Fabri etiam exterius operantes sunt persecutores, qui persecutionum malleis formant vasa ista. Unde Is. liiii. Ego creavi fabrum sufflantem in igne prunas, et proferentem vas in opus suum.
marg.| {PHI26.65.10O1} {O} ¶ Fabri interius operantes sunt diverse virtutes. Obedientia verbi interius fabricat, { CCLVIII v } materiam emollit et aptat. Unde ad Rm. 10 verba ponit Is. Et quis credidit auditui nostro: ergo fides ex auditu etc. sine qua non prodest labor exterius operantis. Prv. 25 Inauris aurea et margarita fulgens qui arguit sapientem, et aurem obedientem caritas extendit et dilatat ut sit capax. Angustum est enim vas quod caritas non dilataverit, et capere Deum non potest qui tantus est. Ideo dicitur, Dilata os tuum et implebo illud. Ideo dicitur. Latum mandatum tu. ni. Et Is. lx. Tunc videbis (per fidem) et afflues, et dilatabitur cor tuum: per caritatem.
marg.| {PHI26.65.10P1} {P} ¶ Castitas sive continentia mentis, et confessio sive penitentia et timor cor mundant et purificant. De penitentia dicitur Is. 1 : « Lavamini et mundi estote ». Alia translatio. « Mundamini qui fertis vasa Domini ». De continentia dicitur 2Tim. 2 : « Si quis mundaverit se ab illis erit vas in honorem sanctificatum ». Et 1Th. 4 : « Unusquisque vestrum vas suum possideat in sanctificatione ». De timore Sir. 1 : « Timor Domini expellit peccatum ». Et ibidem. Qui timent Deum preparabunt corda sua et sanctificabunt animas.
marg.| {PHI26.65.10Q1} {Q} ¶ Humilitas et paupertas spiritus impletur. Sola enim humilitas et paupertas videtur impleri, quia semper se vacuam reputat et mendicat. Unde legitur. 4Rg. 4 quod vasa pauperis vidue implevit Heliseus, quia dixerat, non habeo nisi modicum olei. Esurientes implevit bonis, et divites dimisit inanes.
marg.| {PHI26.65.10R1} {R} ¶ Sed attende quod licet vas capax sit et mundum, nihil tamen in eo ponitur nisi sit integrum: quia dicitur Sir. 21 Cor fatui quasi vas confractum: omnem sapientiam non tenebit. Vas fractum est cor hominis impatientis. Quia per iram et contentionem omnia { CCLVIII r } effundit, sicut olla bulliens se continere non potest. Unde Prv. 15 Os fatuorum ebullit stultitiam.
marg.| {PHI26.65.10S1} {S} ¶ Sola ergo virtus patientie est que probat hec vasa. Ipsa est magistra virtutum et scientiarum: et omnes virtutes quasi discipulas suas examinat: et multos reprobat qui religiosi creduntur. Unde dicitur Prv. 19 : Doctrina viri per patientiam dinoscitur. Ideo post omnes ponitur Mt. 5 : « Beati pauperes » etc. Beati qui persecutionem patiuntur, tamquam probatorium omnium precedentium, et tamquam murus et antemurale in castro, ad sustinendum omnes ictus. Ideo propter patientiam Domini dicitur Is. 26. Urbs fortitudinis nostre Sion, ponetur in ea salvator murus et antemurale. Patientia sola implet officia aliarum virtutum: quia et vasa fabricat et mundat, et probat, et implet, et servat: et ideo comparatur igni. In igne enim liquescit metallum ad figuram vasorum: quod liquescit habet ab igne: quod figuratur habet a malleo vel formula vel loculo.
marg.| {PHI26.65.10T1} {T} Ignis est patientia quia, sicut ignis metalla, sic ipsa corda liquescere facit, ut facile ducantur in omnem figuram. Formula vel loculus in quo recipitur figura est Christus et beata Virgo maxime, et omnes sancti. Hinc dicitur Sir. 2 In humilitate tua patientiam habe: quoniam in igne probatur aurum et argentum: homines vero receptibiles in camino humiliationis. Receptibiles dicit ad modum metalli liquefacti, quod receptibile est cuiuslibet figure: sicut Paulus qui dicit. 1 Corin. 9 Omnium me servum feci ut plures lucrifacerem Christo, omnibus omnia factus sum. Mala forma est mundus, quia forma veteris hominis. {V} Unde Rm. 12 {X} Nolite conformari huic seculo. Bona forma Christus et beata virgo: qui significantur per terram argillosam de qua solent fieri forme, sive mole: {1.258v} unde 3Rg. 7 Omnia vasa que fecit Hiram Regi Salomoni fudit ea in regione campestri Iordanis in terra argillosa, inter Sochot et Sarthan. Hiram interpretatur invigilans plasmationi scilicet predicator, huius studium est docere nos conformari Christo, et Beate virginis humilitati, et puritati.
marg.| {PHI26.65.10Y1}Et hoc est vasa fundere in terra argillosa. {Y} Vere Christus et beata Virgo terra argillosa, terra enim argillosa lilium servat in colore suo et odore, et Christus quidem sic est natus de Beata virgine, quod ei vinginitatis sue et candorem et odorem servavit, dum fuit ita mater quod virgo, et ipsa caro Christi lilium fuit. Unde Ct. 2 : « Ego flos campi et lilium convallium ». Patientia etiam comparatur igni quia ignis purgat sordes et scoriam consumit quod facit etiam patientia. Unde Prv. 25 Aufer rubiginem de argento et egredietur vas purissimum.
marg.| {PHI26.65.10Y2}¶ Patientia lima est que tollit rubiginem. Comparatur etiam igni quia probat ut ignis vasa figuli. Unde Sir. 27 Vasa figuli probat fornax, et homines iustos temptatio tribulationis: et ideo sola meretur impleri. Vasis enim non probatis stultum est bonum liquorem infundere. Unde quasi videtur allegare ut sibi aliquid infundatur qui scit se probatum. ut hic. Quoniam probasti nos Deus etc. Unde sapientie. 4 Deus tentavit illos et invenit illos dignosse etc. Et in canonica Iacobi 2b Beatus vir qui suffert temptationem. Si male effundis gratiam quomodo dabit tibi gloriam Sir. 20 Gratie fatuorum effundentur.
b Iac. 2.
marg.| {PHI26.65.10Z1} {Z} ¶ Patientia omnia servat. Unde Prv. 19 Qui impatiens est sustinebit damnum. Quasi custos est et thesauraria mentis. Unde Lc. 21 In patientia vestra possidebitis animas vestras. Et { CCLIX r } Prv. 19 Qui possessor est mentis diligit animam suam. Quasi dicat. Quoniam probasti nos igne, ideo secure potes gratiam tuam nobis infundere.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 65), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 03/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_65)
Signaler un complément d'information

Notes :