Psalmus 48

Numérotation du verset Ps. 48,1 

¶In finem Psalmus David
¶Codd. : (Ps. 48) D30 Rusch Ps-G, def. ΩF
filiis Chore 1
1 Psalmus David – filiis Chore] filiis Chore psalmus Ps-G, inv. D30
Numérotation du verset Ps. 48,2 I

Audite hec
omnes gentes ¦
auribus percipite
omnes
qui habitatis orbem.
Numérotation du verset Ps. 48,3 II

Quique
terrigine
et filii hominum ¦
simul2 in unum
2 simul] om. Ps-G
dives
et pauper.
Numérotation du verset Ps. 48,4 III

Os meum loquetur sapientiam ¦
et meditatio cordis mei
prudentiam.
Numérotation du verset Ps. 48,5 IV

Inclinabo
in parabolam
aurem meam ¦ aperiam
in psalterio propositionem meam.
Numérotation du verset Ps. 48,6 V

Cur timebo in die mala3 ¦
3 mala] malo Ps-G
iniquitas calcanei mei circumdabit me.
Numérotation du verset Ps. 48,7 VI

Qui confidunt
in virtute sua ¦ et in multitudine divitiarum suarum
gloriantur.
Numérotation du verset Ps. 48,8 VII

Frater
non redimit redimet homo ? non dabit Deo placationem suam.
Numérotation du verset Ps. 48,9 VIII

Et pretium
redemptionis anime sue ¦ et laborabit4 in eternum
4 laborabit] laboravit Ps-G
Numérotation du verset Ps. 48,10 

et vivet adhuc in finem.
Numérotation du verset Ps. 48,11 IX

Non videbit
interitum cum viderit sapientes morientes ¦
simul insipiens
et stultus
peribunt.
Numérotation du verset Ps. 48,X 

Et relinquent alienis
divitias suas ¦
Numérotation du verset Ps. 48,12 

et sepulcra
eorum domus illorum
in eternum.
Numérotation du verset Ps. 48,XI 

Tabernacula eorum
in progenie
et progenie5 ¦
5 progenie bis] progeniem bis Ps-G
vocaverunt
nomina sua in terris suis.
Numérotation du verset Ps. 48,13 XII

Homo6 cum in honore
6Homo Ps-G (I Ψ B² V) D14* D30 Hi Ω P15205 P10489 P17272 BSG58 ] Et praem. Ps-G D14² Cbg150 Δ Cor2 (sic secundum hebr. et anti. et Hieron. ponitur ET ante hoc quod dicitur HOMO sed in ultimo versu (v. 21 ) non, grecus et in hoc versu et in ultimo versu preponit sed standum est primis) Rusch
esset non intellexit ¦
comparatus est iumentis insipientibus
et
similis factus est illis.
Numérotation du verset Ps. 48,14 XIII

Hec via illorum
scandalum
ipsis ¦
et postea in ore suo
complacebunt.7
7 complacebunt] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 48,15 XIV

Sicut oves
in inferno positi sunt ¦
mors
depascet eos.
Numérotation du verset Ps. 48,XV 

Et dominabuntur
eorum iusti in matutino ¦
et auxilium eorum
veterescet
in inferno a gloria eorum.
Numérotation du verset Ps. 48,16 XVI

Verumtamen
Deus redimet
animam meam de manu inferi ¦
cum acceperit me.8
8 me] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 48,17 XVII

Ne timueris
cum dives factus fuerit homo ¦
et cum multiplicata fuerit gloria domus eius.
Numérotation du verset Ps. 48,18 XVIII

Quoniam cum interierit non sumet9 omnia ¦
9 cum interierit non sumet] non cum morietur accipiet L cum Ps-R
neque descendet10 cum eo
10 descendet] simul praem. L cum Ps-R
gloria eius11*.
11 gloria eius F² L² D30 Ω cum LXX Ps-R] ※pone gloria eius Ps-G (=R, cf. hebr. LXX pauc. codd. lucian. Ps-H), pone gloria eius F* C I L*, gloria domus eius Rusch
Numérotation du verset Ps. 48,19 XIX

Quia anima eius
in vita ipsius
benedicetur ¦
confitebitur tibi cum benefeceris ei.
Numérotation du verset Ps. 48,20 XX

Introibit
usque in progenies
patrum suorum ¦ et12* usque in eternum non videbit lumen.
12 et L² ΨΒ V ΩS D30 Clementina cum Ps-R ] om. Cor2 (antiqui. et Hieronymus non interponunt ET sed neque grecus) Ed1455 Rusch Ps-G
Numérotation du verset Ps. 48,21 XXI

Homo13 cum in honore14 esset non intellexit ¦ comparatus est iumentis insipientibus et similis factus est illis.
13 Homo D30 Ω Ps-G ] Et L² ΨB² ] Et praem. Rusch cum Ps-R , cf. LXX (codd. SRA et lucian.), Hieron. ep. 106 et supra v. 13 |
14 cum - in honore F*3 L² plerique codd. et edd. cum Ps-R Ps-H, cf. Ps. 48:13] inv. Ps-G (R F² C L* cum Mozx Ps-Med. et Hieron. ep. 106) |

Psalmus 48

Numérotation du verset Ps. 48,12 
Sermo 100
prol.| ¶ De nominum in hoc mundo expressione et suppressione. In Psalmo 48.
Tabernacula eorum in progenie et progenie, vocaverunt nomina sua in terris suis.
marg.| Mundus vult suos nomen habere et nominari in terra: {A} Christus suis nomen reservat in celo. Mundus quidem nomina sua significat multis modis. Primo nomen1 quod est proprium aliis communicando2. Unde imperatores omnes3 a Cesare dicti sunt cesares : « Cesaribus virtus » etc. Secundo nomen quod est commune aliquibus4 quasi per antonomasiam appropriando5 ipsum uni et restringendo. Sicut dum dicitur poeta, intelligitur Virgilius 6 et per Urbem, Roma7. Tertio nomina propria per nomina dignitatum abscondendo. Unde quidam erubescunt proprio nomine nominari: et faciunt se vocari archidiaconos vel magistros quos nescimus quomodo vocemus, magistros an Dominos an8 utrumque quod soli Deo vere competit. Unde dixit Io. 139 {B} Vos vocatis me magister et domine et bene dicitis, sum etenim10 etc.A
A ¶Codd. : Angelica n° 73, V9877 [ 61 ]
1 nomen] nomine V9877
2 aliis... communicando] studuit aliis communicare V9877
3 imperatores omnes] om. V9877
4 aliquibus] aliis V9877
5 appropriando] accomodando V9877
6 dum... Virgilius (Vergilius Ed1523) ] virgilius dicitur poeta V9877
7 Roma] + intelligitur V9877
8 an... an] aut... aut V9877
9 Io. 13] in Ioanne V9877
10 et bene dicitis sum etenim] om. V9877
marg.| ¶ Contra quos Dominus11 Mt. 23 Amant primos recubitus in cenis et primas cathedras in synagogis et salutationes in foro et12 vocari ab hominibus Rabbi. « Vos autem nolite vocari Rabbi. Unus est enim magister vester ». Multi enim sunt qui ad hoc solum studere13 incipiunt ut nomen habeant magistri et ideo intantum vilescunt omnes scientie iuxta illud Is. 40 Adducet magistratus in { 1.198r } luctum id est in contemptum: quia univoce14 ‘magister’ est nomen appellativum.B
B Codd. : Angelica n° 73, V9877 [ 61 ]
11 Dominus] + in V9877
12 salutationes in foro et] om. hom. V9877
13 studere] om. V9877
14 univoce] vere voce V9877
marg.| Alii dilatant nomen suum titulos multiplices dignitatum aggregando. Sicut15 cum dicitur archiepiscopus Remensis, Apostolice sedis legatus, titulo sancte Sabine cardinalisa. Item comes Montis Fortis16 marchio illius loci, comes Tholosanus. Unde Lucanus 17 « Omnia cesar erat ». Hec omnia inventa sunt ad pompam. Tales significari possunt per demoniacum. a quo cum quereretur quod est nomen tibi18. Respondit, legio (Lc. 16). Alii nominari volunt per edificia, cum tamen ut dicit19 Seneca, non debet nominari Dominus a domo sed domus a Domino. Isti recte significantur per gigantes. de quibus Gn. 11 Venite faciamus nobis civitatem et turrem et celebremus nomen nostrum antequam dividamur. Alii per strenuitatem nominari volunt Bar. 3 Ibi20 fuerunt gigantes nominati illi qui ab initio fuerunt statura magna scientes bellum. {C} Dominus autem non reputat illos qui hic querunt sua nomina dilatare. Unde cum loqueretur de divite nominatissimo, non est dignatus eum nominare dicens Lc. 6 « Homo quidam induebatur » etc. cum tamen nominavit Lazarum. hinc est quod suos non vult in hoc mundo nominari, sicut neque seipsum. Unde21 Mt. 11 Cum illuminasset duos cecos: dixit illis: videte ne quis sciat: illi autem exeuntes diffamaverunt eum per totam terram illam exemplo suo nos docens. Maxime autem in eis que bona sunt, quales22 sunt gratie, non vult sibi quemquam nomen ascribere sed totum Deo. Ideo dixit Apostolus Prime ad Corinthios 1b. “Unusquisque vestrum dixit23, ego sum Pauli, ego Apollo, ego Cephe, ego Christi, an24 divisus est Christus ? Numquid Paulus crucifixus { 1.198v } est pro vobis ? Ioannes Baptista reputatus esset Christus si vellet sed dixit non sum ego Christus et25 Mc. 1 Veniet fortior me post me cuius non sum dignus procumbens solvere corrigiam26 calciamenti eius. {D} Ideo meruit ut de eo dicereturc : « Inter natos mulierum non surrexit <maior Ioanni Baptiste>27 ». Carnales autem ut Simon magus vellent si possent se deos28 reputari, ut29 Antichristus, de quo 2Th. 2 Qui ubi venerit discessio primum et revelatus fuerit homo peccati filius perditionis, qui adversatur et extollitur supra omne quod dicitur et colitur Deus, ita ut in templo Dei sedeat ostendens se tamquam30 sit Deus. C
a Cf. Learner , 2007.
b 1Cor. 1, 11-12.
c Antiphona ad suffragium Ioannis Baptistae praecursoris. [MM2023]
C ¶Codd. : Angelica n° 73, V9877 [ 61 ]
15 Sicut] Magister nomen appellativum est praem. V9877
16 Montisfortis Ed1523 ] Montisf Fortis V9877
17 Lucanus] in Lucano V9877
18 tibi] tuum V9877
19 tamen ut dicit] dicat V9877
20 Ibi] ubi V9877
21 Unde] + dicitur V9877
22 quales] qua V9877
23 dixit] dicit V9877
24 an] om. V9877
25 et] + in V9877
26 corrigiam V9877! ] corrigium Ed1523!
27 maior... Baptiste] etc. Ed1523
28 deos] deum V9877
29 ut] + et V9877
30 tamquam] + ipse V9877² (interl.)
marg.| {E} ¶ Spirituales vero mala sua sibi attribuunt, bona siqua sunt Christo ascribunt. et hoc est quod in lege a nomine defuncti nomen imponebat qui semen suscitabat, non a suo, ut In deutro. et 2Rg. 12 Ioab ut fidelis minister dixit David. Urbs aquarum capienda est, veni ut victoria a scribatur nomini tuo. Dicunt ergo. Non nobis domine non nobis sed nomini tuo da gloriam. Et hoc est pulchre signatum Lc. 2 Ubi dicitur Vocabant eum nomine patris sui Zacharie et respondens mater eius dixit: nequaqua, sed vocabitur Ioannes. Et dixerunt ad illam. « Quia nemo est in cog.t. qui vo. hoc nomine. Innuebant autem pa. » etc. usque : « Ioannes est nomen eius ». Elizabeth est voluntas, Zacharias ratio. Elizabeth et Zacharias steriles quia voluntas et ratio ad opus meritiorium per se non sufficiunt. Ioannes opus gratie quod contra naturam quasi miraculo se ab eis nascitur: hoc nomine patris scilicet Zachariam vocant, qui quod est gratie rationi ascribunt: sed Elizabeth dicit Ioannes est nomen eius. Quia bona voluntas non sibi sed gratie totum ascribit. Illi qui contradicunt dicentes. Quia nemo etc. { CXCIX r } Significant carnales qui gratiam non cognoscunt: sed bone voluntati ratio consentit et hoc est Zacharias postulans pugillarem scripsit dicens Io. est nomen eius. Et mirati sunt universi. Rara enim virtus est quod quis cum petat gloriam suam et se nominari non querat.
marg.| {F} ¶ Ideo autem Dominus non vult suos nominari, in mundo quia nomina mundi falsa sunt, falso dicuntur divites et potentes. Unde Apocalypsis 3 dicis quia dives sum et locupletatus et nullius egeo: et nescis quia tu es miser et miserabilis et pauper et nudus et cecus. Que bona dicuntur bona non reputat. Unde Esa, 3 Ve qui dicitis bonum malum etc. Item transitoria novit et finem habere. Unde Naum. 1 dicitur. Non seminabintur amplius in nomine tuo, periit memoria etc. Dominus autem suis nomina reservat in posterum. Nomina autem deleri non possunt gloriosa, quibus dicit Gaudete quia nomina vestra scripta sunt in celo, hinc est quod nos quasi nomen non habentes vocat transeuntes ad nomen: ut dicitur Ex. 30 Hoc dabit omnis qui transit adnomen. Nec dives addet nec pauper imminuet. hoc nomen est quod sunt filii Dei. Unde Mt. 5 Beati pacifici etc. {G} Hoc vere non erit nisi in octava resurre rectionis. In cuius rei figuram imponebatur nomen in circumcidendo in octava die secundum legem. Nomen enim filii Dei non est nobis hic certum, cum tota die per peccatum sumus filii diaboli: sed sicut dicitur Sir. 40 Edificatio civitatis confirmabit nomen etc. Pro quo rogamus pater noster: sanctificetur nomen tuum etc.
Numérotation du verset Ps. 48,18 
Sermo 101
prol.| ¶ De morte duplici mundanorum. In Psalmo 48 {199v} 31
31 om. codd.
Quoniam cum interierit non sumet omnia secum etc.
marg.| {H} Carnalis et mundanus duplici morte moritur. Omnis enim separatio ab eo quod amatur mors quedam est amanti. Unde qui transeunt ad religionem derelinquentes patrem et matrem, et mundanas possessiones in quibus per affectionem herebant, mori dicuntur mundo. Unde dicitur Ct. ultimo. Fortis est ut mors dilectio etc. Mors enim separat animam a corpore, et caritas a carnali et mundana affectione. Cum igitur mundani hora mortis temporalis ab omni eo quod amabant separantur scilicet uxore, filiis, possessionibus: hec separatio mors est illis: unde duplici morte moriuntur: sed hoc non intelligunt. Unde dictum est, non videbit interitum id est non intelliget quod sit interitus. {I} Sancti autem qui nulla herebant affectione mundo, sed ab eo iandudum erant separati unica moriuntur, et facile hanc transeunt: sed mundani dupliciter torquentur, quia non minus cruciantur ab illa separatione que fit quantum ab amatis, qua morte ipsa corporali. Ideo de eis dicitur in epistola Iude post medium, Arbores autumnales, infructuose, bis mortue eradicate. Autumnales dicuntur, quia in autumno arbores foliis spoliantur, et quasi decalvantur. Similiter et isti suis temporalibus bonis, que non sunt nisi folia. Unde Is. 1 Cum fueritis velut quercus defluentibus foliis: et velut hortus absque aqua: et erit fortitudovestra quasi favilla stuppe: et opus vestrum quasi scintilla: et succendetur utrumque simul: et non erit qui extinguat. Comparatur autem querci, quia quercus glandibus suis pascit porcos: et divites huius mundi pascunt histriones et bedellos et ribaldos et adulatores suos. {B} Unde Sir. 20 { CC r } Qui edunt panem illius false lingue sunt. Infructuose dicuntur, quia decedunt sine bonis operibus que sola fructus censentur. Unde Gal. 5 cum Apostolus dixisset, Fructus, spiritus, gaudium, pax, etc. dixit: Manifesta sunt opera carnis. Eradicate vento temptationum quibus cesserunt a stabilitate sua erute et euulse. Radix enim hominis est anima, et sicut radix arborum figi debet in terra: et si extra terram sit arescit: ita hec radix figenda est in celo, quia celum terra illius est: a quo euulsa per amorem terrenorum, non habens debitum nutrimentum arescit. Unde Iob. 19 Quasi arbori euulse spem abstulit mihi. {K} Bis etiam mortue dicuntur, dicta iam ratione. Mundanus igitur per affectionem herens his terrenis vinculo affectionis ita eis unitur, quod de temperalibus suis ut de seipso loquitur. Unde si domus eius combustus fuerit: clamat totus sum combustus: hanc unionem facit affectio. Unde Ps. d « Humiliata est in pulvere anima mea, conglutinatus <est in> terra venter noster ». Et item : Adhesit anima mea pavimento. Hec separatio mors est ei atrocissima. Unde 1Rg. 20 diciur. Siccine separat amara mors? Ideo dicitur. Dives cum interierit non sumet omnia secum: quia separabitur a bonis suis, quod est ei altera mors. Ideo Iob. 18dicitur. Evellatur de tabernaculo fidutia eius, et calces super eum quasi rex interitus. Sicut rex captis hostibus non parcit neque coporibus neque rebus.
d Ps. 43, 25 : « . anima nostra ».
marg.| {L} ¶ Vel nihil aufert secum, cum tria sint, anima, corpus, possessiones, anima quasi duobus iuncta, corpori per unionem, et rebus per affectionem ab utrisque dividitur, ita quod unumquodque dividitur vel separatur ab altero, et cedunt in predam diversis. Anima demonibus, corpus vermibus, possessiones vel parentibus, vel principibus, vel quibuscumque extraneis. Unde Introibunt inferiora terre, partes vulpium { CCI v } erunt. Vulpes demones, vermes principes, vel parentes. De possessionibus dicitur Ecclesis. 5 Sicut egressus est nudus de utero matris sue ita revertetur, et nihil auferet secum de labore suo. Miserabilis prorsus infirmitas, quod venit sic recedit. {M} Nota de feneratore, cui vix dedit vlnam de tela grossiori, uxor ad sepeliendum eum: qui clamavit: curtam incidite mihi, curtam incidite mihi: cedent eis qui non laboraverunt. Unde Ecclesis. 2 Peccatori dedit Deus afflictionem et curam superfluam, ut addat et congreget, et tradat ei cui Deo placuerit. Et in eiusdem. 6 Vir cui dedit Deus divitias, substantiam et honorem, et nihil deest anime sue ex omnibus que desiderat: nec tribuit ei potestatem Deus ut comedat ex eo: sed homo extraneus vorabit illud. Maxime istud clericis contingit, quorum mobilia sive pecunie reservate vix bonum finem consequuntur, ut mobilia furum.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 48), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 03/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_48)
Signaler un complément d'information

Notes :