Psalmus 60

Numérotation du verset Ps. 60,1 

¶In finem
¶Codd. : (Ps. 60) D14 D30 Ω P ω 1 Rusch Ps-G | (Glossa ordinaria) (81v) Tr511 (77r) Rusch, def. ΩF
in hymnis psalmus1 David.2
1 psalmus] om. Cbg150 |
2 in hymnis] om. D14 | psalmus] om. Ps-G | David] + Vox Ecclesie de Christo eius D30 |
Numérotation du verset Ps. 60,2 I

Exaudi Deus deprecationem meam ¦
intende orationi mee.
Numérotation du verset Ps. 60,3 II

A finibus terre
ad te clamavi ¦
dum
anxiaretur
cor meum in petra
exaltasti me.3
3 <divisio.> clamavi ¦ dum D14 D30 ΩP] clamavi’ dum ¦ ω 1
Numérotation du verset Ps. 60,III 

Deduxisti4 me
4 Deduxisti] -eduxisti Tr511
Numérotation du verset Ps. 60,4 

quia factus es
spes mea ¦ turris fortitudinis
a facie inimici.
Numérotation du verset Ps. 60,5 IV

Inhabitabo
in tabernaculo tuo in secula ¦
protegar
in velamento
alarum tuarum5.
5 tuarum] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 60,6 V

Quoniam tu Deus meus exaudisti orationem meam ¦
dedisti
hereditatem
timentibus nomen tuum.
Numérotation du verset Ps. 60,7 VI

Dies super dies
regis adiicies ¦ annos eius6 usque in diem
6 <divisio.> adiicies annos eius ¦ P106
generationis
et generationis.
Numérotation du verset Ps. 60,8 VII

Permanet
in eternum
in conspectu Dei ¦
misericordiam
et veritatem eius
quis requiret7 ?
7 eius - quis requiret plerique codd inv. Ps-G (R F C I) , quis requiret ei Ps-G (G* ), eius quis requiret ei Ps-G (Q² W² G² : ei sub ÷ ) , ei quis requiret ei Ps-G (G 3 )
Numérotation du verset Ps. 60,9 VIII

Sic psalmum dicam
nomini tuo in seculum seculi ¦
ut reddam
vota mea de die in diem.

Psalmus 60

Numérotation du verset Ps. 60,5 
Sermo 122
prol.| ¶ Cur David se dicat inquilinum et protegi sub velamento alarum Dei etc. In Psalmo 60.1
1 V9877 f. 71vb (122inhabitabo après dies 123)
Inhabitabo in tabernaculo tuo in secula protegar, vel inquilinus ero, in velamento alarum tuarum.
marg.| {A} Primo considerandum quare se dicat inquilinum. Secundo quare sub velamento alarum Dei protegendum. Tertio quare qui protegitur a mundo, non protegitur adeo. Inquilinus est qui ad horam mansionarius est in regione aliena. Inquilinum se reputare debet omnis spiritualis in mundo. Undea : « Incola ego sum in terra ». Inquilinus inhabitat regionem alienam vel propter studium vel negotiationem et homini. Et non curat ibi edificare, quia scit se inde transiturum. Ad Hbr. 11 Qui omnes confitentes quia peregrini sunt et hospites super terram. Qui enim hoc dicunt, significant se patriam inquirere meliorem, id est appetunt celestem: ideo non confunditur Deus vocari Deus eorum. Paravit enim illis civitatem. ideo dicitur Eph. 2 Iam non estis hospites et advene, sed estis ciues sanctorum et domestici Dei, { CCXXXIIII r } superedificati super fundamentum Apostolorum et prophetarum etc. Superedificati dicitur, quia Apostoli prius tamquam architecti Domini domos sibi et suis in celis edificaverunt: et nos sumus superedificati id est nos post eos. {B} Unde significari tales possunt Ex. 1 ubi dicitur. Quia timuerunt obstetrices Domini, edificavit illis domos. Mentite sunt Pharaoni, ut salvarent pueros Hebreorum. Ille obstetrices fuerunt Phua, et Sephora. Phua rubens, Sephora avis. Phua ergo martyres vel penitentes, Sephora omnes contemplativos et spirituales pennis virtutum volantes significant. Hi sunt obstetrices qui iuvant ecclesiam parientem, et mentiuntur Pharaoni, qui vult perdere masculos ut salvent eos. Pharao est mundus, cum quo pactum habet quicumque peccat, vel qui ea que mundi sunt, facere proponit. Unde Sap. 1 Impii manibus et verbis accersierunt illam, id est mortem: et sponsiones posuerunt ad illam. Et Is. 28 Percussimus fedus cum morte, et cum inferno pactum fecimus. Sed quid facies? In malis promissis rescinde fidem, in turpi voto muta decretum. Videntur quidam promittere mundo, qui hic domos edificant, multiplicant possessiones, quasi diu morari debeant: sed mundo mentiuntur, quando relictis omnibus ad religionem transeunt. Quia non est religio iurisiurandi observanda inturpibus, sicut fecit Herodes. Mc. 6 Quid enim est mundanis se immiscere, nisi Ioannem decollare id est gratiam extinguere? Istis ergo Dominus edificat domos, qui Pharaoni mentiuntur. {C} Videamus ergo si inquilini sint in mundo, qui non cessant edificare, et se hic multiplicare: immo se ciues mundi reputant. Am. 5 Domos quadro lapide edificabitis et { CCXXXV v } non habitabitis in eis. Vineas amatissimas plantabitis et vinum earum non bibetis. Inquilinus non turbatur immo gaudet quando dimittit terram in qua erat inquilinus ut eat ad patriam. Sic nec vir spiritualis tristari debet de morte vel quando mundo moritur per religionem: quia scit se ad patriam vocari: immo dicat. Heu mihi quia incolatus. m. pro longatus est. Et hoc est quod ipsi laban socero suo dixit Iacob Gn. 30 Tu nosti quomodo servierim tibi etc. Iustum est ut abeam et provideam domui mee. Transiens enim ad religionem tunc primo incipit providere sibi et domui sue. Et Nota quod mundus nititur est retinere. Et hoc est quod Labam ibidem dixit Iacob. Quid tibi dabo. At ille respondit, nihil volo: et tamen illa vice retinuit eum: tandem quia invenit eum mendacem fugit ab eo nesciente, sicut dicitur Gn. 31 Sed et pater vester circumuenit me: et mutavit mercedem meam. 10 vicibus. et ibi noluit confiteri socero suo quod fugeret.
a Ps. 118, 19.
marg.| {D} ¶ Secundo videndum quare dixit: sub velamento alarum. t. Illos enim qui se hic reputant inquilinos protegit Deus: non eos qui confidunt in mundo, quia habent protectionem suam. Unde dicitur. Is. 21 Custos quid de nocte custos quid de nocte, et ait custos. Venit mane et nox quasi dicat non custodio de die sed de nocte, et ideo quia venit mane prosperitatis mundane non custodio.
marg.| {E} ¶ Alas suas habent Deus, diabolus, et mundus. Ale Dei sunt misericordia et veritas, quibus volavit ad nos. Quia universe vie Domini misericordia et veritas. Unde Malac. 1 Orietur vobis timentibus nomen m. sol iusti. et sap. in pennis eius id est in misericordia et veritate. In misericordia tollit culpam. In veritate ignorantiam. Et In Psalmo Scapulis suis obumbra. tibi, et sub pen. eius sperabis. { CCXXXV r } Quod apparuit in cruce. Unde scapulis dicit, quia factus est principatus eius super humerum eius. He sunt ale galline, de quibus Lc. 10b"Hierusalem Hierusalem quoties volui congregare filios tuos sicut gallina congregat pullos sub alis". Ne milvus scilicet diabolus raperet eos. Sub his alis protegimur per spem et timorem. Spes est sub ala misericordie, timor sub ala veritatis. Quicumque altera deficit, is milvo exponitur, quia vel desperat vel presumit. Qui autem sperat et timet tutus est, et hoc est quod Booz dixit. Rt. 2 Reddat tibi Dominus pro opere tuo ad quem venisti et sub cuius confugisti alas. Quia eos qui de mundo sperant vel timent non protegit Deus.
b Lc. 13, 34 (Clementina) ; cf. Mt 23:37 Jerusalem, Jerusalem, quæ occidis prophetas, et lapidas eos, qui ad te missi sunt, quoties volui congregare filios tuos, quemadmodum gallina congregat pullos suos sub alas, et noluisti ? : “Jerusalem, Jerusalem, quæ occidis prophetas, et lapidas eos qui mittuntur ad te, quoties volui congregare filios tuos quemadmodum avis nidum suum sub pennis, et noluisti ?”
marg.| {F} ¶ Ale mundi sunt potentia et opulentia, quibus minores opprimuntur. He sunt ale que faciunt magnum sonitum. De quo dicitur Is. 18. Ve terre cymbalo alarum que est trans flumen ethiopie. Et Sap. 5 Sicut avis que transvolat in aere: cuius nullum invenitur argumentum itineris illius sed tantum sonitus alarum verberans levem ventum, Istis ale veloces sunt ad predandum. Unde Aba. 1 Volabunt quasi aquila festinans ad comedendum. Et Ier. 2 Quid niteris etc. In alis tuis inventus est sanguis pauperum.
marg.| {G} ¶ Ale diaboli sunt ille, de quibus dicitur Dn. 7 Ecce alia quasi pardus et alas habebat quasi avis, quatuor super se, et quatuor capita erant in belua, et potestas data est ei. Pardus significat hypocrisim. Hypocrite enim veritatem in actione et habitu ostendunt, vel pretendunt, et quod perversum est diligunt. Unde Za. 11 Contracta est anima mea in eis. Siquidem et anima eorum variavit in me, et Is. 29 Populus iste ore suo et labiis suis glorificat me, cor autem eius longe est a me. etc. Alas quatuor. { CCXXXVI v } Prima est Simulationis. Secunda dissimulationis. Tertia ostentationis. Quarta excusationis. Simulatio est de occultis bonis. Dissimulatio de occultis malis. Ostentatio de bonis manifestis. Excusatio de malis manifestis. Ostentatio et simulatio sunt ale a dextris: et his volant dum se super se tollunt et ostentant et dilatant. Unde Mt. 23 Dilalatant phylateria sua et magnificant fimbrias suas. Dissimulatio et excusatio a sinistris, et his alis volant dum feditatem suam occultant. Unde ad Eph. 5 Que in occulto fiunt ab ipsis turpe est etiam dicere. Quid vero est quatuor capita habere, nisi nihil simpliciter agere? Primum caput est affectio libertatis. {I} Secundum dignitatis. Tertium auctoritatis. Quartum potestatis. Primum ut sub esse refugiat. Secundum ut de gradu in gradum ad maiora conscendat. Tertium. ut magni consilii appareat. Quartum ut super alios imperare valeat. {K} Et data est ei potestas, quia maiores observantias custodiunt qua emulatores iustitie, pro gloria eterna, et ideo stultus labor. Unde significantur per sychem filium Emor: de quo Gn. 34 Qui circumcidit masculos suos propter Dinam, id est vanam gloriam. Quid enim est propter Dinam masculos circumcidere nisi pro vana gloria per continentiam se reprimere? Sed hoc stultum est. Unde sychem interpretatur labor: Emor asinus, quia stultus est labor talium.
Numérotation du verset Ps. 60,7 
Sermo 123
prol.| ¶ De triplici vita, nature, gratie, et glorie, et de diebus illi adiectis. In Psalmo 60.2
2 = V9877 f. 71ra
{L} Dies super dies regis adiicis etc.
marg.| Hoc ad litteram impletum legitur in Ezechia {1.226r} rege. Is. 38 De diebus nature. Unde cum triplex sit vita: nature, gratie, et glorie: Dominus addit vitam gratie super vitam nature: et vitam glorie super vitam gratie. Ideo dicitur. 2Cor. 4 Tum his que intus renovantur de die in diem. Et hoc significatur per numerum dierum qui additi sunt regi scilicet 15 anni. Unde dicitur Notum sac mihi domine finem meum, et numerum annorum meorum ut sciam quid desit mihi. Quot sunt dies qui desunt diebus nature dies gratie, dies glorie, et hi designantur per. 15 Septenarius enim ad gratiam. Octonarius pertinet ad gloriam. Unde dicitur Ecclesis. 11 Da partes. 7 nec non et octo. Ideo dicitur Is. 38 Audivi orationem tuam et vidi lacrimas tuas, ecce ego adiiciam super dies tuos. 15 annos. Sic ergo procedit vita iusti. Unde Prv. 4 Iustorum semita quasi lux splendescit et crescit usque in perfectum diem. Sola gloria perfectus est dies postquam nihil additur, de qua Psalmo. Melior est dies Una in atriis tuis super milia. Unde Sir. 23 Quare dies diem superat et lux lucem, et annus annum, et solem sol.
marg.| {M} ¶ Secundo considerandum quod signum accipit huius profectus. Illud quod datum est regi: eorum annorum qui dati sunt. hoc inquit erit tibi signum, ecce ego faciam reverti umbram linearum per quas descenderant in horologio acham, in sole retrorsum. Et reversus est sol decem lineis per gradus quos descenderat. Dies habet duodecim horas. Unde Io. 11 Nonne duodecim hore sunt diei? Ad has designandas in horologio dicto linee duodecim significabantur.
marg.| {N} ¶ Universitas creaturarum quasi unus dies est habens duodecim horas quasi. 12 gradus creaturarum. Quelibet enim {1.226v} creatura aliam lucem habet secundum magis et minus: et illum diem naturalem facit sol invisibilis, effundens de lumine suo supra quamcumque creaturam. Cum ergo tria sint, intelligere, sentire, esse: creatura rationalis implet decem gradus. Novem enim gradus faciunt angeli, eo quod novem sunt ordines angelorum. Homo decimum gradum habet. Gradum undecimum facit creatura sensibilis: duodecimum insensibilis. In his ostenditur hominis status, defectus, profectus. Status in suo gradu esse. Defectus infra gradum suum descendere. Profectus supra gradum suum ascendere. Dominus autem ostendit homini non esse descendendum, sed standum et proficiendum. Descendit enim per novem ordines angelorum usque ad decimum, quando humanam naturam assumpsit, sed infra non descendit neque decreuit. Unde Ps. Miniusti eum paulo minus ab angelis. Et ad Hbr. 2 {O} Nusqua enim angelos, sed semen Abrahe apprehendit. Et per hoc ostendit quod homine non debet ulterius descendere. Ideo dicitur Sir. 11 Confide in Deo et mane in loco tuo. Defectus est quando infra gradum suum descendit, quando partem illam quam habet cum brutis communem sequitur, et in bestiam transformatur: sicut scriptum est de Nabuchodonosore Dn. 5 Ab hominibus eiicient te, et cum bestiis et feris erit habitatio tua. Et In Psalmo Homo cum in honore esset non intell. etc. Et Ct. 1 Si ignoras te etc. egredere et abi post vestigia gregum tuorum. Ignorans enim anima suam nobilitatem non est egregia id est extra gregem. Grex enim brutorum est. Egreditur de nobilitate sua per mores brutales, et etiam inferior fit brutis: et hoc est abire post gregem: similis facta, non solum brutis que sentiunt, sed et lapidibus qui tantum sunt, per prave consuetudinis obstinationem lapideam et insensibilem: et hic est ultimus defectus quo descendit ad ultimum gradum {1 .227r } insensibilium. Et videns miseria Dei miserum hominem infra se tantum descendisse, et per se regredi non posse, ad gradum hominis Christus descendit, ut ad eundem secum eum reduceret, et dimisit. xcix. oves in deserto ut quereret ouem perditam, et reduxit super humeros. Lc. 15 Reducit ergo de duodecimo gradu et undecimo dum illos qui erant insensibiles ut lapides, et brutales sicut pecudes revocat ad statum hominis. Unde dicitur Mt. 3 Potens est Dominus de lapidibus istis suscitare filios Abrahe. Et Iob. 28 Lapis solutus calore in es convertitur. Et Ez. 11 et. 36 Auferam a vobis cor lapideum, et dabo vobis cor carneum, id est sensibile. De duodecimo ergo redit ad undecimum quando de obstinatione lapidea redit ad pietatem affectionis. Et de undecimo ad decimum quando de brutalitate redit ad arbitrium rationis.
marg.| ¶ Tertio considerandum quod proficit. {P} Sicut autem Christus per eosdem ordines ad celum ascendit, sic spiritualis dum in se ordines illos virtutum emulatione transformat. Triplex exigitur perfectio in homine: operationis, locutionis, cordis. Circa opera tria occurrunt: ut Primo impleat mandata. Secundo consilia. Tertio que nec sunt mandata nec consilia, sed supereminentia. Minus est implere mandata qua consilia. Angeli minora nuntiant, Archangeli maiora. Qui ergo mandata implet, angelis conformatur: et hi sunt de quibus dicitur Mt. 18. Angeli eorum semper vident faciem patris qui in celis est etc.
marg.| {Q} ¶ Maiora sunt consilia que pertinent ad perfectos. Qui ea implent, ad gradum angelorum ascendunt. Unde perfectis adimplentibus consilia, sicut Dn. ultimo legitur apparuisse non solum angelus, sed archangelus Michael. Ut Dn. 10 Ecce Michael unus de principibus venit in adiutorium meum. Angeli ergo sunt { 1.227v } adimplendo mandata. {R} Archangeli adimplendo consilia.
marg.| ¶ Tertius ordo sunt virtutes, harum est facere miracula. has in se sancti representabant qui miraculis choruscabant: sed hec non proponuntur nobis ad imitandum sed ad mirandum. Sunt alia que miracula dici possunt, opera scilicet supereminentia. que qui assequuntur vere virtutes imitantur, verbi gratia preceptum est non furtum facies. Consilium Qui habet duas tunicas det Unam non habenti. Miraculum fuit quod beatus Martinus fecit quando chlamydem suam scidit et egeno dedit quia etiam consilium excessit. Miraculum fecit David quando aquam desideratam Domino libavit 1Par. 11 Et mulier Sareptana que fecit panem subcineritium prius prophete qua sibi et filiis. 3Rg. 17 Preceptum est non mechaberis: et illud « fugite fornicationem ». Consilium in virginitate permanete. Unde Paul Prima <ad> Corinthios 7c.
c 1Cor. 7.
marg.| {S} ¶ De virginibus Domini preceptum non habeo, consilium autem do. Miraculum quod nostri temporis virgo nasum sibi ne nuberet abscidit. Perfectio cordis tribus aliis ordinibus comparatur, qui sunt potestates, principatus, dominationes. Potestatis est malignos spiritus coercere cui respondet cordis perfectio scilicet noxias affectiones que nos vexant ut maligni spiritus, reprimere: ut sunt affectiones invidie et huiusmodi. Unde dicitur de Saule 1Rg. 16. Quam dum eum spiritus malignus exagitabat, David cythara spiritum malignum temperabat.
marg.| {T} ¶ Principatus est bonis spiritibus facienda disponere ut aliis omissis hoc faciant, et hec est secunda perfectio: In bonis affectionibus discernere et preferre ceteris meliores, vel que magis expediunt. Unde ad Romanos 14.d Alius iudicat inter diem et diem. Et 1Cor. 6e {V} Omnia mihi licent sed non omnia expediunt.
d Rm. 14.
e 1Cor. 6.
marg.| ¶ Dominationes sunt que pro voluntate sua et nutu suo spiritibus sibi obedientibus preeminent et {1. 238r } de eis et per eos agunt quod volunt: et hec est tertia perfectio cordis suo animo dominantis ut libere quisque perfectus quod vehementer et laudabiliter cupit, quotiens necessitas exegerit deserat vel omittat: et tunc, sicut dicit apostolus Prime ad Corinthios 14°f, spiritus prophetarum prophetis subiectus est. Spiritus enim fanaticorum eis subiecti non sunt. Similiter nec spiritus perversorum ideo dicitur anima. m. in manibus meis semper id est in potestate mea.
f 1Cor. 14.
marg.| {X} ¶ Perfectio locutionis est ut sit discretus quantum ad seipsum, utilis sive edificans ad proximum: devotus ad Deum. Ft his tribus aptantur tertie hiecarchie qui sunt throni, Cherubim, Seraphim. Throni sunt per quos divina iudicia ex ercentur, sermo ergo debet esse discretus et bene examinatus. Unde Ps. Disponet sermo scilicet in iudicio Sir. 22 Labia imprudentium stulta narrabunt: verba prudentum statera ponderabuntur. {Y} In ore fatuorum cor eorum et in corde sapientum os illorum. Ecce Throni. Utilis debet esse quia pertinet ad plenitudinem scientie ut scilicet noverit loquens conditiones et status eorum quibus fit sermo et servare tempus et locum. Aliter claustralibus. Aliter mundanis. Ideo dicitur Prv. 20 Ex ore fatui reprobabitur perabola etc. Ecce Cherubim id est plenitudo scientie. {Z} Devotus debet esse quantum ad Deum ut incendat ad amorem Dei, ecce Seraphim quod interpretatur ardens. Unde Sir. 48 Et verbum ipsius quasi facula ardens. Hi tres profectus notantur Is. 38 Memento queso quomodo ambulaverim coram te in veritate, quantum ad tertium, et corde perecto, quantum ad secundum: et quod bonum est in oculis tuis fecerim quantum ad primum. Felix est qui hec dicere ponit.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 60), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 03/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_60)
Signaler un complément d'information

Notes :