Psalmus 131

Numérotation du verset Ps. 131,1 

¶Canticum graduum1.
¶Codd. : (Ps. 131) D30 ω² Rusch Ps-G
1 gr + Propheta ad Patrem de Christo dicit D30
Numérotation du verset Ps. 131,I 

Memento Domine
David ¦
et omnis mansuetudinis eius.
Numérotation du verset Ps. 131,2 II

Sicut iuravit Domino ¦
votum vovit Deo Iacob.
Numérotation du verset Ps. 131,3 III

Si introiero in tabernaculum domus mee ¦
si ascendero in lectum strati mei.
Numérotation du verset Ps. 131,4 IV

Si dedero
somnum
oculis meis ¦ et palpebris meis dormitationem.
Numérotation du verset Ps. 131,5 V

Et requiem temporibus meis,
donec inveniam locum
Domino ¦
tabernaculum Deo Iacob.
Numérotation du verset Ps. 131,6 VI

Ecce
audivimus eam2
2 eam Correc2 Rusch Ps-G ] eum ΦV D30 ² cum Ps-Moz X, ea Ps-G (F M Q² ΦRGP ΨB V) ΩM cum Ps-R
in Ephrata ¦
invenimus eam3 in campis silve.
3 eam Cor2 ω² Ps-G ] ea Ps-G (F M ) Ω M cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 131,7 VII

Introivimus4
4 introivimus Ps-G (F I M ² Q W) Rusch cum Ps-R ] introibimus Ps-G (ΨB²...) D30 Δ
in tabernaculum5 eius
5 tabernaculum Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch cum Ps-R ] tabernacula Ps-G (R F I M Q Φ U G K) Δ
adoravimus in loco6
6 adoravimus Ps-G (F I M² Q W) Rusch cum Ps-R ] adorabimus Ps-G (ΨB ...) D30 Δ
ubi steterunt pedes eius.
Numérotation du verset Ps. 131,8 VIII

Surge Domine
in requiem tuam ¦ tu et arca sanctificationis tue.
Numérotation du verset Ps. 131,9 IX

Sacerdotes tui induantur7 iustitiam8* ¦
7 induantur Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Δ Rusch cum Ps-R ] induentur Ps-G (R I W U) |
8 iustitiam Ps-G ( M * Q ΦRGV ΨB D) Δ D30 ΩS Ed1530 Clementina cum Ps-R (S T C D P Q R V X edd. )] iustitia Ps-G Rusch cum Ps-R ] |
et sancti tui exultent9.
9 exultent Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Δ Rusch cum Ps-R (S T P Q R U V X edd. ) etc exultabunt Ps-G , letentur Ps-R
Numérotation du verset Ps. 131,10 X

Propter David servum tuum ¦ non avertas faciem christi tui.
Numérotation du verset Ps. 131,11 XI

Iuravit Dominus David
veritatem et non frustrabitur10
10 frustrabitur Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Δ Rusch cum Ps-R ]] frustrabit Ps-G
eum ¦ 11
11 eum Ps-G D30 Δ Rusch etc eam Clementina
de fructu ventris tui ponam super sedem tuam.
Numérotation du verset Ps. 131,12 XII

Si custodierint
filii tui testamentum meum ||
et testimonia
mea
hec que docebo eos.
Numérotation du verset Ps. 131,XIII 

Et filii eorum
usque in seculum ¦ 12
12 <XIII divisio.> eorum|| usque in seculum ω²
sedebunt super sedem tuam.
Numérotation du verset Ps. 131,13 XIV

Quoniam elegit Dominus
Sion ¦
elegit eam in habitationem sibi.
Numérotation du verset Ps. 131,14 XV

Hec requies mea
in seculum seculi ¦
hic
habitabo
quoniam elegi eam.
Numérotation du verset Ps. 131,15 XVI

Viduam eius benedicens benedicam ¦
pauperes
eius
saturabo panibus.
Numérotation du verset Ps. 131,16 XVII

Sacerdotes eius
induam salutari ¦
et sancti eius
exultatione exultabunt.
Numérotation du verset Ps. 131,17 XVIII

Illic
producam
cornu David ¦
paravi lucernam christo meo.
Numérotation du verset Ps. 131,18 XIX

Inimicos eius
induam confusione ¦ super ipsum autem efflorebit sanctificatio mea.

Psalmus 131

Numérotation du verset Ps. 131,5 
Sermo 292
prol.| ¶ Quare et qualis domus sit nobis edificanda Domino. Et de querelis Domini. In Psalmo 131.
Et requiem temporibus meis: donec inveniam locum Domino, tabernaculum Deo Iacob.
marg.| Primo considerandum est quare tenemur solliciti esse, ut edificemus locum Domino. {A} Et hec quidem ratio est iniure naturali: quo dicitur Hoc facias aliis quod tibi vis fieri. Et ipse quidem prior dilexit te: prior non dedignatus est tibi servire et domum edificare: interiori homini id est anime corpus: exteriori homini id est corpori, mundum. Interiori homini corpus. In cuius edificatione qua studiosa fuerit Dei sapientia, per {2.192r} mirabilem et artificiosam corporis edificationem euidenter apparet: maxime cum de tam vili materia: sicut dicitur Gn. 2 Formavit enim Dominus Deus hominem de limo terre. et cum opus fecerit tam insigne. Unde Iob. 10 Memento queso, quod sicut lutum feceris me etc. Pelle et carnibus vestistime etc. Nemo quantumcumque ingeniosus capere potest qualiter ista domus fuerit fabricata. Unde Ecclesis. 11 Quomodo ignoras que sit via spiritus, et qua ratione compingantur ossa in ventre pregnantis: sic nescis opera Dei qui fabricator est omnium. Propter hoc merito erubescere debet homo, si non edificaverit domum Domino. Sicut David dixit ad Nathan 2Rg. 7 Videsne quod habitem in domo cedrina, et arca Dei posita sit in medio pellium?
marg.| ¶ Secundo quantum conqueratur Dominus de hoc quod nullus edificet sibi domum, et quod nullus quasi hospitem vagantem recipiat eum. {B} Unde dicit Mt. 25 Hospes eram, et non collegistis me. In cuius rei figuram dicitur Lc. 2 de beata virgine. Factum est autem cum essent ibi: impleti sunt dies ut pareret. Et peperit filium suum primogenitum, et pannis eum involuit, et reclinavit eum in presepio: quia non erat ei locus in diversorio. In palatio Christus non nascitur. sed in presepio reclinatur: a divitibus huius mundi non recipitur, sed in pauperibus et in simplicibus locum habet. Esto igitur presepe, si vis esse locus Domini. {C} Divites huius mundi et inflati prudentia carnis presepe fieri dedignantur id est simpliciter ambulare, simpliciter intelligere: et ita Christum recipere non merentur. Unde Iob. 39 Numquid volet rhinoceros servire tibi, aut morabitur ad presepe tuum? Quasi presepe fieri hortabatur Paulus dicens. 1 Timoth. 6 Divitibus { CXCIII v } huius seculi precipe non sublime sapere.
marg.| {D} ¶ Tertio quomodo conqueratur quod ipse pulsans non auditur: et inimicus eius et etiam noster passim admittitur. Unde Is. 34 Ibi cubavit lamia et invenit sibi requiem. Ibi habuit foveam ericius, et enutrivit catulos, et circumfodit et fovit in umbra eius. Illic congregati sunt milvi: alter ad alterum etc. Lamia est cura carnalis que laniat animam. Ericius defensio peccati, quia spinosus est: quia excusant se de necessitate rei domestice et huiusmodi. Milvus est rapacitas alieni aut immodica rerum cupido. Et Mt. 8 Vulpes foveas habent et volucres celi nidos, filius autem hominis non habet ubi caput suum reclinet. Vulpes dicitur diabolus quando tentat de hypocrisi et simulatione: avis quando de elatione. {E} Apud hypocritas igitur et elatos vulpes foveas habent et volucres nidos. Filius autem ho. etc. Unde Hiero. 14. Quare quasi colonus futurus es in terra, et quasi viator declinans ad manendum. Quanta dementia est homini, vulpem admittere et filium Dei excludere? Qui vulpem admittit statim eo ipso foveam se facit: si filium Dei admitteret de se templum edificaret.
marg.| {F} ¶ Quarto qualiter conqueratur quod veniens imparatam sibi inveniat mansionem, quod pulsans, tam longa exspectatione molestetur. Unde Ct. 5 Aperi mihi soror mea, amica mea, columba mea, immaculata mea: quia caput meum plenum est rore, et cincinni mei guttis noctium. Et Apocalypsis 3 Ecce ego sto ad ostium et pulso. Siquis audierit vocem meam et aperuerit mihi ianuam intrabo ad illum, et cenabo cum illo, et ipse mecum. Tu autem verba molestie respondes, iuxta illud Is. 28 Manda remanda, exspecta, modicum ibi etc. verba sunt anime pigre, anime tepide minus circumspecte et minus grate. quasi { CXCIII r } dicat, debui adventum tuum prescivisse ut prepararem me, et te cum alacritate susciperem. De cetero ergo adventum tuum mihi prenuncia, et nuntio preeunte adventum tuum premanda: et hoc est manda remanda. {G} Et quid facit Christus ut multum amans? Nuntios suos sepe premittit, et tandem ipse venit. Sed quid profuit quod nuntios premisit: quia ostium clausum offendunt. Vox pulsantis est, aperi mihi soror mea, sed audi quid respondeat. Exspecta inquit reexspecta, modicum ibi etc. Et qui sunt nuntii? Interne inspirationes: externe predicationes, infirmitates, nuntie mortis: sed audire nolumus.
marg.| {H} ¶ Quinto, qualiter longa exspectatione defatigatus discedit plerumque, et quando tarde eum velles suscipere et ostium aperire non vult intrare. Unde est illa nimis sera querela qua dicit sponsa Ct. 5 Pessulum ostii mei aperui dilecto meo: at ille declinaverat atque transierat. Debes ergo stare pro foribus, ut Abraham: de quo Gn. 18. in principio. Apparuit autem ei scilicet Abrahe, Dominus in convalle mambre sedeti in ostio tabernaculi sui in ipso fervore diei. Sicut Helias, de quo 3Rg. 19 Operuit vultum suum pallio, et egressus stetit in ostio spelunce. Debes assimilari columbe, et suspensis alis, collo protenso foras prospicere, et amici tui adventum columbino quodam cantu et gemitu querere et exspectare. Et hoc est quod dicitur Ct. 2 Surge propera amica mea, speciosa mea et veni: columba mea in foraminibus petre, in caverna macerie. Et Ier. 48 Relinquite civitates et habitate in petra habitatores Moab: et estote quasi columba nidificans in summo ore foraminis.
marg.| ¶ Propter hoc debes ei preparare domum. {I} Hec domus non est nisi anima tua: quia non capit eum nisi imago sua. Hec domus debet esse integra, munda, serena. Integra, { CXCIIII v } non enim intrabit domum ruinosam scissuris plenam. Hec autem scissura est in homine quando ipse dissidet a seipso. Nec est mirum. Ipsa enim anima corpus suum domum integram vult habere et exire inde necesse habet si fuerint membra inter se dispersa. {K} Eodem modo videat anima, si desiderat habitare Christum in corde id est in seipsa, sollicite caveat ne a se membra dissideant id est ratio voluntas et memoria. Sit ergo ratio sine errore, quia talem voluntas amat: voluntas sine iniquitate, quia talem ratio approbat. Memoria sine sorde, quia talem ratio approbat et voluntas amat. Alioquin si se iudicat anima propter voluntatis pravitatem, huiusmodi voluntatem ratio sugillat semper et accusat, immo condemnat. Similiter conscientia in qua peccatum latet et retractatur iugiter per memoriam, et voluntas odit, et ratio execratur. Unde Lc. 11 Omne regnum in se divisum etc. Et Is. 22 Revelabitur operimentum Iude: et videbitur in illa die armamentari domus saltus: et scissuras civitatis David videbitis, quia multiplicate sunt. Iudas interpretatur confessio, que operit peccata, et quando per confessionem non operiuntur peccata, revelantur in ipsa conscientia. Namque assiduis circumvolat alis Seua dies animi. {L} Et revelabuntur in die iudicii: et armamentarium domus saltus: quia anima que solebat arma continere virtutum, fiet solitudo, et quasi domus saltus ubi diabolus venatur. Unde Is. 32 Et erit desertum in Chermel: et Chermel in saltum reputabitur. Chermel interpretatur molle aut agnus tener. Sequitur: Et scissuras civitatis David id est contra dictionem in ipsa anima sibiipsi dissidente. Et recte Dominus non potest inhabitare domum ruinosam et scissuris dissipatam, quia in tali domo pluvia vbique distillat. Quid autem pluviam distillare nisi per { CXCIIII r } concupiscentie fluxum animam diffluere? Et hoc est quod dicitur. Fumus et stillicidium et mulier litigiosa pellunt virum de doma sua. Hec autem dissolutio maxime fit per inertiam hominis qui se non excitat a peccato, sed quia somnolentus est in eo moratur. Unde Ecclesis. 10 In pigritiis humiliabitur contignatio, et in infirmitate manuum perstillabit domus. Ideo dicitur Prv. 27 Tecta perstillantia in die frigoris, et mulier litigiosa comparantur. Et Prv. 19 Dolor patris filius stultus: et tecta iugiter perstillantia, litigiosa mulier. Bonus paterfamilias quando videt scissuram, vel aliquid tale in domo, statim reparari facit: stultus dimittit, et ita semper crescit, ac domus destruitur et ruit. Et ideo dicitur Ecclesis. 7 Qui timet Deum nihil negligit. ut servus timens dominum nihil in domo negligit: eodem modo qui intelligit domum anime sue ex aliqua parte corruptam, ut ex parte visus vel auditus, vel alicuius mali operis statim reparat per confessionem. Quia sicut dicitur a beato Gregorio: Peccatum quod non statim per penitentiam diluitur mox pondere suo aliud attrahit. Hoc est unum quod expellit a domo scilicet stillicidium mundi. Unde dicitur Sapientie 1 In malivolam animam non introibit sapientia. Serena: quia fumosam non ponit inhabitare. Hoc enim est vnum de tribus que expellunt de domo scilicet fumus. Hic fumus est de camino luxurie vel cupiditatis procedentes cogitationes rationem excecantes. Unde Is. 15 Ab aquilo ne fumus. veniet et non est qui effugiet agmen eius.
Numérotation du verset Ps. 131,9 
Sermo 293
prol.| De vestibus sacerdotalibus et earum virtute mystice. In Psalmo 131.
Sacerdotes tui induantur iustitiam et sancti tui exultent.
marg.| {N} Sacerdotibus et ministris non lz sine vestibus sacris { CXCV v } sacra mysteria et ministeria peragere, et multo magis non licet sine sanctitatis amictu. {O} Et quia iustitia generalis est ad omnes virtutes ideo hic dicitur, Sacerdotes tui induantur iustitiam. Si enim dictum est cuidam Mt. 23 Quomodo huc intrasti non habens vestem nuptialem? Multo magis sponsus, amicus et paranymphus sponsi, sacerdos debet vestiri nuptialibus ornamentis, que sunt, camisia, amictus, alba, zona, orarium. {P} Prima que et aliis supponitur est camisia, et penitentie formam gerit, per quam communibus actibus prius implicitus mutat habitum, cor, et studium, ut mundatus ad officium sacerdotis accedat. Unde Is. 1 Lavamini mundi estote. Et Za. 3 Auferte sordida vestimenta ab eo: et dixit ad eum: Ecce abstuli a te iniquitatem tuam, et indui te mutatoriis. Hec potest dici prima stola, de qua Lc. 15 Cito proferte stolam primam et induite illum etc.
marg.| {Q} ¶ Amictus in ipsis vestibus sacris capiti imponitur. Hic est fides: de qua Hebr. 11 Sine fide impossibile est placere Deo. Et bene dicitur amictus: quia fides est de occultis. Unde 1Cor. 13 Videmus nunc per speculum et in enigmate etc. Et Hbr. 11 Fides est substantia rerum sperandarum, argumentum non apparentium. Tamen luminositas eius licet velata, maior est omni luce, rationis. Unde Apocalypsis 12 Mulier amicta sole, et luna sub pedibus eius. Amicta sole id est fide et luna sub pedibus eius. Luna propinqua terre sunt rationes mundane: quas fidei lux vincit. Unde 2Cor. 10 Consilia destruentes, et omnem altitudinem extollentem se adversus scientiam Dei, et in captivitatem redigentes omnem intellectum in obsequium Christi. {R} Et attende quod amictus capiti imponitur, et collo innectitur, et scuto comparatur. Unde Eph. ultimo In omnibus { CXCV r } sumentes scutum fidei. Quia scriptum est. Rm. 10 Corde creditur ad iustitiam, ore autem confessio fit ad salutem. Et Iob. 39 Numquid circumdabis collo eius hinnitum? etc. Hinnitus collo circumdatur, quando quod interius de fide sentimus, voce exterius pronunciamus. Hac martyres, quibus quasi equo Dominus insidebat protulerunt hinnitum quasi persecutores provocantes ad bellum. Unde dicitur Iob. 39 Procul odoratur bellum. Unde et beatus Vincentius provocabat tortorem dicens. Insurge etc. Amictus fidei cidaris est, de qua dicitur Za. 3 : « Ponite cidarim mundam super caput eius ».
marg.| ¶ Alba, est iustitia bonorum operum. {S} Et hec recte sequitur: quia scriptum est Iacob. 2 Fides sine operibus mortua est. Post amictum alba: post fidem bona opera. Et hoc est quod dicitur Za. 3 Posuerunt cidarim super caput eius mundam: et induerunt eum vestibus. Alba dicitur et re et nomine: et est habitus totius corporis. Albedo attestatur puritati et hilaritati. Hec duo sunt iustitia operum. Puritatem docet Dominus circa opera. Mt. 6 ubi dicit, Attendite ne iustitiam vestram faciatis coram hominibus ut videamini ab eis: alioquin non habebitis mercedem. Hilaritatem emunt docet ibidem dicens. Cum ieiunatis non eritis sicut hypocrite tristes etc. Tu autem cum ieiunas, unge caput tuum oleo, et faciem tuam lava. Et Rm. 12 Qui miseretur in hilaritate. De hac veste dicitur Apocalypsis 19 Datum est illi ut se cooperiat byssino splendenti candido. Byssino candido, ecce puritas. splendenti, ecce hilaritas. Unde et Idc. 5 Qui ascenditis super nitentes asinos. Asinus significat onus penitentie purificantis. Quid igitur est asinus nitens, nisi penitentia hilaritate resplendens. {T} Alba solet amplissima fieri, ita quod non tantum sufficiat homini quantumlibet corpulento, sed etiam abundet. hec est iustitia evangelica. Unde { CXCVI v } Mt. 5 Nisi abundaverit iustitia vestra plus qua scribarum et phariseorum, non intrabitis in regnum celorum. Longa est in tantum ut cuivis cingulo moderante possit esset falaris: quia etsi pura et hilaris et ampla sit iustitia operum, tamen sine perseuerantia non prodest ad salutem. Unde Mt. 10 Qui perseueraverit usque in finem, hic salvus erit.
marg.| {V} ¶ Zona, pudicitie vel temperantie typungerit vel tenet, que dicitur balteus vel cingulum: ut dicitur Lc. 12 Sint lumbi vestri precincti, et lucerne ardentes in manibus vestris. Precingere quidem debet lumbos carnis a luxuria. Unde Eph. 6 State succincti lumbos vestros. Lumbos autem mentis a cogitatione immunda. Unde 1Pt. 1 State succincti lumbos mentis vestre etc. Item a cogitatione vana. Unde Iob qui et a corpore et a mente voluptatem excluserat et dicit capitulo 31 Pepigi fedus cum oculis meis, ut ne cogitarem quidem de virgine: adhuc ne evanescat succingere iubetur capitulo 38 Accinge sicut vir lumbos tuos.
marg.| {X} ¶ Orarium post albam et cingulum eidem cingulo seu balteo connectendum est: et recte: quia orarium iugum est Domini scilicet perdicatienis doctrina sive prudentia. Predicationis enim doctrina non est efficax, nisi ei continentia coniungatur: ideo Prv. 30 Gallus succinctus lumbos suos et aries, nec est rex qui resistat ei, quod ideo dicitur quia leo naturaliter timet gallum album: sic et diabolus predicatorem castum. Hinc est quod gallus antequam cantet, alis percutit se. Hoc est quod dicit Apostolus. 1Cor. 11 in fine. {Y} Castigo corpus meum et in servitutem redigo: ne cum aliis predicem, ipse reprobus efficiar. Solet autem orarium non immerito cancellari: in quo attenditur et discretio predicandi. In cancellatione enim quod erat dextrum fit sinistrum, et econtrario. Quia debet predicator maxime bonorum et malorum in iudicio { CXCVI r } futuram discretionem dicere: sicut dicitur Mt. 13 Exibunt angeli et separabunt malos de medio bonorum. Orarium cancellat, qui nunc ad sperandum, nunc ad timendum invitat. Orarium cancellat quando qua facile de iustitia ad iniquitatem sit transitus, et qua difficile de iniquitate ad iustitiam reditus, demonstrat. Orarium cancellat, quando quod putatur in mundo esse adversitas potius esse prosperitatem, insinuat et econverso. Hoc enim faciebat Dominus dicens Lc. 6 Ve vobis divitibus qui hic habetis consolationem vestram. Et econtrario Mt. 5 Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum celorum. Orarium cancellat, qui illos qui putantur esse maiores, minores esse in regno Dei et econtrario demonstrat. ut habetur Mt. 20 Hoc est quod habetur Gn. 48 ubi dicitur, Iacob extendens manum dexteram posuit super caput Effraim: sinistram super caput Manasse, qui erat maior natu, commutans manus. Commutatio manuum id est operum fit sepe inter clericos et laicos. {Z} Clerici enim similes videntur illi filio qui dixit patri Mt. 21 Ibo, et non ivit in vineam. Laici vero alteri filio, qui dixit primo, non ibo: et ivit postea penitentia ductus. Unde infert Dominus: Dico autem vobis quod publicani et meretrices precedent vos in regnum Dei.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 131), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 03/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_131)
Signaler un complément d'information

Notes :