Psalmus 117

Numérotation du verset Ps. 117,1 

¶Alleluia1.
¶Codd. : (Ps. 117)  D14 D30 Hi Lunel Rusch Ps-G
1Alleluia] + Ostendatur hominibus via idest Christus per quam ingreditur ad portam quam ingressus claudi non possit D30, + Hoc ALLELUIA ad principium CXVII pertinet psalmi Stut23 (hebr. diff.) ¶Nota : De notis criticis Psalterio adiunctis in psalterio Stut23 (Ps. 40, 71, 88, 105, 111, 112, 113 [ mutil. ], 114, 115, 116, 117 Hieronymo industria tributis , Donatiano De Bruyne , vide DE BRUYNE , «Le Psautier de Stuttgart (Landesbibliothek n° 23)», Speculum 3 (1932), 365. [MM2023]
Numérotation du verset Ps. 117,I 

Confitemini
Domino quoniam bonus ¦
quoniam in seculum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 117,2 II

Dicat nunc
Israel
quoniam bonus ¦
quoniam in seculum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 117,3 III

Dicat nunc domus Aaron ¦
quoniam
in seculum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 117,4 IV

Dicant nunc2*
2 nunc Ps-G D30 Lunel ω 1 et ceteri ] + omnes ΨB Rusch cum Ps-R
qui timent
Dominum ¦ quoniam in seculum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 117,5 V

De tribulatione
invocavi Dominum ¦ et exaudivit me
in latitudine3
3 latitudine Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D14 D30 Hi Lunel ω1 Rusch cum Ps-R ] latitudinem Ps-G (F L Q ΦG)
Dominus.
Numérotation du verset Ps. 117,6 VI

Dominus4 mihi adiutor ¦ non timebo quid faciat5 mihi homo.
4 Dominus] praem. D14 Ps-G (R I Φ) |
5 faciat Ps-G D14 D30 Hi Lunel ω1 cum Ps-R ] faciet Rusch (hapax) |
Numérotation du verset Ps. 117,7 VII

Dominus mihi adiutor ¦ et ego despiciam
inimicos meos.
Numérotation du verset Ps. 117,8 VIII

Bonum est
confidere
in Domino ¦ quam confidere in homine.
Numérotation du verset Ps. 117,9 IX

Bonum est sperare in Domino ¦
quam sperare in principibus.
Numérotation du verset Ps. 117,10 X

Omnes gentes
circuierunt me : ¦
et in nomine Domini
quia ultus sum in eos.
Numérotation du verset Ps. 117,11 XI

Circumdantes
circumdederunt me : ¦
et in nomine6
6 et in nomine Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D14 D30 Lunel Hi Rusch cum Ps-R ] in nomine autem Ps-G
Domini ¦
quia ultus sum in eos.
Numérotation du verset Ps. 117,12 XII

Circumdederunt me sicut apes†
et exarserunt sicut ignis in spinis ¦
et in nomine Domini
quia ultus sum in eos.
Numérotation du verset Ps. 117,13 XIII

Impulsus
eversus sum
ut caderem ¦
et Dominus suscepit me.
Numérotation du verset Ps. 117,14 XIV

Fortitudo mea
et laus7 mea Dominus ¦
7 laus Ps-G (Q* ΦV ΨB² V D) D14 D30 Hi Lunel Ω ω 1 edd. Rusch cum Ps-R ] laudatio Ps-G
et factus est mihi in salutem.
Numérotation du verset Ps. 117,15 XV

Vox exultationis et salutis ¦
in tabernaculis iustorum.
Numérotation du verset Ps. 117,16 XVI

Dextera Domini
fecit virtutem†
dextera Domini
exaltavit me ¦ dextera Domini fecit virtutem.
Numérotation du verset Ps. 117,17 XVII

Non moriar
sed vivam ¦
et narrabo
opera Domini.
Numérotation du verset Ps. 117,18 XVIII

Castigans castigavit me Dominus ¦
et morti non tradidit me.
Numérotation du verset Ps. 117,19 XIX

Aperite mihi portas iustitie† 8
8 iustitie Ps-G Lunel ω 1 Rusch ] + et Ps-G (R I M * Q* ΦR ΨB* V D) D14 D30 Hi cum Ps-R
ingressus in eas confitebor Domino ¦
Numérotation du verset Ps. 117,20 

hec
porta Domini iusti intrabunt in eam.
Numérotation du verset Ps. 117,21 XX

Confitebor tibi
quoniam exaudisti me ¦ et factus es mihi in salutem.
Numérotation du verset Ps. 117,22 XXI

Lapidem
quem reprobaverunt
edificantes ¦ hic factus est in caput anguli.
Numérotation du verset Ps. 117,23 XXII

A Domino
factum est
istud ¦
et9 est mirabile
9 et Ps-G (ΨB V D) D14 D 30 Hi Lunel Ω ω 1 Rusch Ed1530 ... Clementina cum Ps-R ] hoc Ps-G
in oculis
nostris.
Numérotation du verset Ps. 117,24 XXIII

Hec est dies
quam fecit Dominus ¦
exultemus et letemur in ea.
Numérotation du verset Ps. 117,25 XXIV

O Domine
salvum me10 fac
10 me Ps-G (M² Q* ΨB V D) D14 D30 Hi Lunel Ω ω 1 Rusch Clementina cum Ps-R ] om. Ps-G
o Domine bene11 prosperare ¦
11 bene Ps-G (R I M² Q* ΨB V D) D14 D30 Hi Lunel Ω ω 1 Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] om. Ps-G
Numérotation du verset Ps. 117,26 

benedictus
qui venit12
12 venit Ps-G (K ΨB D) Hi ² (super rasur.) Ω ω 1 Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] venturus es ΦP² D14 ² (super rasur.) D30 , venturus est Ps-G (R F I L U V) D14 *Hi* Lunel , venturus Ps-G ( M Q W ΦRGVP* G ).
in nomine Domini.
Numérotation du verset Ps. 117,XXV 

Benediximus vobis de domo Domini ¦
Numérotation du verset Ps. 117,27 

Deus
Dominus
et illuxit nobis.
Numérotation du verset Ps. 117,XXVI 

Constituite diem sollemnem
in condensis ¦
usque ad cornu13 altaris.
13 cornu Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D14 D30 Hi Lunel ω1 Rusch cum Ps-R ] cornua Ps-G (R L)
Numérotation du verset Ps. 117,28 XXVII

Deus meus
es tu
et
confitebor tibi ¦ Deus meus es tu14
14 es tu²] ÷ es tu bis | D14 cum restitutione Edmaior.
et exaltabo te.
Numérotation du verset Ps. 117,XXVIII 

Confitebor tibi quoniam exaudisti me ¦ et factus es15 mihi in salutem.
15 es Ps-G D30 Hi Lunel ω1] ê D14, est Rusch
Numérotation du verset Ps. 117,29 XXIX

Confitemini
Domino quoniam bonus ¦ quoniam in seculum misericordia eius.

Psalmus 117

Numérotation du verset Ps. 117,10 
Sermo 247
prol.| ¶ De exercitu triplici circumdante corpus nostrum. In Psalmo 117.
Omnes gentes circumdederunt me etc.
marg.| {A} In hoc psalmo ter dicitur : circumdederunt me . ad signandum quod tres sunt exercitus sive machine quibus impugnatur castrum corporis nostri. Primus, motus carnales. Secundus exercitus sunt tenebrarum principes. Tertius principes seculares. Primus exercitus motus carnales. qui bene gentes dicuntur. quia nobiscum geniti sicut in Ethicis dicitur. Quoniam connaturales et contemporanee vite sunt he passiones, ut Idc. 3 in principio. He sunt gentes quas Dominus dereliquit, ut erudiret in eis Israelem. Et nota quod dicit, circumdederunt, quasi ex omni parte. {B} Exterior enim homo id est quinque sensus obsident interiorem et incarcerant. Nec tamen huius carceris habitatione carere possumus. Unde Bernardus. Hec est magna miseria quod nostrum laqueum nobiscum portamus, et hostem nostrum pascere compellimur: sicut ille qui pascit eum qui se incarcerat. et tamen hoc sit in nomine Domini, quia ultus sum in eos. {C} Quia sicut { CXXII r } homo exterioribus sensibus peccat, ita et per eosdem expurgatur. Per visum enim haurimus mortem, et per oculos tamquam per fenestras intrat mors. Unde Lam. 3 Oculus meus depredatus est animam meam in cunctis filiabus urbis mee. Et Gn. 3 Videns mulier quod bonum esset lignum ad vescendum et pulchrum oculis aspectuque desiderabile, tulit de fructu illius et comedit. et. 3Rg. 11 in principio. Accidit quadam die ut surgeret David de stratu suo post meridiem, et deambularet in solario domus regie, viditque mulierem se lavantem ex adverso super solarium suum: erat autem mulier pulchra valde. Misit ergo rex, et requisivit que esset mulier etc. sic per visum vitam haurire debemus oculos in lacrimis abluendo. Unde Ps. Exitus aquarum deduxerunt oculi mei etc. et hoc est quod dicit: quia ultus sum in eos. Sic et in ceteris sensibus, medelam assignat apostolus Rm. 7 circa finem. Humanum dico propter infirmitatem carnis vestre. Sicut enim exhibuistis membra vestra servire immunditie et iniquitati ad iniquitatem, ita nunc exhibete membra vestra servire iustitie et sanctificationi. {D} Sic fecit Maria Magdalena: quia per oculos peccavit, post lacrimando lacrimis pedes Domini rigavit: et quia crinibus superbivit, ideo illis pedes Domini tersit. Oseulo pedes tetigit, ad quod prius multos illicite invitavit. Unde Lc. 7 Et stans retro secus pedes eius lacrimis cepit rigare pedes eius: et capillis capitis sui tergebat, et osculabatur pedes eius, et unguento ungebat. Unde ibi dicit Glossa, quod tot de se fecit holocausta quot in ea fuerant oblectamenta. Quinque sensus sunt quinque reges. {E} De quibus { CXXIII v } Ios. 10 Percussit Iosue et interfecit eos, atque suspendit super quinque stipites. Item dicitur Ier. 50, 14 : « Preparamini contra Babylonem per circuitum omnes qui tenditis arcum debellate eam, non percatis iaculis quia Domino peccavit ». Clamate adversus eam, ubi que dedit manum, ceciderunt fundamenta eius, et destructi sunt muri eius, quoniam ultio Domini est. Ultionem accipite de ea: sicut fecit facite illi. Et hoc est quod dicit: Ultus sum in eos.
marg.| {F} ¶ Secundus exercicitus sunt principes tenebrarum, qui quotidie impugnant hominem. sub quibus militat diversitas vitiorum. Unde Lam. 3 in principio. Circum edificavit adversum me ut non egrediar etc. et hoc fit quando homo quum non cadit adversitate, tentatur prosperitate. vel econtrario. Sed quandoque qui non vincitur adversitate, vincitur prosperitate. Unde Ioel. 1 in principio. Residuum eruce comedit locustra: et residuum locuste comedit brucus. et residuum bruci comedit rubigo. {G} Eruca vermis est herbam rodens. et toto corpore serpit, et luxuriam significat: quia sicut eruca in herbis nascitur et ipsas consumit, sic motus luxurie in nobis nascuntur et nos consumunt. et sicut eruca toto corpore serpit, sic et luxuria per totum corpus serpit. Primo visum inficit: colloquium illaqueat, tactus coinquinat, osculum defedat, tandem in ipso actu totus in luto homo voluitur. et ea delectatus labetandem moritur.
marg.| ¶ Si autem luxuria vincitur: superbia grassatur. et hoc est quod dicitur. {H} Residuum eruce comedit locusta. Locusta enim brevem habet volatum et deciduum: sic et superbia. De qua Prv. 30 Regem locusta non habet. quia superbus nullum vult sibi habere superiorem. de quo etiam dicitur Ecclesis. 12 Florebit amygdalus. qui flos castitatem significat. { CXXIII r } quia temperatum fructum germinat qui calorem intemperatum mitigat. Unde et febricitantes utuntur amygdalis. Impinguabitur locusta. Dissipabitur capparis. per hanc herbam estus designatur luxurie, quia calida herba est et nutrit luxuriam. Hec castitate dissipatur. sed multoties ex hoc surgit superbia. Et hoc est quod dicitur, Impinguabitur locusta id est augmentabitur superbia. {K} Si autem evadat superbiam, incidit in gulam. quod notatur quum dicitur Residuum locuste comedit brucus. per quem benegula designatur, quia totus est in ventre et flore quum vescitur, et fructu defraudatur. sic et gulosus totus in procurando ventre est. et hi sunt quorum Deus venter est: et dum his delectabilibus, que quasi flos quidam sunt, pascuntur, eterno fructu defraudantur.
marg.| {L} ¶ Si autem hec devincitur, vix avaritia evadetur, quia hec etiam senectutem sequitur. Unde etiam ibidem dicitur. Residuum bruci comedit rubigo. per quam egregie avaritia designatur. quod ferrum quod a terra tangitur rubigine roditur, sic et cor avari quod a terrenis tangitur, rubigine avaritie roditur. Rubigo etiam in segetibus nascitur quum rore noxio percutiuntur. Hic ros non ab aerepuro nascitur, sed a paludibus resolvitur. et non est ros celi, sed terre. Hic est ros rerum temporalium: quo rore quum segetes id est cogitationes cordis nostri tanguntur, rubigo avaritie innascitur. {M} Sed ulciscimur in eos quum de his penitemus: quia singula opera penitentie demonibus sunt supplicia. Oratione qua Dominus ungitur, uritur, et torquetur: eleemosynis quibus Dominus reficitur quasi lapidibus obruitur. quot panes pauperi porriguntur, tot lapides in eum iaciuntur. Et dignum est ut qui dixit Mt. 3 Dic ut lapides isti panes fiant: ei panes in lapides convertantur. Ieiuniis nostris maceratur et debilitatur.
marg.| {N} ¶ Tertius exercitus sunt principes seculares. qui aliis {2.123v} nocendo sibiipsis primo nocent et hoc est quod dicit quia ultus sum in eos. Unde Augustinus. Qui alii nocere desiderat fieri potest ut non noceat alii sibi autem sem per nocet etc. et Ps. Universi vos interficitis etc. et Ecclesis. 10 Qui scindit ligna vulnerabitur ab eis.
Numérotation du verset Ps. 117,14 
Sermo 248
prol.| {2.123v}De beneficiis Dei, quomodo sit nobis fortitudo laus et salus. In Psalmo 117.
Fortitudo mea et laus mea Dominus: et factus est mihi in salutem.
marg.| {O} Primo considerandum quod quatuor beneficia suis impendit Dominus: duo in presenti scilicet remissionem peccatorum, et fortitudinem resistendi peccatis, duo in futuro: laudem et salutem. Tria hic notantur fortitudo, laus et salus: quartum quod precedere debet, notatur in illo Ct. Ex. 15 : « Cantemus Domino » etc. ubi idem versus continetur, et precedit : « equum et ascensorem proiecit in mare ». {P} Equus, peccati materia. Ascensor, diabolus, qui in huiusmodi militat adversus nos. Equus et ascensor in mare proiiciuntur, quum per penitentie amaritudinem non solum peccatum, sed et peccati materia longe abiicitur ut in illis qui mundo renunciant. Unde Is. 2 In illa die proiiciet homine idola argenti sui id est longe a se iaciet argentum suum, ex quo fit idololatria. Unde Crates Thebanus proiiciens aurum in mare inquit. Ite pessum pessime divitie: ego submergam vos ne submergar a vobis. sic et in fornicatione faciendum. Unde Genesis 19a « Ne stes in omni circa regione » et 1Cor. 7 : « Fugite fornicationem ».
a Gn. 19, 17.
marg.| {Q} ¶ Secundo fortitudinem prestat. Unde Is. 40 Qui dat lasso virtutem, et iis qui non sunt, fortitudinem et robur multiplicat. Utrumque notatur In Psalmo « Salvasti nos de affligentibus nos », ecce {2.123r} remissio peccatorum « et odientes nos disperdidisti » : ecce fortitudo.
marg.| {R} ¶ Duo in futuro : laus et salus. Laus, unde Is. 41 « Dominus Deus germinabit iustitiam et laudem coram universis gentibus ». Iustitiam quantum ad malos. Laudem quantum ad bonos. Christus enim quasi speculum in iudicio statuetur, in quo et universorum bonorum iustitie et malorum macule resultabunt. De salute Is. 33 Dominus legifer noster, Dominus rex noster, ipse veniet et salvabit nos. In salutem dicit. quia talibus invenietur: in laudem et gloriam retributionis.
marg.| {S} ¶ Secundo videamus quibus hec beneficia impendat Deus. quod dicitur Is. 28 Erit Dominus corona glorie et sertum exultationis et spiritus iudicii sedenti super thronum. et fortitudo revertentibus de bello ad portam. Spiritus iudicii sedenti super thronum dicitur quantum ad penitentes quibus fit remissio peccatorum. Sedet super thronum in spiritu iudicii dum facta sua iudicat. Unde Prv. 20 Rex qui sedet in solio iudicii dissipat omne malum intuitu suo. et Genesis penulti. Dan iudicabit populum suum. Sedere autem penitentis est, ut iacere peccantis. Unde Ct. 2 {T} Sub umbra illius quem desiderabam sedi. Umbra est fides. Sub umbra iacet qui fidem habet, et tamen a peccato non abstinet. Sedet qui penitet pro parte depressionis, per recordationem peccatorum. Unde Ps. Super flumina Babylonis illic sedimus et flevimus dum recordaremur tui Sion. Properte erectus, propter propositum penitendi. Fortitudo in nomine ibi notatur. Laus ibi dicitur, corona glorie. Unde Is. 35 secundum aliam trans. In capite eorum laus tamquam corona. Laus ibi dicitur sertum exultationis. Quibus hoc fiat notatur per hoc quod additur: revertentibus ad portam. de prosicientibus dici non potest: quia plerumque in tentationibus succumbunt. de certantibus et vincentibus non ponit: quia multi post bella strennua {2.124v} inaniter gloriantur ut. 1Mcc. 6 Eleazarus. De revertentibus ad portam potest, quia hi sunt qui redeunt ad iudicium sui, iuxta illud Lc. 17 Quum omnia que precepta sunt vobis feceritis dicite servi inutiles sumus etc. et Iob. 3 Sedens in sterquilinio testa saniem radebat.
marg.| {V} ¶ Tertio videamus quomodo alii excludantur, et quasi dicat non factus est in salutem illis qui querunt auxilium mundi. De quibus Os. 5 Abiit Effraim ad Assur et misit ad regem ultorem, et ipse non poterit salvare nos. Item non illis qui querunt laudem humanam. Unde 2Cor. 12 Qui gloriatur, in Domino glorietur. Videns apostolus hominem nobilem creaturam a desiderio glorie non posse compesci quia noxium est in suo vel in alterius testimonio gloriari, saluberrimum invenit consilium in Deo gloriari. {X} Ideo sequitur. Non enim qui seipsum commendat ille probatus est, sed quem Deus commendat. Unde idem apostolus. Nihil mihi conscius sum, nec tamen in hoc iustificatus sum: multo minus quem alius commendat, quia minus novit de eo, unde beatus Bernardus. Ut quid alieno vel meo testimonio contentus sum etc. Item non illis qui alibi querunt salutem. Unde Gn. 47 Salus nostra in manu tua est. {Y} Hec sonant tria nomina. Iesus, Christus, filius Dei. Inquantum Christus ipse ungit ad pugnam et dat fortitudinem. Inquantum Iesus, quia salus, fit nobis ad salutem. Inquantum filius Dei, in laudem. {Z} Unde dicit Ps. In Deo laudabimur tota die id est in vita eterna. De qua dicitur. Melior est dies Una in atriis tuis super millia. Fortitudo mea, quam mihi dedit per suam infirmitatem. Laus, quam dedit mihi per opprobriorum suorum contumeliam. Salus, quam mihi dedit per sui damnationem et mortem.
Numérotation du verset Ps. 117,24 
Sermo 249
prol.| De die resurrectionis Dominice quomodo eam fecit Dominus, et que sit dies quam non fecit Dominus. In Psalmo 117.
Hec est dies quam fecit Dominus, exultemus et letemur in ea.
marg.| { CXXV r }{A} Hanc diem specialiter dicitur fecisse, etsi omnes fecit, quia maiora et excellentiora operatus est in illa die scilicet in die resurrectionis. que bene dicitur dies: quia ante illam nox fuit. Sol enim absconditus erat sub terra. Veniente autem Sole iustitie ortus est dies gratie. {B} Sol autem iste secundum diversos radios, diversos in nobis fecit dies. Primus fuit radius naturalium bonorum et ex his radiis facta est prima dies. Secundi radii bonorum gratuitorum, et ex his secunda dies. Tertia autem dies oritur ex radiis glorie. Unde dicitur Os. 6 Vivificabit nos post duos dies: intertia die suscitabit nos. Unde Sir. 43 Tripliciter Sol exurens montes id est mentes excellentes: et radios igneos insufflans. De hoc sole dicitur Malach. 4 Vobis timentibus nomen meum orietur soliustitie etc. Bene dicit timentibus oriri solem, quia sicut Lucifer diem et aurora solem, sic precedit timor amorem. Unde Iob. 38 {C} Numquid post ortum tuum precepisti diluculo et ostendisti aurore locum suum? Et nota quod sol duo facit, splendet et calefacit: sic Christus lucis sue splendore illuminat intellectum, et calore suo accendit affectum, et non equaliter omnibus. Unde Sir. 33 Quare dies diem superat, quia dies gratie maior est qua sit dies nature, dies glorie maior qua sit dies gratie. Unde Ps. Melior est dies in atriis tuis super millia.
marg.| ¶ Est et dies quam non fecit Dominus, et Deo dicitur: dies hominis. Ier. 17 {D} Non sum turbatus { CXXVI v } te pastorem sequens et diem hominis non desideravi etc. Bene igitur dicitur de hac die. Hec est dies quam fecit Dominus. De hac die dictum est Ex. 12 Habebitis hanc diem in monimentum scilicet resurrectionis, et celebrabitis eam solemnem Domino in generationibus vestris cultu sempiterno. Debemus enim esse memores resurrectionis Christi propter tria. {E} Primo ad gratiarum actionem. quia propter nos surrexit: et si non fecerimus, obviat nobis illud Mt. 11 Cecinimus vobis et non saltastis. De morte autem eius debemus ei compati. quia si non fecerimus obviat nobis illud quod sequitur, Lamentavimus vobis et non planxistis, quia dicitur. 2Tim. 2 : « Si commortui sumus et convivemus, si sustinebimus et conregnabimus, si negaverimus et illi negabit nos » etc.
marg.| {F} ¶ Secundo ad imitationem ; unde ad Romanos 6 : « Ut quomodo Christus resurrexit a mortuis per gloriam Patris, ita et nos in novitate vite ambulemus ». Quia sicut ipse surrexit liber ab omni pena, sic nos ab omni culpa. Unde ad Rm. 6 Christus resurgens a mortuis iam non moritur etc. et post. Non ergo regnet peccatum in vestro mortali corpore. sic nec nos rursum moriamur morte peccati. Sed euenit quod post resurrectionem nituntur demones. iterum hominem mortificare. Unde legitur Io. 11 quod quum Dominus Lazarum suscitasset, Iudei volebant eum interficere. sic et diabolus conatur occidere resurgentem.
marg.| {G} ¶ Tertio reminisci debemus Christi resurrectionem ad future resurrectionis certitudinem. Unde 2Cor. 15 Si mortui non resurgunt, neque Christus resurrexit. quod si Christus non resurrexit, vana est fides nostra. Bene autem dicitur, Celebrabitur Domino, non nobis in epulis et luxuriis. {H} Sunt enim quidam religiose se habentes per totam quadragesimam: sed ad Pascha incipiunt vivere {2.126r} sicut prius, Prv. 26 Sicut canis qui revertitur ad vomitum suum: sic imprudens qui iterat stultitiam suam. Et Genesis 19b « Noli respicere post tergum » etc. et tales non faciunt pascha id est transitum. immo potius reditum, contra Ez. 1 Animalia ibant scilicet bene vivendo, et non revertebantur scilicet recidivando. De horum autem festivitate dicitur Is. 1 :  « Calendas vestras et sabbata vestra odivit anima mea ».
b Gn. 19, 17.
Numérotation du verset Ps. 117,27 
Sermo 250
prol.| De die festo in anima celebrando in condensis usque ad cornu altaris. In Psalmo 1171*.
1 117] corr ., 116 Ed1523
Constituite diem solemnem in condensis usque ad cornu altaris.
marg.| Primo considerandum quomodo dies festus in anima celebratur. Secundo quare dicit: constituite. Tertio quid est quod dicitur in condensis. Quarto quid quod usque ad cornu altaris.
marg.| {I} ¶ Festivitas in duobus consistit: in vacatione a servilibus operibus. Unde Ier. 18. Custodite animas vestras, et nolite portare pondera in sabbato. Et in gaudio. Unde ad Rm. 12 Qui miseretur in hilaritate etc. Dies solemnis in anima celebratur quasi duplex festum quando pure sunt cogitationes et munde affectiones. Unde Is. 1 Lavamini, mundi estote, quantum ad munditiam affectionum. Auferte malum cogitationum, quantum ad impuritatem cogitationum. {K} Duplex festum habet qui habet sapientiam, contra hereses, errores et seductiones, et patientiam contra tribulationes. Et he sunt due ale de quibus Apc. 12 Et date sunt mulieri due ale etc. Ideo dicitur in Psalm. Paratum cor meum Deus, paratum cormeum. Sed quia pauci hec habent, recte dicitur Lam. primo. Vie Sion lugent eo quod non est qui veniat ad solennitatem.
marg.| {L} ¶ Constituite dicitur. Festa enim cuiusque sancti constituuntur ex aliqua speciali devotione, quam habet constituens ad illum. Singule { CXXVII v } virtutes sunt in anima. quia qui habet Unam habet omnes. Et Iacob. 2 dicitur. Qui in uno offendit, omnium est reus. Et hoc est quod dicitur Iob. 1 quod simul comedunt filii Iob et filie, et simul obruuntur. Sed quando quis in aliqua virtute preualet et magis exercetur, ab ipso quasi illius virtutis festum constituitur. Alius quidem exercetur in eis que sunt prudentie que preualent in consiliis, et iste quasi prudentie festum videtur constituere. Alius in fortitudine quia preualet in adversis etc. De his quatuor dicitur Sapientie 8 Sobrietatem et prudentiam docet et iustitiam et virtutem, quibus nihil utilius in vita hominibus. {M} Inter festa Apostolus non modice commendat festum pietatis dicens. 1 Timoth. 4 Exerce te ipsum ad pietatem. Nam pietas ad omnia utilis est. Et. 1 Timoth. 2 Ut quietam et tranquillam vitam agamus in omni pietate et castitate etc.
marg.| {N} ¶ In condensis dicitur, ut non sint operarara. quia sicut paucitas capillorum caput deturpat et raritas plantarum hortum, et raritas monachorum claustrum: ita animam raritas bonarum cogitationum et affectionum et operum. Turpe pecus mutilum etc. Condensitas autem pulchritudinem operatur. Hinc laudatur Absalon 2Rg. 14. Ibi ponderabat capillos capitis sui. cc. siclis pondere publico. Trice etiam decent mulierem. Unde Ct. 4 Vulnerasti cormeum etc. in uno crine colli tui. Ideo dicitur Numeri 24 Quam pulchra sunt tabernacula tua Iacob, ut valles nemorose. Decor anime consistit in multitudine bonorum operum. Unde Iob. 29 Quum sederem quasi rex circumstante exercitu etc. et Prv. 14. In multitudine populi dignitas regis. et in paucitate plebis ignominia principis.
marg.| {O} ¶ Tres autem fuerunt pretipue festivitates in veteri testamento, ut habetur Ex. 23 Pascha, Pentecoste, Scenophegia, { CXXVII r } que significant in anima tres festivitates spirituales. Primam facit castimonia, que offert agnum quantum ad innocentes, et hedum quantum ad penitentes. Unde dicitur Ex. 12 Erit agnus absque macula masculus anniculus. quod est dicere, erit innocentia munda, fortis et diuturna. Et sequitur. {P} Iuxta quem ritum tolletis et hedum. Iuxta eundem ritum hedus tollitur. quia sicut innocentia, ita penitentia a Domino acceptatur. Secundam facit caritas scilicet pentecosten, in qua spiritus sanctus missus est ad remissionem peccatorum. Unde in Iubileo debita remittebantur ut habetur Lv. 25 Qui igitur ex caritate proximo dimittit offensam, celebrat pentecosten. In castimonia destruuntur propria peccata. in caritate aliena debita remittuntur. ad quod Dominus invitat dicens Mt. 5 Si offers munus tuum ad altare, et ibi recordatus fueris, quia frater tuus habet aliquid adversum te, relinque ibi munus tuum ante altare: et vade prius reconciliari fratri tuo etc. Vindicantes ergo se non faciunt hoc festum. de quibus Sir. 28 Qui vindicari vult, a Domino inveniet vindictam. Homo homini reservat iram et a Deo querit medelam etc. Hoc autem festum duplum est. quia caritas non solum condonat, sed etiam donat. Unde Lc. 6 Dimittite et dimittemini. date et dabitur vobis. Iniquus non facit hoc festum, quia retinet rancorem: nec avarus, quia nihil erogat. Iniquus iram. Avarus retinet pecuniam. {Q} Tertiam facit spes scilicet fixionem tabernaculi. dum enim militamus in hac vita, spes est quasi clauus tabernaculi nostri, figens animam ut non moveatur adversis. et nihil vulnerat ita diabolum, sicut constantia spei. et hoc est. quod legitur Iudicum. 4 ubi dicitur quod Iael defixit in caput Sisare clauum tabernaculi. Diabolus clauo tabernaculi transfigitur, quando qui gauderet de desperatione, spe { CXXVIII v } nostra confunditur et cruciatur. Hec est anchora tenens navem cordis, ne fluctibus tentationum avellatur. Unde ad Hbr. 6 Fortissimum solatium habeamus qui confugimus ad tenendam propositam spem, quam sicut anchoram habemus anime tutam ac firmam, et incedentem usque ad interiora velaminis.
marg.| ¶ Sequitur. {R} Usque ad cornu altaris. Altare est humilitas que post omnia est servanda, et ita fit, usque ad cornu altaris. Ipsa meretur exultationem. Unde Sir. 11 Erexit eum ab humilitate sua. Altare ut habetur Ex. 27 Erat de terra et concauum, quatuor cornua habens. De terra erat, et humilitas dicit. Sir. 10 Quid superbis terra et cinis. Erat concauum, et humilitas se reputat vacuam. dicit enim Is. 3 Non sum medicus: nec est panis in domo mea: neque vestimentum etc. quasi dicat: nihil, habeo. Quatuor cornua habens, et humilitas in quatuor consistit: que sunt. {S} Spernere mundum: spernere nullum: spernere sese. Spernere se sperni. Cornu autem altissimum, est spernere se sperni. Usque ad cornu altaris diem solemnem constituit, qui ad hunc gradum humilitatis pertingit.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 117), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 03/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_117)
Signaler un complément d'information

Notes :