Psalmus 118

Numérotation du verset Ps. 118,1 (1-א)

¶ Alleluia.1 ALEPH. 2
¶Codd. : (Ps. 118-1) Bari1 Rusch Ps-G
1 Alleluia] ALLELUIA ad CXVII pertinet finem in calce Ps. 118 Stut23 (hebr. et graec. diff.) ¶Nota : De notis criticis Psalterio adiunctis in psalterio Stut23 (Ps. 40, 71, 88, 105, 111, 112, 113 [ mutil. ], 114, 115, 116, 117 Hieronymo industria tributis , Donatiano De Bruyne , vide DE BRUYNE , «Le Psautier de Stuttgart (Landesbibliothek n° 23)», Speculum 3 (1932), 365. [MM2023] |
2 Litteras hebraicas omittunt Hi Δ | Aleph D30] Alleluia praem. Fi179 |
Numérotation du verset Ps. 118,(1.I) 

Beati immaculati
in via ¦
qui
ambulant in lege
Domini.
Numérotation du verset Ps. 118,2 (1.II)

Beati
qui scrutantur testimonia eius ¦
in toto corde
exquirunt3 eum.
3 exquirunt Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 ω1 Bari1 Rusch cum Ps-R ] exquirent Ps-G , exquir’t Hi
Numérotation du verset Ps. 118,3 (1.III)

Non enim qui operantur iniquitatem ¦
in viis eius ambulaverunt.
Numérotation du verset Ps. 118,4 (1.IV)

Tu mandasti ¦ mandata tua
custodire4
4 custodire Ps-G ( R M Q ΦV* W U G K ΦV² ΨB* ) Rusch cum Ps-R ] custodiri Ps-G (ΦV² ΨB² reliqui codd. et edd. ) Hi D30 ω 1 ω 2 Bari1 cum Ps-αγδ
nimis.
Numérotation du verset Ps. 118,5 (1.V)

Utinam
dirigantur vie mee ¦
ad custodiendas iustificationes tuas.
Numérotation du verset Ps. 118,6 (1.VI)

Tunc
non confundar ¦
cum perspexero
in omnibus mandatis tuis.
Numérotation du verset Ps. 118,7 (1.VII)

Confitebor tibi
in directione cordis ¦
in eo quod didici iudicia iustitie tue.
Numérotation du verset Ps. 118,8 (1.VIII)

Iustificationes tuas custodiam ¦
non me derelinquas
usquequaque.
Numérotation du verset Ps. 118,9 (2-ב)

Beth5.
5 Beth] Beph domus vox novelli populi D30
Numérotation du verset Ps. 118,(2.I) 

In quo corrigit6
6 corrigit Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 ω1 Ω 2 Rusch cum Ps-R ] corriget Ps-G
adolescentior
viam suam ¦
in custodiendo sermones tuos.
Numérotation du verset Ps. 118,10 (2.II)

In toto corde meo
exquisivi te ¦
ne7 repellas me
7 ne Ps-G ( M ² Q* ΦP ΨB V D) D30 Ω ω 1 Ω 2 e dd. Rusch cum Ps-R ] non Ps-G
a mandatis tuis.
Numérotation du verset Ps. 118,11 (2.III)

In corde meo 
abscondi
eloquia tua ¦
ut non peccem tibi.
Numérotation du verset Ps. 118,12 (2.IV)

Benedictus es Domine ¦
doce me
iustificationes tuas.
Numérotation du verset Ps. 118,13 (2.V)

In labiis meis ¦
pronuntiavi
omnia iudicia oris tui.
Numérotation du verset Ps. 118,14 (2.VI)

In via
testimoniorum tuorum delectatus sum ¦
sicut in omnibus divitiis.
Numérotation du verset Ps. 118,15 (2.VII)

In mandatis tuis
exercebor ¦
et considerabo
vias tuas.
Numérotation du verset Ps. 118,16 (2.VIII)

In iustificationibus tuis meditabor ¦
non obliviscar sermones tuos.
Numérotation du verset Ps. 118,17 (3-ג)

Gimel8.
8 Gimel D14 D30 ΩS Rusch ] om. Ps-G ( R* K ΨB) Hi Ω M Δ , + plenitudo vel tribulatio. Vox confessoris D30
Numérotation du verset Ps. 118,(3.I) 

Retribue servo tuo ¦
vivifica me9 10
9 vivifica me] vivam Ps-G (I ΨB) cum hebr. LXX Ps-R Ps-H |
10 <divisio.> tuo ¦ ... me D30² Δ] tuo... me ¦ D14 D30* Hi |
et11 custodiam sermones tuos.
11 et Ps-G D14 D30 Hi ω 1] ut Ps-G (Q) Ω 2
Numérotation du verset Ps. 118,18 (3.II)

Revela
oculos meos ¦
et considerabo mirabilia de lege tua.12 13
12 tua ω 1] om. Ω 2 |
13 <divisio.> meos ¦ et considerabo D30 ω 1] meos et considerabo ¦ Ω 2 |
Numérotation du verset Ps. 118,19 (3.III)

Incola
ego sum in terra ¦
non
abscondas a me
mandata tua.
Numérotation du verset Ps. 118,20 (3.IV)

Concupivit anima mea desiderare
iustificationes tuas ¦ 14
14 <divisio.> mea... tuas ¦ D30 ω 1 Ω 2] mea... tuas D14, mea ¦ ... tuas Hi
in omni tempore.
Numérotation du verset Ps. 118,21 (3.V)

Increpasti
superbos ¦
maledicti
qui declinant
a mandatis tuis.15
15 <divisio.> superbos ¦ maledicti D30 Hi Ω 2] superbos maledicti ¦ D14
Numérotation du verset Ps. 118,22 (3.VI)

Aufer
a me opprobrium et contemptum ¦
quia
testimonia tua
exquisivi.
Numérotation du verset Ps. 118,23 (3.VII)

Etenim
sederunt
principes† et16 17 adversum me loquebantur ¦
16 et Ps-G D30 Hi²] om. Ps-G (ΨB) Hi* ΩS* |
17 <divisio.> principes+ D14² D30² ω 1] principes D14 D30 Ω 2 |
servus autem tuus
exercebatur
in iustificationibus tuis.
Numérotation du verset Ps. 118,24 (3.VIII)

Nam
et testimonia tua
meditatio mea est18 ¦
18 meditatio] om. cacogr. ΩS | est Ps-G (ΦR K² ΨB V D) D30 Ω ω 1 Ed1530 ... Clementina Rusch cum LXX Ps-R ] om. Ps-G Cor2 (antiq. non interponunt)
et consilium meum
iustificationes tue.
Numérotation du verset Ps. 118,25 (4-ד)

Deleth.19
19 Deleth] + pauper vel tabule sive ianua D30
Numérotation du verset Ps. 118,(4.I) 

Adhesit
pavimento anima mea ¦
vivifica me
secundum verbum tuum.
Numérotation du verset Ps. 118,26 (4.II)

Vias meas enuntiavi
et exaudisti me ¦
doce me iustificationes tuas.
Numérotation du verset Ps. 118,27 (4.III)

Viam iustificationum tuarum
instrue me ¦
et exercebor in mirabilibus tuis.
Numérotation du verset Ps. 118,28 (4.IV)

Dormitavit anima mea
pre tedio ¦
confirma me
in verbis tuis.
Numérotation du verset Ps. 118,29 (4.V)

Viam iniquitatis amove a me ¦
et de20 lege tua miserere mei.
20 et D14 Cor2 (hebr. et antiq. neque DE neque IN sed neque Ieron. neque grecus) ω 1 Ps-G ] + de Ps-G (ΨB) Hi Ω Clementina Rusch cum Ps-R , + in Ps-G (V D) D30 cum Ps-γ
Numérotation du verset Ps. 118,30 (4.VI)

Viam
veritatis elegi ¦
iudicia21 tua non sum oblitus.
21 iudicia D14 D30 ω 1 Ps-G ] et praem. ΩS
Numérotation du verset Ps. 118,31 (4.VII)

Adhesi testimoniis tuis Domine ¦
noli me confundere.
Numérotation du verset Ps. 118,32 (4.VIII)

Viam mandatorum tuorum
cucurri ¦
cum dilatasti cor meum.
Numérotation du verset Ps. 118,33 (5-ה)

He22.
22 He] + Ipsa vel suscipiens. Vox monachorum D30
Numérotation du verset Ps. 118,(5.I) 

Legem pone mihi Domine viam iustificationum tuarum ¦
et exquiram eam semper.
Numérotation du verset Ps. 118,34 (5.II)

Da mihi intellectum
et scrutabor legem tuam ¦
et custodiam illam in toto corde meo.
Numérotation du verset Ps. 118,35 (5.III)

Deduc me in semita mandatorum tuorum ¦
quia ipsam volui.
Numérotation du verset Ps. 118,36 (5.IV)

Inclina cor meum in testimonia tua ¦
et non in avaritiam.
Numérotation du verset Ps. 118,37 (5.V)

Averte
oculos meos
ne videant
vanitatem ¦
in via tua vivifica me.
Numérotation du verset Ps. 118,38 (5.VI)

Statue servo tuo eloquium tuum ¦
in timore tuo.
Numérotation du verset Ps. 118,39 (5.VII)

Amputa opprobrium meum
quod suspicatus sum ¦
quia iudicia tua iocunda.
Numérotation du verset Ps. 118,40 (5.VIII)

Ecce concupivi
mandata tua ¦
in equitate tua
vivifica me.
Numérotation du verset Ps. 118,41 (6-ו)

Vav23.
23 Vav] + et ipse vox sacerdotum D30
Numérotation du verset Ps. 118,(6.I) 

Et veniat super me
misericordia tua
Domine ¦ salutare tuum
secundum eloquium tuum.
Numérotation du verset Ps. 118,42 (6.II)

Et respondebo exprobrantibus24
24 exprobrantibus ΩX] exprobantibus D30*
mihi verbum ¦
quia25 speravi
25 quia] qui D30*
in sermonibus tuis.
Numérotation du verset Ps. 118,43 (6.III)

Et ne auferas
de ore meo verbum veritatis
usquequaque ¦
quia in iudiciis tuis supersperavi.
Numérotation du verset Ps. 118,44 (6.IV)

Et custodiam
legem tuam
semper ¦ in seculum
et in seculum seculi.
Numérotation du verset Ps. 118,45 (6.V)

Et ambulabam in latitudine ¦ quia mandata tua exquisivi.
Numérotation du verset Ps. 118,46 (6.VI)

Et loquebar in26 testimoniis tuis
26 in D30 Clementina (1592) ω1 Ps-G Rusch ] de Hi (in ras. ?) Ω M Clementina (1593 1598*) cum Ps-R
in conspectu
regum ¦
et non confundebar.
Numérotation du verset Ps. 118,47 (6.VII)

Et meditabar in mandatis tuis ¦
que dilexi.27
27 <divisio.> meditabar... tuis ¦ D30 ω 1] meditabar ¦... tuis Hi
Numérotation du verset Ps. 118,48 (6.VIII)

Et levavi
manus meas
ad mandata que dilexi ¦
et exercebar28
28 exercebar Ps-G D14 Rusch Clementina ] exercebor Ps-G (Q ΦRGP G* K ΨB V) D30 Hi Ω ω 1 Ed1530 cum Ps-R
in iustificationibus tuis.
Numérotation du verset Ps. 118,49 (7-ז)

Zai29.
29 Zai] + Oliva vel fornicatio. Vox viri sancti D30
Numérotation du verset Ps. 118,(7.I) 

Memor esto verbi tui servo tuo ¦
in quo mihi spem dedisti.
Numérotation du verset Ps. 118,50 (7.II)

Hec me consolata est in humilitate mea ¦
quia eloquium tuum vivificavit me.
Numérotation du verset Ps. 118,51 (7.III)

Superbi inique agebant
usquequaque ¦
a lege autem tua
non declinavi.
Numérotation du verset Ps. 118,52 (7.IV)

Memor fui
iudiciorum tuorum
a seculo Domine ¦
et consolatus sum.
Numérotation du verset Ps. 118,53 (7.V)

Defectio tenuit me ¦
pro peccatoribus30
30 pro Ps-G (I M K ΨB* V D edd. ) Hi² D30 Ω ω 1 Rusch cum Ps-Med] pre Ps-G (R F L Q Φ U G ΨB²) Hi* cum Ps-R
derelinquentibus legem tuam.
Numérotation du verset Ps. 118,54 (7.VI)

Cantabiles mihi
erant iustificationes tue ¦ in loco peregrinationis mee.
Numérotation du verset Ps. 118,55 (7.VII)

Memor fui nocte31*
31 nocte Ps-G (W ΨB* V D) D14 D30 Hi ΩS ω 1 Ed1530 ... Clementina ] in nocte Cor2 (hebr. et antiq. et Ieron. et grecus) Ω M Ps-G Rusch
nominis tui Domine ¦
et custodivi
legem tuam.
Numérotation du verset Ps. 118,56 (7.VIII)

Hec
facta est mihi ¦
quia iustificationes tuas exquisivi.
Numérotation du verset Ps. 118,57 (8-ח)

Heth32.
32 Heth] Eth. Vita vox doctorum D30
Numérotation du verset Ps. 118,(8.I) 

Portio mea Domine33 :
33 Domine Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Hi D14 D30 Ω D ω1 Rusch cum Ps-R ; cf. Corpus antiphonalium officii officii (n° 4316)] Dominus Ps-G (R F I L)
dixi custodire legem tuam.
Numérotation du verset Ps. 118,58 (8.II)

Deprecatus sum faciem tuam
in toto corde meo ¦ miserere mei secundum eloquium tuum.
Numérotation du verset Ps. 118,59 (8.III)

Cogitavi vias meas ¦
et converti34 pedes meos in testimonia tua.
34 converti Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Hi D30 Ω D ω1 Rusch cum Ps-R ] avertisti Ps-G (F I L)
Numérotation du verset Ps. 118,60 (8.IV)

Paratus sum
et non sum turbatus ¦ ut custodiam mandata tua.
Numérotation du verset Ps. 118,61 (8.V)

Funes peccatorum circumplexi sunt me ¦
et legem tuam non sum oblitus.
Numérotation du verset Ps. 118,62 (8.VI)

Media nocte
surgebam ad confitendum tibi ¦
super iudicia iustificationis tue.
Numérotation du verset Ps. 118,63 (8.VII)

Particeps
ego sum
omnium timentium te ¦
et custodientium
mandata tua.
Numérotation du verset Ps. 118,64 (8.VIII)

Misericordia tua Domine35
35 tua Domine Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Hi D30 Ω D ω1 Rusch cum Ps-R ] Domini Ps-G
plena est terra ¦ iustificationes tuas
doce me.
Numérotation du verset Ps. 118,65 (9-ט)

Teth36.
36 Teth] + bonum. Vox sanctorum D30
Numérotation du verset Ps. 118,(9.I) 

Bonitatem fecisti
cum servo tuo Domine37 ¦
37 Domine Ps-G Hi D30 Rusch ] + vivificame D14 cum Ps-δ
secundum verbum tuum.
Numérotation du verset Ps. 118,66 (9.II)

Bonitatem
et disciplinam
et scientiam
doce me ¦
quia mandatis38 tuis credidi.
38 mandatis Ps-G D14 D30 ω 1 Rusch ] in praem. Ps-G (I D) Hi Ω cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 118,67 (9.III)

Priusquam
humiliarer
ego deliqui ¦ propterea eloquium tuum custodivi.
Numérotation du verset Ps. 118,68 (9.IV)

Bonus es tu ¦ et in bonitate tua doce me iustificationes tuas.
Numérotation du verset Ps. 118,69 (9.V)

Multiplicata est
super me iniquitas superborum ¦
ego autem
in toto corde meo39
39 meo Ps-G (I Q² W ΦP U K² ΨB² V* D*) D14 D30 * Hi* ΩS ω 1 Rusch Clementina cum Ps-R ] om. D30 ² ( in ras. ) Hi² Ps-G
scrutabor mandata tua.
Numérotation du verset Ps. 118,70 (9.VI)

Coagulatum est
sicut lac cor eorum ¦
ego vero
legem tuam meditatus sum.
Numérotation du verset Ps. 118,71 (9.VII)

Bonum
mihi quia humiliasti me ¦
ut discam
iustificationes tuas.
Numérotation du verset Ps. 118,72 (9.VIII)

Bonum mihi lex oris tui ¦
super millia auri et argenti.
Numérotation du verset Ps. 118,73 (10-י)

Ioth40.
40 I + Scientia vel principium. Vox propositorum et confessorum ac virginum D30
Numérotation du verset Ps. 118,(10.I) 

Manus tue fecerunt me
et41 plasmaverunt me ¦
41 me et] et ω 1 ( in ras. #) (hapax)
da mihi
intellectum ut42 discam mandata tua.43
42 ut Ps-G (R M Q* W ΦP U G ² ΨB V D) D30 Ω ω 1 Rusch Ed1530 ... cum Ps-R ] et Clementina Ps-G |
43 discam mandata usque intellectum et sciam (Ps. 118, 73-125 cum glossa)] def. Lunel |
Numérotation du verset Ps. 118,74 (10.II)

Qui timent te
videbunt me
et letabuntur ¦ quia
in verba tua44
44 verba tua D14 Hi ω 1 Rusch Ps-G ] verbo tuo D30 (hapax)
supersperavi.
Numérotation du verset Ps. 118,75 (10.III)

Cognovi
Domine quia equitas
iudicia tua ¦
et
in veritate tua45
45 in veritate tua Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 ω1 Rusch cum Ps-R ] veritate Ps-G
humiliasti me.
Numérotation du verset Ps. 118,76 (10.IV)

Fiat misericordia tua
ut consoletur me ¦
secundum eloquium tuum servo tuo.
Numérotation du verset Ps. 118,77 (10.V)

Veniant mihi miserationes tue et vivam ¦
quia lex tua meditatio mea est.
Numérotation du verset Ps. 118,78 (10.VI)

Confundantur superbi
quia iniuste
iniquitatem fecerunt in me ¦ ego autem
exercebor
in mandatis tuis.
Numérotation du verset Ps. 118,79 (10.VII)

Convertantur mihi
timentes te ¦ et qui
noverunt testimonia tua.
Numérotation du verset Ps. 118,80 (10.VIII)

Fiat
cor meum immaculatum ¦
in iustificationibus tuis
ut non confundar.
Numérotation du verset Ps. 118,81 (11-ך)

Caph46.
46 C + Manus. Vox penitentium hominum D30
Numérotation du verset Ps. 118,(11.I ) 

Defecit
in salutari tuo47 anima mea ¦
47 salutari tuo Ps-G ( M * Q W U ΨB ) Rusch Ed1530 cum Ps-R ] salutare tuum Ps-G Tr511 D14 D30 ω 1
in verbum tuum
supersperavi.
Numérotation du verset Ps. 118,82 (11.II)

Defecerunt
oculi mei
in eloquium tuum ¦ dicentes : quando consolaberis me ?
Numérotation du verset Ps. 118,83 (11.III)

Quia factus sum sicut uter
in pruina ¦
iustificationes tuas
non sum oblitus.
Numérotation du verset Ps. 118,84 (11.IV)

Quot sunt dies servi tui48 :
48 servi tui Ps-G ( M Q² W ΦP U G K ΨB V D) D30 Tr511 P106 Ω ω 1 Rusch edd. cum Ps-R hebr. LXX] servo tuo Ps-G
quando
facies
de persequentibus me iudicium ?
Numérotation du verset Ps. 118,85 (11.V)

Narraverunt
mihi iniqui fabulationes ¦
sed non ut lex tua.
Numérotation du verset Ps. 118,86 (11.VI)

Omnia mandata tua veritas ¦
iniqui49
49 iniqui Tr511 P106 D30 ω1 Rusch cum Ps-R ] inique Clementina Ps-G
persecuti sunt me
adiuva me.
Numérotation du verset Ps. 118,87 (11.VII)

Paulominus
consummaverunt me in terra ¦
ego autem non dereliqui mandata tua.
Numérotation du verset Ps. 118,88 (11.VIII)

Secundum
misericordiam tuam
vivifica me ¦
et
custodiam testimonia oris tui.
Numérotation du verset Ps. 118,89 (12-ל)

Lamed.
¶Codd. : ( Ps. 118-12 ) Hi D14 D30 ω 1 Rusch Ps-G | lamed Ps-G ] lameth disciplina. Vox clericorum in gradum novum introeuntium D30, lameth D14, lamech Rusch, om. Hi ω 1
Numérotation du verset Ps. 118,(12.I) 

In eternum Domine ¦
verbum tuum
permanet in celo.
Numérotation du verset Ps. 118,90 (12.II)

In generatione
et generationem50
50 generatione et generationem Ps-G ( M Q* W ΦGP² U K V ) D14 D30 ΩS ω 1 Ed1530 Rusch ] generationem et generationem Ps-G , generatione et generatione Ps-G ( I ² ΦRV D ) Hi ω 1 cum Ps-α
veritas tua ¦
fundasti
terram
et permanet.
Numérotation du verset Ps. 118,91 (12.III)

Ordinatione tua
perseverat51
51 perseverat Hi D14 D30 ω 1 Ps-G ] perseverant Ps-G (F² ΨB*) Rusch Ed1530 cum Ps-R
dies ¦
quoniam
omnia
serviunt tibi.
Numérotation du verset Ps. 118,92 (12.IV)

Nisi quod
lex tua
meditatio mea
est ¦
tunc
forte periissem in humilitate mea52.
52 periissem Rusch ] perissem Hi D30 ω 1 Ps-G
Numérotation du verset Ps. 118,93 (12.V)

In eternum non obliviscar
iustificationes tuas ¦
quia
in ipsis vivificasti me.
Numérotation du verset Ps. 118,94 (12.VI)

Tuus sum ego
salvum me fac ¦ quoniam
iustificationes tuas
exquisivi.
Numérotation du verset Ps. 118,95 (12.VII)

Me
exspectaverunt peccatores
ut perderent me ¦
testimonia tua
intellexi.
Numérotation du verset Ps. 118,96 (12.VIII)

Omnis consummationis53 vidi finem ¦
53 omnis consummationis Ps-G ( M ² ΦP ΨB V D) Hi D30 ² Ω ω 1 Rusch edd. cum Ps-αζ Ps-R (B² D* Q² R U a b)] omni consummationi D14 D30 * Ps-G cum Ps-R
latum mandatum tuum nimis.
Numérotation du verset Ps. 118,97 (13-מ)

Mem.54
54 M + Ex quo vel ex ipsis D30
Numérotation du verset Ps. 118,(13.I) 

Quomodo
dilexi
legem tuam Domine55 : tota die
55 Domine Ps-G ( M Q² W ΦP U K V D) D14 D30 Hi Ω ω 1 Ed1530 Rusch cum Ps-R ] om. Ps-G
meditatio mea est.
Numérotation du verset Ps. 118,98 (13.II)

Super inimicos meos56
56 meos] om. ω 1 tantum 
prudentem me fecisti mandato tuo ¦
quia in eternum mihi est.
Numérotation du verset Ps. 118,99 (13.III)

Super omnes docentes
me intellexi ¦
quia testimonia tua
meditatio mea est.
Numérotation du verset Ps. 118,100 (13.IV)

Super senes intellexi ¦
quia mandata tua
quesivi.
Numérotation du verset Ps. 118,101 (13.V)

Ab omni via mala
prohibui
pedes meos ¦
ut custodiam verba tua.
Numérotation du verset Ps. 118,102 (13.VI)

A iudiciis tuis
non declinavi ¦
quia tu legem posuisti mihi.
Numérotation du verset Ps. 118,103 (13.VII)

Quam dulcia faucibus meis
eloquia tua ¦
super mel ori meo.
Numérotation du verset Ps. 118,104 (13.VIII)

A mandatis tuis intellexi ¦ propterea odivi omnem viam iniquitatis.
Numérotation du verset Ps. 118,105 (14-נ)

Nun57.
57 N + Sempiternum sive piscis D30
Numérotation du verset Ps. 118,(14.I) 

Lucerna
pedibus meis
verbum tuum ¦
et lumen
semitis meis.
Numérotation du verset Ps. 118,106 (14.II)

Iuravi
et statui ¦
custodire iudicia iustitie tue.
Numérotation du verset Ps. 118,107 (14.III)

Humiliatus sum
usquequaque
Domine ¦ vivifica me
secundum verbum tuum.58
58 <divisio.> usquequaque Domine ¦ D30, usquequaque ¦ Domine ω 1
Numérotation du verset Ps. 118,108 (14.IV)

Voluntaria oris mei beneplacita fac Domine ¦
et iudicia tua doce me.
Numérotation du verset Ps. 118,109 (14.V)

Anima mea
in manibus
meis
semper ¦ et legem tuam non sum oblitus.
Numérotation du verset Ps. 118,110 (14.VI)

Posuerunt peccatores laqueum mihi ¦
et de mandatis tuis non erravi.
Numérotation du verset Ps. 118,111 (14.VII)

Hereditate
acquisivi
testimonia tua
in eternum ¦ quia exultatio cordis mei sunt.
Numérotation du verset Ps. 118,112 (14.VIII)

Inclinavi cor meum
ad faciendas iustificationes tuas in eternum ¦
propter retributionem.
Numérotation du verset Ps. 118,113 (15-ס)

Samech59.
59 S + Adiutorium D30
Numérotation du verset Ps. 118,(15.I) 

Iniquos
odio habui ¦
et
legem tuam dilexi.
Numérotation du verset Ps. 118,114 (15.II)

Adiutor60
60 Adiutor Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D14 D30 Hi ω1 Rusch ] + meus Ps-G
et susceptor meus
es tu ¦ et in verbum tuum61
61 et Ps-G (Q* ΨB V D ) D30 Ω ω 1 Ed155 Rusch Ed1530 ... Clementina cum Ps-R ] om. Ps-G | in verbum tuum Ps-G D30 Ω ω 1 Rusch ] in verbo tuo ( M * Q² W U ΨB*) cum Ps-R
supersperavi.
Numérotation du verset Ps. 118,115 (15.III)

Declinate a me
maligni ¦
et scrutabor mandata Dei mei.
Numérotation du verset Ps. 118,116 (15.IV)

Suscipe me
secundum eloquium tuum
et vivam ¦ et non confundas me
ab exspectatione mea.
Numérotation du verset Ps. 118,117 (15.V)

Adiuva me
et salvus ero ¦ et meditabor
in iustificationibus tuis semper.
Numérotation du verset Ps. 118,118 (15.VI)

Sprevisti
omnes discedentes
a iudiciis tuis62 :
62 iudiciis Ps-G ( M Q ΨB² D) Hi² Ω Rusch Ed1530 ... Clementina ] iustitiis Ps-G D14 D30 Hi* ω 1 cum Ps-δη, iustificationibus ΨB* cum Ps-R
quia iniusta cogitatio eorum.
Numérotation du verset Ps. 118,119 (15.VII)

Prevaricantes reputavi omnes peccatores terre ¦ ideo
dilexi testimonia tua.
Numérotation du verset Ps. 118,120 (15.VIII)

Confige timore tuo
carnes meas ¦
a iudiciis enim tuis timui.
Numérotation du verset Ps. 118,121 (16-ע)

Ain63.
63 A + fons sive oculus D30
Numérotation du verset Ps. 118,(16.I) 

Feci iudicium
et iustitiam ¦
non tradas me
calumniantibus me64.
64 calumniantibus D14 D30 Hi ω 1 Rusch Ps-G ] a praem. Ps-G (F* Q* W) D30 * (eras.) cum Ps-R ( A PERSEQUENTIBUS  : A T R V)
Numérotation du verset Ps. 118,122 (16.II)

Suscipe
servum
tuum
in bonum ¦
non calumnientur me superbi.
Numérotation du verset Ps. 118,123 (16.III)

Oculi mei
defecerunt
in salutare tuum ¦
et in eloquium
iustitie tue.
Numérotation du verset Ps. 118,124 (16.IV)

Fac cum servo tuo
secundum misericordiam tuam ¦
et iustificationes tuas doce me.
Numérotation du verset Ps. 118,125 (16.V)

Servus
tuus
sum ego ¦
da
mihi intellectum ut65 sciam testimonia tua.
65 discam mandata tua (Ps. 118, 73)… ut sciam] def. Lunel | ut Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 ² Hi ω 1 Rusch cum Ps-R ] et Ps-G D14 D30 * (eras.)
Numérotation du verset Ps. 118,126 (16.VI)

Tempus
faciendi
Domine66 ¦
66 Domine Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Hi ω1 Rusch cum Ps-R ] Domino Ps-G
dissipaverunt legem tuam.
Numérotation du verset Ps. 118,127 (16.VII)

Ideo dilexi mandata tua67 :
67 mandata tua D30 Hi ω 1 T79 ²] legem tuam T79* ( eras. )
super aurum et topazion68.
68 topazion] thopacion T79
Numérotation du verset Ps. 118,128 (16.VIII)

Propterea
ad omnia mandata tua
dirigebar ¦
omnem viam iniquam odio habui.
Numérotation du verset Ps. 118,129 (17-ף)

PHE 69.
69 P Fe. Os ab ore non ab osse D30
Numérotation du verset Ps. 118,(17.I) 

Mirabilia testimonia tua ¦ ideo scrutata est ea anima mea.
Numérotation du verset Ps. 118,130 (17.II)

Declaratio sermonum tuorum
illuminat ¦
et intellectum
dat parvulis.
Numérotation du verset Ps. 118,131 (17.III)

Os meum aperui
et attraxi spiritum ¦
quia mandata tua desiderabam.
Numérotation du verset Ps. 118,132 (17.IV)

Aspice in me
et miserere mei ¦
secundum iudicium diligentium nomen tuum.
Numérotation du verset Ps. 118,133 (17.V)

Gressus meos
dirige secundum eloquium tuum ¦ et non dominetur mei omnis iniustitia.
Numérotation du verset Ps. 118,134 (17.VI)

Redime me
a calumniis hominum ¦ ut70 custodiam mandata tua.
70 ut Ps-G (W ΨB D) D30 ΩS ω1 Rusch cum Ps-R ] et Ps-G
Numérotation du verset Ps. 118,135 (17.VII)

Faciem tuam
illumina super servum tuum ¦
et doce me iustificationes tuas.
Numérotation du verset Ps. 118,136 (17.VIII)

Exitus
aquarum deduxerunt
oculi mei ¦
quia non custodierunt legem tuam.
Numérotation du verset Ps. 118,137 (18-צ)

Sade71.
71 S + iustitia D30
Numérotation du verset Ps. 118,(18.I) 

Iustus es Domine ¦
et rectum iudicium tuum.
Numérotation du verset Ps. 118,138 (18.II)

Mandasti
iustitiam testimonia tua ¦ et veritatem tuam nimis.
Numérotation du verset Ps. 118,139 (18.III)

Tabescere me
fecit zelus
meus ¦
quia obliti sunt verba tua inimici mei.
Numérotation du verset Ps. 118,140 (18.IV)

Ignitum eloquium tuum
vehementer ¦
et
servus tuus
dilexit illud.
Numérotation du verset Ps. 118,141 (18.V)

et contemptus ¦
iustificationes tuas
non sum oblitus.
Numérotation du verset Ps. 118,142 (18.VI)

Iustitia tua iustitia72 in eternum ¦ et lex tua veritas.
72 iustitia D14 D30 Hi ω 1] + tua Ps-G
Numérotation du verset Ps. 118,143 (18.VII)

Tribulatio
et angustia
invenerunt me ¦
mandata tua meditatio mea est73.
73 est Ps-G (I ΦR² G ΨB V D) D30 Ω ω 1 Rusch Ed1530 ... Clementina cum Ps-R ] om. Ps-G
Numérotation du verset Ps. 118,144 (18.VIII)

Equitas testimonia tua in eternum ¦
intellectum74 da mihi
74 intellectum] et praem. I ΩS
et vivam.
Numérotation du verset Ps. 118,145 (19-ק)

Coph75.
75 C + Vocatio D30, om. ΨB ΩM Ed1455
Numérotation du verset Ps. 118,(19.I) 

Clamavi
in toto corde76
76 corde] + meo R* M² W² ΦP U ΨB* Clementina cum LXX Ps-R
exaudi me Domine ¦ iustificationes tuas
requiram.
Numérotation du verset Ps. 118,146 (19.II)

Clamavi ad77 te
77 ad Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 ω1 Rusch cum Ps-R ] om. Ps-G
salvum me fac ¦
ut78 custodiam mandata tua.
78 ut Ps-G (R W ΨB* V D) D30 Ω ω 1 Rusch Clementina cum Ps-R ] et Ps-G
Numérotation du verset Ps. 118,147 (19.III)

Preveni in maturitate et clamavi ¦
quia in verba
tua
supersperavi.
Numérotation du verset Ps. 118,148 (19.IV)

Prevenerunt
oculi mei ad
te diluculo ¦
ut meditarer eloquia tua.
Numérotation du verset Ps. 118,149 (19.V)

Vocem meam audi secundum misericordiam tuam Domine79 ¦ et80 secundum iudicium tuum vivifica me.
79 Domine] om. I² ΨB* ΩM |
80 et Ps-G (ΨB V D) D30² Hi² ΩS ω1 Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R , cf. LXX (R)] om. Hi D14 D30* Cor2 (hebr. et anti et Ieron. non interponunt ET ) |
Numérotation du verset Ps. 118,150 (19.VI)

Appropinquaverunt persequentes me
iniquitati81 ¦
81 iniquitati Ps-G (F² I M Q² K² ΨB) D14 ² D30 Ω G ² ω 1 Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] iniquitate Ps-G D14 *
a lege autem tua longe facti sunt.
Numérotation du verset Ps. 118,151 (19.VII)

Prope
es tu Domine ¦
et omnes vie tue veritas.
Numérotation du verset Ps. 118,152 (19.VIII)

Initio
cognovi de testimoniis tuis ¦ quia in eternum fundasti ea.
Numérotation du verset Ps. 118,153 (20-ר)

Res82.
82 R + Caput D30
Numérotation du verset Ps. 118,(20.I) 

Vide humilitatem meam
et eripe me ¦ quia legem tuam
non sum oblitus.
Numérotation du verset Ps. 118,154 (20.II)

Iudica
iudicium meum
et redime me ¦
propter eloquium tuum
vivifica me.
Numérotation du verset Ps. 118,155 (20.III)

Longe a peccatoribus salus ¦
quia iustificationes tuas
non exquisierunt.
Numérotation du verset Ps. 118,156 (20.IV)

Misericordie tue multe Domine ¦
secundum iudicium tuum vivifica me83.
83 iudicium tuum Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 ω1 Rusch cum Ps-R ] iudicia tua Ps-G
Numérotation du verset Ps. 118,157 (20.V)

Multi
qui persequuntur me et tribulant me ¦ a testimoniis tuis
non declinavi.
Numérotation du verset Ps. 118,158 (20.VI)

Vidi
prevaricantes
et tabescebam ¦
quia eloquia tua
non custodierunt.
Numérotation du verset Ps. 118,159 (20.VII)

Vide
quoniam mandata tua dilexi Domine ¦
in misericordia tua
vivifica me.
Numérotation du verset Ps. 118,160 (20.VIII)

Principium verborum tuorum veritas84 : in eternum omnia iudicia iustitie tue.
84 veritas Ps-G ( G ² ΨB V D ) D30 ² Ω ω 1 Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] + et Ps-G D30 * (eras.)
Numérotation du verset Ps. 118,161 (21-ש)

Syn85.
85 Syn] Sen Rusch D30, + iustitia D30
Numérotation du verset Ps. 118,(21. I) 

Principes
persecuti sunt me
gratis ¦
et a verbis tuis
formidavit cor meum.
Numérotation du verset Ps. 118,162 (21.II)

Letabor ego
super eloquia tua ¦
sicut qui invenit spolia multa.
Numérotation du verset Ps. 118,163 (21.III)

Iniquitatem
odio habui et abominatus sum ¦
legem autem tuam dilexi.
Numérotation du verset Ps. 118,164 (21.IV)

Septies in die
laudem dixi tibi ¦
super iudicia
iustitie tue.
Numérotation du verset Ps. 118,165 (21.V)

Pax multa
diligentibus legem tuam ¦
et non est illis
scandalum.
Numérotation du verset Ps. 118,166 (21.VI)

Exspectabam
salutare tuum
Domine ¦
et mandata tua dilexi.
Numérotation du verset Ps. 118,167 (21.VII)

Custodivit
anima mea testimonia tua ¦ et dilexi ea vehementer.
Numérotation du verset Ps. 118,168 (21.VIII)

Servavi mandata tua et testimonia tua ¦
quia omnes vie mee in conspectu tuo.
Numérotation du verset Ps. 118,169 (22-ת)

Thau86.
86 Syn] Sen Rusch D30, + i
Numérotation du verset Ps. 118,(22.I) 

Appropinquet
deprecatio mea
in conspectu tuo Domine ¦
iuxta
eloquium tuum
da mihi intellectum.
Numérotation du verset Ps. 118,170 (22.II)

Intret
postulatio mea in conspectu tuo ¦
secundum eloquium tuum
eripe me.
Numérotation du verset Ps. 118,171 (22.III)

Eructabunt labia mea
hymnum ¦
cum docueris me
iustificationes tuas.
Numérotation du verset Ps. 118,172 (22.IV)

Pronuntiabit lingua mea eloquium tuum ¦
quia omnia mandata tua equitas.
Numérotation du verset Ps. 118,173 (22.V)

Fiat manus tua
ut salvet me ¦ quoniam mandata tua
elegi.
Numérotation du verset Ps. 118,174 (22.VI)

Concupivi
salutare tuum
Domine ¦ et lex tua meditatio mea est87 88.
87tia D30 |
88 -G (F² I M W ΦP U ΨB V D) D30 Ω ω 1 edd. Rusch ] om. Ps-G |
Numérotation du verset Ps. 118,175 (22.VII)

Vivet anima mea et laudabit te ¦
et iudicia tua
adiuvabunt me.
Numérotation du verset Ps. 118,176 (22.VIII)

Erravi sicut ovis que periit ¦
quere89
89 quere Ps-G D30 ω 1] require Rusch cum Ps-R : cf. Corpus antiphonalium officii officii (n° 7639 : responsorium parvum “Septies in die”)
servum tuum Domine90 quia mandata tua non sum oblitus.
90 Domine Ps-G (ΨB D*) Ω D ΩS ω 1 Rusch ] om. Ps-G D30

Psalmus 118

Numérotation du verset Ps. 118,1 
Sermo 251
prol.| De via et semita ad celum et de maculis vie variis.
In Psalmum. 118. Aleph.
Beati immaculati in via qui ambulant in lege Domini.
marg.| {A} Vita communis eorum qui in mundo sunt, via dicitur. Semita, vita claustralium, quia arctior est: ex utrisque nonnulli salvantur. De utrisque dicitur. Vias tuas domine demonstra mihi, et semitas tuas edoce me. De via dicitur: demonstra, quia presens est. Via demonstratur, quando qualiter { CXXVIII r } incedendum est in ea per spiritum sanctum instruimur. Quia sicut dicitur Ex. 8 Digitus Dei hic est. De semita quia magis occulta et paucioribus nota dicitur edoce id est perfecte doce. et iterum deduc me in semita mandatorum etc. quasi ignorans querit ducem. De utrisque dicitur Prv. 4 : Viam sapientie monstrabo tibi, et ducam te per semitas equitatis etc. Hec via quia trita est et a multis conculcata, multas sordes et lutum contrahit, et vix quis potest non coinquinari. et ideo magnum est per eam incedere, et non inquinari. Unde Sir. 31 Beatus dives qui inventus fuerit sine macula etc. {B} Quis est hic, et laudabimus eum. Fecit enim mirabilia in vita sua. Non est quandoque inferior religioso, quia magnum est esse in mundo, et non labi. esse in igni, et non vri. Ideo dicit, Fecit mirabilia in vita sua. Ideo dicitur Iac. 1 Religio munda et immaculata apud Deum et patrem. hec est, visitare pupillos et viduas in tribulatione eorum. et immaculatum se custodire ab hoc seculo.
marg.| ¶ Est autem multiplex macula. {C} Rubiginis, que est ex contactu metalli, ut ferri et huiusmodi. et hec est cupiditas sive avaritia. de qua dicitur Iac. 5 Argentum et aurum vestrum eruginavit, et erugo eorum in testimonium vobis erit. Maxime autem turpis est hec macula in viro litterato, qui significatur per argentum. Unde Prv. 25 in principio. {D} Aufer rubiginem de argento id est cupiditatem de viro litterato: et egredietur vas purissimum. quia ex scientia multa bona facerent nisi se ad cupiditatem converterent. Unde Prv. 20 Multitudo gemmarum et vas pretiosum, labia scientie. Eadem dicitur macula luti et stercoris. Unde Abachuc 2 Ve qui congregat non sua, ut quid aggravat { CXXIX v } contra se densum lutum? Stercoris. Unde ad Phil. 3 Omnia arbitratus sum ut stercora, et Lam. 4 Qui induebantur croceis, amplexati sunt stercora.
marg.| {E} ¶ Decolorationis, que contrahitur ex humo. et hec est macula ebrietatis et gulositatis: qua pulchritudo anime quasi vestis decoloratur et detinguitur. His sese maculant qui sunt in conviviis. Unde in epistola Iude in medio. Hi sunt in conviviis macule convivantes, sine timore seipsos pascentes scilicet mutuo. propter quod dicitur Lc. 14. Quum facis prandium aut cenam noli vocare amicos tuos neque fratres tuos, neque cognatos, neque vicinos, neque divites, ne forte et ipsi invitent te et fiat tibi retributio etc. Ex his maculis fit lorica diabolo quia in tantum inolevit consuetudo, quod unus per alterius exemplum se defendit. Unde dicitur Sir. 43 Quasi lorica induit se aquis id est exemplis multorum. et eiusdem 32a. Homo peccator vitabit correptionem, et secundum voluntatem suam inveniet comparationem.
a Sir. 32.
marg.| {F} ¶ Menstrui, hec est macula libidinis de qua Prime ad Corinthios 6b : Omne peccatum quodcumque fecerit homo, extra corpus est: qui autem fornicatur, in corpus suum peccat. Simplex autem fornicatio est macula menstrui. de qua dicitur Ier. 2 Omnes qui querunt eam, non deficient in menstruis suis invenient eam. Hec tanta est quod inficit speculum id est scientiam doctorum. Unde Sir. 47 Inclinasti femora tua mulieribus, de disti maculam in gloria tua. Et hec est macula picis, que significat peccatum adulterii: pix quidem inficit vasa, et quid est coniugata, nisi vas viri. de quo dicitur Prime ad Thessalonicenses 4c° : « Unusquisque sciat vas suum possidere in sanctificatione ». Et Prime Petri 3d : « Viri cohabitantes, secundum scientiam impertientes honorem infirmiori vasculo ». De hac pice dicitur Sir. 13 { CXXIX r } Qui tangit picem, coinquinabitur ab ea, id est coniugatam. Unde Prv. 6 Sic qui ingreditur ad uxorem proximi sui, non erit mundus quum tetigerit eam.
b 1Cor. 6.
c 1Th. 4.
d 1Pt. 3.
marg.| {G} ¶ Et est macula bituminis, libido contra naturam. Unde dicitur Gn. 14. Vallis silvestris multos habebat puteos bituminis. Et in epistola Iude in principioe : « Sicut Sodoma et Gomorra et finitime civitates simili modo exfornicate » id est extra naturamf « fornicate et abeuntes post carnem alteram, facte sunt exemplum ignis eterni » etc.
e Iud. 1, 7.
f ¶Fons : Glossa ordinaria (Iud. 1, 7).
marg.| {H} ¶ Est macula uredinis, qua spice segetum percutiuntur et hec est superbie, que est ventus urens, fructus scilicet bonorum operum corrumpens. Unde Am. 4° : « Percussi vos in vento urente et in aurugine multitudinem hortorum vestrorum ».
marg.| ¶ Est et macula fellis, et hec macula invidie. Unde Act. 8 {I} In felle amaritudinis et obligatione iniquitatis video te esse.
marg.| ¶ Et est macula sanguinis et hec est ire vel odii. Unde 1Io. 3 {K} Omnis qui odit fratrem suum, homicida est, et scitis quoniam omnis homicida non habet vitam eternam in seipso manentem. et Mt. 5 Omnis qui irascitur fratri suo, reus erit iudicio. et Is. 9 Vestimentum mixtum sanguine erit in combustionem, et cibus ignis, et Lam. ultimo Erra uerunt in platea: polluti sunt sanguine.
marg.| {L} ¶ Est etiam macula tabefactionis, et hec est tristitie vel acidie, que tabefacit animam. Unde Psalmus: « Tabescere fecit sicut araneam animam meam”; et Prv. 17 “Spiritus tristis exsiccat ossa ». et hec senectutem corporis et desperationem mentis inducit. Unde Sir. 30 Tristitiam longe expelle a te: multos occidit tristitia, et non est utilitas in illa. Zelus et iracundia minuunt dies, et anima tempus senectam inducunt. Eadem scilicet tristitia est macula atramenti quo scribit diabolus elementa { CXXX v } desperationis in anima, sicut et spiritus sanctus elementa spei, fidei, et caritatis scribit in corde hominis. Unde Ier. 31 « Dabo legem meam in visceribus eorum » etc. et 2Cor. 3 : « Epistola mea, vos estis scripta » etc.
marg.| {M} ¶ Qui ergo in vita huius mundi has maculas non contrahunt, de eis dicitur : « Beati immmaculati in via » etc. De quibus in epistola Iude in fineg : « Odientes et eam que carnalis est, maculatam tunicam: ei autem qui potens est nos conservare sine peccato, et constituere ante conspectum glorie sue immaculatos in exultatione, in adventu Domini Iesu Christi, gloria etc. Hi sunt qui ambulant in lege Domini. {N} Lex enim Domini est quasi lux que ostendit viam lutosam ut declines. Unde Prv. 6 Mandatum lucerna, et lex lux. Ostendit etiam mundam viam, ut pontem vel plancam, per quam transeatur id est imitationem passionis et mortis Christi. Planca ista de ligno crucis. Pons de lapide sepulcri et hec est munda via de qua Prv. 6 Via vite increpatio discipline que fit ad similitudinem passionis Christi.
g Iud. 1, 23.
Numérotation du verset Ps. 118,6 
Sermo 252
prol.| ¶ De speculo Sacre Scripture quod inspiciatur. In Psalmo 118. Aleph .
Tunc non confundar cum prospexero in omnibus mandatis tuis.
marg.| {O} Satyricus poeta Iuvenalis dicit. Descendit de celo. γνωθι ὀ εαυτον id est cognosce te ipsum. Sicut homo exterior non potest suam exteriorem faciem videre, ita nec interior. quare ut exterior ad eam intuendam inducit speculum, ita et interior. Unde Iob. 5 ad finem Visitans speciem tuam non peccabis. Speculum illud lex est divina. Unde Prv. 6 Mandatum lucerna est, et lex lux. et via vite increpatio discipline. {P} Speculum autem operatur ut { 2.30rr } deprehendamus maculas nostras, et nos tergamus vel lavemus: sic et sacra scriptura. Unde Iacob. 1 Si quis auditor est verbi et non factor, hic comparabitur viro consideranti vultum nativitatis sue in speculo. Consideravit enim se et abiit et statim oblitus est qualis fuerit.
marg.| ¶ Homine duplicem habet maculam. {Q} Pene et culpe, et ut videat qua sit deformis in quo est excecatio rationis, corruptio concupiscibilis, et infirmitas irascibilis: oportet ut detegat speculum Sacre Scripture. In speculo. n. nihil ponit intueri nisi per radium lucis. similiter in speculo legis divine nisi irradiet lumen celestis sapientie. Hunc radium petebat qui dixit. Sapientie 9 Da mihi sedium tuarum assistricem Sapientiam. Causam subdit dicens. Et siquis erit consummatus inter filios hominum et abfuerit ab illo sapientia tua in nihilum computabitur. Et post. Mitte illam de celis sanctis tuis etc. et Ps. « Revela oculos meos, et considerabo mirabilia de lege tua ». Applicari debet mentis liber ad verbum legis, et illuminandus per verbum pure mentis.
marg.| {R} ¶ Item quodam sunt que videre possumus absque speculo, ut manus et pedes et consimilia. Alia que non: sed ad ea intuenda speculum habemus. Canos enim nostros et rugas in facie non videmus nisi dum speculum consulimus. Similiter quedam sunt in interiori homine que etiam videmus sine speculo scripture, quedam subter fugiunt intellectum et cognitionem nisi divine legis speculum applicemus. Multi enim sunt qui corpore paulatim senescunt, nec percipiunt: ita interior homine noster relabitur in senectutem nec deprehendimus. Unde poeta. Dum serta, unguenta, puellas. Poscimus, obrepit non intellecta senectus. Et Os. 7 Comederunt alieni robur eius: sed et ipse nescivit: sed et cani eius effusi sunt in eo: et ipse ignoravit. Cani attestantur frigiditati. {S} Cani igitur interiori homine nascuntur in capite, { CXXXI v } quando cogitationes et affectiones que esse solebant fluentes tepescunt: immo algescunt in mente. Mt. 20 Refrigescet caritas multorum. et Io. 18. Stabant autem servi et ministri ad prunas, quia frigus erat etc. Sed mirum est quando videmus iuvenem canum. similiter quando videmus novitium qui in initio fuit fervens, tepescere. Canos istos ignoramus, quando in nobis tepescere fervorem non deprehendimus. Et Iob. 16 Ruge mee testimonium dicunt contra me. {T} Ruge interioris hominis sunt duplicitates mentis. Quam multi duplices sunt qui se duplices non advertunt? Sed quum verbum predicationis audiunt, quod seipsos sibi ostendit, canos suos et rugas et alios defectus suos vident. Siquis loquitur de fratre suo qui supervenit, et statim silet, duplex est. Unde Ecclesis. 10 Si mordeat serpens in silentio, nihil eo minus habet qui occulte detrahit. Quam multos salutamus, qua multis brachiis et in osculo occurrimus, quos absentes esse, vel penitus non esse vellemus? Unde Sir. 2 Ve duplici corde et labiis scelestis, et manibus male facientibus, et peccatori ingredienti terram duabus viis.
marg.| ¶ Item in speculo quot sunt intuentes, tot resultant imagines. similiter in lege divina quot sunt meditationes, tot mystice eliciuntur significationes. Ideo dicitur Sap. 7 Hesit enim in illa spiritus intelligentie sanctus multiplex, unicus, subtilis etc. Unde significatur per manna, quod erat gustanti cuius vellet saporis. {X} Unde Sapientie 16 Quibus dedisti concupiscentiam delectamenti sui novum saporem. Item speculum representat motum et figurat, sed non sonum. Intueatur quis in speculum et moveat labia, videbitur labiorum motus, sed non audietur sonus. In quo significatur quod divine legis speculum { CXXXI r } inspectores suos non informat ad sonum id est ad bene loquendum: sed ad motum id est ad bene operandum. Rhetorica et lex mundana docet loqui. Ideo dicitur Aggei. 1 Factum est verbum Domini in manu, non in ore, Aggei prophete. Non conformabant se Domini speculo pharisei. de quibus dicitur Mt. 23 in fine. Dicunt, et non faciunt. Et. 1Cor. 13 in principio. Si linguis hominum loquar et angelorum, caritatem autem non habeam, factus sum velut es sonans et cymbalum tinniens. Sed natura ipsa docuit nos debere esse tardiores ad loquendum, qua ad faciendum. quia instrumentum loquendi tardius aliis expeditur. prius enim audit homo, videt, palpat, olfacit, gustat qua possit loqui. Ideo dicitur Iacob. 1 Sit autem omnis homo velox ad audiendum, tardus autem ad loquendum etc. {Y} Item mulier patiens menstruum quum speculum inspicit, ipsum speculum rubiginem contrahit. Sanguis est peccatum. Sanguis in vasis contentus, peccatum occultum. Fluxus sanguinis, manifestatio criminis. Mulier ergo menstruum patiens speculum contaminat. Et peccator notorius quando predicat vel docet doctrinam deformat. Unde de Salomone Sir. 47 Quemadmodum eruditus in iuventute sua etc. et post. Dedisti maculam in gloria tua. Solet speculum induci ut maculas deprehendat et purget. {Z} Econtrario eis accidit: qui speculum deformant, qui per ipsum purgari debuerant. similes Naaman, qui vix voluit acquiescere prophete ut lavaretur in Iordane. ut habetur 4Rg. 5 Naaman interpretatur decorus sibi, et significat qui non intelligit maculas suas. Iterum de illo dicitur. Erat dives sed Ieprosus. Virgo ancilla uxoris eius que suasitire ad Heliseum prophetam, ratio est que servit sensualitati, { CXXXII v } quam Naamam id est carnalis animus sibi coniugio copulavit, quando carnaliter vivere statuit. Scilicet ancilla suadet ire ad prophetam, quando ratio suadet inspicere scripturam, vel audire predicationem, que per prophetam intelligitur, et ita fit quod dixit propheta. Vade et lavare septies in Iordane id est abluere perfecte lacrimis penitentie. Iordanis enim interpretatur descensus. Et de penitente legitur 2Rg. 12 Ingressus David seorsum iacuit super terram.
Numérotation du verset Ps. 118,9 
Sermo 253
prol.| De via adolescentis que est quartum quod penitus ignoravit Sapientie et de tribus illi difficilibus: hoc est de quatuor animi carnificibus seu passionibus. In Psalmo 118. Beth.
In quo corrigit adulescentior viam suam in custodiendo sermones tuos.
marg.| De hac via adolescentis dicitur. {A} Prv. 30 Ubi dicit Sapientia: Tria sunt mihi difficilia, et quartum penitus ignoro. Viam aquile in celo, viam colubri super terram, viam navis in mari, et viam viri in adolescentia. Sed quid est quod dicit, tria sibi difficilia, et quartum penitus ignorare, quum omnia sciat? Dicitur autem ignorare id est reprobare. Unde dicitur. Ignorans ignorabitur. Ignorans se, ignorabitur id est reprobabitur a Deo, sicut virgines ille fatue quibus dixit Dominus. Mt. 25 Nescio vos. Unde et Ct. 6 {B} Nescivi, et statim sequitur. Anima mea conturbavit me, et quare? Propter quadrigas Aminadab id est propter quatuor affectiones spontaneas. Aminadab enim interpretatur spontaneus, et significat animum sue voluntatis. Unde ait, Nescivi, quia anima quando abit in regionem longinguam per peccatum faciens ibi diuturnam moram, seipsam non cognoscit: sicut homine quando exulavit diu: rediens non cognoscitur. Unde Lam. 4 Denigrata est { CXXXII r } facies eorum scilicet animarum, sicut carbones, et non sunt cogniti in plateis id est in manifesto. Et Iob. 2 Cumque elevassent oculos procul non cognoverunt eum. et exclamantes plorabant. Econtrario est de puero quem pater frequenter videt. et licet crementum filii si abesset induceret patrem ad ignorandum, quia presens est non tollit cognitionem. Sic anima seipsam frequenter videns se bene cognoscit. Unde Iob. 5 in fi. Visitans speciem tuam id est animam, non peccabis. Sic pater familias sollicitus intra cellaria sua respicit frequenter vasa sua, si scissa sint ne vinum spargatur. Sic nos animam si quod peccatum commisit, circumspectione circuire debemus, Unde Ps. Anima mea in manibus meis semper. Dicit ego anima de se. Nescivi scilicet me. quia quatuor affectionibus quasi quatuor viis a me recessi. Que supra dictis quatuor designantur. {C} Prima affectio sive via, est vana letitia que trahit hominem supra se. Secunda tristitia, que trahit hominem infra se. Tertia, timor, qui trahit hominem a se. Quarta desiderium quod trahit hominem extra se.
marg.| ¶ Prima affectio scilicet vana letitia, dissoluit hominem nume in superbiam vite, nunc in inanem gloriam. et hec est via aquile in celo, que in altum volat. Unde Abdie. 1 Tu dixisti in corde tuo, quis detrahet me in terram? Si exaltatus fueris ut aquila. et si inter sidera posueris nidum tuum, inde detraham te: dicit Dominus Nidum inter sidera ponere, est virum carnalem se velle inter spirituales computari: sed in terram deiicitur, quando ei quantus sit demonstratur.
marg.| ¶ Secunda affectio, sive via colubro computatur in petra repenti propter tria. {D} Quia coluber toto corpore repit: sic qui tristitia angustiatur in acquisitione terrenorum. Item coluber vultum habet deiectum in terram. sic tristis { CXXXIII v } desperans declinatum habet vultum in terram. Unde dicitur Gn. 4 Cain. Quare facies tua concidit? Ovidius. Quid nisi secrete leserunt phillida silve? Item umbras solitu dinum petit: sic tristis semper solitarius esse querit, et hoc faciendo etiam quandoque iniicit manus in seipsum scilicet occidendo. Unde Mt. 27 dicitur de Iuda, quod proiectis argenteis abiit et laqueo se suspendit. Unde dicitur Sir. 30 Tristitiam longe fac a te. multos enim occidit tristitia.
marg.| ¶ Tertia affectio est timor, et hec est via navis in mari, ubi pericula multa. Unde Ps. {E} Omnis homo timet in mari. Inter enim mortem et vitam non est nisi lignum fragile. Unde Sapientie 14. Alius navigare cogitans et per feros fluctus iter facere incipiens, ligno portante se fragilius lignum invocat etc. Tunc autem surgit tempestas timoris, quando timet damni ficari in temporalibus, et tunc Iesus id est fides dormit in mari id est in homine: scilicet debet excitari a discipulis id est a disciplinatis cogitationibus. Hec sunt tria illa difficilia.
marg.| {F} ¶ Quarta vero affectio scilicet desiderii, est via viri in adolescentia: per bona enim desideria venitur ad gaudia: per mala ad supplicia. De quibus Sir. 18. Post concupiscentias tuas non eas et a voluntate tua avertere. Et Ecclesiastes. 2 Omnia que desideraverunt oculi mei non negavi eis. Cum igitur anima istis quatuor affectionibus recessit a se, bene dicit se nescire. Unde et Dominus eam quater revocat dicens Ct. 6 Revertere revertere sunamitis, revertere, revertere, ut intueamurte id est ego intuear te, et tu intuearis te. Difficillimum est ergo quartum, in quo penitus ignoratur via viri in adolescentia sua. Unde Prv. 22 Adolescens iuxta viam suam, et quum senuerit, non recedet ab ea.
marg.| { CXXXIII r }
Numérotation du verset Ps. 118,19 
Sermo 254
prol.| De incola et agricola et officio eius. In Psalmum 118. Gymel.
Incola ego sum in terra non abscondas a me mandata tua etc.
marg.| {G} Est incola terre et est incola in terra scilicet peregrinus huius mundi. Incola terre qui bene colit terram sue carnis, ne sentibus vitiorum obruatur. Sed multi sunt qui hanc culturam odio habentur, contra illud Sir. 7 Opera laboriosa ne oderis, et rusticationem ab altissimo creatam. De fructu vero huius laboris dicitur Sir. 20 Qui operatur terram suam, inaltabit acervum frugum.
marg.| {H} ¶ Nota quatuor que facit incola. Primo terram arat. Secundo sulcos scindit. Tertio seminat. Quarto semina occultat. Aratur terra per confessionem. Sulci franguntur per contritionem. Seminatur per operum satisfactionem. Semina occultantur per humilitatem, non exponendo per iactantiam. Terram erat qui corscindit. Unde Os. 10 Arabit Iudas. 1 confessio. Unde Ioel. 2 Scindite corda vestra. De hoc aratore dicitur Sir. 28 Qui tenet aratrum id est qui continuat confessionis propositum (quod et Dominus vult dicens Lc. 9 Nemo mittens manum suam ad aratrum id est ad confessionem et respiciens retro etc.) et gloriatur in iaculo id est in correctione quam facit in eo sacerdos. Tunc autem gloriatur in iaculo, quando gaudet de correctione sui, unde Prv. 9 Argue sapientem et amabit te. et Sir. 10 ante fi. {I} Vir prudens et disciplinatus non murmurabit correptus. Stimulus boves agitat. Boves sunt quinque sensus tardi ad bonum, quos debemus agitare id est excitare ad bonum, et hic stimulus qui retro pungit significat memoriam peccatorum preteritorum. Unde Is. 38 Recogitabo omnes annos meos in amaritudine anime mee. et Sir. 22 {2.133v} Pungens oculum deducet lacrimas. et qui pungit cor profert sensum. Et conversatur in operibus eorum scilicet non cessando bene operari. Unde Prv. 14. Ubi apparent plurime segetes ibi manifesta fortitudo bovis. Et narratio eius in filiis taurorum. Tauri sunt antiqui patres. filii eorum Apostoli. et Martyres, quorum vita debet esse narratio iusti. Cor suum dabit ad versandos sulcos. Versare sulcos est preterita peccata ad memoriam revocare. Unde Ps. Universum stratum eius versasti. Secundo arator sulcos confringit. {K} Unde Os. 10 Confringet sibi sulcos Iacob. Iacob est luctator contra vitia, qui debet per contritionem cor confringere. Unde Ps. « Lavabo per singulas noctes lectum meum lachrimas meas », id est peccata. {L} Et hoc est quod Moyses comminuit vitulum conflatilem. Unde Ex. 32 Arripiens vitulum quem fecerant combussit: et contrivit usque in pulverem quem sparsit in aquam. et dedit ex eo potum filiis Israel. Vitulus comminuitur quando pro singulis peccatis et eorumdem circumstantiis peccator conteritur. Vitulus comminutus bibitur quando de contritione et amaritudine delectatur.
marg.| {M} ¶ Tertio agricola seminat. et hoc quo ad satisfactionem operum. Unde Osee 10 Seminate vobis in veritate iustitiam. et metite in ore iustitie. In hac auctoritate notatur duplex esse semen scilicet spirituale verbi Dei et operis boni. Qui autem seminat bonum opus tantum, nunc seminat, et. non metet donec in futuro. Qui autem seminat spirituale, et hic et in futuro metet. quod notatur quum dicitur. Seminate. et post metite: unde melius est hoc semen. Unde Sir. 18. Nonne ardorem refrigerabit ros: sic et verbum melius qua datum. Bene autem dicit, et metite in ore. quia predicator quasi falcem habet os, qua metit malos ut fiant boni, abscindendo eos a corpore diaboli. Unde Iob. 40 in fine. { CXXXIIII r } Concident eum amici, divident illum negociatores.
marg.| ¶ Bene etiam dicit: in veritate: non in vanitate inanis glorie, quia tunc non multiplicabitur. Unde Dt. 28 Sementem multam iacies in terram, et modicum congregabis, quia locuste devorabunt omnia. {O} Quarto semen occultat per humilitatem, quia aliter aves celi tollerent illud. Unde Lc. 8 Aliud cecidit secus viam et conculcatum est, et volucres celi comederunt illud.
Numérotation du verset Ps. 118,25 
Sermo 255
prol.| De quatuor firmiter herentibus et vitiis per ea significatis. In Psalmo 118. Deleth.
Adhesit pavimento anima mea etc.
marg.| {P} Pavimentum hic significat quamlibet creaturam temporalem, cui dominari debemus sicut pavimentum pedibus calcatur. Unde Iosue. 1 Omnis locus quem calcaverit pes vester id est affectus, vester erit. Scilicet sunt quidam qui non possident res, sed a rebus possidentur. contra quos dicit Poeta. Et mihi res, non merebus submittere conor. Sed hoc non nisi mali faciunt. Unde Gn. 4 Adam eiectus de paradiso genuit Cain, sic recedens quis ab amore spiritualium statim diligit temporalia. Et bene Cain qui interpretatur non possidens, quia tales non possidentres, sed ab eis possidentur. Unde dicit. Adhesit pavimento anima mea etc. quia talis non ponit avelli: contra quod dicitur in evangelio. Levate capita vestra etc.
marg.| ¶ Quatuor autem sunt que firmiter herent. {Q} Sanguisuga, lappa, naufragus, porcebus piscis seu porcellus. Sanguisuga. Unde Horatius : Non missura cutem, nisi plena cruoris hirudo id est sanguisuga. de hac dicitur Prv. 30 Due sunt sanguisuge filie, que semper clamant, affer, affer scilicet gula et luxuria, et he numquam satiantur. Et hec { CXXXV v } significata est per meretricem illam, de qua Ecclesis. 7 Inveni amariorem morte mulierem, que laqueus venatorum est id est demonum qui venantur animas canibus suis id est lenis que conciliant stupra. Habacuc 1h Totum hamo sublevavit in sagena sua, et congregavit in rete suum. Sagena cor eius. Sagena diaboli est mulier que parvos et magnos admittit sicut sagena parvos et magnos pisces capit de vivario Domini, quod est claustrum. {R} Due pinnule huius piscis, sunt timor et amor. cauda vero est discretio. Bufones vero et rane sunt loquaces et gulosi qui foras proiicuntur quando ventum est ad littus. quos aves id est demones comedunt. Et nota quod Dominus quando vult facere festum, tunc mittit mortem pro magno pisce scilicet lucio id est bono claustrali, ut veniat ad mensam celestem. Sed nonne morte dignus esset qui contra voluntatem regis piscaretur. {S} Sic et mulier mala, morte digna est. Sequitur. Vincula super manus eius. et bene dicit: vincula quia quanto magis homose nititur explicare, tanto magis stringitur: sic luxuriosus, quanto magis luxuriatur, tanto magis ligatur. {T} Sequitur. Qui placet Deo, effugiet illam.
h Hab. 1.
marg.| ¶ Secundo, lappa que est herba ad modum vitis crescentis super sepes, que adheret capillis, et vestibus. que significat cupiditatem, que semper adheret temporalibus, que per capillos et per vestes significantur. quia capilli ex superfluitate humorum oriuntur. De hac dicitur Os. 9 {V} Desiderabile argentum eorum vrtica hereditabit id est pena eterna. Et nota quod argentum dicitur ardor gentium: vrens gentem. {X} Sequitur. Lappa in tabernaculis eorum id est corporibus.
marg.| ¶ Tertio naufragus, cui valde periculosum est succurrere quando navis confringitur: si aliqua tabula remanet, potest quis evadere. si autem non remanet, non ponit. { CXXXV r } Diabolus naufragium passus est in primo peccato: sed nulla tabula remansit ei scilicet penitentie, sicut homini. Penitentia enim est secunda tabula naufragium passo. Unde Ps. In spiritu vehementi conteres naves Tharsis. quod interpretatur exploratio. Diabolus enim equalitatem filii Dei explorare voluit, et quasi transfretavit ut auferret aurum de Ophir. {Y} Unde legitur. 3Rg. ultimo de rege Iosaphat qui misit naves suas ut auferrent aurum de Ophir: sed confracte sunt iuxta Asiongaber. Rex Iosaphat est diabolus qui voluit habere aurum de Ophir scilicet sapientiam Dei patris ei se adequando. Ophir enim interpretatur viride. et significat sapientiam que desursum est scilicet filii Dei. Sed naufragium passus est iuxta Asiongaber, quod interpretatur colle sublimis. et significat superbiam per quam ille cecidit. sic et naufragium passus oia que capit non dimittit. Unde Apocalypsis 12i Cauda draconis tertiam partem stellarum traxit secum. Et Ex. 8 dicitur Pharaoni id est diabolo. Dimitte populum meum. quia sine violentia numquam permittit hominem abire.
i Apc. 12.
marg.| ¶ Quartum est ut dixi porcebus seu porcellus quod est spongia maris. {Z} Dicitur enim quod est animal quod tantum inheret lapidi et non habet vitam nisi herendo. quacito avellitur, tam cito moritur. Unde dicunt ipsum esse continuationem plantarum et animalium. Plantam dicunt esse, quia plantarum est herere. Animal, quia spiritum habet sensibilem. Significat autem consuetudinem pravam, a qua homines quidam ante mortem vix avelluntur. et Ve illis sicut dixit Augustinus Ve illis qui tunc habent finem luxurie quando et vite. Unde Prv. 2 Inclinata est ad mortem domus eius, et ad inferos semite illius. sic sunt quidam divites et peccatores in ecclesia. in lecto sepe cogitant terrena despicere et celestia amare. et { CXXXVI v } totiens inveniuntur mendaces: sed tandem velint nolint, relinquent alienis divitias suas. Unde Iob. 18. Evellatur de tabernaculo suo, et calcet super eum quasi rex interitus id est mors. Et in eodem. Brachia eius quasi primogenita mors. Primogenitus habebat duplicem partem, sic et iste in corpore et anima punietur.
Numérotation du verset Ps. 118,35 
Sermo 256
prol.| De ambulantibus extra viam, in via, et per semitam. In Psalmo 118. He
Deduc me in semita mandatorum tuorum etc.
marg.| {A} Quidam ambulant in via, quidam extra viam, quidam per semitam. Primi boni. Secundi mali. Tertii optimi. Qui extra viam ambulant sunt in peccato mortali. Isti quamvis opera de genere bonorum faciant, tamen ad bravium eternum numquam perveniunt. Unde Augustinus. Opera bona extra caritatem facta, sunt quasi cursus magnus extra viam. Unde Ecclesis. 10 Labor stultorum affliget eos, qui nesciunt pergere in urbem scilicet celestem Hierusalem. Tales etiam confitebuntur se esse lassatos. Unde Sapientie 5 Lassati sumus in via iniquitatis et perditionis et ambulavimus vias difficiles etc.
marg.| {B} ¶ Per viam ambulant qui habent caritatem, que via dicitur. Unde 1Cor. 12 in fi. Adhuc excellentiorem viam vobis demonstro. Hec est recta via de qua Prv. 14. Ambulans recto itinere et timens Deum, despicietur ab eo qui infami ambulat via. de qua via dicitur in eodem. Est via que videtur homini iusta vel recta, et novissima eius deducunt ad mortem. {C} Recto itinere ambulat qui in caritate proficit. Unde Ct. 1 Recti diligunt te, distorto autem qui temperalia diligunt. Rectum est cuius medium non exit ab ultimis. Medium, homo. extrema Deus. Qui dicit Apocalypsis 1 Ego sum alpha et  cui debentur primitie et decime { CXXXVI r } bonorum operum. quia inchoatio boni et perfectio ei ascribenda.
marg.| ¶ Quibusdam autem non sufficit in via ambulare: sed ut citius perveniant, conantur per semitam ire: ut intrantes claustrum. {D} Vita autem claustralis propter quatuor comparatur semite: quia arcta, compendiosa, solis compatriotis nota, pedestribus non equestribus meabilis. Arcta autem est in. 4 cibo, potu, vestitu, somno. His quatuor se stringunt: macerant autem se per cibi et potus percitatem. Unde Is. 30 Dabit tibi Dominus panem arctum et aquam brevem. Stringunt se in vestitu. Unde de Ioanne dicitur Mt. 3 Vestimenta habebat de pilis camelorum, et zonam pelliceam circa lumbos suos. esca autem eius erat locusta et mel silvestre. Unde dicitur. 1 ad Timoth. 6 Habentes alimenta et quibus tegamur, his contenti simus. Isti bene se stringunt, quia si volueris contendere cum eis in iudicio et tunicam tollere: dimittent tibi et pallium: ut habetur Mt. 5 Non autem hoc faciunt qui habent mutatoria vestium. Somno se stringunt per vigiliarum assiduitatem. Unde Ps. Si dedero somnum oculis meis etc. et iterum Castigatio mea in matutinis. et Sir. 31 Vigilia honestatis tabefaciet carnes etc. et post. Infirmitas gravis sobriam facit animam. Et dignum est ut qui noluit ieiunare sanus, ieiunet infirmitatis causa. et Gn. 31 Die noctuque estu vrgebar et gelu: fugiebatque somnus ab oculis meis. {E} Compendiosa est, quia momentanea et brevi pena hic redimit penam purgatorii et acquirit vitam eternam et gloriam eternam. Unde 2Cor. 4 Id momentaneum in presenti et leve tribulationis nostre supra modum in sublimitate eternum glorie pondus operatur in nobis. Et Ez. iiii, Diem pro anno. diem inquam pro anno dedi tibi. diem scilicet in presenti, pro anno in futuro.
marg.| ¶ Solis compatriotis nota. Non enim { CXXXVII v } nisi experti sciunt qua leve sit iugum Domini, unde et ipsi delectantur. Unde Dt. 33 Inundationes maris quasi lac sugent. maris id est amaritudinis scilicet in claustro, et thesauros absconditos arenarum. Thesaurus iste est vita eterna: que est abscondita sub arena id est sub vilitate tribulationis, que vilis est, sicut videtur divitibus, sicut ipsi confitebuntur. Unde Sapientie 5 Hi sunt quos aliquando habuimus in derisum, et in similitudinem improperii etc. Solis istis revelatum est quanta sit dulcedo illa. Unde Gn. 18. Num celare potero Abraham que gesturus sum? et Mt. 11 Confiteor tibi pater domine celi et terre, quia abscondisti hec a sapientibus et prudentibus, et revelasti ea parvulis. Unde Ps. Incola ego sum in terra, non abscondas a me mandata tua. Et 4Rg. 4 Dominus celavit ame et non indicavit mihi.
marg.| {F} ¶ Pedestribus meabilis id est pauperibus non equitibus equestribus id est divitibus, quia illi suffarcinati sunt nimio pondere divitiarum, unde transire non possunt sicut legitur de illo iuvene cui dixit Dominus Lc. 18. Si vis perfectus esse, vade et vende omnia que habes et da pauperibus. Qui contristatus est valde, et dixit Dominus. Quam difficile qui pecuniam habent, regnum Dei intrabunt. Facilius enim est etc. Oportet ergo descendere de equo suo, quia sicut dicitur. 1Esr. 3. Non erat locus iumento cui insidebam ut transiret. Et Lc. 19 dixit Dominus Zaccheo. Festinans descende, quia hodie in domo tua oportet me manere. Et sicut dicitur Gn. 24 Rebecca viso Isaac descendit de camelo.
Numérotation du verset Ps. 118,45 
Sermo 257
prol.| De anime et interioris hominis multiplici dilatatione. In Psalmum 118. Vau.
Et ambulabam in latitudine quia mandata tua exquisivi.
marg.| {G} {CXXXVII r} ¶ Multis modis dilatatur anima et interior homo per caritatem, per patientiam, per eleemosynam, per spiritus paupertatem, per timorem, per mentis sollicitudinem.
marg.| ¶ Primo per caritatem: unde signatur per plateam latiorem. Neem. 3 Dimiserunt Hierusalem usque ad murum platee latioris. Et. 1Esr. 3 Congregatus est populus in Hierusalem quasi vir unus. et hoc quia caritas unit. o qua bonum et qua iocundum etc. Ad Phil. 2 Siqua societas spiritus, et siqua viscera miserationis, implete gaudium meum, ut idem sapiatis, eandem caritatem habentes, Unanimes idipsum sentientes. Caritas ita lata est et ampla quod nihil excludit: sed omnia brachiis amplectitur, etiam inimicos: quod Dominus commendavit verbo: ut Mt. 5 Audistis quia dictum est antiquis: diliges proximum tuum, et odio habebis inimicum: ego autem dico vobis: diligite inimicos vestros etc. et exemplo extendens in cruce brachia ad dextram et sinistram, ac si diceret, volo totum mundum amplecti, etiam inimicos. Unde Prv. 1 Extendi manum meam, et non fuit qui aspiceret: despexistis omne consilium meum, et increpationes meas neglexistis. Ego quoque in interitu vestro ridebo etc. Caritas ita lata est quod omnia bona aliorum facit sua per amorem. {H} Eque enim bona verba, bona opera proximorum diligit acsi sua essent: eaque non reputat a se aliena. Unde proprietatem habet galline: que eque nutrit et fouet pullos alienos ut suos: et propter hoc Dominus comparat se galline. Mt. 23 in fi. Hierusalem, Hierusalem que occidis prophetas et lapidas eos qui ad te missi sunt: quoties volui congregare filios tuos, quem admodum gallina congregat pullos suos sub alas etc. Mala proximorum { CXXXVIII v } sua facite per compassionem. Unde 2Cor. 11 Quis infirmatur, et ego non infirmor? Et iterum ad Rm. 12 Gaudete cum gaudentibus etc. Et Sir. 30 Pro animabus filiorum colligabit vulnera sua, et super omnem vocem turbaverunt viscera eius. {I} Hinc est quod ex caritatis dilatatione inventum est apud religiosos, ut nullus dicat, meum aut tuum, sed nostrum. Hoc significatur per Iaphet, de quo Gn. 9 Dilatet Deus Iaphet, et inhabitet in tabernaculis Sem. Per Iaphet caritas signatur. Iaphet tria legitur fecisse patre ebrio. {K} Primo oculos avertit ne videret verecundiam patris. Secundo se nudavit. Tertio patrem cooperuit. Sic facit caritas. Oculos avertit a peccato proximi illud celando. Senudat, se accusando multoties, et proximum cooperit per excusationem.
marg.| {L} ¶ Secundo per patientiam, sine qua caritas non est. Est enim anima iusti sicut ferrum quod dilatatur quum tunditur. Unde Ps. In tribulatione dilatasti mihi. Et propter hoc signatur per candelabrum ductile et de auro. Unde Ex. 25 Facies candelabrum ductile de auro mundissimo.
marg.| {M} ¶ Tertio per eleemosynam, sicut enim. 1Cor. 13 dicitur. Caritas patiens est, ita additur. Benigna est, se et sua exhibendo et erogando. Scitis quando aliquis avarus qui nihil vult dare ianitoribus curie regie, venit ad ostium, clauditur ei contra frontem: sed qui largus est, statim intrat. Unde Prv. 18. Donum hominis dilatat viam eius, et ante principes viam ei facit. Vide quod clauditur porta ante avarum, et aperitur largo in eleemosynis. {N} Oleum sunt opera miserie ut eleemosyne. De fatuis virginibus non portantibus oleum secum dicitur Mt. 25 Et clausa est ianua. Alie autem intraverunt.
marg.| {O} ¶ Quarto per paupertatem spiritus, per quam renunciatur temperalibus. Quanto enim quis { CXXXVIII r } magis se stringit in temperalibus, tanto magis dilatatur in spiritualibus: et quantum exterior homo restringitur in eis que sua sunt, tantum novus dilatatur: intantum ergo dilatatur novus homo, quod vetus positus in angusto cogitur mori. Videre est quosdam spirituales viro tam parum habere de mundo, possessionibus nudatos, corpore attenuatos, quasi excutientes a se totum mundum, ut nec etiam nominari velint inter homines. Unde Gn. 14. dicit Abraham. Levo manum meam ad Dominum Deum excelsum possessorem celi et terre: quia a filo subtegminis usque ad corrigiam calige non accipiam de omnibus que tua sunt: ne dicas, Ego ditavi Abraham. Non vult vir spiritualis quod mundus possit ei aliquid improperare: quia sicut dicitur Sir. 20 Modica dabit, et multa improperabit, et adiecit. Exceptis his que comederunt iuvenes. Sensus enim qui fortiter laboraverunt reficiendi sunt. Unde 1 ad Timo. 6 Habentes alimente et quibus tegamur, his contenti simus.
marg.| ¶ Quinto per timorem, et Sexto per mentis solitudinem. {P} Noster enim interior homo est sicut rex, qui quando est in thalamo suo, tunc ad ipsum non accedit turba. Anima quasi quiescit in thalamo quando est in contemplationis quiete. Unde Is. 26 Vade popule meus intra cubiculum tuum, claude ostium tuum super te. et tunc non inquietat ipsa turba curarum. Quandoque est sicut rex exiens in vicum quem multi volunt videre, et fit concursus populorum: similiter fit concursus cogitationum. Necessarius est tunc regi minister cum virga qui arceat turbam ne comprimatur. Similiter et anime minister tenens virgam est timor districti iudicii. {Q} Nihil. n. ita cohibet nos avanis cogitationibus qua quod consideremus, quoniam de omni cogitatione Deo in die iudicii reddituri sumus rationem. Ideo dicitur. Et capillus capitis vestri non peribit. Timor ergo quasi virga arcet turbam cogitationum, et est flagellum Abrahe, de que { CXXXIX v } Gn. 15 Descendebant volucres super cadavera, et abigebat eas Abraham. Sic ergo dum arcetur turba cogitationum dilatatur locus anime. {R} Hinc est quod ducem constitutum ad portam Samarie conculcavit turba in introitu porte, et mortuus est, ut habetur 4Rg. 7 Porta Samarie est omnis sensus quia porta cordis. de quo Prv. 4 Omni custodia serva cor tuum: quoniam ex ipsa vita procedit. Dux ille est quicumque mundanus et carnalis, ideo dicitur. Constitutus in porta Samarie, quia totus est in sensibus. Hic est qui non credidit prophetanti quod crastina die esset in Samaria magna frumenti copia, cui dixit helyseus. Videbis oculis tuis, et inde non comedes. Crastina dies, vita eterna, de qua Iacob Gn. 30 Cras inquit respondebit mihi iustitia mea, Mundanus non credit quod tanta affluentia futura sit beatis, sed ei dicitur. Videbis, et inde non comedes. Electis dicitur Is. 40 Tunc videbis et afflues, et mirabitur et dilatabitur cor tuum. Quasi talem dum est in porta Samarie, et dum vacat sensibus, opprimit turba sollicitudinum.
Numérotation du verset Ps. 118,54 
Sermo 258
prol.| ¶ Peregrini quare dicantur viri spirituales. In Psalmo 118. Zau.
Cantabiles mihi erant iustitie in loco peregrinationis mee.
marg.| {S} Iuxta illud 2 Corint. 5 : « Dum sumus in corpore, peregrinamur a Domino ». Spirituales viri dicuntur peregrini. Sir. 16 Omnis misericordia faciet locum unicuique secundum meritum operum suorum, et secundum intellectum peregrinationis illius.
marg.| {T} ¶ Primo quia mundum patriam non reputant, sed celum. Unde ad Hbr. 11 Iuxta fidem defuncti sunt omnes isti non acceptis repromissionibus, sed a longe eas aspicientes et salutantes et confitentes, quod { CXXXIX r } peregrini et hospites sunt super terram, qui enim hec dicunt, significant se patriam inquirere.
marg.| {V} ¶ Secundo quia peregrini non habent perpetuam mansionem illic ubi vivunt unde ad Hbr. 13 Non habemus hic manentem civitatem, sed futuram inquirimus.
marg.| {X} ¶ Tertio quia sufficit eis pecunia necessaria itineri scilicet viaticum. Unde 1Tim. 5 Habentes alimenta et quibus tegamur his contenti simus. et Sir. 29 Minimum pro magno placeat tibi, et improperium peregrini non audies. Improperium est peregrino non sufficere ei pauca. Horatius : Serviet eternum qui parvo nesciat uti. de leccatore dicitur.
marg.| {Y} ¶ Quarto quia ab indigenis sepe irridetur. Unde Sap. 5 Hi sunt quos aliquando habuimus in derisum, et in similitudinem improperii et Iob. 12 Deridetur iusti simplicitas etc.
marg.| {Z} ¶ Quinto Nulli dicit peregrinus contumeliam, et si audit, non respondet, unde Sir. 29 ubi hospitatur fiducialiter non aget, nec aperit os, et adhuc amara audiet.
marg.| ¶ Sexto in itinere laborem aliquo cantu relevat. {Aa} Cantus anime est meditatio eternorum. Intuitus enim eternorum que exspectat peregrinantis in hac via multum laborem alleviat. Ideo dicitur Sap. 10 Iustum de duxit per vias rectas, et ostendit illi regnum Dei. Ideo dicitur hic Cantabiles mihi erant iustisti. tu. in lo. peregri. m. {Bb}
marg.| ¶ Septimo baculum habet. Unde Iacob Gn. 32 In baculo meo transivi Iordanem istum. etc. Quasi peregrinus. Et peram habet. Hec est memoria verbi Dei. Unde 1Rg. 17 Elegit quinque lympidissimos lapides de torrente et posuit in peram pastoralem quam secum habebat. {Cc}
marg.| ¶ Baculo le sustentat, et arcet canes. Baculus secundum usum sustentandi, significat confidentiam in Deo. Baculus arundineus est confidentia in mundo. de quo Is. 35 Ecce confidis super baculum arundineum confractum istum super Egyptum, cui si { CXL v } innixus fuerit homo intrabit in manum eius et perforabit eam. Sic Pharao rex Egypti omnibus qui confidunt in eo. Confidentia in Deo est fortis baculus qui non frangitur. de quo Ps. Virga tua et baculus tuus ipsa me consolata sunt. virga correptio. Bene iunguntur virga et baculus, quia illi maxime qui corripiuntur a Domino habent fiduciam vel confidentiam in ipso, quia signum est quod diliguntur a Deo. Unde Sir. 30 Qui diligit filium assiduat ei flagella. {Dd} Baculns secundum, quod arcet canes significat patientiam. Nihil enim detractores et oblatrantes ita confundit sicut patientia. Et econtrario impatientia irritat. Unde Prv. 26 Sicut qui apprehendit auribus canem, sic qui pertransit impatiens Hec duo confidentiam et patientiam habes ad Hbr. 10 Nolite amittere confidentiam que magnam habet remunerationem. Patientia enim nobis necessaria est. {Ee}
marg.| ¶ Octavo peregrinus quando hospitatur lete recipitur in ingressu, sed arcte computatur cum eo in exitu. Ideo Sir. 29 Vita nequam hospitandi de domo in domum etc. Et Mt. 5 Non exibis inde donec reddas usque ad novissimum quadrantem. {Ff}
marg.| ¶ Nono peregrinus pascit hospitem suum sumptibus suis nec super hoc habetur ei etiam aliqua gratia. Hospes anime est exterior homine scilicet caro quam pascere nos oportet, et est nobis ingrata, quia quanto magis nutritur et pascitur tanto magis recalcirtat. Unde Dt. 32 Incrassatus impinguatus, si dilectus et recalcitravit. Hoc est quod dicitur Sir. 29 Hospitabitur et pascet et potabit ingratos. {Gg}
marg.| ¶ Decimo, cito traditur oblivioni postquam recessit, sicut homo a mundo post mortem. Unde Sap. 5 Tamquam memoria hospitis unius diei pretereuntis. Hypocrite sunt similes falsis peregrinis, { CXL r } quia solo habitu simulant peregrinum cum mente inhabitent mundum, et reputent sibi patriam, contra quos dicitur Sophonie. 1 {Hh} Visitabo super omnes qui induti sunt veste peregrina.
Numérotation du verset Ps. 118,61 
Sermo 259
prol.| ¶ De triplici vinculo peccatoris et quibus peccator comparandus est. In Psalmo 118. Het.
Funes peccatorum circumplexi sunt me, etc.
marg.| {A} Tribus generibus vinculorum ligamur. Peccatorum. carnalis affectionis, mundanarum possessionum.
marg.| {B} ¶ Peccator comparatur latroni, plerumque enim inveniuntur denarii in bursa latronis quibus funiculus emitur quo suspendendus est et bendellus id est fascia et velamentum quo velatur facies eius, sic et de peccatis suis facit sibi chordam peccator qua trahitur et suspenditur. hoc est quod dicitur Esther 4j. Quam de, ipsa domo Aman lignum sublatum est quo suspensus est. Et in eodem : « Necdum verbum de ore regis exierat et statim operuerunt faciem eius ». Item ibidem : « Suspensus est Aman in patibulo quod paraverat Mardocheo ».
j Est. 4.
marg.| {C} ¶ Item similis aranee que de visceribus suis filum extrahit quo pendet. Unde Is. lix. Telas aranee, texuerunt ab initio. Peccatum quum est in primo motu est quasi filum, aranee postea intantum ingrossatur quod est sicut chable id est funis grossus et sicut vinculum plaustri. Unde Is. 5 Ve qui trahitis vestem in funiculis vanitatis, et quasi vinculum plaustri peccatum. Ideo antequamgrossescat debemus ipsum conterere ; nec sufficit rumpere vel incidere. Multi enim incidunt vel rumpunt per confessionem in quadragesima qui, venientes ad Quasimodo geniti k ipsum renodant. {D} Ideo conterendus est laqueus peccati et annihi landus, ut non possit renodari. Unde pres. Laqueus contritus est etc. Talis similis est halieto avi rapaci qui rumpit ietios suos ad funiculos quibus alligatur ad perticam, scilicet remanent { CXLI v } circa pedes, et ita dum avolat per eos pendet ad arborem. Iob. 17 Immittit in rete pedes eius, et in maculis illius ambulat. Sic et qui rumpit peccatum per confessionem, et per imaginationem retractat illud, et incipit delectari: et tandem in ipsum recidit. Ideo dicitur Genesis 19l : « Noli respicere post tergum nec stes in omni regione circa, sed in monte salvum te fac ».
k Cf. Introitus missae dominicae in octava Paschae : Antiphonale missarum sextuplex, n° 87; cf. 1Pt. 2, 2.
l Gn. 19, 17.
marg.| {F} ¶ Aranea nocte vel vesperi venatur: sic et peccator. Unde Sir. 23 Tenebre circumdant me, et parietes operiunt me, et nemo circumspicit me quem vereor etc. Et Iob. 23 Oculus adulteri observat caliginem, dicens: non me videbit oculus, et operiet vultum suum. {G} Et attende quod aranea non laborat, nisi ut capiat muscam: sic tota venatio carnalium musca est. Unde Ps. « Anni nostri sicut aranea meditabuntur ». Et iterum : « Tabescere fecisti sicut araneam animam eius ». Musca modica est et pungit aculeo, sicut delectatio mundana modica est, et in fine pungitiva. Unde Is. 12 In illa die sibilabit Dominus musce que est in extremo fluminum Egypti: et api que est in terra Assur.
marg.| {H} ¶ Recte dicit Circumplexi sunt me, quasi ex omni parte complexi sunt: quare diversis nominibus funes vocantur. Si enim est peccatum cogitationis vel voluptatis, compedes sunt. Unde Ps. Ad alligandos reges eorum in compedibus. Si est locutionis, vinculum est colli. Unde Is. lii. Solve vincula colli tui. Si est operationis, manice sunt: ideo dicitur In Psalmo Et nobiles eorum in manicis ferreis. Si est consuetudinis et obstinationis, cercle charchant id est circulus circumligans: et hoc est iugum grave. Unde Lam. 1 Vigilavit iugum iniquitatum mearum in manu eius, convolute sunt et imposite collo meo: infirmata est virtus mea: dedit me Dominus in manum, de qua non potero fugere. Et Ps. { CXLI r } Quoniam iniquitates mee supergresse sunt caput meum, et sicut onus grave etc. {I} Mirum est de nobis quibus non sufficiunt compedes, nisi et manice et etiam iugum imponatur. Laqueos peccatori tendit diabolus, sicut auceps, qui venatur aves videntes granum et non percipientes laqueum. Similiter sub voluptate temporalium latet laqueus. Unde Iob. 17 Abscondita est in terra pedica eius, et decipula eius super semitam. Et Ps. « Verumtamen in dolo posuisti eos, deiecisti eos dum allevarentur ». Et Threnorum 3°m Venatione ceperant me quasi avem inimici mei gratis. {K} Ipse creature sunt nobis laqueus quando amore inheremus eis. Date sunt nobis si utamur eis, non ut capiamur. Et sumus sicut incautus leccator, qui gulose comedens piscem, incidit in aristam. Sic et nos in creatura invenimus nobis laqueum, que erat tantum in usum. Unde Saper. 14. Quomodo creature Dei in odium facte sunt, et intentationem anime hominum, et muscipulam pedibus insipientium. Et Sir. 9 Communionem mortis scito, quoniam in medio laqueorum ingrederis. Unde cuidam eremite ostensus est mundus quasi plenus laqueis. Ideo autem diabolus ingeniatur capere nos laqueo peccati ut deducat nos quasi pecus suum. Unde 2 ad Timoth. 2 {L} Resipiscant a laqueis diaboli, a quo captivi tenentur ad ipsius voluntatem. Sicut sancti iniiciunt sibi compedes Domini ad ipsius voluntatem viventes, non suam. Unde Iob. 13 Posuisti in nervo pedem meum etc. Et Ecclesiast. 6 Decor vite in illa, et alligatio eius salutaris. Unde contra peccatum cogitationis et locutionis, et operis, et consuetudinis potest legi illud Sir. 6 Iniice pedem tuum in compedes illius, et in torques illius collum tuum. subiice humerum tuum { CXLII v } et porta illam, et ne acidieris in vinculis eius.
m Lam. 3.
Numérotation du verset Ps. 118,70 
Sermo 260
prol.| ¶ De animalis ruminantis lacte imminuto et aucto. In Psalmo 118. Teth1.
1 Sermo 260] Sermo 261 Ed1523.
Coagulatum est sicut lac cor eorum etc.
marg.| {M} Dicitur in lib. de natura animalium quod quedam pascua seu herbe minuunt lac ut melga: et maxime lac animalis ruminantis. Et quedam multiplicant lac ut orobas. Animal ruminans quod non est maledictum in lege, est quicumque meditatur in lege, Domini, et audit eam, et ruminat recordando. Lac celestis sapientie multiplicari potest in ipso per bona pascua scilicet per bona opera quibus reficitur anima. Unde Gn. 47 {N} Dicitur quod filiis Israel data est terra Gessen: quia pascualis. Per mala pascua id est per mala opera minuitur, per curam terrenorum et voluptatem vite. Unde Sir. 2 Cogitavi in corde meo abstrahere me a vino. et Ier. 39 Occidit rex Babylonis filios Zedechie, et post exoculavit eum. Filiis mortuis id est operibus exoculatur id est lumen gratie ei subtrahitur. Item quedam multiplicant lac, ut faba que convenit capre et vacce. Ideo Dn. 1 dixit Daniel custodi suo Malassar. Dentur nobis legumina ad vescendum et aqua ad bibendum. Volebat sibi multiplicari lac celestis sapientie et non volebat uti cibo regio. Unde ibi dicitur Porro Malassar tollebat cibaria et vinum potus eorum, dabatque eis, legumina. Audi quod sequitur. Pueris autem dedit Deus scientiam et disciplinam in omni libro et sapientia. Danieli intellectum omnium visionum, et somniorum. Ecce lactis multiplicatio. {O} Et attende quod dicit inflantia pascua multiplicare lac, quod potest referri ad quosdam qui multiplicant studium ut laudentur, iuxta illud Ovidii : Excitat auditor studium { CXLII r } laudataque virtus Crescit et immensum gloria calcat habet, et Boetius. O doxa, doxa, nihil aliud tot milibus mortalium facta qua inflatio aurium magna. Vel etiam signatur quod de scientia multi solent inflari. Unde 1Cor. 8 Scientia inflat, caritas edificat. {P} Item dicitur mulierum nigrarum, lac melius. esse qua albarum: et pluris cibi. Mulier nigra anima penitens et disciplinis attrita. Unde Ct. 1 Nigra sum sed formola filie Hierusalem. Illorum quidem qui per opera penitentie doctrinam confirmant, efficacior est ad nutriendum doctrina. Unde Apostolus. 1Cor. 9 Castigo corpus meum et in servitutem redigo: ne quum aliis predicaverim, ipse reprobus inveniar. Et Iob. 29 Arcus meus in manu mea instaurabitur. Et Prv. 14. In omni tempore bono erit abundantia: ubi autem verba sunt plurima, ibi frequenter egestas Et Os. 10 Vitis frondosa Israel, fructus adequatus est ei. {Q} Item vacce post partum lac habent bonum, ante partum non, similiter ante partum bonorum operum non est bona doctrina, post partum bona. Unde Actu. 1 Cepit Iesus facere et docere etc. {R} Coagulatum est sicut lac cor eorum etc. Quale lac, tale coagulum. Est lac prudentie secularis, et hoc exprimitur de ubere nativitatis. et est lac carnalis affectionis, et hoc exprimitur, de ubere voluptatis. Vanitas enim et voluptas sunt lamie, de quibus dicitur Lam. 4 Nam et lamie nudaverunt mammas suas: lactaverunt catulos suos. Malum est lac istud et malum id est pessimum coagulum. Nihil aliud est coagulum istud qua cor in vanitate et voluptate obstinatum. Unde Iob. 41 Cor eius indurabitur quasi lapis, et stringetur quasi malleatoris incus. Sicut incus percussionibus stringitur: ita cor { CXLIII v } impii flagellis Domini et correptionibus induratur. Unde quum dictum sit multotiens in Exodo. In gravatum est cor Pharaonis, tandem dicitur capitulo 9 Induravit Deus cor Pharaonis.
marg.| ¶ Est et lac celestis sapientie et spiritualis affectionis. Primum, elicitur de ubere puri intellectus. {S} Secundum de ubere bene ordinati affectus. Unde Ct. 4 Duo ubera tua sicut duo hinnuli capree gemelli. Hinnulus quia habet acutum visum, penetrationem significat intellectus et affectus, bonum est hoc lac: et bonum, immomelius coagulum. Quid est hoc coagulum, nisi perfecta doctrina et solidum bene faciendi propositum? unde Ps. Ut quid suspicamini montes coagulatos? {T} Qui sunt montes coagulati nisi caritate pingues, et in sancto proposito firmi, et doctrina perfecti? Nam et montes primi recipiunt radios solis, de qua perfectione dicitur ad Hbr. 5 Facti estis quibus lacte opus sit. omnis qui lactis est particeps expers est sermonis iustitie, parvulus enim est, perfectorum autem solidus cibus. Unde et Iob. 10 Dicitur. Nonne sicut lac mulsisti me, et sicut caseum me coagulasti? Sicut lac mulgetur, dum mens per spiritum Dei a vetustate trahitur, et in quadam inchoatione formatur, sicut caseus coagulatur quum pinguescens cogitationibus stringitur, ut iam non defluat desideriis sed inimo amore solidetur.
Numérotation du verset Ps. 118,75 
Sermo 261
prol.| ¶ De humilitatis vere conditionibus. In Psalmo 118. Ioth.
Cognovi Domine quia equitas iudicia tua et in veritate tua humiliasti me.
marg.| Humilitas debet esse vera non ficta, sicut dicitur. {A} Sir. 20 Est qui se nequiter humiliat, et interiora, eius plena sunt dolo. et hec est falsa. {B} Humilitas { CXLIII r } autem vera primo est ordinatrix equa, quia hominem in gradu suo et ordine debito locat, sicut econtrario superbia alienum locum inuadit sicut Moyses dixit Chore. Numeri. 16 Numquid id circo Dominus fecit accedere ad se te, et fratres tuos filios Levi: ut et vos sacerdotium usurpetis? Turbat ordinem. Unde plangit Salomon Ecclesis. 10 Vidi stultum positum in dignitate sublimi et divites sedentes deorsum, vidi servos in equis et principes ambulantes super terram quasi servos.
marg.| {C} ¶ Secundo urbana est, quia cedit maiori iuxta verbum Catonis. Maiori cede, et iuxta verbum Apostoli ad Rm. 12 Honoribus invicem prevenientes. hec est doctrina Christi. Unde dicit Lc. 14. Quum invitatus fueris ad nuptias, vade et recumbe in novissimo loco: ut quum venerit qui te invitavit, dicat. Amice asscende superius. Immo inferiori se supponit. Unde Mt. 3 Ego a te debeo baptizari, et tu venis ad me, et respondens Iesus, dixit ei. Sine modo sic decet nos omnem implere iustitiam.
marg.| {D} ¶ Tertio fidelis est, quia de alienis non vult quicqua contingere maxime invito Domino. Laudem et Dominium recusat, quia latrocinium esse scit. Unde Is. 28 Gloriam meam alteri non dabo. Furtivum ergo non comedit iuxta exemplum. Tobie. 2 qui dixit. Vide ne forte furtivus sit, quia non licet nobis aut edere de furto quid aut contingere.
marg.| {E} ¶ Quarto parca est, habet quodam pertinentia ad suam hereditatem, et illa nulli communicat, quodam habet quasi acquisita, que sustinet aliis communicare. Hereditas eius propria est contumelia, et contemptus et irrisio. Illa non vult communicare alii, quia nullum vult contemni vel irrideri, sua hec reputat et sibi vult dimitti. Unde Iob. 33 Quis est vir nisi servus meus Iob, quibibat subsannationem quasi aquam? Hoc est quod dicitur 4Rg. 21 Naboth noluit tradere hereditatem { CXLIIII v } suam Achab, quam faceret hortum holerum. Naboth qui interpretatur sessio, significat humilitatem. Hereditas eius est contemptus, quam non vult commutari in hortum holerum id est in locum deliciarum. Acquisitam habet gratiam: quia Deus superbis resistit, humilibus autem dat gratiam: et hanc vult omnibus communicari, nulli enim invidet.
marg.| {F} ¶ Quinto vigil est et cauta: attenta est enim circa verba que ei dicuntur, utrum sint laudis an vituperationis. Si laudis, laudatores vel adulatores latrones reputat, quia tollunt quod suum est scilicet contemptum et contumeliam: quia sicut dicitur Prv. 27 Qui benedicit proximo suo voce grandi de nocte consurgens, male dicenti similis est: et ideo dicitur Mt. 24 Si sciret pater familias qua hora fur Ve. etc. Si vituperationis et irrisionis et etiam detractionis, reputet divitias suas augeri.
marg.| {G} ¶ Sexto mercatrix est negociosa: quia sicut mercator explorat ubi sunt nundine, ut possit merces suas multiplicare. Unde Mt. 25 Homo quidam peregre profi. etc. Et sicut venator et piscator opportunitates, loca, et tempora explorant. Unde Ovidius. Scit bene venator cervis ubi retia tendat. Ita humilitas explorat ubi possit contemni, irrideri, et calcari. Hoc est enim ipsi aurum suum multiplicari. Unde dicitur. Sir. 18. in fine. Noli esse mediocris in contentione que est ex fenore. Et si contingit ipsum non contemni dolet, quasi mercator qui lucratur: et si invenerit qui contemnat et despiciat, gaudet quasi de thesauro invento: sicut ille qui dixit. Tribulationem et dolorem inveni etc. Unde et dicitur Act. 5 Ibant Apostoli gaudentes a conspectu concilii, quoniam digni habiti sunt pro nomine Iesu contumeliam pati. Et cum muliere evangelica clamat Lc. 15 { CXLIIII r } Congratulamini mihi, quia inveni drachmam quam perdideram. Et Iob. 3 Quasi effodientes thesaurum gaudentque vehementer quum invenerint sepulchrum.
marg.| ¶ Septimo testis est verissimus. {H} Testis enim iuratus et fidelis quicquid amittere debeat de seipso veritatem non tacet. Superbus testis infidelis est, quia loquitur aliter qua sentiat de se: sed humilis de se confitetur miseriam, paupertatem, defectum. Hinc dicitur Prv. 14. Testis fidelis non mentietur: profert mendacium dolosus testis.
marg.| ¶ Octavo sensus est spiritualis suiipsius, quem qui non habet ut superbus, paralyticus est. {I} Si enim defectus suos sentiret superbus, non superbiret: sed vulnera sua sentiens ingemeret et doleret. Humilitas autem sentit omnem suum defectum, nec credit de se iis melius qua sibi: et quum alii laudant, sibi conscia ingemiscit. Sentit tenebras rationis, corruptionem affectionis, vulnera peccatorum, debita omissionum, et creditorum sibi talentorum et usurarum: et rogat ut Mt. 18. Patientiam habe in me etc. De hoc sensu dicit Ps. Si non humiliter sentiebam etc. Et Apostolus ad Philip. 2 Hoc sentite in vobis etc.
Numérotation du verset Ps. 118,83 
Sermo 262
prol.| De utribus novis et veteribus, et vino in eis ponendo. In Psalmo 118. Caph.
Factus sum sicut uter in pruina, etc.
marg.| Spirituales animi sunt utres novi, in quos potest infundi vinum novum. {K} Utres veteres carnalis animus pertinens ad veterem hominem. In his non est ponendum vinum novum. Vinum novum est illud vinum de quo dicitur Act. 2 « Alii irridebant dicentes quia musto pleni sunt isti ». Et vere dicitur novum quasi faciens novitatem vite. Unde dicitur Za. 9 {2.144v} Quid bonum eius et quid pulchrum, nisi frumentum electorum, et vinum germinans virgines? Aliud vinum corrumpit virgines. Unde Loth inebriatus cognovit filias suas: sicut dicitur Genesis 19n « Dederunt patri suo bibere vinum nocte illa, et ingressa est maior, et dormivit cum eo ». Loth qui interpretatur declinans est animus qui declinat a medio et ebrius, filias id est affectiones castas corrumpit. Sic animus carnalis utres veteres in quibus non est ponendum vinum novum quia corrupti sunt et inficerent infusum. Unde Horatius : Sincerum est nisi vas quodcumque infundis arescit. Et 4Rg. 2 Afferte mihi vas novum, et mitte in illud sal id est discretionem penitentie, que conservat a vermibus. Item utres veteres fortitudinem vini novi sustinere non possunt: ut Mt. 9 Neque vinum novum in utres veteres: alioqui rumpuntur utres, et vinum effunditur. Sed vinum novum in utres novos mittunt et ambo conservantur. Et Iob. 32 Quum venter meus quasi mustum absque spiraculo quod lagunculas novas dirumpit. Et Sir. 21 Cor fatui quasi vas confractum, non retinebit omnem sapientiam. {L} Quando uter impletur tumet et inflatur, et quando carnalis animus gratiam aliquam recipit, per superbiam intumescit. Unde ad Rm. 1 Quum cognovissent Deum non sicut Deum glorificaverunt aut gratias egerunt, sed evanuerunt in cogitationibus suis. Et Iob. 12 Abundant tabernacula predonum, et ipsi audacter provocant Deum. Unde Gn. 16 At illa concepisse se videns, despexit dominam suam. Quum vinum eiicitur uter vento repletur. {M} Vinum eiicit et vento se implet, qui gratiam quam accepit exserit per opera, ut vanam gloriam consequatur. Et Ier. 14. Onagri steterunt in rupibus, traxerunt ventum sicut {2.145r} dracones. Rupes sunt opera sublimia et favores populi. In rupibus stare est de laudatis operibus superbire, et in eis considere. Ventum attrahere est vanam gloriam desiderare. {N} Uter fit de corio sive pelle capre: et quicquid liquoris per collum recipit, per pedem emittit. Collum quo caput corpori unitur est pars mentis superior: qua Christo capiti inherere debemus. Pes sensualitas: per illam gratiam spiritualem recipimus, per istam effundimus. Sensualitas et ratio sunt quasi duo in Una domo: quicquid ratio unit, sensualitas dissipat. Ecclesiast. 34 Unus edificans et unus destruens quid prodest illis nisi labor? Et sunt sicut apis et fucus in alveario: apis congregat mella que consumit fucus. Sed quando concordant bene est, Prv. 18. Frater qui adiuvatur a fratre quasi civitas firma etc. Ideo dicitur de Ruben Genesis penul. Ruben effusus es sicut aqua. Ruben filius visionis est qui gratiam spiritualem recipit: sed sicut aqua effunditur quum per concupiscentiam gratia spiritualis amittitur. Ideo dicitur Sir. 25 Ne des aque tue exitum, nec modicum. Uter etiam est qui verbum doctrine per Unam aurem recipit et per aliam transimittit. Unde Iacobi. 1 Si quis auditor est verbi Dei et non factor hic comparabitur viro consideranti vultum nativitatis sue in speculo. Consideravit enim se et abiit: et statim oblitus est qualis fuerit. Talis etiam vrna est Belidum que est perforata. {O} Cuius ergo carnalis est animus, debet fieri uter in pruina. Uter in pruina congelatur. Pruina est temporalis penitentia, sicut nix pena eterna. Unde Iob. 6 Qui timent pruinam, irruet super eos nix: qui timet et vitat temporalem penitentiam, incurrit penam eternam. Uter ergo in pruina congelatur, quando carnalis animus { CXLVI v } penitentie gelicidio constringitur, et a fervore concupiscentie temperatur. Sir. 43 Gelu sicut salem effundet super terram etc. Uter ergo ponendus est in pruina. {S} Sed sunt qui potius implere volunt utrem lacte. Unde dicitur Idc. 4 Dixit Sisaras ad Iahel. Da obsecro parum aque, quia sitio valde: que aperuit utrem lactis et dedit ei bibere, et operuit illum et tulit clauum tabernaculi cum malleo, et clauum percussum malleo defixit in cerebrum. Plerumque querimus de temporalibus ea que tantum sunt ad necessitatem: et hoc est petere paululum aque. Sed surrepit voluptas carnalis, que per lac significatur: quia lac de carne extrahitur. Quando ergo necessitas in voluptatem convertitur, uter lactis ut bibamus aperitur. Pallio operitur qui non intelligens se excedere in cibo et potu et aliis, seducitur.
n Gn. 19, 33.
Numérotation du verset Ps. 118,91 
Sermo 263
prol.| ¶ De die id est statu iustitie perseuerante ex ordinatione Dei. In Psalmo 118. Lamech.
Ordinatione tua perseverant dies etc.
marg.| {Q} Sicut nox est status culpe: ita dies status iustitie: et quia vix est qui permaneat in statu iustitie nisi de dono Dei: ideo dicitur, Ordinatione tua perseuerant dies. Nos enim alternamus diem et noctem dum peccantes confitemur, et post confessionem peccata iteramus. Unde Gn. 8 in fi. Cunctis diebus terre sementis et messis, frigus et estas, et estas et hyems, nox et dies non requiescent. Et Iob. 17 in fi. {R} Noctem verterunt in diem etc. Et Is. 21 Onus duma id est hec est miseria terrenorum: quia duma interpretatur terrena. Ad me clamat ex Seyr custos, qui de nocte dixit custos. Venit mane et nox: si queritis, querite, convertimini, et venite. Seyr hispidus, { CXLVI r } Quis est ergo qui clamat ex Seyr, nisi Christus de cornibus crucis, in quibus apparuit hispidus, spinis coronatus? De hoc clamat, Venit mane et nox. Venit mane, quando dat gratiam. Venit nox, quando per tenebras peccatorum fugimus lucem. De hoc Os. 6 Quid faciam tibi Effraym? quid faciam tibi luda? misericordia vestra quasi nubes matutina, et quasi ros mane pertransiens. quasi dicat, non est qui permaneat in penitentia.
marg.| {S} ¶ Recordari debemus de vita preterita, quantum fuerimus in statu iustitie, quantum in statu culpe: si sit saltem in nobis alternatio hyemis et estatis: sive in nobis fuerit equinoctium. In equinoctio equalis est dies, et nox: in estate plus diei qua noctis, in hyeme plus noctis qua diei. Ideo Dominus voluit nasci quando dies incipiunt crescere, et noctes decrescere. quasi dicat ad hoc veni ut dies crescat. Quando invenies qui plus habuit in vita diei qua noctis? vel saltem quantum noctis, tantum et diei: immo certe plus noctis qua diei. Omnes fere in hyeme immo plures sunt, quorum vita fere tota nox, et parum habent lucis. {T} Nox autem statui culpe comparatur, quia nocte nullus videt id quod agit, et qui peccat querit tenebras. Unde Io. 3 Qui male agit, odit lucem. Et Iob. 23 Ipsi rebelles fuerunt lumini: nescierunt vias eius: nec reversi sunt per semitas illius. Et iterum. Si subito apparuerit aurora, arbitrantur umbram mortis: et sic in tenebris quasi in luce ambulant. Item qui nocte vadit, nescit quo vadit. Item aves noctis ut bubo et noctua de nocte volant: sic et tales. Unde Iob. 24 Oculus adulteri observat caliginem, dicens: non me videbit oculus, et cooperiet vultum suum. Item nocte magis timendi sunt latrones. Unde Hora. Ut iugulent homines surgunt de nocte latrones. { CXLVII v } Latrones, demonis, tentationes. Unde Iob. 24 Per noctem vero erit quasi fur. etc. Perfodiunt in. tenebris domos, sicut in die condixerant sibi, et ignoraverunt lucem. Et Mt. 24 Si sciret paterfamilias qua ho. fur. Ve. etc. Item nocte lucent ligna putrida et vermes. Unde Iob. 24 Dulcedo illius vermis. Non sit in recordatione sed conferatur sicut lignum infructuosum etc. Sic temporalia videntur bona eis qui sunt in tenebris quorum ratio caligat, et affectus infectus est. Unde Is. 5 Ve qui dicitis malum, bonum etc. Ut mercatores. Item nocte dormiunt homines et somniant, et vita peccatoris somnium est. Unde Ps. Dormierunt somnium suum, et nihil invenerunt omnes viri divit. in ma scilicet Et Is. 29 {V} Sicut somniat esuriens et comedit, et quum fuerit expergefactus, vacua est anima eius etc. Dies est status iustitie. Dies enim incipit a parva luce et crescit in magnam. et Prv. 4 dicitur. Iustorum semita quasi lux splendens, et crescit usque in perfectam diem. Item qui in die ambulat, non offendit quia lucem huius mundi videt. Si autem ambulaverit in nocte, offendit quia lux non est. Ad Eph. 5 Eratis aliquando tenebre, nunc autem lux in Domino, ut filii lucis ambulate. Fructus enim lucis est in omni bonitate et sanctitate et veritate et probantes quid sit bene placitum Deo, et nolite communicare operibus infructuosis tenebrarum, magis autem redarguite. Que in occulto siunt ab ipsis, turpe est etiam dicere, omnia autem que arguuntur, in lumine manifestantur. Item dies abscondit stellas, stelle enim sunt naturales et philosophice rationes que fidei cedunt: cuius est maior luminositas, que non habent locum in viro iusto. Ideo dicitur Iob. 9 Qui precipit Soli et non { CXLVII r } oritur, et stellas claudit sub signaculo. {Y} Item die si comparuerint aves noctis, persequuntur eas aves diei et fugant: si nocte, non inuadunt eas. Unde sicut dicitur in lib. de natura animalium: Bubo fortior est nocte qua coruus: et coruus die qua bubo. Aves noctis comparent in die, quando qui solent peccare, occulte, peccant manifeste, et tunc viri spirituales qui sunt aves lucis, debent eos corripere, increpare, arguere. Unde 1Tim. 5 Peccantes coram omnibus argue ut ceteri metum habeant. {Z} Tales bene signantur per porcum, quia ut dicitur in lib. de natura animalium. Natura porci est manecoire. Quid est mane coire, nisi in luce peccare, Unde Mi. 2 In luce matutina faciunt id, quoniam contra Deum est manus eorum, et Ez. 24 Sanguis eius in medio eius, super limpidissimam petram effudit illum. Non effudit super terram ne possit operiri pulvere.
Numérotation du verset Ps. 118,98 
Sermo 264
prol.| ¶ De prudentia mundanorum et spiritualium in quo consistat et conservetur ac multiplicetur. In Psalmo 118. Men.
Super inimicos meos prudentem me fecisti mandato tuo.
marg.| {A} Lc. 16 dicitur Laudavit Dominus villicum iniquitatis quia prudenter egisset, quia filii huius seculi prudentiores sunt filiis lucis in generatione sua. Vix enim invenitur qui tantum sollicitus sit circa spiritualia, quantum mundanus aliquis circa temporalia. De hoc autem iactat se David in persona perfecti. Super inimicos meos (inquit) prudentem me fecisti etc. Inimicos dicit amatores mundi, et sibi dicit inimicos ut fidelis servus, quia sunt inimici Domini sui. Unde Iacobi. 4 Amicus huius mundi { CXLVIII v } inimicus Dei constituitur et ipse Dominus dicit Lc. 11 {B} Qui non est mecum, contra me est.
marg.| ¶ Prudentia huius mundi consistit in acquisitione, conservatione multiplicatione. In acquisitione, in qua quantum solliciti sint mercatores patet. Unde Horatius. Impiger extremos currit mercator ad Indos. Et Ecclesis. 2 Dicitur. Cuncti dies eius doloribus et erumnis plenisunt, nec per noctem mente requiescit. Infinitis terre et maris periculis se exponit. Unde 3Rg. in si. dicitur quod confracte sunt classes que navigabant propter aurum in Ophyr, et Sir. 11 dicitur. Est homo laborans et festinans et dolens impius, et tanto magis non abundabit. et eiusdem. 27 Sicut in medio compaginis lapidum palus figitur, sic et inter medium venditionis et emptionis angustiabitur peccatis.
marg.| {C} ¶ In conservatione, cuius quanta sit solicitudo, sciunt experti, qui timent sibi ab omnibus, quia a Dominis suis ne auferant, a latronibus ne surripiant, et a propria familia me defraudent Ideo abscondunt et thesaurizant: et in locis tutioribus ut in claustris vel aliis commendant, et anima eorum semper ibi est. Unde Mt. 6 Ubi thesaurus tuus, ibi et cor tuum.
marg.| {D} ¶ In multiplicatione, in qua quantum solliciti sint, patet, quia non cessant per penas, per usuras modis omnibus multiplicare. Unde Prv. 28 Vir fidelis, multum laudabitur: qui autem festinat ditari, non erit innocens. Et Sir. 27 Propter inopiam deliquerunt multi, et qui querit locupletari avertit oculos.
marg.| ¶ Sed prudentia huius mundi, stultitia reputatur apud Deum.
marg.| {E} ¶ Stultos reputat acquirentes. Unde Mt. 16 Quid prodest homini si universum mundum lucretur, anime vero sue detrimentum patiatur? Et Naum. 2 Diripite { CXLVIII r } aurum, diripite argentum, et non sit finis divitiarum ex omnibus vasiz desiderabilibus.
marg.| {F} ¶ Conservantes stultos reputat. Unde Lc. 12 Dixit Dives, quid faciam etc. destruam horrea mea et maiora faciam, et illuc congregabo omnia que sunt nata. et dicam anime mee, anima multa habes bona posita in annos plurimos, requiesce, comede, bibe, epulare. Dixit illi Dominus. Stulte hac nocte repetunt animam tuam a te, que autem parasti cuius erunt? Et Ecclesis. 5 Est et alia infirmitas pessima quam vidi sub sole, divitie conservate in malum Domini sui: pereunt enim in afflictione pessima. Et Sir. 11 Est qui locupletatur parce agendo, et hec pars mercedis illius in eo quod dicit, inveni requiem mihi, et nunc manducabo de bonis meis solus, et nescit quod tempus pretereat illum et mors appropinquet: ut relinquat omnia aliis, et moriatur.
marg.| {G} ¶ Multiplicantes stultos reputat, dum enim multiplicant temporalia, multiplicant, sibi sollicitudines, que autem dementia multiplicare sibi corrosorios vermes? unde Hab. 2 Ve qui multiplicat non sua usquequo aggravat contra se densum lutum? Non sua dicit de rapientibus alieena, vel non sua: quia eis non indigent nec eis utilia sunt. Unde addit. Numquid non repente surgent qui mordeant te? et suscitabuntur lacerantes te, et eris in rapinam eis? Similis est talpe fodienti: que super se multiplicat terram, et se sub terrenis cogitationibus sepelit. Unde 4Rg. 5 Numquid non meliores sunt Abana et pharfar fluvii damasci omnibus aquis terre israel, ut laver in eis et munder?
marg.| {H} ¶ Sicut autem prudentia mundi consistit in dictis tribus: ita et prudentia Dei circa spiritualia, in tribus. In acquisitione, ut sicut sunt solliciti mercatores in acquisitione temperalium, ita { CXLIX v } spirituales viri in acquisitione spiritualium, et magis: quia dicitur Prv. 3 Melior est acquisitio eius negociatione argenti et auri primi, et purissimi fructus eius, pretiosior est cunctis opibus, et omnia que desiderantur huic non valent comparari. Pro huiusmodi deberet se quis periculis exponere. Et Sir. 34 Multa vidi enarrando: et plurimas verborum consuetudines etc. Fit autem acquisitio per spiritus paupertatem, que vacuat vas mentis a temporalibus, ut spiritualia recipiat, et semper mendicat. Unde Lc. 2 dicitur. Esurientes implevit bonis. Et 4Rg. iiiii. Sume tibi vasa vacua non pauca.
marg.| ¶ Conservatio fit per timorem et humilitatem. {I} Humilitas parat arcam profundam, timor custodit. Unde Sir. 1 Timor Domini scientie religiositas. Religiositas autem custodit cor. Religiositas componit omnes sensus: et ideo custodit cor. Unde Prv. 4 Omni custodia serva cor tuum. Quod significat hec littera Lamech, que interpretatur disciplina seu cor servo. Et timor providus dispensator audit illud quod dicitur Sir. 42 Ubi multe sunt manus, claude.
marg.| ¶ Multiplicatio, per misericordiam. {K} Unde Prv. 19 Feneratur Domino qui miseretur pauperi. Et Mt. 25 Serve male et piger oportuit te pecuniam meam committere nummulariis, et egoveniens recepissem quod meum est cum usuris. Ideo semini comparatur, quod non multiplicatur inclusum, sed sparsum. Unde Gn. 48 Aceipite semina, serite. Item simo quod dispersum impinguat terram, collectum fetet. Propter quod dicit Ps. Dispersit dedit pauperibus etc. Et ad Philip. 3 Omnia arbitratus sum ut stercora. que spargenda sunt. Et Ecclesiast. 22 De stercore boum lapidabitur piger, quia congregans per avaritiam { CXLIX r } induratur, qui spargens potuit impinguari.
Numérotation du verset Ps. 118,109 
Sermo 265
prol.| ¶ De anime sue possessione qua sit utilis et qua difficilis, et quomodo fiat. In Psalmo 118. Nun.
Anima mea in manibus meis sempet, etc.
marg.| Magnum est possidere animam suam. Prv. 19 {L} Qui possessor est mentis diligit animam suam: et qui custos est prudentie, inveniet bona. Et Prv. 16 Fons vite eruditio presidentis. Vix eam possidere pacifice permittitur quis: quia ad hoc tendit diabolus ut eripiat eam nobis: quia magnum est commodum possessionis, ut quum diu possederit prescribat et Dominium habeat. {M} Possidemus autem eam per virtutes, maxime per patientiam, sicut eius possessionem amittimus per omne vitium: et maxime per impatientiam. Verbi gratia. Quando quis vincitur a concupiscentia sue gule vel luxurie, non est compos sui, nec est sui iuris: sed possidet eum diabolus. Sicut enim possidemus per servos nostros: ita et diabolus per suos. Servus diaboli est spiritus fornicationis, spiritus ambitionis, spiritus ire. Omnia peccata sunt servi diaboli et ministri, per quos acquirit et possidet. Unde Gn. 47 En (ut cernitis) et vos, et terram vestram Pharao possidet. Et quia multi pugnant contra luxuriam et alia huiusmodi carnalia qui non vincunt iram et impatientiam, ut claustrales. Levi enim verbo contumelie concitantur, et reddunt duas contumelias pro Una. Unde Prv. 16 Vir impius fodit malum, et in labiis eius ignis ardescit. {N} Ipsi similes sunt Vr, quem Iudei sputis suffocaverunt: sed Christus licet sputis illitus, sputis non fuit extinctus: sicut dicitur Mt. 26 Tunc expuerunt in { CL v } faciem eius, et colaphis eum ceciderunt. Ut sputis sufforatur, quando contumeliis et conviciis fervor caritatis extinguitur. Multi docent patientiam ut non habent, et ideo doctrina eorum non edificat, quia dicitur Prv. 19 Doctrina viri per patientiam noscitur, et gloria eius est iniqua pretergredi. Et Prv. 16 Fons vite eruditio possidentis id est eius qui est in possessione eius quod docet. Magnum est ergo vincere animum suum. Unde Prv. 16 in fi. Melior est patiens viro forti, et qui dominatur animo suo, expugnatore urbium.
marg.| ¶ Maxime ergo per patientie virtutem animus possidetur. Unde Lc. 22 {O} In patientia vestra possidebitis animas vestras. Ideo bortatur Apostolus ad Rm. 12 Non vos defendentes carissimi: sed date locum ire. quia sicut dicitur Prv. 19 Qui impatiens est sustinebit damnum. quia amittit anime possessionem, qua nullum bonum maius. quia sicut dicitur Mt. 16 in si. Quid prodest homini si universum mundum lucretur, anime vero sue detrimentum patiatur? Qui ergo possessor est cordis sui firmiter teneat possessionem, ne diabolus, occupet eam. Unde Apc. 3 Tene quod habes, ne alius accipiat coronam tuam. Et Sir. 10 Si spiritus potestatem habentis descenderit super te, locum tuum ne dimiseris. {P} Ex quo enim possederit diabolus, non cessabit donec prescripserit Dominium. Et si amisisti possessionem, interrumpe prescriptionem agens cum diabolo in foro penitentiali, ad quod Dominus misit Moysen ad Pharaonem. Ex. 8 {Q} Dimitte populum meum. etc.
marg.| ¶ Secundo per sui ad se reversionem et frequentem suiipsius meditationem. Possessio enim est quasi pedum positio. Pedes anime affectio est et cogitatio. Quando ergo de se cogitat et circa se afficitur, possidet se. Iosue id est Omnem locum quem calcaverit pes vester, vester erit. Unde Ex. 16 Maneat unusquisque apud semetipsum. Unde qui egrediuntur { CL r } a se per sollicitudinem exteriorum se desinunt possidere. {R} Et nota quod duplex est possessio: naturalis et civilis. Naturalis quando incumbimus rei presentialiter. Civilis quando animo habemus, licet in re presentes non simus. Spirituales viri quando exercentur inactiva, necesse habent tractare hec temporalia, et corpore exeunt claustrum: animo retinent. Similiter suiipsius retinent possessionem licet alia tractent. Ideo dictum est Mt. 6 Ubi thesaurus tuus, ibi cor tuum. propter quod dicitur de eis. 1Cor. 7 {S} Qui emunt tamquam non possidentes: et qui utuntur hoc mundo, tamquam non utantur.
marg.| ¶ Mundani autem in actibus implicantur, quia a se exeuntes nullo modo retinent sui possessionem: proiicientes corsuum in terrena. Unde Lam. 2 Effudi in terram iecur meum. Et Sir. 10 Nihil iniquius qua amare pecuni id est hic enim animam suam venalem habet, et in vita sua proiecit intima sua. Ideo dicitur Sir. 11 Fili ne in multis sint actus tui. {T} Contemplativi autem modis omnibus suiipsorum habent possessionem: quia assiduam anime sue habent contrectationem, quando reflexo in se intelligentie radio essentiam suam, quantum sibi possibile est, et sua invisibilia intuentur. et est quartus gradus contemplationis, in quo miro modo dilatatur anima quum ipsa sit liber omnium inferiorum. Ideo dicitur Ecclesiastici ultimo In memetipso multam inveni sapientiam. {V} Quum magnum sit animam suam habere in manibus: longe maius est ipsam portare in manibus: et de se transire ad Deum, et est quintus gradus contemplationis Ideo dicitur Iob. 13 Quare lacero dentibus meis carnes meas, et animam meam porto manibus meis? Animam suam in manibus portat: qui non solum meditatione, sed et operibus eam ad superiora elevat. Unde Sir. 1 Fili concupiscens { CLI v } sapientiam serva mandata. Nos solemus encenium portare in manibus, sic et per bona opera animam nostram portamus Deo quasi encenium: quod figuratur in oblatione facta sacerdoti.
Numérotation du verset Ps. 118,120 
Sermo 266
prol.| ¶ De timore et amore Dei retrahentibus a peccato. In Psalmo 118. Samech.
{A} Confige timote tuo carnes meas etc.
marg.| Dominus retrahit a peccato et timore, et amore. Unde Os. 10 In funiculis Adam traham eos, in vinculis caritatis. Timor est quod dam retinaculum contra peccatum. {B} Solemus infrenare equos duri oris freno tenaciori et fortiori. Unde Sir. 30 Equus indomitus evadet durus, et filius emissus evadet preceps. Et Is. 48 Scivi quia durus es tu, et nervus ferreus cervix tua, et frons tua ferrea. Ideo dicitur In Psalmo In chamo et freno max. eo. const id est communicatione maioris et minoris pene. Timor ergo pene est quasi frenum equo duri oris. Unde plerumque qui amittit timorem in omne se peccatum precipitat. Unde dixit latro ad latronem Lc. 23 Nec tu Deum times quia in eadem damnatione es. Propter hoc inventa sunt tam diversa tormenta, et etiam publice supplicia infliguntur, ut alii terreantur. Et secundum legem corpora suspensorum debeant deponi de cruce in vespere, quia sicut dicitur Dt. 21 in fi. {C} Maledictus a Deo qui pendet in ligno. Nunc quia excogitatum est non deponi, ut ab aliis videantur, et sibi timeant non deponuntur, in quo signatur quod numquam cessabit pena gehennalis: et damnati numquam deponentur ab illa. {D} Ideo etiam in loco euidentiori furce seu patibula tolluntur. Similiter furcas pene gehennalis, et omnia genera tormentorum debemus per { CLI r } cogitationem, levare quasi coram oculis nostris: cogitantes penarum quantitatem, diuturnitatem et horrorem. Unde Is. 13 In onere Babylonis super montem caliginosum levate signum. et. 62 Elevate signum ad populos. et Amos. 4 Ecce dies veniunt et levabunt vos in contis: et reliquias vestras in ollis ferventibus. Sed hodie vix est qui timeat etiam patibulum gebennale, sed dicunt solum esse ad terrorem, et propter hoc non dimittunt peccare, sicut latrones videntes furcas vocant eas expaventaculum meticulosorum: et nihilominus furantur. Unde potest dici illud Baruch. 6 sicut formido in cucumerario nihil custodit. {E} Unde dicitur de quodam latrone quod cum eius socius captus esset et duceretur ad furcas comitabatur ducentes, et precidit bursam cuiusdam illorum qui suspendebant socium suum. Quid est videre alium suspendi et tamen furari nisi penam eternam cogitare et tamen nihilominus peccare? Tali potest dici quod dixit latro ad latronem Lc. 23 Nec tu times quia in eadem damnatione es etc. Sed timore pene non peccare, imperfectorum est. {F} Timor enim ille cohibet manum et non animum, quia peccaret si speraretur impunitas: sicut dicitur Sir. 19 Et si imbecillitate virium vetatur peccare si invenerit tempus malefaciendi peccabit. Et item. 20 Est qui vetatur pre inopia peccare, et in requie sua stimulabitur. Petit igitur iustus ut carnalia opera que solent vitari solo timore pene: declinet ex amore. Ideo dicit. In timore tuo, quasi dicat timor pene non est tuus timor, sed ille de quo in alio Psalmo Timor Domini sanctus permanet etc. Duri sunt clavi timoris pene: dulces sunt clavi amoris quasi dicat. Sicut equis duri oris non est mihi { CLII v } necessarium durum frenum: immo ledit et impedit. Unde Os. 12 Exaltabo iugum super maxillas eorum: unde amore Dei, et contemplatione beneficiorum Dei a peccatis abstinet: et quasi molli freno se cohibet. Unde Is. 48 Laude mea infrenabo te ne intereas. Hic timor est sanctus et amabilis: de quo Za. ultimo in fine. In illa die erit quod super frenum est equi, sanctum Domino. {G} Equus cui Dominus insidet est iustus et spiritualis, et non habet frenum nisi amoris: quia amore cohibetur a peccato. Quod super frenum est, est timor offense, quia ex amore procedit. Et est super. Unde dicitur Sir. 25 Timor Dei super omnia se superposuit. Et Is. 11 Et requiescit super eum spiritus etc. et replebit eum spiritus timoris Domini. Hic timor est sanctus. Isti clavi dulces et suaves. Habet enim, ut dicit Hieronymus, et amor sua vulnera, de quibus Sponsa Ct. 3 Vulnerata caritate ego sum etc. Quando ergo quis predicator cohibet a peccato incutiendo timorem pene: quasi configit clavis timoris. Quando cohibet a peccato amore Dei, configit clavis amoris. Unde Ecclesis ultimo. Verba sapientum quasi stimuli, et quasi clavi in altum de fixi.
marg.| {H} ¶ Nota quod carnes suas petit configi, non spiritum: quia quanto magis arctatur caro per timorem, tanto liberius exercetur spiritus in eternorum contemplatione et dilectione. Unde ad Gal. 2 Ego per legem, legi mortuus sum ut Deo vivam: Christo confixus sum cruci. Et capitulo septimo : Stigmata Domini Iesu in corpore meo porto. etc.
marg.| {I} ¶ Reprobi autem et carnales quia carnem diligunt, spiritum crucifigunt: dum de temporalibus solliciti variis curis ipsum affligunt: que sunt ei lancea in lateribus et sudes aut clavi in oculis. Unde { CLII r } Numer. 34 Erunt vobis quasi clavi in oculis, et lancee in lateribus. Et Iosue. 23 Vobis erunt in foveam atque laqueum, et sudes in oculis vestris. Spiritum dico crucifigunt, et carnem dimittunt. Quod figuratum est in Iudeis, quibus quum clamaret Pilatus Mt. 27 Quem vultis vobis dimittam? clamaverunt. Non hunc, sed Barabbam.
Numérotation du verset Ps. 118,121 
Sermo 267
prol.| ¶ De iudicio ab homine faciendo, et quo ordine. In Psalmum 118. Ayn.
Feci iudicium et iustitiam etc.
marg.| {K} Ordo naturalis est: primum ut moneamus illum qui nos lesit quatenus lesionem emendet: et hoc est quasi petere a malefactoribus ut de seipsis iustitiam exhibeant, quod si recusant, licet ad superiorem recurrere. Quem ordinem docet Dominus Mt. 18. Si peccaverit in te frater tuus, vade et corripe eum inter te et ipsum solum. Si te audierit, lucratus es fratrem tuum: si autem non audierit te, adhibe tecum duos vel tres: ut in ore duorum vel trium stet omne verbum: quod si non audierit eos, dic Ecclesie. Hoc enim iudicium Dominus nobiscum subire non recusat. Unde Is. 43 Iudicemur simul. Narra si quid habes ut iustificeris. Et capitulo 49 Ergo iudicium meum cum Domino. Quia ergo homo quasi iudex delegatus est a Deo in hoc conformare se debet iudicio eius ut iudicet secundum veritatem: non attendens personarum acceptionem, ut amore vel favore flectatur: quod non faciunt qui affectione carnali sibi parcunt. Ier. 1 Non parcatis iaculis quia Domino peccavit etc. Si mundus vult corrumpere muneribus, non est audiendus: alioquin dicendum est quod dicitur Is. 1 { CLIII v } {L} Principes tui infideles, socii furum. Socii furum sunt qui receptant latrones: quod facit ratio quando assentit cogitationibus et affectionibus et motibus animam depredantibus. Unde ad Rm. 1 Non intelligunt, quoniam qui talia faciunt, digni sunt morte: et non solum qui faciunt, sed qui facientibus consentiunt. {M} Omnes diligunt munera. Sicut autem munera corrumpunt iudicem: ita temporalia oblata a mundo corrumpunt mentem, ut secundum veritatem non iudicet. Unde Sir. 20 En cenia et dona excecant oculos iudicum: et quasi mutus in ore convertit correptionem eorum. Debet ergo audire accusator ipsam conscientiam accusantem. Unde Saper. 4 Venient in cogitatione peccatorum timidi, et traducent illos ex adverso iniquitates eorum. Et Ps. Arguam te et statuam te contra faciem tuam semper. Et ad Rm. 2 Cogitationibus inter se invicem accusantibus aut etiam defendentibus.
marg.| {N} ¶ Debet etiam facere quod est boni acusatoris: qui crimen non attenuat, sed exaggerat circumstantias exprimendo. Sic fecit filius prodigus dicens Lc. 15 Pater peccavi in celum et in terram, iam non sum dignus vocari filius tuus.
marg.| {O} ¶ Debet etiam fungi iure testis: qui proparte utraque commumis dicit verum. Debet cogitare que beneficia receperit a Deo, et que mala reddiderit. Unde Prv. 19 Falsus testis non erit impunitus, et qui loquitur mendacium peribit. Et Sap. 4 Ex iniquis in omnes filii qui nascuntur testes sunt nequitie adversus parentes in interrogatione sua. {P} Debent tandem iustam ferre sententiam condemnationis. Unde Iuvenalis. Exemplo quodcumque malo committitur ipsi Displicet autori, prima hec est ultio: quod se Iudice nemo nocens absoluitur. Et 2Rg. 12 simile: ubi David post parabolam Nathan, dedit contra se sententiam dicens. { CLIII r } Vivit Dominus, quoniam filius mortis est vir qui facit hec. Ouem reddat, et quadruplum: tunc Nathan ad David. Tu es vir ille qui fecisti hanc rem. In quo significatur quod multi de alio interrogant et condemnant ipsum, et per inspirationem divinam quasi per Nathan prophetam intelligentes se simile fecisse, condemnant se. Et. 3Rg. 20 Ubi Benadab rex ad parabolam prophete tulit sententiam contra se, cui dixit Propheta. Hoc est iudicium tuum quod decreuisti.
marg.| {Q} ¶ Debet etiam exequi sententiam, et facere iustitiam, punire pena condigna reum: latronem suspendere. Crux huius latronis est penitentia. In hac suspendendi sunt sensus. Unde Iob. 7 Suspendium elegit anima mea. Suspenduntur quando a malo usu cohibentur. Unde Mt. 6 Si oculus tuus scandalizat te, erue eum et proiice abs te. Visus si delectatus est in vanis, fluat lacrimis. gustus ieiunet et ita de aliis. Et hoc est quod dicitur Iosue. 10 {R} Aperite os spelunce, et producite ad me quinque reges, qui in ea latitant, et suspendite quinque reges super quinque stipites. Quinque reges sunt quinque sensus qui quasi latitant in spelunca: dum sua non confitentur, sed occultant peccata. Unde Os. 13 Colligata est iniquitas Effraim: absconditum est peccatum eius. De spelunca producuntur, dum confitentur. Quinque patibulis suspenduntur, dum secundum uniuscuiusque transgressionem, iniuncta penitentia puniuntur. Tunc habet locum quod dicitur. Non tradas me calumniantibus me. {S} Ex quo enim fecit quis iudicium et iustitiam, frustra accusatur postmodum a diabolo, in iudicio, quia ei dici potest, quod calumniator est, quod crimen intendat falsum, sicut contra Dominum Iesum factum est. Unde Mt. 27 Querebant falsum testimonium adversus Iesum, ut eum morti traderent, et non { CLIIII v } invenerunt. Similiter nec diabolus inveniet. Et potest dici iuxta illud Apocalypsis 12 Draco ille magnus serpens antiquus etc. proiectus est in terram accusator fratrum nostrorum: qui accusabant illos ante conspectum Dei nostri die ac nocte.
Numérotation du verset Ps. 118,131 
Sermo 268
prol.| ¶ De spiritu sancto per quem anima nostra vivit. In Psalmo 118. Phe. 2
2 Sermo 268] Sermo CCLVXII cacogr. Ed1523.
Os meum aperui et attraxi spiritum etc.
marg.| {T} Sicut vita nature non habetur nisi per aeris attractionem et inspirationem et respirationem: ita nec vita gratie nisi per attractionem spiritus sancti. Unde Dominus videns nihil magis esse necessarium qua aerem ad vitam de nulla re maiorem fecit copiam. Similiter ad vitam spiritualem nihil magis exponit qua spiritum sanctum. Nihil magis offert. Unde ad Hbr. 12 Contemplantes ne quis desit gratie Dei. {V} Peccata autem nostra sunt que impediunt nos attrahere spiritum sanctum. Non enim ponit intrare aer invas plenum aqua: nec spiritus sanctus in cor plenum concupiscentia. Unde Sapientie 1 Auferet se a cogitationibus que sunt sine intellectu: et corripietur a superveniente iniquitate. Et Lam. 3 in fine : « Spiritus oris nostri » Dominus Iesus Christus captus est in peccatis nostris.
marg.| ¶ Iste volens attrahere sibi spiritum ut per spiritum viveret, multotiens in attrahendo defecit. Nunc autem dicit se invenisse modum attrahendi et hauriendi. et ore attrahit quod oculis haurire non ponit. {X} Duplex est enim vas hauriendi. Oculus et os id est affectus et intellectus. Plures haurire nituntur vase intellectus et deficiunt. Hinc est quod conqueritur in persona talium, oculos defecisse supra. Oculi mei defecerunt in salutare tuum. Et illud. Defecerunt oculimei suspicientes in excelso. Et Ct. 6 Averte oculos tuos, quoniam ipsi me avolare fecerunt. Et Prv. 24 Ne erigas oculos tuos ad opes quas {2.154r} habere non potes. Facient enim sibi pennas quasi aquile, et volabunt in celum. Illis ergo qui haurire non consueverunt nisi vase intellectus, dici ponit quod dixit Samaritana Iesu. Io. 4 Domine neque in quo haurias habes, et puteus altus est. Unde ergo habes aquam vivam. Intellectus quidem vas est lucis, sed non vas ignis: immo affectus. Intellectus haurit veritatem, sed non bonitatem, immo affectus. {Y} Affectus autem integer et syncerus, hauritorium est ignis: sed fractus et per desideria varia distractus continere ignem non potest. Unde Is. 30 Veniet contritio eius, et minuetur sicut conteritur lagena figuli contritione perualida: et non invenietur de fragmentis eius testa, in qua portetur igniculus de incendio etc. Intellectus haurit verbum. Affectus spiritum sanctum: per quem patrem et filium mansionarios sibi acquirit. Qui enim haurit ignem, haurit et lucem: sed non convertitur. Unde Io. 14. Si quis diligit me, sermonem meum servabit, et patre meus diliget eum, et ad eum Ve. et mansionem apud eum fa. {Z} Hoc est os. de quo dicitur. A peri os tuum et implebo illud id est affectum. Ideo dicitur. Os meum aperui etc. Istud os est veri cibi ostium. de quo Io. 6 Operamini cibumqui non perit. Ad hoc ostium pulsat qui dicit Apc. 3 « Ecce ego sto ad ostium et pulso » etc. De hoc ostio dicitur Gn. 18. Apparuit Dominus Abraham sedenti in ostio tabernaculi sui, in fervore diei. Et. 4Rg. 19 Egressus stetit Helias in ostio spelunce, et ecce vox Domini ad eum. Qui est in ostio se ad egrediendum paratum demonstrat. {Aa} Est enim venientibus occurrendum. Est ergo in ostio anima contemplationi dedita, que desiderat sue peregrinationis terminum, et vite mortalis egressum. Hei mihi (inquit Ps. ) quia incolatus meus prolongatus est etc. que illius quem desiderat adventum exspectat, ut occurrat, et quod videt in speculo et enigmate, facie ad { CLV v } faciem videat. Hoc significatur per Abraham et Heliam. et uterque dicitur esse in ostio. sed ille spelunce: iste tabernaculi. unus stando: alter sedendo. {Bb} Sunt enim quidamqui seipsos quasi in spelunca vident, et carnem suam pro ergastulo habent dum huius vite miseriam moleste sustinent. Unde Apostolus ad Rm. 7 Infelix ego homo quis me liberabit de corpore mortis huius? Et Psalmuso :« Educ de carcere animam meam » etc. Alii de corpore quasi tabernaculum faciunt. iuxta verbum Iob capitulo 7p « Militia est vita hominis super terram ». Hi molestias vite patienter sustinent, ut in militia sua plures Domino lucrentur et acquirant. Unde ad Phil. 1 Coarctore duobus desiderium habens, Dissolvi et enim cum Christo, multo melius: permanere autem in carne propter fratres necessarium. Unde beatus Martinus dicebat : « Domine si adhuc populo tuo sum necessarius, non recuso laborem, fiat voluntas tua ».
o Ps. 141, 8 (Ps-R) ut laud. Corpus antiphonalium officii, n° 2563 (antiph. in decollatione sancti Ioannis Baptistae); Ps-G : « Educ de custodia animam meam ».
p Iob. 7, 1.
Numérotation du verset Ps. 118,140 
Sermo 269
prol.| De verbo Dei comparato igni. In Psalmo 118. Sade.
Ignitum eloquium tuum vehementer etc.
marg.| {A} Verbum Dei comparatur igni. quia ignis primo emittit fumum. et postea claritatem. tandem cinerem relinquit. Sic et eloquium Domini primo excitat fumum compunctionis. Unde Ps. Qui tangit montes et fumigabunt. Post fumum generat claritatem id est hilaritatem cordis. Postquam enim fumus compunctionis lacrimas extorsit: post lacrimas hilaritatem cordis parit. sicut post pluviam venit serenum. Unde Ps. Fuerunt mihi lacrime mee panes die ac nocte etc. Et Is. 24 Hinnient de mari. Hinnitus, gaudium: mare dolorem significat. Et Is. 61 : Oleum gaudii proluctu etc. Post omnia generat cinerem. quia post {2.155r} mentis exhilarationem imprimit mortis memoriam. Unde Gn. 3 Memento quia cinis es etc. Gn. 18. Loquar ad te quum sim pulvis et cinis. Et Lv. 1 Vesicula gutturis et plume proiiciantur in locum cinerum.
marg.| {B} ¶ Item, ignis quod est molle indurat, ut lutum. quod etiam est durum emollit, ut metallum, ceram autem liquefacit. Similiter ad verbum Dei plerumque corda lutosa indurantur et magis obstinantur. Ideo dicitur Ex. 11 Induravit Dominus cor Pharaonis. et hoc quanto magis Moyses ad eum loquebatur et plura faciebat prodigia. Et Iob. 41 Cor indurabitur quasi lapis. sic et quercus induratur in aqua. Item ignis dura emollit ut formam accipiant. sic et verbum Dei, ut in predestinatis. Unde Ps. « Montes fluxerunt a facie Dei » etc. Et Iob. 28 Auro locus est in quo conflatur etc. et lapis solutus in es convertitur calore. Aes sonorum est. Lapis calore solutus in es convertitur: quando de obstinato in peccatis et gravi peccatore, ut de Paulo, ex ardore caritatis predicator efficitur.
marg.| ¶ Item ea que pretiosa videntur ut pannos sericos et que pulchra conspiciuntur, fetere facit. Unde Genesis 19q {C} « Viditque ascendentem de terra quasi fornacis fumum. Pluit enim Dominus de celo super Sodomam et Gomorrham sulphur et ignem ». Aromata suavius redolere facit, sicut thus et unguenta. Unde Ecclesiastici 50r « Quasi ignis effulgens et quasi thus ardens in igne ». Similiter humilitas et quelibet virtus in adversitate plus apparet.
q Gn. 19, 27-28.
r Sir. 50, 9.
marg.| ¶ Item ignis aquam siccat in alio, ut in panno, et aquam extinguit in seipso. Similiter verbum Dei aquam concupiscentie siccat in auditore et aqua concupiscentie extinguitur in dicente. {D} Quando enim aqua bullit ad ignem, immittitur super eam frigida aqua, et infrigidat eam. Sic et aqua {2.155v} concupiscentie infrigidat verbi virtutem. Ideo dicitur Genesis penultimos Ruben"effectus es sicut aqua ne crescas" ; alia littera « ne ebullias ».
s Gn. 49, 4 (Clementina) : « Effusus es sicut aqua, non crescas quia ascendisti cubile patris tui et maculasti stratum eius ».
marg.| {E} ¶ Item aridis et vnctuosis nutritur: humidis extinguitur. Aridis ut lignis et sarmentis. Vnctuosis, ut adipe. Humidis, ut aqua. Arida faciunt clarum ignem. Similiter paupertas et nuditas et homini clarificant verbi virtutem. Unde Seneca. In grabato sermo videbitur maior, et in panno. Ideo sic ardebat verbum Helie, qui sicut Ioannes vestitus erat pilis camelorum. Unde Sir. 48 Surrexit Helias propheta quasi ignis, et verbum eius quasi facula ardebat. Vnctuosa similiter incendunt et nutriunt ignem, ut oleum et adeps. Similiter opera misericordie clarificant verbi virtutem. Qui enim opera misericordie predicat et ea facit, exemplo suo quasi adipe vel oleo ignem accendit. Qui autem predicat et contrarium facit, sequendo concupiscentiam suam, quasi aquam in ignem proiicit. Ideo dicitur de Nathan propheta. Sir. 46 Surrexit Nathan propheta in diebus David quasi adeps separatus a carne. Quasi adipem in igne David eum sensit: quando ipsius verbo tam vehementer accensus fuit, et dixit. Miserere mei Deus etc.
marg.| {E} ¶ Item modicus ignis id est scintilla generat alium magnum ignem, et modicum verbum magnum Dei amorem, et facit renunciare mundo, et intrare claustrum unde Sir. 11 {G} Ex Una scintilla augetur ignis.
marg.| ¶ Item ignis illuminat, sic et verbum Dei. Unde Ps. Declaratio sermonum tuorum illuminat etc. et alibi. Preceptum Domini lueidum illuminans oculos etc.
marg.| {H} ¶ Item calefacit. Unde Ier. 20 Factus est in corde meo etc. quasi ignis exestuans, claususque in ossibus meis, et defeci ferre non sustinens. Unde Io. 4 Fiet in eo fons aque salientis in vitam eternam. Et 4Rg. 2 De curru igneo Helie quatuor rote, quatuor sensus. { CLVI r }
marg.| ¶ Item asper est et intolerabilis. Unde Is. 30 Nolite aspicere nobis ea que recta sunt: loquimini nobis placentia. Et Sir. 6 Aspera nimis est indoctis hominibus sapientia. Et Amos. 5 Odio habuerunt corripientem in porta. Et Io. 6 Durus est hic sermo: et quis ponit eum audire?
marg.| ¶ Acutus. Unde ad Hbr. 4 {I} Vivus est sermo Dei et efficax et penetrabilior omni gladio ancipiti. Et Ecclesis. 12 Verba sapientum quasi stimuli, et quasi clavi in altum defixi.
marg.| ¶ Multiplex prestat documentum. {K} Unde ad Rm. 16 Quecumque scripta sunt, ad nostram doctrinam scripta sunt. Cibos coquit. Unde Ps. Emittet verbum suum et liquefaciet ea etc. Distributus non minuitur: sicut simile patet Io. 6 de quinque panibus. Et Ovidius. Quis vetat apposito etc. Sequitur. {L} Et servus tuus dilexit illud. Magna virtus illud diligere, quod vetat ea que placent. et precipit ea que displicent, intantum ut etiam dicatur adversarius. Unde Mt. 5 Esto consentiens adversario dum es cum eo in via etc. Perfecte hoc est caritatis: iuxta illud Mt. 5 Diligite inimicos Ve. etc.
Numérotation du verset Ps. 118,147 
Sermo 270
prol.| ¶ De preventione multiplici. In Psalmo 118. Coph.
Preveni in maturitate et clamavi etc.
marg.| {M} Est preventio que fit ad veniam. verbi gratia. Quando aliquis offendit Dominum suum, consilium est ut eat et procidat ad pedes eius antequam exeat ab eo aliquod mandatum irrevocabile, sicut non fecit Amam, et ideo suspensus est. Est. 4 Unde dicitur In Psalmo Precinite Domino in confessione. et item. Preoccupemus faciem eius in confessione.
marg.| {N} ¶ Et est preventio que fit ad culpe declinationem, sic per rationem debemus prevenire primos motus. quod significatur Gn. 25 ubi Iacob tenuit plantam Esau egredientis unde dictus est supplantator. {O} Quid enim est Esau plantam tenere nisi rationem primos motus reprimere. Est preventio que fit ad bravium obtinendum. qui enim precurrit { CLVII v } obtinet. Unde 1Cor. 9 Omnes quidem currunt, sed unus accipit bravium. sic Iacob prevenit Esau ad benedictionem. Gn. 27 Sic et spiritus debet prevenire carnem.
marg.| ¶ Et est preventio que fit propter adversarii supplantationem. {P} Ita contingit plerumque quando unus iniuriatus est alteri festinat qui ponit adversarium suum prevenire clamore: ut causa sua fiat apud iudicem melioris conditionis. Hoc modo prevenire debemus, clamore confessionis diabolum: qui est accusator fratrum, et non exspectare ut clamet contra nos. Ideo dicitur Sir. 5 Ne tardes converti ad Dominum, et ne differas de die in diem. subito enim veniet ira illius et in tempore vindicte disperdet te.
marg.| ¶ Et est preventio que fit per morum gravitatem. Unde Ovidius. {Q} Cesaribus virtus contigit ante diem. Et Sapientie 4 Senectus venerabilis non diuturna, neque annorum numero computata. Cani sunt sensus hominis, et etas senectutis vita immaculata etc. Et iterum. Consummatus in brevi explevit tempora multa.
marg.| {R} ¶ Et est preventio que fit ad honorem, sicut occurrentes in via, preveniunt salutationes, sicut et potantes immensa, qui offerunt commensali potum. Hec maxime grata et gratuita, quando eam facit maior minori. Unde 1Cor. 14. Si quid revelatur minori, maior taceat. Vel quando par pari. Unde ad Rm. 12 Honoribus invicem prevenientes. Minoris enim ad suum maiorem est debita honoris preventio: et hanc docet Dominus Lc. 14. Quum invitatus fueris ad nuptias, non discumbas in primo loco etc. {S} Quando ergo minor occurrit maiori, debet eum salutatione et reverentie obsequio prevenire Hanc sibi querunt hypocrite tristes. de quibus Mt. 23 Amant primos recubitus in cenis: primas cathedras in synagogis, et salutationes in foro, et vocari ab hominibus { CLVII r } Rabbi: imitatores diaboli, qui vult sibi assurgere peccatorem. Unde Est. 3 Quum audisset Amon, et experimento probasset quod Mardocheus non flecteret genua, iratus est valde. Urbanitas autem Christi Dei est prevenire non preveniri. Unde 1 Io. 4 In hoc est caritas Dei non quasi nos dilexerimus eum, sed quoniam ipse prior dilexit nos: et misit filium suum, propitiationem pro peccatis nostris. Et Sapientie 6 Preoccupat qui se concupiscunt, ut illis se prior ostendat. Et Ps. Prevenisti cum in benedictionibus dulcedinis. {T} Et propter hoc nos debemus eum prevenire in gratiarum actione, sicut ille dicit. Preveni in maturitate etc. Et Sapientie 16 Ut notum esset omnibus, quoniam oportet prevenire solem ad benedictionem id est ad ortum solis id est gratie te adornare, quia solem suum facit oriri super bonos et malos. Mt. 5 Et sic prevenit in iustificatione peccatoris: quod significatur in Ioan ne et Petro. de quibus Io. 20 {V} Currebant duo simul, et ille discipulus quem diligebat Dominus, precucurrit citius Petro scilicet Ioannes, Petrus est liberum arbitrium: Ioannes gratia. Et attende quod sequitur quod Petrus introivit in monumentum et non Ioannes, in quo notatur quod liberum arbitrium debet carnem mortificare et mortificatione abscondere ne videatur, et hoc est in monumentum intrare.
marg.| {X} ¶ Et est preventio que fit ad succursum et excursionem, sicut facit pastor quando non potest persequi lupum deportantem ouem prevenit ipsum clamore, et timens lupus quandoque dimittit predam. Sic predam reddidit de ore suo diabolus, quando Christus clamavit in cruce. Mt. 27 et Mc. 15 Unde Iob. 29 Conterebam molas iniqui: et de dentibus illius auferebam predam. Et Amos. 3 Quod si eruat pastor de ore leonis duocrura vel extremum auricule: Sic serventur filii Israel { CLVIII v } qui habitant in Samaria. Sic etiam facit predicator per clamorem. Tunc enim escrie le lou id est exclamat, lupus, lupus scilicet adest. {Y} Et est preventio ad preservationem, verbi gratia quando aliquis secat ligna in silva, debet clamare, ne lignum cadens incautum obruat. Unde Dt. 19° : Qui non habens odium, sed nesciens ferro elapso de manubrio, proximum suum percusserit et occiderit, cum fugiet ad civitatem etc. Ligna secat qui iudicium timendum comminatur: ut Io. et Lc. 3 Genimina viperarum etc. Iam securis ad radicem arboris posita est. Omnis arbor que non facit fructum bonum, excidetur etc. Talis debet clamare ne lignum cadens incautum obruat. {Z} Sic et predicator peccata denuntiare, ne incautum sententia comprehendat. Unde Ez. 3 Si dicente me ad impium morte morieris: non annuntiaveris ei neque loquutus fueris, ut avertatur a via sua impia, et vivat. et ipse impius in iniquitate sua morietur. Sanguinem autem eius de manu tua requiram. Si autem nanunciaveris etc. tu animam tuam liberasti.
Numérotation du verset Ps. 118,158 
Sermo 271
prol.| ¶ De prevaricatione legis et zelo Dei, ac prelatorum qui deprehenditur per tria. In Psalmo 118. Res.
Vidi prevaricantes et tabescebam etc.
marg.| {A} Lex nature et scripture consonat. Unde dicitur ad Rm. 7 Si gentes ea que legis sunt naturaliter faciunt, ipsi sunt sibi lex. Unde fit quod caro concupiscit adversus spiritum. sicut dicitur ad Gal. 5 Qui sequitur concupiscentias preuaricatur contra utramque legem. Sunt autem qui non vident hanc rebellionem, vel minus vident qua oportet. et tunc cecus spiritus cecum corpus ducit. iuxta illud Mt. 15 Si cecus cecum ducit, ambo in foveam cadunt. Sunt qui vident, sed concupiscentia victi, carni obediunt. Unde Baruch. 3 Iuvenes { CLVIII r } viderunt lumen et habitaverunt super terram. Et Iud. 2 Dixit angelus filiis Israel ad Iocum fietuum, eduxi vos de Egypto etc. et noluistis audire vocem meam, cur hec fecistis? Alii vident hos preuaricatores: et contra eos se sorti zelo accingunt. Unde 1 Macca. 3 Perscrutans eos qui conturbabant populum suum succendit eos flammis et repulsi sunt inimici eius pre timore, et omnes operarii iniquitatis conturbati sunt: et directa est salus in manu eius.
marg.| {B} ¶ Zelus proprie dicitur viri in uxorem. Unde reges solebant commendare reginas Eunuchis Sic et Christus sponsam suam non nisi eunuchis id est castis. de quibus Mt. 19 Et sunt eunuchi qui facti sunt ab hominibus, et sunt eunuchi qui castraverunt se propter regnum celorum.
marg.| {C} ¶ Zelus prelatorum deprehenditur per tria. Per sollicitudinem, per affectum, per condescensionem.
marg.| ¶ Sollicitudo deprehenditur per beneficiorum convenientem collationem. Sicut enim bonus architectus eligere debet quod melius et firmius est ad edificii sustentationem: ita et prelatus. iuxta illud Is. 9 Lateres ceciderunt: sed quadris lapidibus edificabimus. Sion succenderunt, sed cedros immutabimus. Unde Ct. 3 Ferculum fecit sibi rex Salomon de lignis libani etc. et. 5 Crura eius columne marmoree. Unde qui puero vel illiterato comfert parochiam vel dignitatem vel prebendam, festucam ponit pro columna. de quibus dicitur In Psalmo Posuerunt Hierusalem in pomorum custodiam. quasi dicat tali deberet dari pomum ad ludendum, non Hierusalem id est cura animarum. Et Is. 4 Dabo pueros principes eorum etc. et corruet vir ad virum unusquisque ad proximum suum. Ecce columne debilitas.
marg.| {D} ¶ Per ministrorum congruam substitutionem, ut decanorum, archipresbyterorum. Unde Ex. 18. Dixit Ietro ad Moysen. Provide tibi viros discretos { CLIX v } detestantes avaritiam.
marg.| {E} ¶ Per frequentem subditorum visitationem, Unde Mt. 4 Circuibat totam Galileam docens in synagogis eorum et predicans regnum Dei, et sanans omnem languorem et infirmitatem a populo. Et Lc. 2 Pastores erant in regione eadem vigilantes et custodientes vigilias noctis super gregem suum.
marg.| {F} ¶ Per singulorum notitiam. Unde Io. 5 Ego sum pastor bonus, et cognosco oves meas, et cognoscunt me mee. Unde beatus Syluester habebat omnia nomina Romanorum in Matricula, maxime infirmorum. Nunc potius separant nomina excommunicatorum ad pecuniam emungendam. In cuius rei figura dicitur Gn. 2 Formatis de humo cunctis animantibus et universis volatilibus celi, adduxit ea ad Adam, ut videret, quid vocaret ea. Ideo dicitur Prv. 27 Diligenter agnosce vultum pecoris tui etc, Et Prv. 12 Novit iustus animas iumentorum suorum. viscera autem impiorum crudelia.
marg.| {G} ¶ Affectus dignoscitur per infirmorum compassionem. Unde ad Rm. 14. Infirma autem in fide assumite: et. 15 Debemus nos firmiores infirmitatem infirmorum sustinere. Unde ita dolet de peccatis eorum ut de propriis vulneribus. sicut dicitur Sir. 30 Pro animabus filiorum colligabit vulnera sua: et super omnem vocem conturbabuntur viscera eis. Et. 1Cor. 9 Factus sum infirmis infirmus, ut omnes lucrifacerem. Omnia omnibus factus sum, ut omnes salvos facerem.
marg.| {H} ¶ Per minorum curam. Unde 1Mcc. 5 Erat Iudas congregans extremos, et hortabatur populum per totam viam, donec venirent interram Iuda. Et Gn. 33 Nosti domine mi quod parvulos habeam teneros, et oves et boves fetas mecum, quas si in ambulando plus fecero laborare, morientur in Una die cuncti greges.
marg.| {I} ¶ Per sui ipsius pro suis ad mortem expositionem. Unde { CLIX r } Io. 10 Bonus pastor animam suam ponit pro ovibus suis. Et. 18. Quem queritis? etc. si ergo me queritis, sinite hos abire. Et 2Rg. in fine dixit David ad Dominum: quum videret angelum cedentem populum. Ego sum qui peccavi. Ego sum qui inique egi. isti qui oves sunt quid fecerunt? Vertatur obsecro ira tua contra me. Unde ex nimio affectu circa fetum suum sicut legitur in lib. de natura animalium, Cetus piscis exponit se, et permittit se percuti tridente. Pisces autem dulcis aque non solum negligunt, sed et comedunt ova sua. {K} Sic et voluptuosi prelati exemplo destruunt filios suos. Unde Os. 9 Effraim ad ducet ad interfectionem filios suos. Et de Struthio ne dicitur Iob. 39 Derelinquit in terra ova sua.
marg.| ¶ Per malorum persecutionem. Unde 1Mcc. 3 {L} Per scrutans eos qui conturbabant populum suum, succendit eos flammis: et repulsi sunt inimici eius pretimore.
marg.| ¶ Condescensio consistit in spirituali et temporali subsidio. In spirituali. {M} Sicut enim nutrix frangit verba ut se conformet infanti: sic et bonus predicator. Unde Augustinus. Beatus qui temperat scientiam suam causa fratris. Unde predicator comparatur galline que excutit spicam pullo suo qui non potest excutere. Unde Mt. 23 Hierusalem, Hierusalem etc. Excutit spicam, qui tollit figuram et verbi difficultatem. Hic est Gedeon, qui excutiebat et purgabat frumentum. Idc. 6 Unde et Apostolus. 1Cor. 2 Lac dedi potum vobis, non escam. Item ad Hbr. 5 Facti estis quibus lacte opus sit, non solido cibo. Nutrix si daret crustum infanti, interficeret eum.
marg.| {N} ¶ In temporali subsidio, subtrahunt enim sibi ut suos pascant et alant. sicut gallina granum dimititt pullo et non comedir. Ideo dicitur. 2Cor. 12 Filii non debent { CLX v } thesaurizare parentibus, sed parentes filiis. Qui ergo spoliant subditos ut ipsi ditescant, similes sunt vulturi, qui invidet filiis suis quando pinguescunt. Unde Ezechiel. 34 Ve pastoribus qui pascunt semet ipsos: nonne greges a pastoribus pascuntur?
Numérotation du verset Ps. 118,166 
Sermo 272
prol.| ¶ De triplici exspectatione. In Psalmo 118. Sin.
Exspectabam salutare tuum Domine etc.
marg.| {O} Triplex est exspectatio. Infirmi, captivi, obsessi. Due prime exspectationes scilicet infirmi et captivi, pertinent ad primum adventum. Medicum enim exspectabat infirmus, redemptorem captivus. Affligebatur uterque, quia sicut dicitur Prv. 13 Spes que differtur, affligit animam. Horum desiderium designatur in septem antiphonis ante Natale. O Adonai etc. In persona horum dicebat Simeon Lc. 2 Quando veniet? putas videbo? putas durabo? Et Is. lxiiii. Utinam dirumperes celos et descenderes. Et Ps. Tu vero distulisti Christum tuum.
marg.| ¶ Non erat qui sanaret infirmum. Hec enim est mulier Hemorrhoissa. {P} De qua dicitur Mt. 9 Quam consumpserat omnem substantiam suam in medicos.
marg.| ¶ Non erat qui redimeret captivum, quia omnes tenebantur. Erat enim mulier illa, de qua 4Rg. 4 En creditor venit ut tollat duos filios meos id est duos populos, vel corpus et animam, et non habeo nisi parum olei quo ungar. Ideo exspectanti dicitur Abacuch. 2 Si moram fecerit, exspecta eum: quia veniens veniet et non tardabit ut alibi diximus.
marg.| ¶ Venit ergo Christus medicus cum medicinis et unguentis pretiosis. Redemptor cum pretio sanavit et redemit. De medico dicitur Sir. 38 Altissimus creavit de terra medicinam: et { CLX r } vir prudens non abhorrebit illam. et illud paulo post. Unguentarius faciet pigmenta suavitatis, et unctiones conficiet sanitatis etc. De redemptore dicitur In Psalmo Redemptionem misit Dominus populo suo. Et Is. 39 Ecce merces eius cum illo etc. Et. 1Cor. 6 Empti enim estis pretio magno. Et. 1Pt. 1 Non enim empti estis corruptibilibus auro et argento etc.
marg.| {Q} ¶ Sanatus est igitur infirmus. et redemptus captivus inde contristatus est diabolus, qui infirmum vulneraverat, qui captivum tenebat, et non cessavit impugnare. et obsedit ut caperet. et iterum vulneraret ut caperet vel captivaret unde liberatorem suum exspectat obsessus. Et sicut quod dictum est, pertinet ad adventum in carnem: ita et hoc pertinet ad adventum in mentem. ideo dicitur, iterato. Si moram fecerit, exspecta eum. quia veniens veniet, et non tardabit. Exspectare ergo debemus liberatorem. {R} Et nota quod sunt qui exspectare non possunt, vel nolunt. quibus quidam sunt similes, ut formidolosi, febricitantes, infirmi, leccatores, pueri, nimis cupidi. De formidolosis dicitur. Dt. 20 Quis ex vobis formidolosus revertatur ne pavere faciet fratres suos perterritus: ideo quia Sobna prepositus reddidit pretimore inferiorem partem civitatis. dicitur enim Is. 22 Vade et ingredere ad eum qui habitat in tabernaculo usque ad Sobnam prepositum templi, et dices ei. Quid tu hic? aut quasi quis hic? Ecce Dominus asportari te faciet etc. Vir autem strennuus suecursum exspectat, et prius comedit equos suos et vivit de radicibus qua se et suos hosti tradat. Pusillanimus exspectare vel sustinere non potest. statim cedit, et castrum reddit ut Sobna. Quali dicitur Naum. 15 Omnes munitiones tue { CLXI v } sicut ficus cum grossis suis, si concusse fuerint, cadent in os comedentis.
marg.| ¶ Febricitantes et infirmidum sunt in accessione sitim tolerare non possunt, licet contrarium suadeatur eis a medico et subtrahatur eis vinum. {S} Febris est concupiscentie tentatio. Vide de socru Simeonis. Mt. 8 Medicus non dat vinum infirmo, nisi desperet de eo: quales sunt de quibus ad Romanos 1t {T} « Propterea tradidit eos Deus in passiones ignominie » etc. Et Ier. 51 : In calore eorum ponam potus eorum, et inebriabo eos ut sopiantur. Febricitantes discreti sustinent sitim suam. Unde Ps. Exspectabunt onagri in siti sua. Quorum natura est exspectare donec habeant aquam claram. E contrario dicitur Ier. 11 Quid tibi vis in via Egypti ut bibas aquam turbidam? Et Io. 19 Licet Dominus diceret, Sitio: tamen cum gustasset noluit bibere.
t Rm. 1, 26.
marg.| {V} ¶ Leccatores et pueri non exspectant maturitatem fructus aut frugum: quibus sunt similes qui esuriunt temporalia bona tamen immatura. Unde Is. xxviii Quasi temporaneum ante maturitatem autumni, quod quum aspexerit videns statim quum manu tenuerit, vorabit illud.
marg.| ¶ Sic et gulosi carnes vorant semicoctas quibus egrotant, quales filii Hely. Unde 1Rg. 2 dicebat puer sacerdotis. {X} Non accipiam a te carnem coctam, sed crudam, aut dabis, aut tollam 6 Similes Esau qui pro lenticula dedit primogenita sua, et ipsi pro immaturis temporalibus et minimis dant eterna que solida sunt, et matura. Unde Gn. 25 En (inquit) ego morior, quid mihi pro derunt primogenita mea?
marg.| ¶ Cupidi festinantes ditari, sustinere sitim non possunt. contra quas Sir. 11 {Y} Est homo laborans festinans, et dolens et impius, et tanto magis non abundabit. Ideo alii fenerantur. Unde Prv. 28 Vir fidelis multum { CLXI r } laudabitur, et querit multiplicari, non erit innocens. {Z} Alii raptores. contra quos Prv. 19 Qui impatiens est sustinebit damnum, et quum rapuerit, aliud apponet, non dicit quid, et forsitan gulam. Ideo dicitur Prv. 13 Substantia festinata minuetur, que autem paulatim manu colligitur multiplicabitur.
Numérotation du verset Ps. 118,176 
Sermo 273
prol.| De simplicitate vera significata per ovem et columbam. In Psalmo 118. Thau.
Erravi sicut ovis que periit etc.
marg.| {A} Ovis sicut columba significat simplicitatem. Scilicet est simplicitas ficta: et hec est hypocritarum. In discreta, et hec est stultorum. Vera et hec est religiosorum. {B} Simplicitas ficta est qua quis componit exteriorem hominem, vultum et gestum et habitum, et omnia ut religiosus credatur: et intus omnia sunt perversa. Hec est ovis que periit, quia simplicitas hec mala est. Vere quidem ovis que periit, quia in talibus vera simplicitas mortua est et ita ovis periit. Oue mortuaremanet pellis, et ipsi induunt pellem ovinam, quum sint intrinsecus lupi. Unde Mt. 7 Veniunt ad vos in vestimentis ovium: intus autem sunt lupi rapaces. Et Gn. 31 dicitur. {C} Rachel sub stramento cameli abscondit idola Laban. Que sunt stramenta cameli, nisi asper religionis habitus, ut cilicium, sub quibus absconduntur idola id est cupiditas et avaritia, que est idolorum servitus ad Eph. 5 Et hoc facit Rachel, que interpretatur ovis. Quia veniunt in vestimentis ovium. Unde etiam Prv. 26 Verba susurronis quasi simplicia, et ipsa perveniunt usque ad intima cordis. {D} Natura incipit ab interioribus operari et formare, et tandem format et effigiat et complet, ut patet in fetu leonis et ursi. ars econtrario. Virtus similis nature, que primo componit interiorem { CLXII v } hominem, et per hoc exteriorem. Hypocrisis est similis arti: et non facit nisi idolum. Unde Lc. 11 Nunc Pharissei quod deforis est calicis et catini mundatis. quod autem intus est vestrum, plenum est rapina et iniquitate. Et recte significatur per idolum Bel. Unde Dn. 14. Ne decipiaris mi rex. ille enim intrinsecus luteus, et forinsecus ereus. Ideo dicitur hypocrisis quasi deauratio.
marg.| {E} ¶ Simplicitas in discreta. et hec est stultorum, et hec est ovis que errat. Unde Os. 7 Factus est Effraim quasi columba seducta non habens cor. Huiusmodi enim facile seducuntur ab hereticis. Unde 2Tim. 3 Ex his sunt qui penetrant domos, et captivas ducunt mulierculas oneratas peccatis. Et Gn. 20 In simplicitate cordis et munditia manuum mearum feci hoc. Et Ps. Congregatio taurorum in vaccis populorum ut excludant eos qui probati sunt argento. Ideo dicitur. 1 Io. 4 Nolite credere omni spiritui, sed probate etc. Inde etiam. 2Cor. 11 Nam eiusmodi pseudo apostoli sunt operarii subdoli: transfigurantes se in Apostolos Christi. Et non mirum. Ipse enim Satanas transfigurat se in angelum lucis. Non est ergo magnum, si minister eius etc. Est simplicitas vera. {F} Unde Prv. 20 Iustus qui ambulat in simplicitate sua, bonos post se filios derelinquit. Hec simplicitas comitem habet discretionem, ut in beata virgine. Unde dixit Luce primo. Quomodo fiet istud? et excludit prudentiam mundi. Hec duo coniungenda sunt simplicitas et discretio, que est ex scientia sanctorum. Ideo dicitur de Iob in princ. Vir erat in terra Hus nomine Iob, et erat vir ille simplex et rectus, ac timens Deum, et recedens a malo. quod totum fit { CLXII r } per donum scientie. Ideo dicitur de viro simplici quod erat in terra Hus, quod interpretatur consilium. Et Prv. 8 dicitur. Ego sapientia in consiliis habito: et eruditis intersum cogitationibus. Et item de ipsa dicitur Prv. 3 Abominatio Domino est omnis illusor et cum simplicibus sermocinatio eius. Ideo dicitur Mt. 10 Estote prudentes sicut serpentes, et simplices sicut columbe. Et Ps. Si dormiatis inter medios cleros penne columbe deargentate. Penna columbe deargentata, simplicitas discreta. {G} Quia ergo hec comitem habet discretionem, dicitur Prv. 11 Simplicitas iustorum diriget eos. Et quia excludit prudentiam mundi, sequitur. Supplantatio perversorum vastabit eos. Prudentia enim mundi applicatur ad supplantandum. Unde Gn. 25 Erat Esau vir gnarus venandi: Iacob autem vir simplex habitabat in tabernaculo. {H} Sed mundus reputat simplicitatem fatuitatem, quando est sine prudentia mundi, et derident simplices. Unde Iob. 12 Deridetur iusti simplicitas etc. Et Sapientie 5 Hi sunt quos aliquando habuimus in derisum, et in similitudinem improperii. Reputant fatuum et insanum eum qui sua dimittit ut religionem intret: et hoc est quod dicitur 4Rg. 2 Quam pueri deridebant Heli eum ascendentem in Bethel clamantes: Ascende calve etc. quia hoc est quod maxime improperant, spiritualium calvitium, quod consistit in perpetua renunciatione propriorum. Ideo apostolos idiotas dicebant, scilicet non curabant unde 2 Corin. 8 Altissima paupertas abundavit in divitias simplicitatis eorum. Et uxor Iob dixit ei Iob. 2 Adhuc permanes in simplicitate tua. {I} Dominus autem reputat prudentiam mundi, stultitiam reputat simplicitatem: cuius comes est. prudentia mundi, astutiam. De qua dicitur. 19 Non est cogitatus { CLXIII v } bonus prudentia peccatorum. Et iterum. Est solertia in terra, et ipsa iniqua. Unde de simplicibus dicitur ibidem. Melior est deficiens sensu in timore Dei, qua qui abundat sensu et transgreditur legem altissimi. Et Iob. 8 Proiiciet simplicem, nec porriget manum malignis. sicut dicitur Lc. 15 {K} Pro oue centesima dereliquit bonus pastor nonagintanovem id est novem ordines angelorum pro humana natura. Per angelos signantur contemplativi et perfecti. Per ouem centesimam vera simplicitas. Boni pastores a contemplatione cessant et a contemplativis quandoque se separant ut simplices alloquantur. Unde Prv. 3 Cum simplicibus sermocinatio eius.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 118), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 03/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_118)
Signaler un complément d'information

Notes :