Philippus Cancellarius

Psalmus 20

Numérotation du verset Ps. 20,1 

¶In finem Psalmus David.1*
¶Codd. : (Ps. 20) D30 Rusch Ps-G, def. C
1 In finem - Psalmus David Ω X Ps-G D30 ] inv. Rusch
Numérotation du verset Ps. 20,2 I

Domine
in virtute
tua
letabitur rex ¦
et super salutare tuum exultabit
vehementer.
Numérotation du verset Ps. 20,3 II

Desiderium cordis2 eius
2 cordis Edmaior. ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch cum Ps-α² γ η² Ps-Med anime Ps-G (R F I L*) cum Ps-R
tribuisti ei ¦ et voluntate
labiorum eius non fraudasti eum3.
3 eius] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 20,4 III

Quoniam prevenisti eum
in benedictionibus
dulcedinis ¦
posuisti in capite eius coronam de lapide pretioso.
Numérotation du verset Ps. 20,5 IV

Vitam
petiit a te
et tribuisti ei ¦ longitudinem dierum
in seculum et in seculum seculi.
Numérotation du verset Ps. 20,6 V

Magna est4 gloria eius
4 est Edmaior. (L ΦR ΨB² D*) ΩS Rusch Ed1530 cum Ps-R ] om. Ps-G D30
in salutari tuo ¦
gloriam
et magnum decorem impones super eum.
Numérotation du verset Ps. 20,7 VI

Quoniam dabis eum in benedictionem5
5 benedictionem Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 ] benedictionibus Rusch (hapax)
in seculum seculi ¦
letificabis
eum
in gaudio cum vultu tuo.
Numérotation du verset Ps. 20,8 VII

Quoniam rex
sperat in Domino ¦
et in misericordia Altissimi non commovebitur.
Numérotation du verset Ps. 20,9 VIII

Inveniatur
manus tua
omnibus inimicis tuis ¦
dextera tua
inveniat omnes
qui te oderunt.
Numérotation du verset Ps. 20,10 IX

Pones eos ut clibanum ignis ¦
in tempore
vultus tui ¦
Dominus in ira sua
conturbavit6 eos’
6 conturbavit Ps-G (L Q*) Rusch cum Ps-R (A* H² M S U*)] conturbabit Ps-G D30
et devoravit7
7 devoravit Ps-G (F Q* ΦR) Rusch cum Ps-R (A* H² M S K C²)] devorabit Ps-G D30
eos ignis.
Numérotation du verset Ps. 20,11 X

Fructum eorum
de terra
perdes ¦ et semen eorum
a filiis hominum.
Numérotation du verset Ps. 20,12 XI

Quoniam declinaverunt in te
mala ¦
cogitaverunt consilia
que non potuerunt stabilire.
Numérotation du verset Ps. 20,13 XII

Quoniam pones eos
dorsum ¦ 8 in reliquiis tuis9
8 <divisio.> dorsum ¦ D30 ] dorsum Rusch |
9 reliquiis D30 Rusch etc. cum Ps-R ] reliquis Ps-G |
preparabis vultum eorum.
Numérotation du verset Ps. 20,14 XIII

Exaltare
Domine
in virtute tua ¦
cantabimus et psallemus virtutes tuas.

Psalmus 20

Numérotation du verset Ps. 20,4 
Sermo 42
prol.| De maledictionis et benedictionis ortu et inter se comparatione. In Psalmo 20. 1
1 om. codd.
Quoniam prevenisti est in benedictionibus etc.
marg.| Hic quinque sunt attendenda. Unde principium maledictionis. Quo ordine venit maledictio. Unde principium benedictionis. Quo ordine venit benedictio. Quo modo superabundavit benedictio maledictioni. {A} Principium maledictionis fuit Lucifer. primus quidem fuit qui dignus fuit maledictione merito suo. et excommunicatus et a Deo de celo bannitus et proscriptus. De bannitione et proscriptione eius in Apc. 12 Proiectus est accusator fratrum vestrorum etc. De maledictione, Gn. 3 Quia fecisti hoc maledictus es inter omnia animantia etc. Excommunicatus etiam fuit maiori excommunicatione que dicitur secundum canones Anathema. Et ista fit per separationem a consortio aliorum. per privationem etiam sepulture, candelis extinctis, pulsatis campanis. Similiter diabolus separatus est a consortio, et quasi fetidus usurarius insepultus proiectus est. De utroque habetis Is. 14. Quasi cadaver putridum non habebis consortium, neque cum aliis eris in sepultura. Item candele fuerunt extincte. quando gratie quibus illuminabatur omnes sunt abolite. Unde Dominus ad ipsum per Ez. 34 Perdidi te de medio lapidum ignitorum a Cherub elevatum est cor tuum in decore tuo, in terram proieci te. Item pulsatis campanis. { LXXXVI r } Quia omnis chorus celestium intelligentiarum in hoc consensit: et eidem insultavit. Unde dicitur Is. 14. Qui te viderunt ad te inclinabuntur teque prospicient: Numquid est iste vir etc.
marg.| {B} ¶ Nunc dicendum est quo ordine venit in nos maledictio. Qui communicat cum excommunicato, excommunicatus est: sic primi parentes nostri communicaverunt diabolo dicenti. Quacumque die comederitis etc. ideo excommunicati fuerunt etc. De qua excommunicatione Sir. 13 Qui tetigerit picem inquinabitur ab ea, et qui conicaverit superbo induet superbiam. Quid conicabit cacabus ad ollam quando enim se colliserint confringetur. Primo fuit Lucifer phiala plena odoramentis, post factus est niger cacabus. Testa fragilis erat humana natura que collisa cum diabolo confracta est.
marg.| {C} ¶ Ad ordinem pertinet quod per feminam venit ad virum. Sed hec excommunicatio fuit minor. Unde potuit absolui quia non permanebit spiritus meus in homine quia caro est. Ideo Ade dictum est Gn. 3 Maledicta terra in opere tuo etc. Non dixit sicut prius diabolo. Maledictus es. De ipsis in totam posteritatis massam venit.
marg.| {D} ¶ Item unde principium nostre benedictionis? certe non a meritis nostris quia omnes tenebamur rei sub maledictione culpe et pene, sed a Domino venit. Ideo dicitur prevenisti eum in benedictionibus dulcedinis etc. Et recte benedictio quidem non fit nisi a sacerdote. Et fit manu et verbo. Sed Deus pater quasi verbum suum cohibebat a nobis tamquam excommunicatis post peccatum Ade, antequam filius mitteretur in carnem qui est verbum eius. Omne autem voluit verbum suum incarnari quasi verbo suo nos allocutus est. primo quidem per interpositas personas scilicet prophetas. tandem ore proprio quando misit filium suum. Unde ad Hbr. 1 in principio. {1.86v} Multipharie multisque modis olim Deus loquens patribus in prophetis, novissime diebus nostris locutus est nobis in filio etc. et quasi iam non habemur pro excommunicatis. Et hoc incepit a salutatione facta beate virgini cui dictum est, Ave gratia plena etc. {E} Non solo autem verbo fit benedictio, sed et manu que debet tunc extrahi et extendi. Manum clausam tenebat et quasi in sinu, cum filium habebat apud se pater: manum extraxit et aperuit, quam do filium misit. Quod pulchre significatum est Ex. 4 ubi dicitur quod Moyses extraxit manum de sinu et apparuit leprosa. Sic et silius Dei lepra infirmitatis nostre est percussus quando apparuit incarnatus. Is. 53a :"Reputavimus eum quasi leprosum et percussum a Deo". Ut hanc manum aperiret et omnes benediceret, omnes desiderabant quasi clamantes, Aperi, aperi ». Unde Psalmob « Aperis tu manum tuam et imples » etc. Et itemc « Aperiente te manum tuam » etc. Nota quod in sanatione leprosi usus est manu et verbo quia manu tetigit et verbo locutus est, ut habetur Mc. 1d : « Extendit manum suam et tangens eum ait : Volo, mundare ». Ideo etiam quia sacerdos est, missus est ad benedicendum. cum dicitur « Tu es sacerdos in eternum »e etc. qui obtulit semetipsum in ara crucis.
a Cf. Is. 53, 3-4.
b Ps. 144, 16.
c Ps. 103, 28.
d Mc. 1, 41.
e Hbr. 109, 4 ; Hbr. 5, 6 ; Hbr. 7, 17 ; Hbr. 7, 21.
marg.| {F} ¶ Quo ordine venit benedictio? Eo ordine quo maledictio scilicet per mulierem. Unde prophetizans Elizabeth dixit, Benedicta tu inter mulieres. quod significatum est per Iahel de qua Idc. 5 Benedicta inter mulieres Iahel, uxor Aber Cinei.
marg.| {G} ¶ Quomodo superabundavit benedictio maledictioni (maior enim fuit benedictio quam maledictio) habetur ad Rm. 5 Sed non sicut delictum ita et donum etc. Et Sir. 39 Benedictio illius quasi fluvius inundabit etc. In fluvio enim notatur abundantia. Multiplicem enim infudit benedictionem. Ideo dicitur. Prevenisti {1.87r} eum in benedictionibus. Est etiam triplex. Prima est in qua nos Dominus prevenit. Hec est dulcedinis. Secunda in qua comitatur. et hec est fortitudinis. Tertia in qua nos commendat. Hec est plenitudinis. Prima pertinet ad gratiam iustificationis. Secunda ad gratiam conservationis. Tertia ad gratiam consummationis. Primus Adam prevenit nos maledictionibus amaritudinis. Unde antequam nascamur sumus filii ire. Unde in Psalmof: “Preoccupaverunt me laquei mortis”.
f Ps.
Numérotation du verset Ps. 20,13 
Sermo 43
prol.| ¶ De tribus modis quibus ponit Deus homines dorsum. In Psalmo 20. 2
2 om. codd.
{I} Quoniam pones eos dorsum etc.
marg.| Nota Dominus ponit aliquos dorsum diversis modis. quantum ad semetipsos. quantum ad diabolum. quantum ad Deum. Quantum ad semet ipsos per insensibilitatem. Ex parte enim dorsi nulli sensus sunt nec visus nec auditus nec odoratus. Visum non habet qui futurorum non habet providentiam: auditum non habet qui non habet obedientiam. Olfactum, qui non habet spem de eternis: et ita de aliis. Quando ergo spirituales sensus amittuntur, anima quasi dorsum efficitur. Immo sicut truncus vel idolum cecum et mutum. de quibus Ps. « Os habent » etc. Ez. 23 : « Nasum tuum et aures tuas precident ». {K} Quantum ad diabolum: per affectus inclinationem incurvat se diabolo, et facit bochedorse seu buchedorse: qui est ludus puerorum id est dorsum incurvatum, iuxta verbum Isaie 51g :"Incurvare ut transeamus. Posuisti ut terminum corpus tuum, et quasi viam transeuntibus". Ut ait beatus Bernardus : Noli acquiescere dicenti incurvare. Noli credere dicenti ut transeamus, quia non est transiturus, sed te graviter {1.87v} oppressurus. In Ps. : « Miser factus sum et curvatus » etc. « Si enim incurvaveris dorsum tuum, diabolus faciet de te iumentum suum et equitabit te ».
g Cf. Is. 53, 21.
marg.| {L} ¶ Quantum ad Deum ipsum. ponit Dominus aliquos dorsum id est addorsat eos et avertit se ab eis per reprobationem. Unde Ier. 18. Sicut ventus vrens dispergam eos coram inimico. Ut sint circa flatum tentationis ut folia in autumno vento urente siccata que statim cadunt. Unde Is. 63 « Cecidimus quasi folia universi » etc. et additur Ier. 18: « Dorsum et non faciem ostendam eis ». Et non immerito: qui enim prius adoraverunt Dominum, postea sunt quasi vertentes ei tergum. {M} Et hoc peccatum, quasi illusio, est reprehensibile in multis personis in ministro, in discipulo, in sponsa, in sacerdote, in milite. Minister quidem reprehensibilis est de contemptu. Quia hoc ipso videtur contemnere Dominum suum cui debet flexis genibus ministrare, cum ei vertit dorsum. Agnoscat unusquisque se esse servum Domini, et non vertat ei scapulas: sed humiliter serviat. Qui vertit dorsum: avertit vultum. Vultus est voluntas, vultum avertit, qui voluntate a Deo recedit, tergum vertit qui Deum contemnit. De huiusmodi conqueritur Dominus per Zachariam dicentem capitulo 7 Verterunt mihi scapulam recedentes a me.
marg.| {N} ¶ In discipulo qui audit loquentem magistrum: et talis reprehensibilis est de contumacia qui deberet adhibere cor et aurem, et vertit scapulam. Totiens Dominus loquitur et nos erudit quotiens flagellum tribulationis vel infirmitatis immittit: sed loquenti dorsum vertit, qui disciplinam patienter non recipit. Unde in Ps. : Odisti disciplinam etc. Et Sir. 21 Audiet luxuriosus et displicebit ei: et proiiciet illud post dorsum suum. Et Prv. 1 Vocavi et renuisti etc. Et Ier. 32 Verterunt ad {1.88r} me dorsum et non faciem, ut docerem eos diluculo.
marg.| {O} ¶ In sponsa, que reprehensibilis est de odio, vel lenocinio, que sponso suo dorsum vertit. que ad lenonem suum et ad adulterum suum faciem gratanter converteret. Agnoscat se anima Christi sponsam. et ita non vertat ei scapulam. Unde Canticorum secundo. Ostende mihi faciem tuam etc. Avertentem dorsum revocavit, cum dixit Ct. 6 : Revertere, revertere Sunamitis. Et per Isaias conqueritur capitulo 57h Iuxta me discooperuisti: et suscepisti adulterum etc.
h Is. 57.
marg.| {P} ¶ In sacerdote vel quocumque orante nullus enim qui alii loquitur debet ei convertere scapulam quod si facit reprehensibilis est de irreverentia. Quia dicitur in gallico quod vendit ei asinum. Quando quis orat, cum Deo loquitur. quod si de alio cogitat: avertit voluntatem et quasi dorsum ei vertit. Et sicut vulgariter dicitur, vendit ei asinum. Unde significatur per illos de quibus dicitur Ez. 8 Ecce in ostio templi Domini, inter vestibulum et altare, quasi. 25 viri dorsa habentes contra templum Domini, et facies ad orientem et adorabant ad ortum solis. Contra templum Domini habent dorsa qui postponunt eterna. faciem habent ad ortum solis qui diligunt temporalia, et non querunt neque volunt nisi terrena. Quid enim per faciem hominis nisi voluntas eius? De quibus dicitur Iob. 31 Si vidi solem cum fulgeret etc. Qui ergo voluntatem que est facies hominis avertunt ab eternis, quasi dorsum habent contra templum Domini. Et qui corpore tantum existentes in ecclesia, corde sunt extra, et mente tractant temporalia, faciem habent ad orientem etc.
marg.| {Q} ¶ In milite. Miles etenim qui tergum vertit in {1.88v} bello reprehensibilis est timiditate et victus videtur. Agnoscat se anima esse militem Christi. Quia militia est vita hominis super terram. Iob. 7 Unde fortiter in bello tentationum debet resistere et viriliter dimicare, quod si tentationi cedit: quid aliud est nisi qui tergum vertit? Et que maior confusio filii Effrem etc. Unde Ier. 46 Vidi eos pavidos et terga vertentes: fortes eorum cesos etc. Et post. Iuxta fluvium Eufratem victi fuerunt, id est iuxta abundantiam temporalium victi sunt. et Ier. 49 Fugite et terga vertite, descendite in voraginem omnes habitatores Dodan, quod interpretatur tale iudicium quasi dicat sicut Domino terga verterunt: sic Dominus faciet eis.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 20), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 03/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_20)
Signaler un complément d'information

Notes :