Psalmus 30

Numérotation du verset Ps. 30,1 

¶ In finem
¶Codd. : (Ps. 30): D30 P1076 P10489 P15205 ΩM ΩS ΩX (225ra-rb) ω1 (73rb-va) Rusch Ps-G, def. C usque ad v. 22 : mirificavit
psalmus
David pro extasi1.
1 pro extasi V D Ps-G P15205 P15205 ² ΩS ΩX Rusch Ed1530 Clementina Ps-G ] extasis Ps-α, om. D14 D30 Gr240 Ps-G , + prophetia eorum qui Christum salvificantur D30
Numérotation du verset Ps. 30,2 I

In te Domine speravi,
non confundar
in eternum ¦ 2
2 <divisio.> eternum|| D30 ΩMXS ω 1
in iustitia
tua
libera me.
Numérotation du verset Ps. 30,3 II

Inclina ad me
aurem tuam ¦
accelera
ut eruas me.
Numérotation du verset Ps. 30,III 

Esto mihi
in Deum protectorem† et in domum refugii ¦
ut salvum me facias.
Numérotation du verset Ps. 30,4 IV

Quoniam fortitudo mea
et refugium meum es tu ¦
et
propter nomen tuum
deduces me
et enutries me.
Numérotation du verset Ps. 30,5 V

Educes me
de laqueo3*
3 laqueo V D30 ² ( HOC eras. spatio veru occupato) P1076 P10489 ΩS* ΩX* Ω M cum Ps-γ Ps-λ Ps-Moz X] + hoc Cor2 (grec. et anti. secundum hebr. habent HOC, Remigius exponit quod dicitur HOC ) Gr240 D30 * ΩS² ΩX² ω 1 Rusch Ps-G
quem absconderunt4 mihi ¦ quoniam tu es protector meus.
4 absconderunt] statuerunt ΦG cum Ps-MozX Ps-Med, cf. Ps. 140:9.
Numérotation du verset Ps. 30,6 VI

In manus tuas5
5 tuas] +Domine P15205
commendo6 spiritum meum ¦
6 commendo ΦV D30 P10489 P15205 Ω ω 1 Rusch ] commendabo ΦRPG Gr240 Ps-G
redemisti me
Domine Deus veritatis.
Numérotation du verset Ps. 30,7 VII

Odisti observantes vanitates ¦
supervacue.
Numérotation du verset Ps. 30,VIII 

Ego autem
in Domino speravi ¦
Numérotation du verset Ps. 30,8 

exultabo et letabor in misericordia tua.
Numérotation du verset Ps. 30,IX 

Quoniam
respexisti humilitatem meam ¦
salvasti de necessitatibus
animam meam.
Numérotation du verset Ps. 30,9 X

Nec conclusisti me
in manibus inimici ¦
statuisti in loco spatioso
pedes meos.
Numérotation du verset Ps. 30,10 XI

Miserere mei Domine
quoniam tribulor ¦
conturbatus est in ira
oculus meus,
anima7 mea et venter meus. 8
7 anima] et praem. P15205 |
8 <divisio.> tribulor ||… meus ’ D30 ω 1 ] tribulor ||… meus ΩX, tribulor||… meus|| ΩMS ; tribulor… meus|| P15205 |
Numérotation du verset Ps. 30,11 XII

Quoniam defecit in dolore
vita mea ¦
et anni mei
in gemitibus.
Numérotation du verset Ps. 30, XIII 

Infirmata est in paupertate
virtus mea ¦ et ossa mea
conturbata sunt.
Numérotation du verset Ps. 30,12 XIV

Super omnes
inimicos meos
factus sum opprobrium9 vicinis meis valde ¦
9 opprobrium Ps-G ( G V) D30 Ω Rusch Ed1530 cum Ps-R ] + et Clementina Ps-G
et timor notis meis. 10
10 <divisio.> meis valde || D30 Ω ω 1 ] meis|| valde P15205
Numérotation du verset Ps. 30,XV 

Qui
videbant me foras fugerunt a me ¦
Numérotation du verset Ps. 30,13 

oblivioni datus sum tamquam mortuus a corde.
Numérotation du verset Ps. 30,XVI 

Factus sum
tamquam vas perditum ¦
Numérotation du verset Ps. 30,14 

quoniam audivi vituperationem multorum commorantium in circuitu.
Numérotation du verset Ps. 30,XVII 

In eo dum convenirent simul
adversum11 me ¦ accipere animam meam consiliati sunt.
11 adversum R ΦP U G ΨB V D Gr240 D30 P10489 P15205 Ω ω1 Rusch edd. cum Ps-R] adversus Ps-G
Numérotation du verset Ps. 30,15 XVIII

Ego autem
in te speravi Domine ¦
dixi12* Deus meus es tu,
12 dixi Ps-G ] + Domino Rusch (hapax)
Numérotation du verset Ps. 30,16 

in manibus tuis
sortes mee. 13
13 <divisio.> Domine ||… tu D30 ΩX ω 1 ] Domine ||… tu || ΩM P15205  ; Domine ’… tu || ΩS
Numérotation du verset Ps. 30,XIX 

Eripe me14* de manu15 inimicorum meorum ¦
14 me Ps-G Gr240 D30 P10489 P15205 ΩSX ω1 Ps-G ] om. ΩM, + Domine Rusch (hapax) |
15 manu Ω P10489 Ps-G ] manibus P15205 ω1 |
et a persequentibus me.
Numérotation du verset Ps. 30,17 XX

Illustra faciem tuam
super servum tuum† salvum me fac in16 misericordia tua
16 in Gr240 ] om.
Numérotation du verset Ps. 30,18 

Domine ¦ non17 confundar
17 non Ps-G (F ΨB D*) ΦVP D30 P10489 P15205 Ω ω 1 Rusch edd ne Ps-G , nec Ps-G (I V D²) ΦRG
quoniam invocavi
te. 18
18 <divisio.> tuum +… D30 ω 1 ] tuum || Ω P15205 | tua Domine || D30 P15205 ω 1 ] tua ’ Domine ΩMS ; tua Domine ΩX
Numérotation du verset Ps. 30,XXI 

Erubescant impii
et deducantur in infernum ¦
Numérotation du verset Ps. 30,19 

muta fiant
labia dolosa.
Numérotation du verset Ps. 30,XXII 

Que loquuntur adversus iustum
iniquitatem ¦ in superbia
et in abusione.
Numérotation du verset Ps. 30,20 XXIII

Quam magna multitudo
dulcedinis tue Domine ¦ quam
abscondisti timentibus te.
Numérotation du verset Ps. 30,XXIV 

Perfecisti
eis qui sperant
in te ¦
in conspectu
filiorum hominum.
Numérotation du verset Ps. 30,21 XXV

Abscondes
eos in abscondito19 faciei tue ¦
19 abscondito Ps-G (M W G K V D ΨB) ΦVP D30 Ω Rusch edd abdito Ps-G
a conturbatione hominum.
Numérotation du verset Ps. 30,XXVI 

Proteges eos
in tabernaculo tuo20 ¦
20 tuo V D* D30 P10489 P15205 Ω ω 1  Rusch Clementina cum Ps-R ] om. Ps-G
a contradictione linguarum.
Numérotation du verset Ps. 30,22 XXVII

Benedictus Dominus21* ¦
21 Dominus Ps-G D30 ] om. Rusch (hapax)
quoniam
mirificavit misericordiam suam22* mihi in civitate munita23.
22 mirificavit - misericordiam suam Ps-G D30 ] inv. Rusch |
23 munita Ps-G D30 Rusch ] circumstantie Ps-R | <divisio.> Dominus||… mihi ’ D30 ω 1 ] # ΩS ( finis linee ) ; Dominus’… mihi’ ΩM ΩX ( ¦… ¦) ; Dominus… mihi ¦ P15205 |
Numérotation du verset Ps. 30,23 XXVIII

Ego autem
dixi
in excessu mentis mee ¦
proiectus sum
a facie oculorum tuorum.
Numérotation du verset Ps. 30,XXIX 

Ideo
exaudisti
vocem orationis mee ¦ dum clamarem
ad te.
Numérotation du verset Ps. 30,24 XXX

Diligite
Dominum
omnes sancti eius ¦
quoniam veritatem24
24 veritatem L K ΦR ΨB V D D30 P10489 P15205 Ω ω 1 Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] veritates Ps-G
requiret25
25 requiret plerique codd. et edd. D30 P15205 Ω ω 1 Rusch ] requirit Ps-G
Dominus et retribuet26 abundanter
26 retribuet plerique codd. et edd. D30 Rusch ] retribuit Ps-G | et retribuet —habundanter] inv. P15205
facientibus superbiam.
Numérotation du verset Ps. 30,25 XXXI

Viriliter
agite
et confortetur
cor vestrum ¦ omnes qui speratis in Domino.

Psalmus 30

Numérotation du verset Ps. 30,6 
Sermo 62
prol.| De anima fructui arboris comparata. In Psalmo 30. 1
1 om. codd.
In manus tuas commendo etc.
marg.| {A} Sapientie 3 Iustorum anime in manu Dei sunt etc. Anima comparatur fructui arboris qui quandoque est maturus quandoque acerbus. Circa hunc fructum considerandum propter quid maturus, propter quid acerbus, qui maturi colliguntur et acerbi consumuntur: et non nisi maturi comedendi sunt. {B} Fructus illi non maturantur qui crescunt in umbra et non exponuntur ad solem. Umbra significat carnalem delectationem, quia querit umbram propter solatium et tenebras. Unde Ovidius. Sole iuvant umbre, grata fit unda siti. Propter tenebras, quia qui male agit odit lucem: et coluber est diabolus quasi colens umbram: et de Behemoth dicitur Iob. 40 Sub umbra dormit in secreto calami: in locis humentibus. {C} Similes sunt quidam fructibus umbrosis qui delicati velut muliercule contra estum solis vel ignis protegunt candorem faciei. Isti non sunt fructus digni mensa Domini quia non maturi: et quia soli se subtraxerunt. Dicent Sap. 5 Erravimus a via veritatis et sol intelligentie non est ortus nobis. Ideo sancti exponebant se ardori tribulationis ut maturentur. Ideo sponsa dicebat Ct. 1 Nigra sum sed formosa etc. Et Malac. 3 Orietur vobis timentibus Deum sol iustitie, et sanitas in pennis eius, id est maturitas. Radius { CXXII v } lune non maturat fructus. {D} Quia lucem habet sine calore. Non est ergo fructus maturus qui et si habeat scientie lucem, non habet caritatis calorem. Penne solis lux et calor. Et solis iustitie, scientia et caritas. {E} Fructus palme non maturantur nisi aurora vehente, masculi sui oppositi vaporem susceperit: neque liberum arbitrium nisi percalorem gratie, fructum operis maturum facit. Ideo se palme comparat ecclesia. Sir. 24 Quasi palma exaltata sum in cades etc. Poma umbrosa aut in umbra nata non fiunt matura et ideo neque dulcia, sed acida et acerba. Et similiter racemi facientes dentes obstupescere. Unde Ier. 21 Patres nostri comederunt vuam acerbam. Non sponte cadunt de arbore, sed abrumpuntur. Sic et mali non sponte moriuntur, sed quasi vi abrumpuntur. Unde Sap. 4 Confringentur rami inconsummati et fructus eorum inutiles et acerbi ad manducandum, et ad nihilum apti. Sed sicut fructus maturi sponte cadunt de arbore, ita viri spirituales. Quia ut dictum est, maturi sponte moriuntur. Unde Apostolus Phil. 1 desiderium habens dissolui et esse cum Christo. Unde super illud verbum, Inclinato capite emisit spiritum: dicit beatus Bernardus Quis tam facile quando vult dormit? Magna infirmitas mori, sed sic mori, virtus immensa. Sicitibi o impie Iuda non fuit facultas ponendi animam, sed perdendi. non enim te tradente sed laqueo trahente spiritus tuus nequissimus exivit. non emissus, sed amissus. Solus in mortem tradidit animam suam, qui solus virtute propria ingressus est vitam. Potestatem, inquit, Io. 10 habeo ponendi animam et iterum sumendi eam. Et Lc. 12 Dominus dixit. Stulte hac nocte animam {1.122r} tuam repetunt a te, que autem parasti cuius erunt? Vix in uenit Dominus poma matura etc. Michee 7a Non est Botrus ad comedendum, precoquas ficus desideravit anima mea. Et Iohel. 1 Ficus elanguit: malogranatum et palma et malum, et omnia ligna agri aruerunt. Ficus est dulcedo contemplationis. {F} Malogranatum, unitas fraternitatis: quia continet sub uno cortice multa grana. Palma que figuram exprimit manus, est exemplum boni operis. Malum quod est odoriferum est odor bone opinionis. Hec omnia deficiunt in viris ecclesiasticis. Ad seculares autem pertinet quod ligna agri aruerunt.
a Mi. 7.
marg.| {G} ¶ Maturi fructus manu colliguntur vel ne ledantur supponitur aliquid molle: sic Dominus. quodammodo manum suam animabus sanctis quasi maturis fructibus colligendis supponit, que mollis est et fortis. Mollis ideo non leduntur unde, Si ceciderit iustus non collidetur quia Dominus supponit manum suam. Ideo suavis et mollis quia vncta est, et propter suavitatem dicitur sinus Abrahe. Quia fortis dicitur, non est qui de manu tua possit eruere. Ideo dixerunt ad Ioseph Egyptii. Salus nostra in manu tua est. Hinc consuetum est quod in morte, anima fidelium Domino commendatur. Commendamus tibi domine animam famuli tui propter verbum quod dixit Christus: pater in manus tuas commendo spiritum meum. Non tamen tantum intellexit spiritum sui corporis naturalis: sed et mystici: et hoc fit ad demones arcendos, qui egredienti ponunt insidias. sicut muri murilegus ad exitum foraminis: unde beatus Martinus dixit : “Quid hic astas cruenta bestia?” etc. Et quidam decedens susurrabat beate virgini : « Iter para tutum »b. Et propter hoc cantatur ad sepulchrum : « Occurrite sancti Dei ». In huius commendationis figuram offertur sacerdoti denarius. {H} Quorundam tamen anime non recipiuntur a Domino quia peccatis deformantur. {1.122v} Quia secundum legem non dicitur rem reddere qui non reddit in valore. Unde « et ipsi de manu tua depulsi sunt ». Sed potius reddendum erat cum usuris bonorum operum. Unde Mt. 25 « Nonne oportuit te committere pecuniam meam nummulariis, et veniens ego recepissem utique quod meum est cum usura ? » Et Ecclesiastici 18c : « Ne fueris mediocris in contentione ex fenore » etc.
b Hymne « Ave maris stella » des fêtes de la Vierge Marie.
c Sir. 18.
marg.| ¶ Leccatores comedunt fructus etiam non maturos scilicet blezeaus. Quibus similis est diabolus. Unde Is. xxviii : « Quasi temporaneum ante maturitatem autumni quod cum aspexerit videns statim ut manu tenuerit, vorabit illud ».
Numérotation du verset Ps. 30,7 
Sermo 63
prol.|A De vanitate et vacuitate creaturarum, precipue hominum. In Psalmo 30 2
A ¶Codd. : sermo 59 : P14594
2 om. codd.
Odisti observantes vanitates supervacue.
marg.| {I} Omnis creatura et quicquid temporale est et transitorium est, dicitur vanitas et vacuitas comparatione sui ipsius id est quantum in se est, comparatione nostri, et creatoris. Comparatione sui vana: comparatione nostri vanior. comparatione creatoris vanissima. Comparatione sui vana. nostri vacua, creatoris superuacua. Comparatio sui id est in se vana, quia deficit ab esse, et non est nisi possibile. Unde legitur Gn. 8 quod Noe primo emisit columbam, et cum non inveniret ubi pes requiesceret reversa est ad archam. Secundo egressa reportavit ramum olive virentibus foliis. {K} Primus exitus columbe significat primum modum contemplationis, quo consideramus quid creatura ex se sit: et invenitur quod nihil. et hoc est quod columba nihil invenit. Secundus exitus columbe est secundus modus contemplationis quo consideramus quid sit ex dono Dei: et invenimus quod quodam creatura, imago creatoris, vestigium eternorum. et hoc est quod columba ramum {1.123r} virentem retulit.
marg.| ¶ Comparatione creatoris vanissima et superuacua. Unde Is. 40 Omnes gentes quasi non sint: sic sunt coram ipso: et quasi nihilum et inane reputate sunt ei. Unde Sapientie 11d Tamquam momentum statere sic est ante te orbis terrarum, et tamquam gutta roris antelucani, qui descendit in terram.
d Sap. 11.
marg.| {L} ¶ Quantum ad nos vacua: quia non implent sed inflant ut ventus, vel non satiant, sed sitim vel famem provocant: non fulciunt, sed innitentem decipiunt. Non implent, quia solida non sunt. sicut de archa vacua licet plena vento dicitur quod nihil est in archa. non reputatur enim aliquid ventus: sic nec terrena. Unde Iob. 26 Qui extendit Aquilonem super vacuum et appendit terram super nihilum. {M} Aquilo ventus gelidus et constrictivus significat cor congelatum quod constringitur per avaritiam retinendi: et extenditur per cupiditatem acquirendi. sed super vacuum extenditur dum temporalia appetuntur. de constrictione habes Sir. 27 Sicut in medio compaginis lapidum palus figitur, sic inter medium emptionis et venditionis angustiabitur homo peccatis. Et Iob. 41 dicitur. Cor eius indurabitur tamquam lapis et stringetur quasi malleatoris incus. De extensione Is. 5 Ve qui coniungitis domum ad domum. et Amos 1e Super tribus sceleribus filiorum Ammon et super quatuor non convertam eum, eo quod dissecuerit pregnantes Galaad ad dilatandum terminum suum. {N} Sed recte dicuntur extendi super vacuum, sicut quoddam genus corii quod vulgariter dicitur maisgueiz seu megeit, quod quantum ex una perte extenditur, ex alia constringitur. Item non implent: quia nec concupiscibilis voluptate, nec rationalis scientia, nec irascibilis gloria impletur. De concupiscibili dicitur Ecclesis 5 Avarus non implebitur pecunia, et qui amat divitias fructum non capiet ex eis. Quam rationalis non impleatur scientia. Patet Ecclesis 1 Cuncte res difficiles, nec potest homo eas {1.122v} explicare sermone. Non satiatur oculus visu nec auris auditu impletur. Quam nec inani gloria irascibilis: patet, quia si omnes lingue hominum solverentur in laudes, non sufficerent glorioso. Querit semper quid de se dicatur. Persius. Et verum, inquit, amo, verum mihi dicito, de me Quis populi sermo? Ideo dicitur Prv. 23 {O} Quomodo probatur in conslatorio argentum et in fornace aurum, sic probatur homine ore laudantis. Signum autem quod temporalia non implent, est continua attractio. Vacuum enim naturaliter attrahit sibi. Non implent sed magis inflant. Quia et scientia et pecunia faciunt superbire. De scientia dicitur. 1Cor. 8 Scientia inflat. Pecunia etiam inflat. Unde cupidus significatur per hydropicum quem Dominus curavit. Et Ovidius : « Sic quibus intumuit venter suffusus ab unda ». Vana gloria inflat. Unde 1Cor. 4 Discatis ne supra quam scriptum est unus adversus alterum infletur pro alio. Quid habes quod non accepisti etc. Boetius : « O doxa doxa, nihil aliud in libris mortalium facta quam in flatio aurium. Magna non satiant, sed sitim provocant ». Unde Prv. 30f : « Tria sunt insatiabilia et quartum quod numquam dicit sufficit. Infernus, et os vulve, et terra que numquam satiatur aqua. Ignis vero numquam dicit sufficit ». Infernus est superbia. Quia ei debetur inferior locus. « Os vulve » : luxuria iuvenalis de Messalina imperatrice. Et lassata viris nondum satiata recessit. Terra : cor avari ; ignis : cor cupidi, vere non satiant ; unde Aggei 1g : « Comedistis et non estis saturati ».
e Am. 1.
f Prv. 30, 15-16.
g Agg. 1.
marg.| ¶ Item sitim provocant. Sir. 23 Anima calida quasi ignis ardens non extinguetur etc. Is. 29 Sicut somniat esuriens et comedit, cum autem fuerit experge factus vacua est anima eius etc. Et Ovidius : « Quo plus sunt pote plus sitiuntur aque ».
marg.| {P} ¶ Non fulciunt sed innitentem fallunt, unde Is. xxxvi : « Ecce confidis super baculum {1.124r} harundineum » etc., cui si innixus fuerit homo, intrabit manum eius et perforabit eam. Qui ergo innititur temporalibus que diligit, est sicut naufragus qui heret herbis in aqua que fragiles sunt, et ei non solum auxilio non sunt, sed implicant pedes eius. et citius perire faciunt. Quod significatur. 3Rg. in fine : « Naves que navigaverunt in Ophir propter aurum ire non poterant et confracte sunt ». Ophir herbosum vel infirmum significat divitias temporales. Quia sicut herbe non valent liberare eis inherentem, ita neque divitie eis innitentem. Sir. 5 : « Noli attendere ad possessiones iniquas et ne dixeris, est mihi sufficiens vita. » Nihil enim proderit in tempore vindicte et obductionis. et hoc est quod Ophir interpretatur infirmum. Et sicut herbe implicantes sunt causa corporalis: ita etiam divitie impedientes sunt causa spiritualis naufragii. Hereas ergo tabule firme veritatis, de qua dicitur Io. viii : « Veritas liberabit vos ». Ideo hic de Domino, qui est veritas, dicitur. « Odisti observantes vanitates supervacue » etc. Veritas enim vanitatem non amat.
Numérotation du verset Ps. 30,12 
Sermo 64
prol.| ¶ De visis imitandis et vitandis. In Psalmo 30 3
3 om. codd.
Qui videbant me foras fugerunt a me.
marg.| {A} Tria sunt que maxime in interiori aspectione intuenda sunt scilicet Christus. Sanctorum conversatio. mundus. Prime due inspectiones sunt ad imitationem. Tertia ad fugam. Christum extetiori visione intuentur, qui intuentur paupertatem eius tantum, humilitatem, passionem. propter hoc mundani et carnales et vani, quia Christum intuentur, tantum exterius, fugiunt ab eo. Quia prudentia mundi querit divitias: et abhorret paupertatem. Sapientia {1.124v} mundi gloriam et fugit humilitatem. Prudentia carnis, delicias et obhorret crucis amaritudinem. {B} Unde dicit. Qui videbant me foras etc. Noli ergo intueri exterius Christum sed interius inspice, quia invenies sub paupertate inestimabiles divitias. Sub humilitate gloriam. Sub amaritudine crucis, delicias. De primo dicitur Mt. 5 Beati pauperes quoniam ipsorum est regnum celorum. De secundo Lc. 14. Qui se humiliat exaltabitur. Et Sir. 11 Erexit eum ab humilitate etc. De tertio Matthei 5°h : « Beati qui lugent » etc. Hi sunt thesauri absconditi. de quibus Dt. 33 Inundationem maris quasi lac sugent, et thesauros abseonditos arenarum. Sub arena thesaurus absconditur, quia sub sterilitate paupertatis, divitie inveniuntur. Ideo dixit angelus ad Tobiam. 5 Exentera hunc piscem, et cor eius, et fel reponentur tibi. {C} Sunt enim hec necessaria ad medicamenta utiliter. Piscis est Christus: hunc piscem quidam non faciunt nisi exsquamare, qui exteriora Christi considerant dum interiora eius non attendunt. ideo piscis exenterari solet ut fel et huiusmodi amara extrahantur. Tales comedunt piscem cum felle. Docebat autem angelus quod fel non erat comedendum: sed felle oculi inungendi. Oculus est anime intellectus, oculum felle inungimus: quando amaritudinem passionis Christi recogitamus. Hoc est collirium de quo Apocalypsis 3 Collirio inunge oculos tuos ut videas. Item nec iecur comedendum sed igne comburendum, quia fumus eius exterminat omne genus demoniorum. demon sciens interpretatur. {D} Tria sunt demonia, prudentia mundi, prudentia diaboli, prudentia carnis. Qui sub paupertate Christi considerat latere divitias celi, contemnit prudentiam mundi. Qui sub humilitate Christi considerat latere gloriam regni Dei {1.125r} facile contemnit sapientiam diaboli, qui querit gloriam mundi. Qui sub amaritudine passionis Christi eonsiderat latere eterne felicitatis premia, contemnit prudentiam carnis: que non attendit nisi transitoriam voluptatem: et sic omne genus demoniorum exterminatur.
h Mt. 5, 5.
marg.| {E} ¶ Similiter conversatio sanctorum sive religio non est exterius: sed interius inspicienda et emulanda. Mundani eam vident exterius et obhorrent et dicunt eam desertum propter tria. De sertum enim habet inamenitatem, sterilitatem, solitudinem. Similiter religio inamenitatem habet in habitus vilitate: sterilitatem in penuria cibi et potus: solitudinem in sequestratione a consortio mundi, et ideo a multis contemnitur: sed non attendunt quod habeat sub inamenita te delectationem et pulchritudinem. Unde Ct. 1 dicit sponsa: Nigra sum sed formosa. Et ite. Ct. 4 Quam pulchra es amica mea etc. absque eo quod intrinsecus latet. Ideo comparatur nuci que exterius amara est intus autem sapida. Frange nucleum et dulcedinem invenies. Unde dicitur in Ct. 6 Secundum. Septuaginta interpretes: Dilectus meus descendit in ortum meum. Sub sterilitate fecunditatem. Unde cum diabolus temptar et Dominum in deserto de gula: Respondit Dominus. Non in solo pane vivit homo. Sic spiritualem docens satietatem non carnalem attendere. Unde Is. li. Ponam desertum eius delicias et solitudinem eius quasi hortum Domini. Sub solitudine solatiorum frequentiam. Quia angelorum et internarum consolationum visitationem. Unde « secundum multitudinem dolorum meorum con.t.1a.m. et constituisti diem solemnem in con. » Et in fine. temptationis Dominice dicitur quod angeli ministrabant ei et Os. 1 Ducam eam in solitudinem et loquar ad cor eius. Hinc dicitur Ex. {1.125v} 3 Quod Moyses minavit oves Ietro ad interiora deserti. Moyses significat Christum vel gratiam, oves Ietro mundas et obedientes cogitationes liberi arbitrii. Oves istas ducit Moyses ad interiora deserti quando per intellectus donum interiora religionis facit inspicere, ut cogitationes mentis ibi pascantur. Et attende quod cum Moyses minasset oves ad interiora deserti, vidit visionem magnam, quod scilicet rubus arderet et non consumeretur. {F} Rubus ardet et non consumitur quando homine paupertate vel tribulatione examinatur et illuminatur et non consumitur. Iuxta verbum apostoli. 1Cor. 4 Maledicimur et benedicimus: et persecutionem patimur et sustinemus. Exteriora deserti tantum vident: qui magis emulantur exteriorem conversationem sanctorum, ut habitum et tonsuram, quam intentionem ut hypocrite. de quibus Iob. 30 Qui manducant herbas et arborum corticem id est exteriora sanctorum satagunt imitari. Et iterum. Iob iiii. « Exspectet lucem et non videat lucem nec ortum aurore surgentis. » ubi dicit Gregorius : Ortum aurore non viderunt qui cum opera iusti vident, intentionem non pensant, imitantes unde foris laudentur, non unde intus ad bonum surgant.
i Iob. 3, 9
marg.| {G} ¶ Similiter mundus non exterius est considerandus: sed interius conspiciendus. Qui exterius vident mundum: credunt ibi esse amenitatem, copiam, solatium: sed si inspicerent interius invenirent sub amenitate inamenitatem et horrorem. Unde Gn. 13 « Vidit Loth omnem terram circa regionem Iordanis que universa irrigabatur antequam subuerterat Dominus Sodomam et Gomorram, ut paradisus Domini et sicut Egyptus venientibus in segor. Egyptus interpretatur luctus, vel tenebre, cum autem premiserat sicut paradisus Domini: subiungit sicut Egyptus. Sub falsa copia sterilitatem. Unde { CXXVI r } Aggei. 1 Comedistis et non estis saturati. Hoc alibi. Sub solatio desolationem. Et hoc etiam in futuro. Hinc iuxta verbum Senece : “Mel musce sequuntur frumentum formice, cadavera lupi” etc. hominem non sequitur turba ista sed predam. In futuro, quanta cumque circumstet te turba nepotum, et ministrorum: ad solitudinem redigeris. Hec est solitudo hierecontina id est lunaris, propter mutabilitatem, in qua comprehensus est Sedechias et ductus in reblata, ut habetur Ier. 39 Et ibi exoculatus est etc. hoc videt qui interius inspicit mundum. Unde de Ninive que interpretatur speciosa. Dicitur Nau. 3 Omnis qui viderit te resiliet a te. Et in eodem : « Intra lutum et calca, et subigens tene laterem ».
Numérotation du verset Ps. 30,20 
Sermo 65
prol.| De duplici dulcedine scilicet gratie et glorie. In Psalmo 30 4
4 om. codd.
{H} Quam magna multitudo dulcedinis tue do<mine> quam abscondisti timentibus te.
marg.| Duplex est dulcedo Domini. prima gratie, secunda glorie. Dulcedo gratie est multa, magna, absconsa. Absconsa quidem, sed timentibus. Magna: quia diluvium culpe siccat et si fuerit magnum, ut Os. 4 Maledictum et mendacium, et furtum, et adulterium, et homicidium inundaverunt super terram, et sanguis sanguinem tetigit. Diluvium gratie superabundavit diluvium culpe. Unde Sir. 39 Benedictio illius quasi fluvius inundabit etc. de hoc diluvio dicitur Ps. Dominus diluvium inhabitare facit et sede. rex ineter. tunc primo sedebit in domo quiete quasi post naufragium hostium id est victoriam vitiorum. Ideo dicitur ad Romanos 5 : « Ubi superabundavit delictum » etc. Post : Non sicut delictum ita et donum, quasi dicat multo plus.
marg.| {I} ¶ Multa est quantum ad numerum. Unde sicut dicitur : « Misericordia super { CXXVII v } exaltat iudicium, quantum ad magnitudinem: ita dicitur, Misericordie eius non est numerus. Nulla potest geometria magnitudinem mensurare. nulla arithmetica multitudinem numerare. Hec duo debet considerare peccator ne desperet, vel de magnitudine peccati: tunc enim debet per oculis habere misericordie magnitudinem: vel de multitudine peccatorum, quia tunc debet spectare ad misericordiam infinitam. Ideo dixit David penitens : « Miserere mei Deus secundum magnam misericordiam tuam » etc. « et secundum multitudinem » etc. Sunt quidam qui monstruose peccaverunt et enormiter, de quibus Osee ix : Profunde peccaverunt sicut in diebus Gabaa. quod interpretatur vallis vel declivum, quod significat obscura et occulta peccata. de quibus Prv. 18. Impius cum venerit in profundum vitiorum contemnit. Isti cum deberent attendere misericordie Dei magnitudinem, non attendunt. sed sibi eclipsim faciunt per obiectum peccati sui. ut non luceat super eos misericordia Dei. Sic et sacerdotes qui exhorrent magnitudinem peccati: eandem eclipsim patiuntur. tales subtrahunt Domino quos lucrifacere deberent: contra quos dicitur Is. lxv. Qui dicunt recede a me, non appropinques mihi. quia immundus es. isti fumus erunt in conspectu meo, ignis ardens tota dic.
marg.| {K} ¶ Sunt qui considerant multitudinem peccatorum, que totiens iteraverunt: et dicunt sibi iuxta illud Ier. 2 Quam vilis facta es iterans vias tuas. Bene quidem faciunt, si tamen alterum oculum habeant ad multitudinem misericordie Dei. que redeunti non claudit gremium. Et si iteras confessionem et penitentiam, non tedet eum iterare misericordiam. Neque hoc reputat nugationem sive inutilem repetitionem. Unde Ier. 2 Quam vilis, non hoc dicit propter iterationem tantum sed contra animam loquitur que iustificat se, et non vult consiteri peccatum. Unde premittitur. { CXXVII r } Dixisti absque peccato, et innocens ego sum. Ecce iudicio contendam tecum eo quod dixeris non peccavi. quam vilis etc. et ab Egypto confunderis sicut confusa es ab Assur. Assur interpretatur dirigens, et significat super biam. Egyptus tenebre vel luctus, et significat luxuriam, que querit tenebras et cuius voluptas luctum meretur, quasi dicat sicut prius contaminata es per superbiam, ita adiicies ut polluaris per luxuriam. Hinc est quod Dominus dicit Io. 11 Eamus iterum in Iudeam. Dicunt ei discipuli, Rabbi: nunc querebant te Iudei lapidare: et iterum vadis illuc? Iudei sunt confitentes. Iudei quodammodo lapidant Christum: quotiens confitentes post confessionem peccatum iterant. Unde in Psalmoj « Supra dorsum meum fabricaverunt peccatores, prolongaverunt iniquitatem » etc. Sed ob hoc pius Iesus non dimisit iterum ire in Iudeam. 1 ad iteratam confessionem. {L} Non est ergo contemnenda confessionis iteratio. quia totiens venit iterum et iterum Dominus in Iudeam: quod in Iudea Lazarum suscitat ut dicitur Io. 11 Sic et te licet quatriduanum et fetentem suscitabit. Unde quod Petro dixit cui claves tradiderat, intelligant sibi dictum omnes sacerdotes. Mt. 18. Querenti Petro si septies dimitteret. Respondit, Non dico septies, sed septuagies septies id est quotienscumque petierit. Unde quia contra magnitudinem et multitudinem peccatorum opponitur magnitudo et multitudo misericordie Dei: dicitur Lc. 22 Ibat Iesus secundum consuetudinem in montem olivarum. Mons propter molem et magnitudinem, olivarum pluraliter, propter misericordie multitudinem. Mentitus est Cain, cum dixit Gn. 4 Maior est iniquitas mea quam ut veniam mereatur etc. Quia nec quantum ad quantitatem nec quantum ad numerum erat minor misericordia seu gratia Dei.
j Ps. 128, 3.
marg.| {M} ¶ Absconsa est medicina, contraria enim est medicine corporali. spiritualis anime medicina. Quia illa sub { CXXVIII v } aliqua dulcedine abscondit et involuit amaritudinem pillularum vel potus medicinalis. Hec autem econverso sub amaritudine abscondit dulcedinem. Ideo desponsa dicitur Ct. 4 Mel et Iac sub lingua tua. Et Ct. 6 Descendi in hortum meum etc.
marg.| {N} ¶ Hec dulcedo absconditur tripliciter. Sub amaritudine penitentie, Sub tribulatione vel infirmitate. Sub cauta dissimulatione. Sub amaritudine penitentie scilicet vigiliarum, ieiuniorum, et huiusmodi lacrimarum et gemituum cordis et rugituum. Et hoc est quod dicitur Iud. 13 Examen apum in ore leonis erat. et de comedente exivit cibus, et de forti dulcedo. {O} Leo rugitum habens terribilem, significat penitentem. Nam et penitens rugitum cordis habet. Unde rugiebam a gemitu cordis mei. ad rugitum leonis animalia figunt pedem. Et ad rugitum penitentie se motus animales. sistunt. Leo suscitat catulos suos ad rugitum suum tertia die. Catulus leonis novus homo qui post confessionem, contritionem, satisfactionem die tertia resuscitatur. De hoc catulo dicitur Dt. 33 Dan, catulus leonis fluet largiter ex Basan id est ex confusione peccati lacrimis exundabit. De tertia die Os. 6 Vivificabit nos post duos dies, in die tertia suscitabit nos. In maxilla ergo leonis fauus invenitur, quando sub rugitu penitentie, misericordie divine dulcedo sentitur qua animareficitur. Unde Iob. 3 dixit, Antequam comedam suspiro, et tamquam inundantes aque rugitus meus.
marg.| {P} ¶ Sub tribulatione vel infirmitate absconditur misericordia. Quia quando huiusmodi flagella immittit Deus non recte intelligenti videtur iratus, sed non est: et sicut dilectionem ira zeli abscondit: sic flagellum, misericordiam: et hoc est quod dicitur Is. lix. Opertus est Deus quasi pallio zeli. Immo quia diligit, flagellat. Sir. 30 Qui diligit filium assidua ei flagella etc. Et Prv. 3 Quem enim diligit { CXXVIII r } Dominus corripit. Et Hbr. 12 Flagellat omnem filium quem recipit.
marg.| {Q} ¶ Sub cauta dissimulatione quam pater facit filio. cui non vult arridere ne filius insolescat, sic per prosperitatem suis Dominus non arridet ne inde superbiant. et se per securitatem negligant. Unde Sir. 30 Lacta filium et paventem te faciet etc. et Sir. 7 Filie tibi sunt serva corpus illarum et non ostendas hilarem faciem ad illas.
marg.| {R} ¶ Absconsa timentibus et non quibuscumque. timentes enim sunt pauperes spiritu. quibus divitie celestes servantur. Unde Beati pauperes: quoniam ipsorum est regnum celorum etc. et illud, Parasti in dulc. tua. pau. de timentibus enim dicit quia timor asperitatem habet et saporem acidum sicut viridis fructus. Unde in prima canonica Io. 4 Timor penam habet, sed a diligentibus Dominum non sentitur. Ideo in eodem: perfecta caritas foras mittit timorem. Et Io. 15 Iam non dicam vos servos etc. Quia quecumque au. etc. Timor pertinet ad servum: caritas ad amicum cui revelantur secreta. Ideo dicitur Sir. 2 Qui timetis Deum diligite eum et illuminabuntur corda vestra.
Numérotation du verset Ps. 30,24 
Sermo 66
prol.| ¶ De superbia quare sit precipue detestanda. In Psalmo 30 5
5 om. codd.
{S} Retribuet6 Dominus abundanter facientibus superbiam.
6 Retribuet ] Et praem. Angelica
marg.| Quia superbia specialia habet in culpa: singularitatem meretur in pena. Primum speciale est quod superbia non potest pati similem sibi. Alii peccatores sibi similibus sociantur. Quia fures furibus. Unde Prv. 1 Marsupium unum sit omnium nostrum. et In Psalmo : « Si videbas furem currebas cum eo » etc. Is. i : « Omnes principes tui infideles socii furum. Fornicariis fornicarii adiunguntur. Unde Ez. 19 : « Qui se iungit fornicariis, nequam erit ». Gulosi gulosis sociantur. Prv. 23 { CXXIX v } Vacantibus potibus et vocantes symbola consumuntur. Ideo etiam maculis comparantur quia sibi coherent. Unde in epistola Iude 1k"Hi sunt in conviviis suis macule" etc. Dicitur Sir. 27 generaliter: Volatilia ad sibi similia iunguntur. Superbus autem non patitur consortium superbi. Unde Gn. 13 Dicitur quod pastores Abraham et Loth rixati sunt et non poterant habitare simul. Unde Lucanus : Nulla fides regni sociis, omnisque potestas, Impatiens consortis erit. Et hoc est quod gallice Erreur ! Signet non défini. dicitur: « duo grossi non possunt simul enim in uno sacco ». Duo superbi sunt que si duo corpora spherica, et propter tumorem (quia sphera tumorem habet) se non nisi in puncto contingere possunt et se inbicem compungunt.
k Iud. 1, 12.
marg.| {T} ¶ Secundum speciale est quod superbus quod in se odit in alio diligit scilicet humilitatem quam in alio diligit, in se odit. In alio odit superbiam in se diligit eam. Unde Sir. 13 Sicut abominatio est superbo humilitas, sic et execratio divitis pauper. Et Amos. 2 Qui conterunt super pulverem terre capita pauperum, et viam humilium declinant.
marg.| {V}¶ Tertium quod suo contrario velat se. Unde beatus Bernardus. Gloriosa res est humilitas qua ipsa quoque superbia se palliare appetit ne vilescat. Et Sir. 19 Est qui se nequiter humiliat Bernardus : vultus dimittitur, prosternitur corpus aliquas tibi lachrimulas extorquent si possunt. vocem suspiriis verba gemitibus interrumpunt. Et Sir. 12 Et si humiliatus vadat curuus abiice animam tuum: et custodi te ab illo.
marg.| {X}¶ Quartum quod de suo contrario nascitur: quia de ipsa humilitate. Unde Bernardus : « Superbia natione celestis, latet sub cinere et cilicio. Et In Psalmo « Vox Domini confringentis cedros et con. Dominus cedros Libani » id est illos qui de candore et magnitudine virtutum superbiunt. Alibi « Qui sedes in Libano et edificas in cedris ». Ier. 12 { CXXIX r } « Quid facies in superbia Iordanis ? » Iordanis interpretatur descensus. Quid ergo Iordanis superbia, nisi superbia de humilitate nata?
marg.| {Y}¶ Quintum, quod de sua morte et quorumcumque vitiorum morte oritur: ut phenix de suis cineribus que est unica avis: sic et superbia singularis. Unde 1Mcc. 6 Vidit Eleazar bestiam loricatam loricis regis, et erat eminens super omnes bestias, et supposuit se et occidit eam, et cecidit in terram super ipsum, et mortuus est illic. Elephas est superbia, quia sicut elephas excedit cetera animalia corporis quantitate, ita et superbi ceteros cordis elatione. Ideo dicitur bestia supereminens ceteris. Quare In Psalmo dicitur. Domine non est exaltatum cormeum: neque elati sunt oculi mei: neque ambulavi in magnis etc. Elephas non potest sicut camelus genua flectere: et superbia semper erectus non potest se submittere. Unde Iob. 15 Cucurrit adversus Deum collo erecto etc. Hec bestia loricis regis loricata dicitur. Quis est iste rex, nisi de quo Iob. 41 Ipse est rex super omnes filios superbie? Peccatum proprium diaboli est superbia: unde superbi quasi commilitones et socii diaboli, quasi eisdem vestibus, eisdem armis induti sunt. Recte ergo dicitur de superbie bestia quod regis armis seu loricis erat loricata. Eleazar hanc bestiam supponendo se occidit: quia nullus superbiam nisi per humilitatem vincit: et a mortua bestia victor opprimitur, quando de ipsius superbie victoria animus delectatus inaniter extollitur. Et sic de morte propria, superbia nascitur.
marg.| {Z} ¶ Sextum, quod eos quos vult sibi esse dissimiles ex convictu facit esse consimiles scilicet superbos. Unde Sir. 13 Qui tetigerit picem inquinabitur ab ea etc. et qui communicaverit superbo, induet superbiam.
marg.| ¶ Septimum, quod extendit se ultra quam possit. {Aa} Unde { CXXX v } Is. 16 Audivimus superbiam Moab: superbus est valde. Superbia eius et arrogantia plus quam fortitudo eius. {Bb}
marg.| ¶ Hinc est quod superbia singularis erit in pena. Unde Dominus in utroque adventu venit accinctus ad destruendum superbiam. In primo quasi medicus causam egritudinis inuestigans, ut contraria contrariis curaret, humilitatem exhibuit. Unde dixit. Discite a me, quia mitis sum et humilis corde: et non exteriori simulatione. In secundo, ad eam penitus extirpandam et damnandam veniet quasi chirurgicus cum igne. Unde Is. 2 Incuruabitur altitudo virorum, et exaltabitur Deus solus in die illa. {Cc} Hinc est quod cum Dominus in omni culpa puniat citra merita, et in omni opere bono remuneret supra merita, sicut dicitur Is. 39 Qui mensus est pugillo aquas, et palmo celos ponderavit. Metitur pugillo aquas id est peccatores, quando eos citra merita punit, palmo celos ponderat, quando ultra merita celestium et spiritualium virorum remunerationem extendit. Si posset pati misericordia: in hoc peccato penam totam penitus exerceret, et quomodo cumque agatur cum superbo, plus quocumque alio peccatore accedet ad plenam mensuram. Et ideo dicitur Os. 5 Respondebit Israel arrogantia sua in facie eius.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 30), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 03/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_30)
Signaler un complément d'information

Notes :