Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Philippus Cancellarius

Biblia communis

Psalmus 103

Numérotation du verset Ps. 103,1

¶Psalmus David.

¶Codd. : (Ps. 103) Δ ( ω 1 ω² T79 ) Rusch Ps-G | Psalmus David Rusch cum Ps-R ] Ipsi David Ps-G D30

Numérotation du verset Ps. 103,I

Benedic anima mea Domino ¦

Domine

Deus meus

magnificatus es vehementer.

Numérotation du verset Ps. 103,II

Confessionem et decorem induisti ¦

Numérotation du verset Ps. 103,2

amictus lumine sicut vestimento.

Numérotation du verset Ps. 103,III

Extendens

celum

sicut pellem ¦

Numérotation du verset Ps. 103,3

qui tegis aquis¹

¹ aquis Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Δ Rusch] in praem. Ps-G (R F C I M* Ψ^B*) cum Ps-R

superiora eius.

Numérotation du verset Ps. 103,IV

Qui

ponis nubem ascensum tuum ¦ qui ambulas

super pennas ventorum.

Numérotation du verset Ps. 103,4 V

Qui facis angelos tuos spiritus ¦

et ministros tuos ignem urentem.

Numérotation du verset Ps. 103,5 VI

Qui fundasti terram super stabilitatem suam ¦

non inclinabitur in seculum seculi.

Numérotation du verset Ps. 103,6 VII

Abyssus

sicut vestimentum amictus eius ¦ super montes stabunt aque.

Numérotation du verset Ps. 103,7 VIII

Ab increpatione tua fugient ¦

a voce tonitrui tui

formidabunt.

Numérotation du verset Ps. 103,8 IX

Ascendunt

montes

et descendunt campi ¦

in locum quem fundasti eis.

Numérotation du verset Ps. 103,9 X

Terminum posuisti quem non transgredientur ¦ neque convertentur

operire terram.

Numérotation du verset Ps. 103,10 XI

Qui emittis

fontes

in convallibus ¦ inter medium

montium

pertransibunt

aque.

Numérotation du verset Ps. 103,11 XII

Potabunt

omnes

bestie

agri ¦

exspectabunt

onagri in siti sua.

Numérotation du verset Ps. 103,12 XIII

Super

volucres celi

habitabunt ¦ de medio petrarum

dabunt voces².

² voces Ps-G (Ψ^B² V) D30 Ω Δ Rusch Clementina cum Ps-R (voces suas)] vocem Ps-G ( cett. codd. et nonnulle edd. )

Numérotation du verset Ps. 103,13 XIV

Rigans

montes de superioribus suis ¦

de fructu

operum

tuorum

satiabitur terra.

Numérotation du verset Ps. 103,14 XV

Producens

fenum

Iumentis ¦

et herbam

servituti hominum.

Numérotation du verset Ps. 103,XVI

Ut³

³ Ut D30 Cor2 etc Et Ω ^M (hapax)

educas panem⁴

⁴ educas] educat D30 (hapax)

de terra ¦

Numérotation du verset Ps. 103,15

et vinum

letificet⁵

⁵ letificet Ps-G (Ψ^B V D) D30 Ω^S Δ Rusch edd. cum Ps-R (nonnulli codd.) Ps-Moz] letificat Ps-G cum Ps-R (H M N* S D X)

cor hominis.

Numérotation du verset Ps. 103,XVII

Ut⁶ exhilaret faciem in oleo ¦

⁶ Ut D30 ω¹ T79 Rusch] Et ω² (hapax)

et panis

cor hominis confirmet⁷.

⁷ confirmet Ps-G (Φ^RP Ψ^B V D) D30 Ω Δ Rusch edd confirmat Ps-G ( cett. )

Numérotation du verset Ps. 103,16 XVIII

Saturabuntur

ligna campi^†

et cedri

Libani

quas

plantavit ¦

Numérotation du verset Ps. 103,17

illic

passeres nidificabunt.

Numérotation du verset Ps. 103,XIX

Herodii

domus

dux est eorum^†

Numérotation du verset Ps. 103,18

montes

excelsi

cervis ¦

petra

refugium herinaciis.

Numérotation du verset Ps. 103,19 XX

Fecit lunam

in tempore⁸ :

⁸ tempore Ps-G ( R F Ψ B*) Rusch cum Ps-R ( cett. )] tempora D30 Ω Δ Ps-G cum Ps-R ( M K T D* edd. ) Ps-αγ Ps-Moz

sol

cognovit

occasum suum.

Numérotation du verset Ps. 103,20 XXI

Posuisti tenebras

et facta est nox ¦ in ipsa

pertransibunt omnes bestie silve.

Numérotation du verset Ps. 103,21 XXII

Catuli

leonum rugientes

ut rapiant ¦ et querant a Deo escam sibi.

Numérotation du verset Ps. 103,22 XXIII

Ortus est sol

et congregati sunt ¦

et in cubilibus suis

collocabuntur.⁹

⁹ <divisio.> sol D30 ω² T79 ] sol’ ω 1

Numérotation du verset Ps. 103,23 XXIV

Exibit homo

ad opus suum ¦

et ad operationem suam

usque ad vesperam¹⁰.

¹⁰ vesperam Ps-G (F M Q² W Φ^R²^GVP K Ψ^B V D) D30 Ω Δ Rusch cum Ps-R (nonnulli codd.)] vesperum Ps-G cum Ps-R etc.

Numérotation du verset Ps. 103,24 XXV

Quam magnificata sunt

opera tua

Domine^†

omnia in sapientia

fecisti ¦ impleta est¹¹ terra

¹¹ est] om. Ω^M

possessione tua.

Numérotation du verset Ps. 103,25 XXVI

Hoc

mare magnum et spatiosum

manibus¹² ¦

¹² manibus Ps-G (I* Φ^R* G* rell. codd. et edd. +VL311) cum hebr. (ידים) Ps-H ] ※manibus: Ps-G* ( R C I² Q Φ^R²GVP G² ) cum Hier. ep. 106; Hexapl. (Theodotion); om. Ps-R (+VL311) cum Vet. lat. Ps-Med (+ )

illic reptilia quorum non est numerus.

Numérotation du verset Ps. 103,XXVII

Animalia pusilla cum magnis ¦

Numérotation du verset Ps. 103,26

illic

naves

pertransibunt.

Numérotation du verset Ps. 103,XXVIII

Draco iste

quem formasti

ad illudendum ei ¦

Numérotation du verset Ps. 103,27

omnia

a te¹³ exspectant

¹³ a te Ps-G* (C plerique codd. et edd.) cum Ps-R et Vet. lat. ] ad te Q* V, te R F M*

ut des illis escam in tempore¹⁴.

¹⁴ tempore] + opportuno Ps-R ( S ) ( hapax )

Numérotation du verset Ps. 103,28 XXIX

Dante

te illis colligent ¦ aperiente

te manum tuam omnia implebuntur bonitate.¹⁵

¹⁵ <divisio.> tuam ω 1 ω² ] tuam’ D30 T79

Numérotation du verset Ps. 103,29 XXX

Avertente autem te faciem turbabuntur^† auferes

spiritum

eorum et deficient ¦

et in pulverem suum

revertentur.

Numérotation du verset Ps. 103,30 XXXI

Emitte¹⁶ spiritum tuum

¹⁶ Emitte Ps-G (R F M ² Q G ² Ψ^B V D) D30 Ω Δ Rusch cum Ps-R ] Emittes Ps-G

et creabuntur ¦

et renovabis

faciem terre.

Numérotation du verset Ps. 103,31 XXXII

Sit gloria Domini

in seculum ¦

letabitur Dominus in operibus suis.

Numérotation du verset Ps. 103,32 XXXIII

Qui respicit

terram

et facit eam tremere ¦

qui tangit

montes

et fumigant. ¹⁷

¹⁷ <divisio.> terram D30 ω² ] terram’ ω 1

Numérotation du verset Ps. 103,33 XXXIV

Cantabo Domino in vita mea ¦

psallam Deo meo quamdiu sum.

Numérotation du verset Ps. 103,34 XXXV

Iocundum sit

ei eloquium meum ¦ ego vero delectabor in Domino.

Numérotation du verset Ps. 103,35 XXXVI

Deficiant peccatores

a terra^† et iniqui

ita

ut non sint ¦

benedic anima mea Domino.¹⁸

¹⁸ <divisio.> terra⁺ D30 ω 1 ω² ] terra T79

Psalmus 103

Numérotation du verset Ps. 103,1
Sermo 215

^prol.| ¶ De confessione ad moniales. In Psalmo 103.

Confessionem et decorem induisti etc.

^marg.| { LXXVII r } {A} Considerandum hic est quod electi sunt vestis Domini. Quod confessio cum suis ancillis facit hanc vestem. De decore vestis in quibus consistit.

^marg.| ¶ Electi dicuntur Domini vestis, quia eis ornatur. Unde Is. 49 Omnibus his quasi vestimento vestieris. Quamdiu ergo permanent in munditia, eos habet pro vestimento: qua cito autem polluuntur, deponit eos. Unde Za. 3 Auferte vestimenta sordida ab eo: et dixit ad eum: abstuli a te iniquitatem tuam et indui te mutatoriis.

^marg.| {D} ¶ Qui ergo peccat quantum in se est Dominum spoliat: et qui permanet in sorde peccati quantum in se est dimittit eum nudum. Unde de ipsis potest intelligi illud Mt. 25 Nudus fui etc. Ideo dicit Is. 58 : Cum videris nudum operi eum. Reputat ergo nos Dominus, vestimentum et domum. Unde qui peccat expellit eum de domo et contumeliam facit ei. Et hoc est quod habetur ad Hebre 10 Quanto magis deteriora putatis supplicia qui filium Dei conculcaverit et sanguinem testamenti pollutum duxerit, et spiritui gratie contumeliam fecerit. Et Saper. 1 Spiritus sanctus discipline effugiet fictum, et corripietur a superveniente iniquitate.

^marg.| {C} ¶ Et attende quod dicit confessionem et deco. indu. et premisit confessionem. Est enim confessio que preparat Domino vestem, et habet ancillas sub se que serviunt. Dolor enim incidit vestem, timor consuit, lacrima lavat maculam, pudor autem colorat vestem. De actu ergo doloris habetur Ioel. 1 Scindite corda vestra et non vestimenta vestra. Timor consuit: est enim penetrativus. Unde Ps. « Confige timore tuo carnes meas ». De lacrima habetur similiter In Ps. « Lavabo per singulas noctes lectum meum, { ^{LXXVIII v} } lacrimis meis » etc. Et Ez. 16 Lavi te aqua et emundavi sanguinem tuum ex te. et Is. 1 Si fuerint peccata vestra quasi coccinum quasi nix dealbabuntur. Pictor autem colorat et primo inducit ruborem, qui quasi rudis primo substernitur colori lucidiori et ardentiori caritatis.

^marg.| {D} ¶ Est autem duplex pudor. Bonus et malus. Malus pro quo quis erubescit confiteri peccata et non erubescit peccare. Et hunc ruborem habet in sanguine peccati: et diabolus conculcat vestem suam in sanguine peccati, sicut fullo. Unde Ez. 16 Transiens in te vidi te conculcari in sanguine tuo. et Is. 9 Vestimentum concretum seu mixtum sanguine erit in combustionem et cibus ignis. Bonus pudor est quando quis erubescit de peccatis factis. de quo in psalmo Erubescant et conturbentur vehementer etc. Et ad Rm. 6^a : Quem fructum habuistis in quibus nunc erubescitis. Et sicut timor expellit timorem sic rubor ruborem. Post ruborem enim de peccatis accenditur anima igne caritatis: et hos duos rubores significat coccus bis tinctus. {E} De quo Ex. 35 Hinc est quod Ex. 12 precepitur postes intingi sanguine agni et superliminare. Per postes significantur penitentes qui domum ecclesie ingrediuntur. Per superliminare quod est superius: iam proficientes. Primi intinguntur sanguine id est rubore de peccatis. Secundi ardore caritatis. ideo dicitur Ct. 4 « Sicut vitta coccinea labia tua sponsa ». Labia pertinent ad confessionem, coccus ad utrunque ruborem. Et bene dicitur, sicut vitta coccinea. Quia quando quis labiis interiora conscientie exterius confitetur: fluxe cogitationes et carnales affectiones, quasi vitta capilli circa caput mentis restringuntur.

^a Rm. 6.

^marg.| {F} ¶ Perfectus decor in duobus consistit : in { ^{LXXVIII r} } candore et rubore. Confessio autem utrumque inducit, quia lavat et erubescere cogit. ideo recte dicitur, confessionem et decorem induisti. ideo dicitur Prv. 30 Purpura et byssus indumentum eius et Ct. 5 Dilectus meus candidus et rubicundus. Ad hec duo deserviunt oculi et os. Oculi enim lacrimis mundant et acquirunt candorem. {G} Labia confitentur et inducunt ruborem.

^marg.| ¶ Fullo est spiritus sanctus qui parat nobis hic vestimenta gratie. in futuro glorie. Unde Mc. 9 Et vestimenta eius facta sunt candida velut nix. et qualia fullo non potest super terram candida facere. Per multam anime conculcationem candor acquiritur. Unde et dicuntur linea, quia linum multo labore perducitur ad candorem.

Numérotation du verset Ps. 103,8
Sermo 216

^prol.| ¶ Quomodo montes sint contemplativi, et campi activi: et quomodo Dominus utrisque fundavit locum et posuit terminum. In Psalmo 103.

Ascendunt montes et descendunt campi in locum quem fundasti eis.

^marg.| Primo videndum quomodo per montes significentur contemplativi: per campos activi. Secundo quomodo Dominus utrisque locum fundavit. {H} Tertio quomodo utrisque terminum posuit.

^marg.| ¶ Montes sunt viri contemplativi propter tres montium proprietates. Mons enim aquas celitus susceptas inferiori terre influit: et ipsi sapientiam de quo Ioelis ultimo^b : « In illa die stillabunt montes dulcedinem ». Et Psalmista : « Suscipiant montes pacem et colles iustitiam ». Item mons solo pede terram tangit, et contemplativi terrena curant, tantummodo propter sustentationem. De quo { ^{LXXIX v} } 1Tim. 6 Habentes alimenta et quibus tegamur his contenti simus. Item mons est locus aptus munitionibus sic et ipsi defensio ni ecclesie. Unde diabolus illos precipue impugnat. Et de hoc conqueritur Ecclesia Idt. 4 Preoccupaverunt omnes vertices montium. Item mons locus aptus est speculationi. Unde Ier. 31 Statue tibi speculam, pone tibi amaritudines. Speculatorum est previdere insidias et ipsi maxime possunt prodere castrum. Unde Os. 5 Audite hec sacerdotes et attendite domus Israel et domus regis auscultate: quia vobis iudicium est: quoniam laqueus facti estis speculationi.

^b Ioel. 3, 18.

^marg.| {I} ¶ Campi autem sunt viri activi, campus est locus discursionis: et activi sunt in discursu. Unde Lc. 10 Martha satagebat circa frequens ministerium, et de Tobia dicitur eiusdem. 1 Statim exiliens de accubitu suo, relinquens prandium ieiunus properavit ad corpus, ut sepeliret. Item campus locus est pascualis: sic et boni activi prebent bona scilicet in alimentum indigentibus et sunt eis pascua que renascuntur consumpta, quia ex hoc magis abundant. Unde Is. 58 : Frange esurienti panem tuum » etc. Et statim subiungitur remuneratio, tunc erumpet quasi mane lumen tuum et sanitas. t. orietur. Item locus campestris facile a besiiis capitur, et activorum valde periculosus est status, quia dum sunt inter medias illecebras ab eis facile depascuntur: quia iuxta verbum Hiero. Nemo potest securus iuxta scorpionem dormire. {K} Et hoc est quod dicitur. Act. 24 Quam Paulo mittente sarmenta in ignem momordit eum vipera. Ignis est omnis tribulatio: in ignem mittit sarmenta qui in se per penitentie castigationem consumit infructuosa opera. Sed mordet eum vipera, dum latenter { ^{LXXIX r} } surrepit inepta vel inanis iactantia. Sarmenta prendit qui perversos mores corripit. In ignem manum mittit, qui comminatur penam eternam. {L} Ad electos autem pertinent tantum iste due vite. Unde Dt. 11 Terra ista montuosa est et campestris, de celo exspectans pluviam, quam Dominus Deus tuus semper immisit: et oculi eius in ea sunt, a principio anni usque ad finem eius. {M} Attende autem quod idem sunt montes et campi qui ascendunt per contemplationem, et descendunt per compassionem. Unde 2Cor. 5 Sive mente excedimus deosive sobrii sumus vobis. Locum autem fundavit Dominus Iesus campis id est activis, quia eis exemplum humilitatis prebuit. Non enim venit ministrari sed ministrare. Mt. 22 Unde dicit Mt. 11 Discite a me quia mitis sum et humilis corde. Et Io. 13 Exemplum dedi vobis ut quem admodum ego feci vobis, ita et vos faciatis Hunc locum dicitur fundasse prius: postea ascensum edificasse, de quo Amos. 9 Qui edificat ascensionem in celo etc. Item post resurrectionem fundavit in se locum contemplationis. Unde Mt. in fine discipuli abierunt in galileam in montem quem constituerat eis Iesus. {N} ¶ Sequitur :

^marg.| Terminum posuisti quem non transgredientur. Terminum enim posuit contemplativo de quo Sir. 3 Maiora te ne quesieris. Item terminum posuit activo. Unde Gn. 26 Ne descendas in Egyptum id est ne consideres malos tibi in exemplum.

Numérotation du verset Ps. 103,12
Sermo 217

^prol.| ¶ De anima comparata horto et arbori Danielis 4 et de angelis comparatis volucribus dulciter in arbore concinentibus et de fugatione eorum. In Psalmo 103.

Super ea volucres celi habitabunt: de medio petrarum dabunt voces.

^marg.| ^{{LXXX v}} {O} Primo videndum quod anima horto: angeli volucribus comparentur. Secundo quod dulces in ea concentus faciunt. Tertio qualiter ab ipsa compelluntur recedere.

^marg.| {P} ¶ Verno tempere solent in hortis volucres super arbores virides insidere et dulciter modulari: et est maxima delectatio illum concentum quem faciunt: sicut cithariste aut alii modulatores viellis, audire. Anima quadiu fuerit in statu gratie est quasi paradisus amenus, et quasi hortus Domini: quando in peccato, quasi desertum et solitudo. Unde Ioel. 2 Quasi hortus voluptatis coram eo: et post eum solitudo deserti. De hoc paradiso dicitur Sir. 40 Timor Domini sicut paradisus benedictionis: et super omnem gloriam operuerunt illum. De hoc horto Sir. 24 Signabo hortum plantationum et inebriabo partus mei fructum.

^marg.| {Q} ¶ Ad hunc hortum conveniunt volucres celi, id est angeli, qui per volucres designantur. Unde Iob. 28 Abscondita est ab oculis omnium viventium: volucres quoque celi latet id est angelos: qui licet sublimius intelligant aliis creaturis: sapientiam tamen Dei non plene percipiunt.

^marg.| {R} ¶ Ibi dulces concentus personant, dum cogitationes et sanctas affectiones inspirant, et sublimia secreta revelant. Et hoc recte dicitur fieri de medio petrarum id est de medio duorum testamentorum, quia maxime illis animabus divina mysteria revelantur et inspirantur, que sanctarum scripturarum scrutinio delectantur. Unde Ecclesiast. ultimo : « A iuventute mea investigabam eam, inclinavi modice aurem meam et accepi illam ». Et hoc est: meditatione mea exard. ig. Sicut enim ex collisione lapidum exilit ignis, sic ex applicatione verbi mentis et verbi legis. Et hoc est: { ^{LXXX r} } de medio petrarum dabunt voces.

^marg.| {S} ¶ Voces ergo iste sunt inspirationes angelice. Dulcis vox inspirativa castitatis: vox autem est turturis. De quo Ct. 2 Vox turturis audita est in terra nostra.

^marg.| {T} ¶ Quando autem anima peccato polluitur ab angelorum visitatione destituitur: et tunc fit quasi vox illa: exeamus ab his sedibus. Et hoc significatur Dn. 4 Videbam, et ecce arbor in medio terre, et altitudo eius nimia: et magna arbor et fortis, et proceritas eius attingens celum. Aspectus illius usque ad terminos terre, folia eius pulcherrima: et esca universorum in ea. Subter eam habitant animalia et bestie, et in ramis eius conversabantur volucres: et ecce vigil et sanctus de celo descendit et clamavit. Succidite arborem: precidite ramos eius et excutite folia eius: et dispergite fructus eius. Fugiant bestie que sub ipsa sunt et volucres de ramis eius.

^marg.| {V} ¶ Arbor ista est animus spiritualis: que dicitur magna ad bona gerenda vel agenda: fortis sive robusta ad mala patienda: procera et contingens celum, ad sublimia contemplanda.

^marg.| ¶ Altitudo eius nimia. {X} Quandoque enim per presumptionem animus evanescit. Unde Ecclesiast. 3 Altiora te ne quesieris. Aspectus eius usque ad terminos terre, quando a bonis diligitur, et a malis timetur. Folia pulcherrima id est verba. De quibus Genesis penultimo. Neptalim cervus emissus dans eloquia pul. Fructus id est scientia magna: esca universorum in ea id est abundans doctrina. Subter eam habitabant animalia et bestie id est homines animales et carnales. In ramis eius conversabantur volucres id est angeli et viri spirituales.

^marg.| ¶ Arbor succiditur quando virtus animi in occulto tollitur. {Y} Ramus preciditur, quando opus virtutis in aperto { ^{LXXXI v} } deficit. Folia excutiuntur quando gratia bene loquendi aufertur: dispergitur, quando etiam gratia recte intelligendi subtrahitur. Bestie fugiunt quando carnales ipsum contemnunt. Volucres de ramis fugere, est angelos ipsum destituere vel viros spirituales ipsius consortia deuitare. Unde Sir. 22 Qui mittit lapidem in volatilia deiiciet ea.

^marg.| {Z} ¶ Sequitur. Verumtamen germen radicis eius in terra sinite: quod tunc fit cum propositum penitentie post lapsum peccati reservatur. Nam quasi radices arbor amittit quando in desperationem cadit. Unde Is. 14. Proiectus est quasi stirps inutilis.

Numérotation du verset Ps. 103,14
Sermo 218

^prol.| ¶ De pane paschali, et vino pentecostes. In Psalmo 103.

{A} Ut educas panem de terra, et vinum letificet cor hominis.

^marg.| Primum horum duorum pertinet ad resurrectionem. Secundum ad pentecosten. Panis iste Dominus Iesus Christus, de quo Io. 6 Ego sum panis vivus qui de celo descendi. Panis iste est subcineritius et hordeaceus secundum humanam naturam. Subcineritius, ex altera parte tantum habens cinerem scilicet cinerem pene et non culpe. Hordeaceus, quia non est nisi pauperum cibus: de quo dicitur Lc. 14. {B} Beatus qui manducabit panem in regno Dei: et qui sunt illi nisi pauperes: de quibus Mt. 5 Beati pauperes spiritu etc. Non enim vocat Dominus divites. Sicut dicitur Lc. 14. Cum facis prandium aut cenam noli vocare amicos tuos, neque fratres tuos, neque cognatos tuos, neque vicinos, neque divites: ne forte ipsi reinuitent te: et fiat tibi retributio: sed voca pauperes etc. {C} Hic est panis subcineritius quem (sicut dicitur Iud. 7) vidit Gedeon volui: et descendere super castra { ^{LXXXI r} } Madianitarum et subuertere, et terre funditus coequare. Madian interpretatur contradictio: castra Madianitarum sunt castra demonum qui militant contra nos, vel temptationum carnalium. Unde Apostolus Ephes. 6 Non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem, sed adversus principes et potestates tenebrarum etc. Hec castra subuertuntur, quia per fidem et sumptionem corporis Christi potestas demonum debilitatur, et temptationes reprimuntur et quasi terre coequantur dum subiiciuntur.

^marg.| {D} ¶ Idem panis est similagineus secundum divinam naturam, id est delicatissimus. De quo Genesis penultimo^c : « Aserpinguis panis » etc. non est panis nisi regum. Iste panis de terra eductus, bis coctus.

^c Gn. 49, 20.

^marg.| ¶ Primo de terra eductus, quia de utero virginis. Ps. Terra dedit fructum suum: unde et significatur per Bethleem que interpretatur domus panis. Ipsa enim beata virgo est archa id est la met in qua ponitur panis parvulorum. Sicut enim fit in domibus mediocrium, quod parvuli quando habent famem vadunt copere panem en la met. Similiter si tu vis panem vade ad beatam virginem. Secundo de terra eductus est in resurrectione. Unde significatur per Ionam qui tribus diebus fuit in corde terre. Mt. 16 {E} Bis coctus primo in utero beate virginis igne mulcebrim spiritus sancti. Unde dictum est ei Lc. 2 Spiritus sanctus superveniet etc. Secundo igne passionis. Unde Ier. 11 Mittamus lignum in panem eius et eradamus eum de terra id est mittamus ipsum qui est panis en lignum crucis, quia quasi in clibano crucis excoctus est hic panis. Hunc panem secum portare dicuntur, quia bis coctum qui transeunt mare mundi, ne forte dicant Per cussus sum ut fenum et aruit cor meum: quia oblitus sum comedere panem meum. Quod ergo dicitur ut educas { ^{LXXXII v} } panem de terra pertinere potest ad resurrectionem.

^marg.| {F} ¶ Quod sequitur. Et vinum letificet cor hominis, ad pentecosten. Spiritus enim sanctus hoc vinum est: et sicut est vinum secundum differentias personarum, vinum scilicet mediocrium, et vinum nobile, regum et magnatum: ita spiritus sanctus est minoribus quasi pauperibus et incipientibus scilicet penitentibus, vinum compunctionis: de quo Ps. Potasti nos vino compunc. Vinum autem iocunditatis est persectis et contemplativis. Unde Est. 1 Vinum scilicet ut magnificentia regia dignum erat, abundans et precipuum ponebatur, nec erat qui nolentes cogeret: sed sicut rex statuerat: ut sumeret unusquisque quod vellet. quod de utroque vino verum est. Nam ad penitentiam nullus cogitur, quia voluntaria est: et pro possibilitate et voluntate suscipientibus imponitur: ideo significatur per calicem qui est poculi mensura. Similiter nullus haurit de vino contemplationis, nisi secundum extensionem voluntatis.

^marg.| {G} ¶ Hoc vinum fudit vitis que dicit Io. 15 Ego sumvitis vera. Vinum non in que est luxuria, sed de quo Za. 9 Quid bonum et quid pulchrum nisi frumentum electorum, et vinum germinans virgines? Vinum novum, vinum vetus. Vetus quidem quia ab eterno: sed novum nobis, de quo beatus Bernardus In celis quidem copiosissime redundabat, non in utribus vel in vasis testeis, sed cella vinaria et spiritualibus apothecis. Fluebat per vicos et plateas: sic celum vino proprio fruebatur quod terra interim nesciebat. Sed nec terra ipsa penitus inops, carne Christi gloriabatur, cuius presentiam celum nihilominus sitiebat. Factum est ergo fidelissimum gratissimumque commercium inter celum et terram, inter angelos et homines ut exhiberetur illis caro Christi, istis vinum celi: essetque in terra spiritus: caro in celis: et deinceps omnia in omnibus communia ineternum. { ^{LXXXII r} }

Numérotation du verset Ps. 103,21
Sermo 219

^prol.| ¶ Leoni cur comparetur animus spiritualis: et de catulis eius. In Psalmo 103.

Catuli leonum rugientes ut rapiant et querant a Deo escam sibi.

^marg.| {H} Leo est spiritualis animus. Tum quia leo dormit apertis oculis, et similiter vir spiritualis in somno contemplationis oculos habet apertos ad videnda eterna. Unde Ct. 5 Ego dormio, et cor meum vigilat. Et Iob. 33 Quando irruit sopor super homines et dormiunt in lectulo, tunc aperit aures virorum, et erudiens eos instruit disciplina. Et Iob. 4 Porro ad me dictum est verbum absconditum, et quasi furtive suscepit auris mea venas susurrii illius in horrorevisionis nocturne quando solet sopor occupare homines etc.

^marg.| {I} ¶ Item leo naturaliter febricitat, quod providit ei natura ad refrenationem superbie ipsius. Sic infirmitas data fuit Paulo, ne magnitudo revelationum extolleret eum. 2Cor. 12

^marg.| {K} ¶ Catuli istorum leonum spiritualium sunt famelica eorum desideria. De quibus Iob. 4 Tigris periit eo quod non haberet predam: et catuli leonis dissipati sunt. Quod fit quando desideria non consequuntur quod querunt. Hi sunt leunculi de quibus. 3Rg. 10 Duodecim leunculi stantes super gradus. et recte duodecim. Duodecim enim constant ex duobus senariis. Senarius autem perfectus numerus est. Duodecim igitur significant duplicem perfectionem: cognitionis scilicet et affectionis. Super sex gradus dicuntur esse, quia sex gradus sunt in contemplatione. {L} Primus est in imaginatione secundum imaginem. Secundus in imaginatione secundum rationem etc. Rugitus autem istorum leonum sunt fervida celestium et eternorum concupiscentia. Solent enim rugire quando esuriunt. Unde Iob. 6 Numquid rugiet onager cum habuerit herbam et mugiet bos? Item { ^{LXXXIII v} } de hoc rugitu habetur Iob. 3 {M} Antequamcomedam suspiro et sicut inundantes aque sic rugitus meus. Inundantes aque ascendunt: sic desideria spiritualis viri sursum tendunt. Inundantes aque post ascensum resident. Sic spiritualis animus cum non potest per se surgere post conatum residet in seipso. Unde Gn. 7 Reverse sunt aque euntes et redeuntes.

^marg.| {N} ¶ Recte autem subiungitur ut rapiant, propter impetum ferventium desideriorum. Unde Mt. 11 A diebus Ioannis Baptiste regnum celorum vim patitur et violenti rapiunt illud, hoc est a diebus gratie Dei que in mentem aquam sapientie infundit.

^marg.| {O} ¶ Sequitur. et querant a Deo escam sibi id est huiusmodi appetitus refectionem. Quia non nisi a Deo satiari possunt. Unde Iob. 38 Numquid capies leene predam et animam catulorum eius implebis, quando cubant in antris et inspecubus insidiantur? quasi dicat, non: sed solus ego hoc faciam.

^marg.| {P} ¶ Sequitur, ortus est sol etc. Ecce quod Deus prebet escam, sol est fons totius luminis, hic est Deus solus qui est fons sapientie. De quo Sir. 1 Fons sapientie verbum patris in excelsis etc. Item sol est fons totius caloris. Et de Domino dicitur. Quoniam apud te est fons vite. Iste sol menti oritur cum animus radio divini luminis illustratur. Et hoc sole universalis et in formis anima satiatur et ipse quoslibet eius sinus replet. Veritas est ideo replet intellectum. Bonitas est ideo affectum. et tunc verum erit quod sequitur: et congregati sunt. Unde in Hierar. 1 c. Ad congregantis patris unitatem etc. Sequitur in cubilibus suis collocabuntur. Hoc pertinet ad somnum eterne contemplationis. Unde Is. 26 Vade populus meus, intra in cubiculum tuum, claude ostia super te, et abscondere modicum. etc.

Numérotation du verset Ps. 103,26
Sermo 220

^prol.| { ^{LXXXIII r} }De navibus triplicibus in mari actis et de activis per naves significatis. In Psalmo 103. <Sermo> 220.

Illic naves pertransibunt.

^marg.| Sunt naves que mare pertranseunt et tamen in periculo sunt Sunt que non pertranseunt sed submerguntur. Sunt naves que fluctus non timent.

^marg.| {R} ¶ Naves que mare pertranseunt licet in periculo sint, sunt boni activi in mundo. Qui comparantur navi. Primo, quia sicut navis licet fragilis, tamen portat merces preciosas: ita et ipsi. Unde 2Cor. 4 Habemus thesaurum istum in vasis fictilibus. Item navis est clausa ad mare, et ad celum patula: et hoc etiam convenit viro iusto. Unde Gal. 6 Mihi mundus crucifixus est, et ego mundo. Et Dn. 5 Fenestris apertis in cenaculo suo tribus temporibus in die flectebat genua. Item navis dum mare transit calcat ipsum: et de viro iusto dicitur Philip. 3 Propter quem (scilicet Christum) omnia detrimentum feci, et arbitror ut stercora: ut Christum lucrifaciam etc. Item navis habet arborem altam scilicet malum: et velum dependens quasi linteum. Malus est crux Christi, que est arbor de qua canitur: Flecte ramos arbor alta. Linteum significat Christi sepulturam. Unde Luce ultimo. Procumbens Petrus vidit linteamina posita solo. Et Mt. 27 Accepto corpore, Ioseph involuit illud in syndone munda. Habet velum navis qui habet memoriam passionis et sepulture Christi. Movetur enim navis quando ventus a velo dependente de malo recipitur: sic et animus ad bene agendum dirigitur, quando ex memoria passionis et sepulture Christi, caritate, que est ventus spiritus sancti, vehementius agitatur. De quo flatu dicitur Ez. 1 Ubi erat { ^{LXXXIIII v} } impetus spiritus illic gradiebatur. Navis anchoram habet, qua contra fluctus tumultuantes firmatur: et iustus spem pro anchora: de qua Hbr. 6 Fortissimum solatium habeamus, qui confugimus ad tenendam propositam spem, quam sicut anchoram habemus anime tutam ac firmam.

^marg.| {S} ¶ Naves que confringuntur et submerguntur, sunt mali activi in mundo. Unde 1Tim. 6° Qui volunt divites fieri, incidunt in temptationem et in laqueum diaboli, et desideria multa inutilia et nociva que mergunt homines in interitum et perditionem. De his dicitur 3Rg. ultimo Rex Iosaphat fecit classes in mari, que navigarent in ophir propter aurum, et ire non poterant, quia confracte sunt in Asyongaber. Ophir interpretatur her bosum vel irritum. Aurum ophir divitie sunt temporales, que infirme sunt et transitorie, quas qui querunt naufragium faciunt: et recte iuxta Asyongaber, quod interpretatur colles sublimes: quia divitum vermis est superbia. Et ipsi propria superbia colliduntur. Unde Mt. 11 Et tu Capharnaum (que interpretatur villa pulcherrima) nonne usque in celum exaltaberis, et usque in infernum descendes?

^marg.| {T} ¶ Habent iste naves malum suum non crucem Christi, sed afflictionem mundi: que est crux latronis a sinistris: quia sicut dicitur Ecclesiastes 10 Labor stultorum affliget eos etc. Habent et velum suum, non memorie Christi vel sui, sed oblivionis et ignorantie: quo velantur oculi eorum, et ducuntur ad patibula infernalia sicut latro velatis oculis, quod in Aman signatur, de quo Est. 4 Vix verbum de ore regis exierat, et cooperuerunt vultum eius. Habent et anchoram: falsam, spem de qua Sap. 5 Spes impii quasi lanugo { ^{LXXXIIII r} } que a vento tollitur et quasi spuma gracilis, que a vento dispergitur. {V} He naves ventis agitantur contrariis et procellosis, quos spirat diabolus. In Epistole lude medio de talibus dicitur. Nubes sine aqua, que a ventis circumferuntur etc. Fluctus sevi maris despumantes confusiones suas. Naves que fluctus non timent, de quibus. 1Mcc. 13 Ubi dicitur quod Simon super sepulchrum patris et fratrum suorum fecit edificium altum visu, et interposuit columnas: et super columnas arma in memoriam eternam: et iuxta arma. Naves sculptas que videntur ab hominibus navigantibus mare. {X} Simon id est obediens est omnis claustralis, cui mortuus est carnalis affectus. et ideo edificat sepulturam patris et fratrum. Dt. 33 : Qui dixerit patri suo et matri sue nescio vos, et fratribus suis ignoro illos: et nescierunt filios suos: hi custodierunt eloquium tuum et pactum tuum servaverunt. etc. Ipsa religio mundi sepulchrum est. Super hoc edificat edificium altum visu: quia talium conversatio in celis est. Columne magne et immobiles sunt contemplativi in claustro manentes. Armabellica claustralis disciplina, ieiuniorum, vigiliarum: que sunt ad memoriam eternam, quia memoria talium cum laudibus vivit in eternum Sir. 44 : Omnes in generationibus gentis sue gloriam adepti sunt, et in diebus suis habentur in laudibus.

^marg.| {Y} ¶ Naves sculpte sunt boni inter eos activi: qui propter negocia gerenda discurrere videntur, et hi non sunt naves vere. et ideo maris fluctibus non submerguntur: sed sculpte. Res enim sculpta rei non tenet veritatem, cuius imaginem habet, sic et dum tales exterioribus occupantur: non sicut mundani activi, curarum fluctibus submerguntur: dum { ^{LXXXV v} } ad sua interiora revocantur. Sed tunc iuxta se sunt, cum remoti videntur. Si quis autem negociis secularibus quasi maris fluctibus se implicaverit, iam non sculpta navis, sed vera est, nec stat supra petram, sed aquis iactatur.

^marg.| {Z} ¶ Videre est nonnullos hodie pulsare palatia: exercere lites: circuire fora: lucris incumbere: pro consanguineis, pro nepotibus, pro amicis, causis se ingerere: doctiores de genealogiis hominum qua de evangeliis disputare. O naves iste quando videntur ab hominibus navigantibus mare, qua notantur subtiliter? qua hostiliter deridentur: de quibus dici potest illud. 2Pt. 2 Per quos via veritatis blasphematur.

Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 103), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 30/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_103)

Signaler un complément d'information

Notes :

<26. Psalterium>

Psalmus 103

<26. Philippus Cancellarius. Summa super Psalterium>

Psalmus 103