Philippus Cancellarius

Psalmus 109

Numérotation du verset Ps. 109,1 

¶ Psalmus David.1
¶Codd. : (Ps. 109) D14 D30 Tr511 Ω M Ω F ΩS ΩP Ω R ΩX Δ ( ω 1 ω² NAL3255 T77 T79 Fi Bo ) P10525 Bari1 Bari3 P10489 Rusch Ps-G
1Psalmus David Amiatinus Ps-G ( R Q W K V D ) D30 ΩS Ω F Ω R Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] inv. Ps-G* ; om. D14 , In finem praem. ΩX, inv. Ps-G , + Vox Ecclesie et Christi ad Patrem D30 – ( Glossa ) P106 Rusch
Numérotation du verset Ps. 109,I 

Dixit
Dominus
Domino
meo ¦
sede a dextris meis.
Numérotation du verset Ps. 109,II 

Donec ponam
inimicos tuos2 ¦
2 tuos] om. R
scabellum pedum tuorum.
Numérotation du verset Ps. 109,2 III

Virgam
virtutis tue3
3 virtutis tue Ps-G* cum ] om. [koinè] iuxta Hier. ep. 106
emittet4 Dominus ex Sion ¦
4 emittet Ps-G cum Ps-R Ps-Med (+Clm343) etc. ] emittit W R* cum Ps-γ Ps-Moz
dominare5
5 dominare Ps-G cum hebr. LXX (HoP* + Sedulius ) Hier. Ep. 36 (hebr. LXX) ] et praem. Vet. lat. (omnes + Clm 343) cum koinè LXX (Rahlfs* + R156) | dominaueris Ps-γ Ps-δ, dominaberis Ps-R Ps-Med (+Clm343) , dominabitur Ps-α Ps-Moz
in medio
inimicorum tuorum.
Numérotation du verset Ps. 109,3 IV

Tecum
principium6
6 principium] + virtutis ΩM*
in die virtutis
tue† 7
7 tue] om. Ω R | <divisio.> tue+ D30² , tue’ Tr511 ω² ΩP Fi , tue ¦ P10525 , tue D14 ω 1 P10525 Bari1-3
in splendoribus sanctorum ¦ ex utero
ante
luciferum genui8 te.
8 genui] genuit F
Numérotation du verset Ps. 109,4 V

Iuravit Dominus
et non penitebit
eum ¦
tu es sacerdos in eternum secundum ordinem Melchisedech9.
9 <divisio.> eum ¦ ... eternum Tr511 D14 Ω M ΩP Ω R Δ P10525 P15613 Bari1-3 ] eum ¦ eternum ¦ Hi, eum’... eternum ¦ ΩS
Numérotation du verset Ps. 109,5 VI

Dominus a dextris tuis ¦
confregit
in die ire sue
reges10.
10 <divisio.> tuis ¦ confregit Tr511 D30 Δ P15613 Bari1-3 ] tuis confregit ¦ D14 ΩP
Numérotation du verset Ps. 109,6 VII

Iudicabit11
11 Iudicabit Ps-G La29 Tr511 D14 D30 Δ P10525 P15613 Bari1-3 Rusch ] iudicavit Ps-G (R), + Dominus
in nationibus
implebit ruinas12 :
12 i. ruinas Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 etc. Rusch cum Ps-R ] i. cadavera Ps-G (R) cum hebr. ; adimplebit r. X Fi
conquassabit13 capita
13 conquassabit] cum quassabit D14
in terra
multorum.
Numérotation du verset Ps. 109,7 VIII

De torrente
in via
bibit14* ¦
14 bibit Ps-G (ΦR D) Hi Tr511 La29 P106 ΩSFP²RX P10489 Δ NAL3255 * T77 P15613 Bari1 -3] bibet D14 D30 Cor2 P105 25 Ω MP* NAL3255 ² Rusch Clementina Ps-G , def. T79
propterea exaltabit15
15 exaltabit D14 D30 Cor2 ( BIBET... EXALTABIT : in futuro hebr. et antiq. sic habent tempora consignificata et grecus) Ω M Ω F ΩS ΩP* Ω R ΩX# ω 1 Ω 2 Fi NAL3255 P10525 P15613 Bari1-3 Ps-G ] exaltavit Ps-G ( R² Q D ) Hi P106 ΩP²? T77 Bo, def. T79
caput.

Psalmus 109

Numérotation du verset Ps. 109,2 
Sermo 235
prol.| De anime duplici perfectione requisita in prelato, et quod prelatus uti debet potestate sibi tradita. In Psalmo 109.
Virgam virtutis tue emittet Dominus ex Sion etc.
marg.| Primo considerandum est quomodo duplex est anime perfectio, que maxime exigitur in prelato. Secundo {2. 104r } quomodo prelatus virga potestatis sue debet uti.
marg.| ¶ Duplex est perfectio anime, scientia et virtus. {A} Scientia dicitur virga, similiter et virtus. Unde hic dicitur. Virgam virtutis tue etc. Alibi dicitur. Virga directionis virga regni tui. Virga scientie dirigit: quia scientie discretio rectificat operationes, unde iudicium precedit iustitiam. Unde Ps. Feci iudicium et iustitiam. Prv. 4 Oculi tui videant recta, et palpebre precedant gressus tuos. Propter hoc dicitur. Virgam virtutis. Sion enim interpretatur speculatio, que pertinet ad rationem. Quando ergo per considerationem rationis opus dirigitur, quasi a Domino ex Sion virgavirtutis emittitur. Virga virtutis mensuratur quando non secundum scientie, sed caritatis quantitatem: quantitas premiorum mensuratur. De his dicitur Za. 11 Assumpsi duas virgas. Unam vocavi decorem scilicet scientiam: que est decor intellectus. Alteram vocavi funiculum scilicet virtutem, et maxime caritatem, cuius est mensurare, ut dictum est. et pavi gregem, quia hec duo in prelato exiguntur, qui virgam habet potestatis. Unde Moyses virgam accepit in signum quod missus esset a Domino. {B} Virga igitur virtutis prelati est potestas. Hec duo debet habere, zelum et scientiam. Unde dicitur. Virgam virtutis tue emittet Dominus ex Sion. et hoc quantum ad scientiam. Et Is. 11 Egredietur virga de radice Iesse. hoc quantum ad zelum. Iesse enim interpretatur incendium. Cum ergo qui preficitur zelum et scientiam habet, tunc vere dicitur. Virgam virtutis tue emit. etc. et Egredietur virga de radice Iesse. et necessarium est utrumque haberi. Unde Numeri. 24 Consurget virga de Israel. quod interpretatur directus cum Domino Deo. Directus, ecce scientie rectitudo. cum Domino Deo, ecce zeli emulatio. et confringet duces Moab. et hoc est quod hic dicitur. Dominare in medio inimicorum tuorum. {C} Licet enim virga principaliter instituta { CV v } sit ad corrigendum malos, et sustinendum bonos: tamen plerumque utitur ea prelatus ad conterendum iniquos. Unde 2Cor. 4 Secundum potestatem quam dedit Dominus mihi in edificationem, non in destructionem. Hinc est quod non sine causa virga proiecta in terram, vertitur in colubrum. Ex. 4 Virga in terram proiicitur, cum potestas in terrenos et malos exercetur. Unde Is. 10 Ve Assur: virga furoris mei et baculus ipse est: cor eius non ita estimabit, sed ad conterendum cor eius. Virga non occidit sed verberat. Unde Prv. 23 Si percusserit eum virga non morietur sed coluber occidit. Unde in eodem. Novissimo mordebit ut coluber. {D} Et attende quod Moyses fugit et expavit: in quo notatur quod providus prelatus totiens dolet et obhorret, quotiens in contumaces et incorrigibiles potestatem sue ultionis exercet. Unde Ovidius. Est piger ad penas etc. et propter hoc Roboam dignus fuit regnum perdere, qui gaudebat virgam in colubrum converti. Unde 3Rg. 12 Pater meus cecidit vos flagellis: ego autem cedam vos scorpionibus. Unde Moyses statim caudam colubri apprehendit, et in virgam coluber iterum convertitur. Colubrum convertere est potestatem ita moderari, ut non inferatur pena vindicte zelo, sed iustitie: et hoc fit cum cauda comprehenditur id est cum finis proprie potestatis attenditur: et timet incidere in potestatem Dei viventis, et iudicis tremendi. Unde Proverb 27 Diligenter agnosce vultum pecoris tui, tuosque greges considera: non enim habebis iugiter potestatem. Qui hoc facit, signum est quod sit missus a Domino. {E} Ex consideratione enim proprie infirmitatis debet pensare alienam: et tunc virga virtutis ex Sion emittitur que interpretatur speculatio. Unde ad Gal. 6 Si deprehensus fuerit quis in aliquo { CV r } delicto, corripe hominem homini in spiritu lenitatis: considerans te ne et tu tenteris. Debet etiam attendere et speculari defectus suos: ut dicat Thre. 3 Ego vir videns paupertatem meam. et suos defectus corrigere, et postmodum alienos: et tunc virga emittitur ex Sion id est speculatione: alioquin dicetur ei quod habetur Mt. 7 Hypocrita eiice primum trabem de oculo tuo, et tunc videbis eiicere festucam de oculo fratris tui.
Numérotation du verset Ps. 109,4 
Sermo 236
prol.| ¶ Quam Christus est sacerdos secundum ordinem Melchisedech. In Psalmo 109.
Tu es sacerdos ineternum secundum ordinem Melchisedech etc.
marg.| De Christo dicitur propter tria. {F} Primo, quia Christus fuit sacerdos, ita tamen quod rex ortus de stirpe regali et sacerdotali. sicut dicitur Mt. 1 sic Melchisedech ut habetur Gn. 14. Secundo, quia ad morem Melchisedech, qui obtulit panem et vinum: Christus sub forma panis et vini obtulit corpus et sanguinem proprium. De Melchidech dicitur Gn. 14. At vero Melchisedech rex Salem proferens panem et vinum (erat enim sacerdos Dei altissimi) benedixit ei. De Christo habetur Mt. 26 Accepit panem, et benedixit, et fregit: et dedit discipulis suis, et ait. Hoc est enim corpus meum. Et accipiens calicem gratias egit etc. Hic est sanguis meus etc. Tertio quia legitur Melchisedech: ut habetur ad Hbr. 7 sine patre, sine matre, sine genealogia: neque initium dierum, neque finem vite habens. Ubi dicit Glossa non quod non habuit: sed quia scriptura provide non memorat in figura Christi. Sic enim et Christus sine patre fuit secundum carnem: sine matre secundum deitatem: sine genealogia, quia filios carnis non habuit: neque initium { CVI v } dierum, neque finem vite habens, quia coeternus patri. {G} Spiritualiter: Similiter quilibet, maxime prelatus, debet esse sacerdos secundum ordinem Melchisedech propter dicta tria. Primo rex debet esse et sacerdos. Regnum pertinet ad rationem. Unde quidam. Tunc omnia iure tenebis, Cum poteris rex esse tui. Sicut enim bonus non permittit malum in regno suo: sic nec recta ratio peccatum. Unde Prv. 20 Rex qui sedet in solio iudicii, dissipat omnemalum intuitu suo. Sicut rex bonus fouet et protegit innocentes: sic ratio conservat mundas et castas cogitationes et affectiones, et operationes. Hoc ipsum conservat regnum eius. Unde Prv. 20 Misericordia et veritas custodiunt regem: et roborabitur clementia thronus eius. Et Sir. 10 Iudex sapiens iudicabit populum suum: et principatus sensati stabilis erit.
marg.| {H} ¶ Sacerdotium pertinet ad voluntatem. Voluntas enim sola omnes Deo facit immolationes, et non nisi per eam placere possunt. Unde Ps. Voluntarie sacrificabo tibi etc. Ideo obedientia que voluntatis est, prefertur omni victime. sicut dicitur 1Rg. 25 Melior est obedientia qua victima. Hic sacerdos solus vera est imago Christi: quia Christus non sicut sacerdotes veteris legis obtulit boves et oves, et homini: sed seipsum Deo patri. Sic voluntas nihil immolat quod Deo placet, nisi primum immolet seipsam. Unde Ps. In me sunt vota tua que reddam laudationes tibi etc. Et iterum. Sacrificium Deo spiritus contribulatus etc. Et ideo sacerdos magnus est ad similitudinem Christi. {I} Parvus erat sacerdos veteris testamenti osserens animalia. Magnus sacerdos Christus: qui non animalia, sed seipsum obtulit: sic voluntas seipsam immolat, nec immolat animalia, { CVI r } nisi spiritualia: ut porcum luxurie, bouem superbie, hedum petulantie: et huiusmodi oves et agnos innocentie. Hic est sacerdos de quo dicitur Ecclesiasti. 48 Ecce sacerdos magnus, qui in diebus suis placuit Deo, et inventus est iustus, et in tempore iracundie factus est reconciliatio. Tempus est iracundie, quando spiritus concupiscit adversus carnem, et econtrario: ut habetur ad Gal. 5 Sed hic sacerdos quasi bonus mediator reducit pacem, quando bona voluntas carnem facit consilio spiritus obedire: et tunc secundum quod dicitur Iob. 5 Bestie terre erunt pacifice tibi id est motus carnis: et scies quod pacem habeat tabernaculum tuum. Recte autem dicitur. {K} Tu es sacerdos ineternum: quia iuge debet esse eius sacrificium: quia iugis debet esse contritio. Sunt enim qui ad horam agunt opera penitentie, et statim ad delicias et voluptuosa opera revertuntur: immo hoc ipso amplius indulgent. Ideo dicitur In Psalmo Propter te mortificamur tota die. Si ergo hec duo concurrunt. quod regnum sit rationis in nobis et sacerdotium voluntatis, vere dici poterit illud 1Pt. 2 Vos estis genus electum, regale sacerdotium. Et Apocalypsis 1 Fecit nos reges et sacerdotes Deo et patri.
marg.| {L} ¶ Secundo, quia Melchisedech obtulit panem et vinum, debet bona voluntas offerre Deo panem spiritualem, maxime in prelatis, panem predicationis verbi Dei, et vinum compunctionis. Multi compunguntur de propriis peccatis, et hi offerunt vinum. De quo Psalm. Potasti nos vino compunctionis. sed non compunguntur de alienis, nec aliis predicant ut compungantur et peniteant: et ita non offerunt panem verbi: sed vinum sine pane: quod facere non sufficit prelato. { CVII v } Alii predicant, sed de peccatis propriis nequaqua compunguntur, et horum arida est predicatio: sicut panis aridus cibus et insipidus sine vino, et vita derogat doctrine eorum, et hi offerunt quasi sine vino. Unde quia displicet eorum doctrina: dicitur Sir. 31 In pane nequissimo murmurat civitas. Ideo ne contra ipsum murmuraretur dixit Paulus. 1Cor. 9 in fine : « Castigo corpus meum et in servitutem redigo ne quum aliis predicaverim, ipse reprobus efficiar ». Utrumque populus a prelato requirit. Unde dicitur Lam. 2 Matribus suis dixerunt: ubi est triticum et vinum, cum deficerent quasi vulnerati in plateis id est in lata via huius vite, vel in manifestis peccatis. {M} Vel per panem intelligentur opera active: per vinum, studia contemplative, quia sicut post panis cibum vinum sumendum est, et non ante, ita post opera active demum sequi debent studia contemplative, non ante. Unde Sir. 4 Fili concupiscens scientiam serva iustitiam, et prius dicitur Ct. 5 {N} Commedi te amici: post inebriamini carissimi. Quia panis et aqua decent penitentes. 1 opera active bona, et fletus pro peccatis. Unde dicitur. 3. Reg. 19 de Helia. Ecce ad caput eius subcineritius panis et vas aque. Panis et vinum nutriunt, et decent perfectos id est opera egregia active, et iocunditas contemplative, de qua dicitur Sir. 31 Vinum in iocunditatem creatum est. de utroquod dicitur Za. 9 Quid bonum, et quid pulchrum eius, nisi frumentum electorum et vinum germinans virgines? Frumentum electorum, opera bona activorum: qnibus reficitur anima. Vinum germinans virgines, iocunditas est contemplationis, purificans mentes. Panem igitur et vinum offert, qui opera active, et studia contemplative non sibi sed Deo ascribit.
marg.| {O} ¶ Tertium est quod {2.107r} legitur sine patre et matre et genealogia: talem se debet reputare prelatus. Unde Dt. penult. Qui dixerunt patri et matri: nescio vos, et fratribus suis ignoro illos, et nescierunt filios suos, hi custodierunt eloquium tuum. etc. Sed nullus hodie secundum ordinem Melchisedech est sacerdos: quia quibus Deus abstulit filios, dedit diabolus nepotes, et genealogiam, ut primum promoventur extendunt, et plures habent de parentela, de quibus dicit Michee. 3 Audite hoc iudices domus Israel qui abominamini iudicium et omnia recta peruertitis: qui edificatis Sion in sanguinibus et Hierusalem in iniquitate, principes eius in muneribus iudicabant: et sacerdotes eius in mercede docebant.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 109), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 30/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_109)
Signaler un complément d'information

Notes :