Philippus Cancellarius

Psalmus 11

Numérotation du verset Ps. 11,1 

¶ In finem
¶Codd. : (Ps. 11) D30 ΩP Rusch Ps-G, def. C
psalmus David pro octava1.
1psalmus David - pro octava Ps-G (V) ΩS Ω X Ed1530 Rusch ] inv. Ps-G D30
Numérotation du verset Ps. 11,2 I

Salvum me fac
Domine quoniam defecit sanctus ¦
quoniam diminute sunt veritates
a
filiis hominum.
Numérotation du verset Ps. 11,3 II

Vana
locuti sunt unusquisque ad proximum suum ¦
labia
dolosa
in corde et corde
locuti sunt.
Numérotation du verset Ps. 11,4 III

Disperdat Dominus universa
labia dolosa ¦
et2 linguam magniloquam.
2et Ps-G (M ΨB² V D*) D30 Ω ΩP Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R LXX (Sedulius permultique codd. ] om. Cor2 (hebr. anti. et Hieron. non interponunt ET sed nec Augustinus neque grecus) Ps-R (M) Ps-G cum Ps-Med (VL408 Clm343Θ) Ps-δ Ps-η graec. (R156 permultique codd. + VL408 Sal3 : VL311) hebr.
Numérotation du verset Ps. 11,5 IV

Qui dixerunt
linguam nostram magnificabimus†
labia nostra a nobis sunt ¦ quis noster dominus est ?
Numérotation du verset Ps. 11,6 V

Propter
miseriam
inopum et gemitum pauperum ¦
nunc exsurgam dicit Dominus.
Numérotation du verset Ps. 11,VI 

Ponam
in salutari ¦
fiducialiter
agam in eo.
Numérotation du verset Ps. 11,7 VII

Eloquia Domini
eloquia casta ¦
argentum
igne examinatum
probatum terre
purgatum septuplum.
Numérotation du verset Ps. 11,8 VIII

Tu Domine
servabis nos ¦
et custodies
nos 3
3 <divisio.> s. nos ¦... nos² D30 ] s. nos... nos² ¦ ΩP
a generatione hac4
4 hac Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Ω Rusch cum Ps-R ] + et Ps-G (R F I)
in eternum.
Numérotation du verset Ps. 11,9 IX

In circuitu
impii ambulant ¦ secundum altitudinem tuam
multiplicasti filios hominum.

Psalmus 11

Numérotation du verset Ps. 11,7 
Sermo 26
prol.| De triplici eloquio. In Psalmo 11. 1
1 om. codd.
Eloquia Domini eloquia casta argentum igne etc.
marg.| {A} Sunt eloquia Domini sicut legis divine Sunt eloquia legis humane: et philosophie mundane. Prima dicuntur casta. Secunda meretricia, tertia vana. Prima casta quia sicut nostra concupiscibilis, vel nostra affectus sponsus est vere bonitatis: ita nostra intellectus sponsus est salutaris veritatis, que in sacris eloquiis continetur. Unde sicut nostra affectus cum omnia alia voluptate que falsa est, fornicatur: ita et intellectus nostra cum omnia alia scientia. Unde Sap. 8 Quesivi eam mihi sponsam assumere, et amatorfactus sum forme illius. Secunda meretricia quia lex humana quest meretrix questuaria prostat pro temperalis lucri mercede. Unde Naum. 3 {B} Ve civitas sanguinum universa mendacii laceratione plena: non recedet a te rapina etc. post pauca. Propter multitudinem fornicationum meretricis speciose et grate et habentis maleficia, que vendidit gentes in fornicationibus suis etc. { LVII v } Speciosa dicitur quantum ad verbi splendorem. Grata quantum ad lucri odorem. Similiter mundana philosophia prostat pro populari aura et vario favore. Unde Hieronymus dicit. Philosophus popularis aure, vile mancipium. Et Persius. Ad populum faleras. Non enim est scientia pietatis sed vanitatis. Unde 1Cor. 8 : « Scientia inflat, caritas autem edificat », ad Rm. 1 Evanuerunt in cogitationibus suis et obscuratum est insipiens cor eorum. Veritas autem sacrorum eloquiorum gratuita est. Unde Is. 55 Omnes sitientes venite ad aquas et qui non habetis argentum properate. Unde Dominus. Gratis accepistis gratis date. Contra fit demundana. Unde Mi. 3 Principes eius in muneribus iudicabant, et sacerdotes eius in mercede docebant etc.
marg.| {C} ¶ Et notandum quod fornicatio nomen generale est. Qui enim fornicatur plerumque committit adulterium, quandoque raptum, quandoque incestum, quandoque sodomiam vel abusum. Eodem modo spiritualiter committitur hoc, verbi gratia carnalis sensus penitus est alienus a lege divina, et in ipsa debet queri spiritualis intelligentia. Qui ergo querit in ea carnalem sensum, ut videtur committit adulterium. Unde Rm. 2 An qui alium doces teipsum non doces? qui predicas non furandum, furaris, non mechandum, mecharis? Item raptus est quando quis ei qui non vult consentire et renititur, per vim commiscetur. Qui ergo intorquens verba legis divine quasi a littera renitente extrahit intellectum, raptum committit. Non enim invenit sed rapit eum. Unde Lam. in fine. « Mulieres in Sion humiliaverunt et virgines in civitatibus Iuda ». In his autem labor non modicus est et infructuosus, quod bene figuratum est Gn. 24 Ubi dicitur quod Sichem { LVII r } filius emor rapuit dinam, et conglutinata est anima eius cum ipsa. Sychem interpretatur humerus sive labor, Emor asinus. Sychem ergo filius Emor rapit Dinam et corrumpit quando stultus et superuacuus labor alienam et impertinentem querit intelligentiam, et divine legis corrumpit virilitatem. Item cum sorore vel cognata committitur incestus. Quid legitur de sapientia nonne dicitur Prv. 7 Dic sapientie soror mea es et prudentiam vocavi amicam meam. Qui ergo sapientiam legis divine corrumpit incestum committit. Item intellectus solus spiritualis masculus est fortis et virilis. Carnalis autem debilis et feminus. Hunc masculum procurat Pharao interfici ut Ex. 1 et Apc. 12 « Draco stetit ante mulierem ut cum pareret filium, devoraret illum et peperit filium masculum ». Quid est ergo hunc filium masculum corrumpere et effeminare nisi sodomiam et abusum committere ? Unde Threnorum in finea : « Adolescentibus impudice abusi sunt et pueri in ligno corruerunt ». Et Genesis 19b"Sodomite dixerunt : Educ viros ut cognoscamus eos et isti erant angeli Dei". Isti viri qui et angeli dicuntur significant intellectum spiritualem legis divine qui fortis est ut nihil ei resistat. Et ideo vir dicitur purus, et ideo angelis comparatur. Istos viros sive angelos nititur polluere qui spiritualem intellectum conatur corrumpere et effeminare id est ad carnalia trahere.
a Lam. 5, 13.
b Gn. 19, 5.
marg.| {1.57r} {D} ¶ Sequitur. Argentum igne exa<minatum>. Examinatur hoc argentum igne vanitatis, voluptatis, perversi dogmatis, tribulationis. Fornacem suam habet vanitas sive caminum: cuius scintille sunt de vanitate tentationes: folles sunt lingue adulatorum. Unde dicitur Amos id est dispergam habitatorem de azoto: quod interpretatur ignis uberum. Ignis uberum {1.57v} tentationum, adulationum. Ignis uberum quia dum lactat, urit: dum mulcet, bona virtuum consumit. Prv. 16 Vir iniquus lactat amicum suum et ducit eum per viam non rectam. Hoc igne argentum doctorum et predicatorum examinatur dum laudantur. Unde Prv. 23 Quomodo probatur in conflatorio argentum et in fornace aurum: sic probatur homo ore laudantium. Sicut ergo scintille ignis excutiuntur a vestimentis, sic excuti a mentibus debent verba laudantium. Unde Prv. 25 : « Ventus aquilo dissipat pluvias et facies tristis linguam detrahentem ».
marg.| {1.57v} {E} ¶ Fornacem suam habet voluptas, cuius scintille tentationes de voluptate, cuius folles sunt vetule et iene. Hic est mons Endor qui interpretatur gehenne. de quo Ps.c « Perierunt in Endor ». Huiusmodi scintille excutiende sunt. Prv. 6 Numquid potest homo abscondere in sinu suo ignem ut vestimenta illius non ardeant: aut ambulare super prunas et non comburantur plante eius? Sic qui ingreditur ad uxorem proximi sui non erit mundus cum tetigerit eam. Hoc igne probantur doctores qui munditiam predicant et immunde vivunt. Unde Ier. 6 Frustra conflavit conflator, malitie enim illorum non sunt consumpte. Argentum reprobum vocate eos, quia Dominus proiecit illos. Et Apostolus 1Cor. 9 « Castigo corpus meum et in servitutem redigo » ne forte cum aliis predicaverim, ipse reprobus efficiar.
c Cf. Ps. 82, 11 : « Disperierunt in Endor ».
marg.| Item fornacem suam habet ignis perversi dogmatis cuius scintille verba acuta perverse doctrine, folles occulti et pseudoprophete et predicatores. Hic est ignis qui accensus est in caudis vulpium de quo Iud. 15 : « Caudas vulpium iunxit ad caudas et faces ligavit in medio ». Hic ignis {1.58r} probavit argentum Augustini et aliorum sanctorum. Unde in Ps. 67 : « Congregatio taurorum in vaccis populorum ut excludant eos qui probati sunt », id est eminere faciant eos « qui probati sunt argento ».
marg.| {1.57v} Item fornacem suam habet tribulatio. Cuius scintille sunt iniurie, contemptus, contumelie. Folles iniuriarum et contumeliarum illatores. hoc igne probatur argentum id est doctrina eorum qui docent alios pati. Unde Prv. 19 Doctrina viri per patientiam noscitur.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 11), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_11)
Signaler un complément d'information

Notes :