Philippus Cancellarius

Psalmus 120

Numérotation du verset Ps. 120,1 

¶ Canticum graduum.
¶Codd. : (Ps. 120) D30 Ω F Rusch Ps-G
Numérotation du verset Ps. 120,I 

Levavi oculos meos
in montes1 ¦
1 in ΨB² V² plerique codd., edd ad Ps-G (M² in ras.) Ω F cum Ps-R
unde veniet auxilium mihi.
Numérotation du verset Ps. 120,2 II

Auxilium meum
a Domino ¦ qui fecit celum et terram.
Numérotation du verset Ps. 120,3 III

Non det
in commotionem
pedem tuum ¦
neque dormitet2
2 dormitet D30 ² Ps-G ] dormiet ΨB* D30 * Ω F cum Ps-γ
qui custodit te.
Numérotation du verset Ps. 120,4 IV

Ecce non dormitabit
neque dormiet ¦ qui custodit Israel.
Numérotation du verset Ps. 120,5 V

Dominus custodit te ¦ Dominus
protectio tua’ super manum dexteram
tuam.3
3 <divisio.> te ¦... tua’ D30 ] te... tua ¦ Ω F
Numérotation du verset Ps. 120,6 VI

Per diem sol non uret te ¦
neque luna per noctem.
Numérotation du verset Ps. 120,7 VII

Dominus custodit te
ab omni malo ¦
custodiat
animam tuam Dominus.
Numérotation du verset Ps. 120,8 VIII

Dominus
custodiat introitum tuum et exitum tuum ¦
ex hoc nunc et usque in seculum.

Psalmus 120

Numérotation du verset Ps. 120,1 
Sermo 275
prol.| De manibus et oculis quomodo sint levandi ad montes id est sanctos et ad eum unde venit auxilium id est ad Deum. In Psalmo 120.
Levavi oculos meos in montes unde veniet auxilium mihi.
marg.| {CLXIIII r} {A} Auxilium meum a Domino. Primo considerandum est, quomodo primum est levare manus: deinde oculos. Secundo quod oculi levandi sint primo ad montes id est sanctos: deinde ad Dominum.
marg.| {B} ¶ Ordo igitur est primo levare manus ad opus: deinde oculos ad contemplationem. Unde primo levavit David manus dicens supra. Et levavi manus meas ad mandata tua que dilexi. Ideo modo dicit: Levavi oculos meos ad montes.
marg.| {C} ¶ Quidam levant oculos alta contemplantes, et non manus, tantum terrena operantes. Oculus enim pertinet ad contemplativam: manus ad activam. Ideo de levatione manuum dicitur Is. 35 Confortate manus dissolutas, et genua debilia roborate. Et Hebr. 12 Remissas manus et genua debilia erigite.
marg.| {D} ¶ Sunt qui levant manus dum ardua negotia agunt, sed oculos deprimunt, quia ea ad Deum non dirigunt. de quibus In Psalmo Statuerunt oculos suos declinare in terram. De sapiente vero dicitur Ecclesis. 2 Sapientis oculi in capite eius. Quia intentionem dirigit ad caput id est Christum. Unde beatus Petrus passus est oculis intuentibus celum.
marg.| {E} ¶ Levandi sunt oculi, sed manus prius: Unde Lam. 3 Levemus corda nostra cum manibus ad Dominum in celo. Et de beato Martino cantatur : «Oculis ac manibus in celum semper intentus » etc. Legitur etiam Ex. 10 quod Moyses levavit manus suas in celum, et tenebre operuerunt Egyptios. Similiter dum boni levant manus ad bona opera, mali tenebris undique obnubilantur. Quod significatur 1Rg. 3 ubi dicitur quod Heli non poterat videre lucernam Dei antequamextingueretur. et 1Rg. 17 Iam non rectis oculis aspiciebat Saul David. ideo dicitur. 2Cor. 2 Aliis sumus odor mortis in mortem. Et Iob. 24 {F} Ipsi fuerunt rebelles lumini. ideo Dominus qui est quasi { CLXV v } aquila proiicit eos ut fetus reprobos qui non delectantur in lumine. Propter hoc itaque cessare non debemus ab operibus lucis. Unde dicitur Mt. 5 Luceant opera vestra bona coram hominibus etc.
marg.| ¶ Sunt autem qui manus levant non oculos: quod legitur fecisse publicanus ex humilitate Lc. 18. Publicanus autem stans a longe nolebat nec oculos levare ad celum etc.
marg.| {G} ¶ Secundo considerandum quo modo oculi primo sint ad sanctos levandi, deinde ad Dominum: unde primo hic dicitur. Levavi oculos meos ad montes id est sanctos. Post. Unde veniet auxilium mihi: sed auxilium meum a Domino. Quod significatur 2Rg. 14. Ubi Absaloni Ioab per mulierem Thecuam legitur veniam impetrasse, sed non vidit regem donec post tertium annum admissus est ad osculum eius.
marg.| {H} ¶ Montes similiter sunt angeli qui primi lumen a vero sole recipiunt. Primum itaque est levare oculos ad montes ut videndi acies sic temperata (quia montes medii sunt inter celum et terram planam) assuescat ascendere et levari ad videndum solem. De quo Ecclesis. 11 Dulce lumen et delectabile est oculis videre solem. De his montibus dicitur In Psalmo Illuminans nos a montibus eternis.
marg.| {I} ¶ Ioab sunt sancti, Mulier Thecua, virgo beata, que vertit figuram verbi, quando verbum caro factum est Io. 1° : « Et impetravit a David rege » id est Deo Absaloni id est peccatori veniam.
Numérotation du verset Ps. 120,4 
Sermo 276
prol.| De custode Israel et qui clamat ex Seir. In Psalmo CXX.
Ecce non dormitabit neque dormiet qui custodit Israel.
marg.| {K} Hic est custos de que Is. 21 ad me clamat ex Seir. Custos qui de nocte custos qui de nocte, et dixit custos. Venit mane et nor. { CLXV r } Seir hispidus vel pilosus interpretatur. Pilus de carne nascitur: scilicet carnem supergreditur: sine lesione prescinditur: scilicet non si ne lesione evellitur. {L} Precisus renascitur sed ut penna determinatum crementum non habet, nisi pilus ciliorum et superciliorum. Pilus ergo qui de carne nascitur, significat desideria carnis, que de ipsa carne oriuntur. De carnis necessitate famem patimur, cibum appetimus et huiusmodi. Et hec est terra de qua dicitur. Gn. 3 Maledicta terra in opere tuo, spinas et tribulos germinabit tibi.
marg.| {M} ¶ Pilus autem carnis mensuram excedit, quia quod est necessitatis in voluptatem per obreptionem transit, nisi sobrietas moderetur. Unde Sir. 31 {N} Equa vita hominibus vinum in sobrietate. si bibis illud moderate, eris sobrius: sanitas anime et corporis sobrius potus. Item pilus sine lesione preciditur, sed non evellitur. Nam et desideria carnis sine periculo possumus temperare, sed non tamen extirpare. Unde dicitur Idc. 3 He sunt gentes quas dereliquit Dominus ut erudiret in eis Israelem. Oportet ergo hec desideria precidi in superfluis, in necessariis tolerari. Hinc est quod levite iubentur pilos carnis sue radere non evellere. Numeri. 8 Et Dominus non permisit avelli a Paulo stimulum carnis. Unde 2Cor. in fi. Propter quod ter Dominum rogavi etc. Paule (inquit) sufficit tibi gratia mea.
marg.| {O} ¶ Item pilus precisus iterum oritur, quia desideria carnis quantumcumque satientur iterum pullulant et innascuntur. Totum iterandum est mane quando surgimus. Unde Aggei. 1 Comedistis et non estis satiati etc. et Prv. 30 Due sunt sanguisuge filie que semper clamant, affer, affer.
marg.| ¶ Item pilus quidem renascitur sed non penna. {P} Penna est spirituale desiderium, ad quod { CLXVI v } nos sine gratia non sufficimus. Carnalia desideria per se surgunt: spiritualia non nisi per gratiam oriuntur. Unde Iob. 39 Numquid per sapientiam tuam plumescit accipiter, quum expandit alas suas ad austrum?
marg.| {Q} ¶ Item pili oculorum determinatum habent crementum, sed non alii. Oculi qui sunt spirituale membrum, significant viros contemplativos. Et hi sobrie vivunt, desideria eorum mensuram non excedunt. Ex Seir ergo sunt qui in superfluitate vivunt, licet in claustro sint. Hi sunt pilosi de quibus Is. 13 Requiescent ibi bestie et replebuntur domus eorum draconibus, et habitabunt ibi struthiones, et pilosi saltabunt ibi. Et Ezechiel. 16 Ubera tua intumuerunt, et pilus tuus germinabit.
marg.| {R} ¶ Vnum solum est remedium ei qui est ex Seir ut clamet. Ex Seir clamat qui se ipsum de voluptate vel vanitate accusat. Clamat qui compunctus supplicat. Et hoc forsitan dicit Dominus in preparatione religiosorum quasi dicat. Hispidus et pilosus, id est vitiarum deformitate fedus ad me clamat: et tu taces. clamas quidem forsitan ore, sed taces corde. Unde Amos. 5 Aufer a me tumultum carminum tuorum et cantica lyre tue non exaudiam. {S} Et attende quod dicit: Ad me clamat, non ad se ipsum ut tu facis. sicut Pharisseus qui dicebat Lc. 18. Non sum sicut ceteri hominum raptores, iniusti, adulteri, velut etiam hic publicanus. Clamat ad me, non ad proximum ut tu facis iactando te ipsum et magnificando. Unde Prv. 18. Qui se iactat et dilatat, iurgia concitat. Et Prv. 25 Cum eo qui dilatat labia sua ne commiscearis. Et Sir. 6 Non extollaris in cogitatu anime tue velut taurus, ne forte { CLXVI r } elidatur virtus tua. Ideo dicitur Mt. 23 Dilatant phylateria sua, et magnificant fimbrias suas. Ecce quid clamat custos qui de nocte custos qui de nocte. {T} Quid est quod non dixit: Exaudi domine iustitiam meam? Certe quia attendit qua iniuste vixerit. Quid est quod non clamat: Iudica me domine secundum innocentiam meam? Certe quia attendit qua multos leserit. Quid est quod non clamat. Miserere mei Deus secundum magnam misericordiam tuam? Quia recolit quod viscera misericordie numquam habuit: cum scriptum sit Mt. 5 Beati misericordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur.
marg.| {V} ¶ Nihil ergo petere presumit: sed solummodo affectum supplicantis in sua oratione ostendit, et ideo custodem nominat: quasi dicat. Tu es qui custodire debes: quia creatura tua sum. Potes, quia omnipotens es: soles, quia misericordissimus es.
marg.| {X} ¶ Custos qui denocte, licet suos custodiat die ac nocte, non facit mentionem nisi de nocte. Videtur enim quibusdam quod tunc suos Dominus dereliquerit, quum nocturnis adversitatum tribulationibus exponit. Videtur custodire, quum dies prosperitatis arriserit. Quod ne videatur dicit. Custos qui de nocte. Unde Ps. Da nobis auxilium de tribulatione.
marg.| {Y} ¶ Respondet Dominus. Venit mane: quia noverat diem de siderare.
marg.| {Z} ¶ Custos est filius, quia liberat intellectum ab errore. Custos spiritus sanctus, qui liberat affectum a malitie frigore. Ideo repetitur custos, et dixit custos. Tertio ponitur custos, ut tertia designetur persona scilicet patris, quia sicut veritatis est protegere ab errore: bonitatis ab iniquitate: ita maiestatis ab adversitate.
Numérotation du verset Ps. 120,3 
Sermo 277
prol.|{ CLXVII v } De muro, portis, seris in portis, de vectibus vicis et plateis civitatis Hierusalem que sursum est. In Psalmo CXXI.
Hierusalem que edificatur ut civitas cuius participatio eius in id ipsum.
marg.| {A} Habet hec civitas spiritualis ut materialis, murum, portas, seras in portis, et vectes, vicos, et plateas. Murus anime fidelis est ordo virtutum vel structura bone operationis. de quo Is. 62 Super muros tuos Hierusalem constitui custodes. non cessabunt die ac nocte laudare nomen Domini. Item Threnorum. 2 Clamavit cor eorum ad Dominum, super muros filie Sion. {B} Custodes murorum, solers custodia circumspectionis. Unde Ovidius. Centum luminibus cinctum caput Argus habebat. Et Ezechie. 1 Totum corpus plenum oculis in circuitu ipsorum. De hoc muro dicitur quod Nabuzardan destruxit muros Hierusalem. Per Nabuzardan muri Hierusalem destruuntur, quando per gule intemperantiam sobrietatis modus exceditur. Unde Lam. 2 Precipitavit omnia menia eius, dissipavit munitiones eius.
marg.| {C} ¶ Porte sunt interiores et exteriores. Exteriores porte anime sunt sensus, que claudende sunt hostibus. Unde Idc. 9 legitur quod clausa firmissima ianua pugnabant filii Israel. Periculosum est portas istas aperire dum obsident hostes. Unde propter fluxum concupiscentie vocantur porte fluviorum. Naum. 2 Porte fluviorum aperte sunt. et templum ad solum dirutum est. et miles captivus ductus est. Porte fluviorum aperiuntur, quando concupiscentie sensus laxantur.
marg.| {D} ¶ Templum ad solum diruitur. quando interior homo quem Deus inhabitat, { CLXVII r } ad terrena desideria inclinatur.
marg.| ¶ Miles captivus ducitur quando irascibilis que debet gladio animadversionis contra vitia accingi, vinculis pravorum desideriorum ligatur et captivatur. De his dicitur Threnorum. 2 Defixe sunt in terra porte eius. perdidit et contrivit in terra vectes eius. Porte in terram defixe iacent, quando sensus terrenis desideriis inherent. In vectibus pendent, quando anima celestium contemplatione suspensa, sensus a terrenis actibus vacant.
marg.| {E} ¶ Porte interiores sunt intellectus et affectus. de quibus Za. 11 Aperi Libane portas tuas: et comedat ignis cedros tuas. Aperit Libanus portas suas, quando sinus suos expandit anima in divinos et supercelestes adventus. ut intellectus lucem: affectus recipiat ardorem. Et hoc est quod dicitur. Et comedat ignis cedros tuas id est sublimes et incorruptas cogitationes, et affectiones accendat. Threnorum. 1 De excelso misit ignem etc. Is. 26 Vade popule meus intra cubicula tua etc.
marg.| {F} ¶ Sere in portis sunt circumspectiones in sensibus, quibus clauduntur vel aperiuntur, ut claudantur hosti. Unde Sir. 42 Ubi sunt multe manus, claude. Aperiantur dilecto. Unde Ct. 5 Pessulum ostii mei aper ui dilecto meo. Et Ps. Quoniam confortavit seras portarum tuarum. Dominus confortat seras portarum, quando robore spiritus sancti firmat custodiam sensuum. De hac custodia dicitur Sir. 28 Sepi aures tuas spinis: et noli audire linguam nequam. et ori tuo facito ostia, et seras auribus tuis.
marg.| {G} ¶ Vici sunt diverse virtutum species. Ideo dicitur Esr. 3 quod Melchias filius Herem edificavit in Hierusalem mediam partem vici. Herem interpretatur vigilans eis vel { CLXVIII v } resurrectio eorum. Melchias chorus Domino. Hic est bonus prelatus qui vigilat ut resurgant impii, et post se chorum ducit Domino. Vicus timoris continet et timentes serviliter, et timentes filialiter. Timentes filialiter salvantur: sed timentes serviliter non: utpote quibus est mala voluntas.
marg.| {H} ¶ Est vicus timoris, et hic angustior. est vicus amoris, et hic latior. Vicus timoris descendit ad portam vallis. Vicus amoris ducit ad portam ponitis id est ad contemplationem future retributionis. In vico timoris habitant servi et mercennari. In vico amoris filii qui hereditatem exspectant. Hic est vicus qui vocatur rectus: in quo in domo Iude Paulus invenitur, ut habetur Actu. 9 Vicus amoris rectus, quia rectificat animum. Unde Ct. 1 Recti diligunt te. In illo est domus Iude. 1 confessionis. Sunt et in Hierusalem vicus sacerdotum, et vicus scuta vendentium. Vicus sacerdotum ducit ad portam sterquilinii. Et in evangelio dicebatur Betphage. Mt. 21 Viculus sacerdotum, et interpretatur domus bucce. Vicus sacerdotum est propositum confitendi, et ducit ad portam sterquilinii id est ad confessionem peccati. {I} Vicus scuta vendentium hypocrisis et simulatio. Scuta gerunt qui se contra tentationes defendunt. Scuta faciunt, qui qualiter defensio fiat contra peccata nos instruunt. Scuta vendunt, qui de eo quod se contra peccata defendunt vel defendere docent, mercedem inanis glorie et laudem hominum querunt. de quibus dicitur Neemie 3a Edificavit Melchias filius aurificis usque ad domum Nathinneorum, et scuta vendentium contra portam iudicialem. Domus scuta vendentium describitur quia qui pro bonis operibus laudis remunerationem exspectant iudicio proprie conscientie condemnantur.
a 2Esr. 3, 30.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 120), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_120)
Signaler un complément d'information

Notes :