Philippus Cancellarius

Psalmus 126

Numérotation du verset Ps. 126,1 

¶Canticum graduum Salomonis.
¶Codd. : (Ps. 126) Hi D14 D30 Ω F Rusch Ps-G | Salomonis] om. Ω F, + Vox Christi de futura Ecclesia D30
Numérotation du verset Ps. 126,I 

Nisi Dominus edificaverit domum1 ¦
1 domum Ps-G ] domus Ω F (hapax)
in vanum laboraverunt
qui edificant eam.
Numérotation du verset Ps. 126,II 

Nisi Dominus custodierit civitatem ¦
frustra vigilat2 qui custodit eam3.
2 vigilat Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Hi D14 D30 Ω F ΩP Rusch cum Ps-H] vigilavit Ps-G , vigilant ΨB* cum Ps-R |
3 eam Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Hi D14 D30 Ω F ΩP Rusch cum Ps-R (custodiunt) Ps-H] om. Ps-G |
Numérotation du verset Ps. 126,2 III

Vanum est vobis
ante lucem
surgere ¦
surgite4
4 surgite Ps-G ( M ² ΦVP K² V D) Hi D14 D30 Ω Ω F ΩP Rusch Ed1530 ... Clementina cum Ps-R ] surgere Ps-G
postquam
sederitis
qui manducatis panem doloris.
Numérotation du verset Ps. 126,IV 

Cum dederit dilectis suis somnum ¦
Numérotation du verset Ps. 126,3 

ecce hereditas Domini
filii
merces5 fructus ventris.
5 merces Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Hi D14 D30 Ω F ΩP Rusch Ps-R (nonnulli codd. et edd. )] mercis Ps-R Ps-G
Numérotation du verset Ps. 126,4 V

Sicut sagitte
in manu
potentis ¦
ita filii excussorum.
Numérotation du verset Ps. 126,5 VI

Beatus
vir6
6 vir] om. Ω F cum Ps-α² Ps-Med
qui implevit7 desiderium suum ex ipsis ¦
7 implevit Ps-G ( plerique codd. Ω F edd. ) D14 D30 Ω F ΩP Δ Rusch cum Ps-R (nonnulli codd. et edd. )] implebit Ps-R Ps-G Hi
non confundetur
cum loquetur8 inimicis suis
8 confundetur... loquetur Ps-G ( F² Ψ B ² V D ) D14 D30 Hi Ω ΩP Δ Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] confundentur... loquentur Ps-G Cor2 (hebr. et Ieron. et nt. et grecus... non est ibi in singulari)
in porta.

Psalmus 126

Numérotation du verset Ps. 126,1 
Sermo 284
prol.| ¶ De edificatione et destructione domus precipue spiritualis. In Psalmo 126.
Nisi Dominus edificaverit domum etc.
marg.| Facilius est domum destruere qua construere. {A} Facile se potest quilibet destruere domum Dei, sed non est construere hominis, sed Dei. Unde Iob. 12 Si destruxerit, nemo est qui edificet. Ideo dicitur Prime ad Corinthios 3° : « Dei agricultura estis, Dei edificatio estis, per gratiam que data est mihi ». Nemo igitur seipsum, nec alius eum edificare potest. Unde Prime ad Corinthios 3° : « Quid est Apollo, quid Paulus? Ministri eius cui credidistis. Neque qui plantat est aliquid neque qui rigat, sed qui incrementum dat Deus ». Tamen sine nobis non fit. Unde Primea ad Corinthios 3° : « Dei sumus adiutores ». Et Io. 14 : « Si quis diligit me » etc. ut supra. {B} Quidam autem stulte confidentes de opera aliorum, suam non impendunt: et ideo frustra laborant. Hi sunt qui dicunt: Orate pro me. et pro seipsis nolunt digitum movere. De quibus Sir. 21 Qui edificat domum alienis stipendiis, quasi qui colligit lapides in hyeme. quasi dicat edificium huius non bene stat, sicut nec quod fit in hyeme.
marg.| {C} ¶ In hac edificatione concurrunt omnes virtutes et dona. Fides est fundamentum, de qua { CLXXVIII v } dicitur ad Hebreos undecimo. Fides est substantia rerum sperandarum. Fundamentum non videtur: et fides est eorum que non videntur. Unde sequitur. Argumentum non apparentium. Super fundamenta fabrica consurgit: et super fidem edificium virtutum. Et quod Christus dicitur esse fundamentum, non est nisi per fidem: quia per fidem habitat in cordibus nostris. Unde prime ad Corinthios tertio. {D} Ut sapiens architectus fundamentum posui: alius autem supere dificat. Fundamentum enim nemo aliud potest ponere preter id quod positum est, quod est Christus Iesus. Hec est firma petra de qua dicitur Mt. 7 Venerunt flumina, et flaverunt venti etc. et non est mota domus: fundata enim erat super firmam petram. Et prime Petri secundo. Ecce ponam in Sion lapidem summum angularem, probatum, electum, pretiosum: et qui crediderit in eum non confundetur. Et Is. 28 eadem dicuntur. Multi autem lapides in fundamento supponuntur, et tunc ponitur unum edificium super fundamentum: sic multi sunt articuli: Una autem fides. Unde Ps. Fundamenta eius in montibus sanctis. De quibus Is. 54 : Fundabo te in sapphyris: et ponam iaspidem propugnacula tua, et portas tuas in lapides sculptos, et omnes terminos tuos in lapides desiderabiles. {E} Sapphyrus est aerei coloris. Quid igitur sunt sapphyri nisi de celestibus et eternis articuli? Sapphyrus necat Entracem: et fides diabolum. Unde 1Pt. 5 Cui resistite, fortes in fide. Et Apocaly. psis penultimo. Iaciuntur duodecim fundamenta: cum dicitur, Fundamenta muri civitatis omni lapide pretioso ornata. Fundamentum primum { CLXXVIII r } Iaspis. Secundum Sapphyrus etc. {F} Quid sunt hec duodecim, nisi duodecim partes symboli? Super fidem quatuor parietes eriguntur: quatuor scilicet virtutes cardinales, que nulle sunt sine fide, ut et parietes corruunt sine fundamento, sicut et virtutes politice gentium: quia sicut dicitur ad Hebreos undecimo. Sine fide impossibile est placere Deo. Et paulo ante. Credere oportet accedentem ad Deum quia est, et inquirentibus se remunerator sit. Prudentia1 est ab oriente quasi in anteriore pariete. Iustitia respicit eam ex opposito in occidente in posteriore parte. Ideo autem prudentia ab oriente ut lumen recipiat illius, de quo Zacharie. 6 Ecce vir, oriens nomen eius. Et ad iustitie oppositum parietem transmittit: quia iustitie operationes habent dirigi per lumen prudentie. Unde Prv. 4 Palpebre tue precedent gressus tuos. Temperantia est paries a dextris ne in prosperis effluamus. Et fortitudo a sinistris ne adversis frangamur. Unde Phil. 4 Ubique et in omnibus institutus sum, et satiari et esurire, et abundare et penuriam pati. Omnia possum in eo qui me confortat. Paries anterior, id est prudentia contiguatur duobus lateribus et econtrario. Quia prudentia debet esse temperans, debet esse sobria: debet esse fortis: et econtrario. Temperantia debet esse prudens, fortis, et iusta. Et fortitudo debet esse temperans, prudens, et iusta. Sic et postremus paries scilicet iustitia: quia iustitia debet esse temperans, fortis et prudens. Sicut econverso: temperantia fortitudo et prudentia, iusta.
1 hic desinit Va9877
marg.| ¶ Item sese respiciunt primus paries et postremus, quia prudentia debet esse iusta, et iustitia prudens. De his quatuor parietibus dicitur { CLXXIX v } Sapientiea {G} Sobrietatem, et prudentiam docet, et iustitiam et virtutem, quibus utilius nihil est in vita hominibus. Hi sunt quatuor colores in cortinis de quibus Ex. 16 Decem cortinas de bysso retorta, et hyacintho ac purpura: coccoque bis tincto variatas opere plumario facies. Hyacinthus est prudentia: purpura regalis, iustitia, que maxime regis est: coccum bis tinctum, anime et corporis fortitudo. byssus retorta anime et corporis sobrietas.
a Sap. 8.
marg.| {H} ¶ Super hos quatuor parietes spes que non fit nisi ex meritis bonorum operum, ponit tigna id est affectiones diversarum consolationum que firmant et solidant domum mentis. Ideo dicitur Can. 1 Lectulus noster floridus, tigna domorum nostrarum cedrina, laquearia nostra cypressina. Floridum tectum conscientie, reddit spes celestium odore, post cuius florem exspectatur fructus. De hoc flore dicit Ps. Caro mea refloruit in spe. Caro que iacet in cineribus penitentie reflorescit per spem: quia iuxta illud Iob. 14. {I} Lignum habet spem. Si pre cisum fuerit, rursum virescit, et rami eius pullulant. Tigna cedrina sunt imputribilia et hec sunt consolationes de eternis que sunt incorruptibilia. Laquearia sunt ornamenta in lacunari quibus adornatur domus. Et que sunt laquearia cypressina domum exornantia et decorantia nisi cogitationes de diversitate meritorum, martyrum, virginum confessorum? quorum exempla et merita cogitata domum mentis distingunt et ornant? Ut enim dicitur. 1 Corint. 15 {K} Stella differt a stella in claritate. Caritas que operit multitudinem peccatorum, tectum est superius. Et de ipsa dicitur 1Cor. 13b : Maior horum est caritas. Et 1Cor. 12 in finec. Et adhuc excellentiorem viam vobis demonstro etc. subdit de { CLXXIX r } caritate totum caput sequens.
b 1Cor. 13.
c 1Cor. 12.
marg.| {L} ¶ Et quia domus est bellicosa, eo quod militia est vita hominis super terram, ut habetur Iob. 7 Ipsa caritas cuiuscumque statuit pro pugnacula que sunt. 16 de quibus. 1Cor. 13 Caritas patiens est, benigna est, non emulatur, non agit perperam, non inflatur, non est ambitiosa, non querit que sua sunt: non irritatur, non cogitat malum, non gaudet super iniquitate, congaudet autem veritati, omnia suffert, omnia credit, omnia sperat, omnia sustinet. Caritas num qua excidit. Et ita sunt quater quatuor: et tot exiguntur propter quatuor virtutes, ut in circuitu sint 16 propugnacula caritatis, que omnes circuit et munit: quaternis propugnaculis. In hac domo sunt septem columne, de quibus Prv. 9 in principio. {M} Sapientia edificavit sibi domum excidit columnas septem. Que sunt septem dona spiritus sancti. De quibus Is. 11 Et requiescet super eum spiritus Domini: spiritus sapientie et intellectus, spiritus consilii et fortitudinis, spiritus scientie et pietatis: et replebit eum spiritus timoris Domini.
Numérotation du verset Ps. 126,2 
Sermo 285
prol.| ¶ De somno quem dat Dominus dilectis suis id est morte temporali. In Psalmo 126.
Cum dederit dilectis suis somnum: ecce hereditas Domini, filii merces fructus ventris.
marg.| {N} ¶ Somnus dicitur mors sanctorum. Unde Io. 11d : « Lazarus amicus noster dormit ». Quia somnus finis est operum, sic et mors. Unde Ecclesis. 9 Quodcumque facere potest manus tua instanter operare: quia nec opus nec ratio, nec sapientia, nec scientia erunt apud inferos, quo tu properas. Item somnus requies est laborum sic et mors. Unde Apocalypsis 14. Amodo iam dicit spiritus, ut requiscant a laboribus suis. Et Sapientie 10e. Et complevit labores illius. Somnus magis delectabilis est post laborem, sic et mors { CLXXX v } desiderabilis est post laborem vite presentis, ut dulcis est somnus operanti.
d Io. 11.
e Sap. 10.
marg.| ¶ Dominus autem dicitur dare hunc somnum dilectis suis id est electis non aliis. {O} Quia aliis mors non est somnus, cum non sit finis laborum. Illis enim qui noluerunt laborare, sed in deliciis quiescere: mors initium est laborum: sicut clericis qui labores aliorum comedunt ut fuci apum, et luxuriantur et quiescunt: Cum sententia lata sit in omnes Gn. 3 In sudore vultus tui vesceris pane tuo. Ideo dicitur in psalmo: In labore hominum non sunt, et cum hominibus non flagellabuntur. Ideo tenuit eos superbia, operti sunt iniquitate et impietate sua. Ipsi sunt de quibus Amos. 4 Audite verbum hoc vacce pingues, que estis in monte Samarie, que calumniam facitis egenis, et confringitis pauperes. Que dicitis Dominis vestris afferte et bibemus. Iuravit Dominus Deus in sancto suo: quia ecce dies venient super vos, et levabunt vos in contis, et reliquias vestras in ollis ferventibus. Et per aperturas exibitis altera contra alteram: et proiiciemini in armon. quod interpretatur anathema, quia seperati sunt in pena flagitiosius et acerbius aliis puniendi. Unde Amos. 6 Ve vobis qui opulenti estis etc. Qui seperati estis in diem malum, et appropin quatis solio iniquitatis.
marg.| {P} ¶ Illis autem qui laboraverunt inutiliter, succedent labores novi et maiores: de quibus Eccle. 10 Labor stultorum affliget eos. Et Sap. 5 Lassati sumus in via iniquitatis: ambulavimus vias difficiles. Ideoque quia talis venit de labore in laborem, comparatur pile Is. 22 Coronans coronabit te tribulatione, quasi pilam mittet se in terram latam et spatiosam Que proiicitur de uno ad alium impulsa pedibus. {Q} Sic et diaboli ludent de istis.
marg.| ¶ Sequitur : Ecce hereditas Domini etc. Quasi dicat ut primum dormiunt sancti in morte, consequuntur vitam eternam: et beatitudinem: quod notatur per Ecce: quod est demonstrativum: { CLXXX r } dicere ergo ecce, est hoc aperte demonstrare. Hi etenim sunt de quibus Is. 26 Ex pergiscimini et laudate qui habitatis in pulvere: quia ros lucis ros tuus etc. {R} Laudate dicit, quia hoc erit beatitudo laudare Deum. Unde Ps. Beati qui habitant in domo tua domine: in secula seculorum laudabunt te. Qui habitatis in pulvere. In hoc possibilitatem resurrectionis ostendit. Ros dicitur: quia ros pulveres conspersos in unum compingit nihil admiscens aliud: sic gratia Dei nullam aliam substantiam admiscendo animam corpori coniunget: et ideo ros lucis dicitur. {S} Diversis autem nominibus Ps. idem significat cum, dicit:   hereditas Domini, merces, fructus ventris . Possidemus hereditatem Domini ut coheredes Christi. Unde Rm. 8 Heredes quidem Dei, coheredes autem Christi. Possidemus mercedem, ut filii Dei. Unde 1 Io. 3 Carissimi nunc filii Dei sumus: et non apparuit quid erimus. Scimus quoniam cum apparuerit, similes ei erimus. Fructum uteri sive ventris, ut sponsa Christi. Unde Ps. De fructu ventris tui ponam super sedem tuam. Et Proue. 31 Date illi de fructu manuum suarum.
marg.| {T} ¶ Hereditas dicitur, quia semel accepta iure eterno possidetur immobiliter. Unde Mt. 5 Beati mites, quia ipsi hereditabunt terram. Et Ps. Inhabita terram, et pascerisim divitiis eius. Et Mi. 1 Adhuc heredem ad ducam tibi que habitas in Maresa, usque ad Odollam veniet gloria Israel.
marg.| {V} ¶ Merces dicitur, quia pro meritis datur. Unde Mt. 20 Voca operarios, et redde illis mercedem suam. Acceperunt autem singuli singulos denarios.
marg.| {X} ¶ Fructus dicitur, et non solum fructus, sed etiam fructus ventris, quia amabilis et dulcissimus est fructus. De conceptione mentis natus est ille fructus. Unde Ps. De fructu. ventris. t.p.s.s.t.
marg.| {Y} ¶ Salutaris est. Unde 1Tim. 2 Salvabitur mulier per generationem filiorum suorum. { CLXXXI v }
marg.| {Z} ¶ Ideo autem hec merces filio et coheredi promittitur in hereditatem: et amico in mercedem. Sed et ideo sic dicitur ut ostendatur ita esse gratuita quod tamen obtineatur per merita. Gratuita quidem. Unde Rm. 6 Stipendia peccati mors, gratia autem vita eterna. Per merita vero, unde Za. 4 Ex equabit gratiam gratie eius scilicet per merita. Unde dicitur filiis Zebedei Mt. 20 Nescitis quid petatis: potestis bibere calicem, quem ego bibiturus sum? quasi dicat nisi biberitis calicem non possidebitis regnum.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 126), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_126)
Signaler un complément d'information

Notes :