Philippus Cancellarius

Psalmus 142

Numérotation du verset Ps. 142,1 

¶Psalmus David cum persequebatur eum filius suus Absalom.
¶Codd. : (Ps. 142) D30 Rusch Ps-G | <divisio.> § I mea+ D30² § IV seculi+ D30² § V antiquorum+ D30² | cum persequebatur... Absalon Rusch ] quando filius eum persequebatur Ps-G
Numérotation du verset Ps. 142,I 

Domine exaudi orationem meam† auribus percipe
obsecrationem
meam ¦ in veritate tua
exaudi me
in tua iustitia.
Numérotation du verset Ps. 142,2 II

Et non1 intres in iudicium2
1 non Ps-G D30 ΩP Ps-R ] ne Rusch Ps-α Ps-Moz X |
2 iudicium Ps-G ( M ² Q² ΦP U G ² ΨB² V D edd. ) D30 ² (super ras.) Ω ΩP Rusch cum Ps-R (mult. codd. et edd. ) Ps-Med graeco] iudicio Ps-G D30 * cum Ps-R |
cum servo tuo ¦ quia non iustificabitur
in conspectu tuo
omnis vivens.
Numérotation du verset Ps. 142,3 III

Quia persecutus est
inimicus
animam meam ¦
humiliavit
in terra
vitam meam.
Numérotation du verset Ps. 142,IV 

Collocavit me
in obscuris
sicut mortuos seculi†
Numérotation du verset Ps. 142,4 

et anxiatus est
super me spiritus meus ¦
in me turbatum est cor meum.
Numérotation du verset Ps. 142,5 V

Memor fui dierum antiquorum†
meditatus sum
in omnibus operibus tuis ¦
in factis manuum tuarum meditabar3.
3 meditabar Ps-G (R F) Rusch Weber ] meditabor Ps-G (I ΦG ΨB* V*) D30 ² (super ras.) cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 142,6 VI

Expandi manus meas ad te ¦
anima mea
sicut terra sine aqua tibi.
Numérotation du verset Ps. 142,7 VII

Velociter4 exaudi me Domine ¦
4 Velociter] praem. diapsalma Ps-G
defecit spiritus meus.
Numérotation du verset Ps. 142,VIII 

Non avertas faciem tuam
a me ¦
et similis ero descendentibus in lacum5.
5 lacum Ps-G D30 Ps-R] lacu Rusch (hapax)
Numérotation du verset Ps. 142,8 IX

Auditam fac mihi6 mane misericordiam tuam ¦
6 f. m. Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch cum Ps-R (K)] inv. Ps-G (R F I²) cum Ps-R
quia in te speravi7.
7 speravi] + Domine Clm343* (thet.) Ps-Med
Numérotation du verset Ps. 142,X 

Notam fac mihi viam in qua ambulem ¦
quia ad te8
8 te Ps-G ] + Domine Clm343* (thet.) Ps-R Ps-Med
levavi animam meam.
Numérotation du verset Ps. 142,9 XI

Eripe me9 de inimicis meis
9 me] om. (hapax)
Domine10 ad te confugi ¦
10 Domine Ps-R Ps-G ] Deus quia Clm343* (quia thet. ) Ps-Med, cf. Sedulius : κυριε ότι
Numérotation du verset Ps. 142,10 

doce me
facere voluntatem tuam quia Deus meus es tu.
Numérotation du verset Ps. 142,XII 

Spiritus tuus
bonus11 deducet me in terram rectam12 :
11 bonus Ps-G D30 ] bonos Rusch (hapax) |
12 terram rectam Cor2 Clm343 Ps-G ( G ² K² ΨB V D) D30 Ω Rusch Ed1540 Clementina cum Ps-Med ] terra recta Cor2 (non est ibi TERRAM RECTAM secundum anti. et Hieron.) Ps-G |
Numérotation du verset Ps. 142,11 

propter nomen tuum Domine
vivificabis me
in equitate13
13 equitate tua Ps-R Ps-G ] iustitia tua Clm343 Ps-δ, tua iustitia Ps-α Ps-Med
tua.
Numérotation du verset Ps. 142,XIII 

Educes14 de tribulatione animam meam ¦
14 Educes Ps- α Ps- γ Ps- δ Ps-G ] Et praem. Clm343* (thet.) Ps-R Sedulius
Numérotation du verset Ps. 142,12 

et in misericordia tua
disperdes
inimicos meos.
Numérotation du verset Ps. 142,XIV 

Et perdes omnes
qui tribulant animam meam ¦ quoniam ego servus tuus sum.

Psalmus 142

Numérotation du verset Ps. 142,2 
Sermo 137
prol.| ¶ Quam iudicare se debeat homo dum licet, ne postea iudicetur a Deo. In Psalmo 142.
Et non intres in iudicium cum servo tuo etc.
marg.| {A} Naturale ius habet, ut siquis nos offendit, ipse de se ipso possitius exhibere, antequam clamemus ad alium iudicem. Unde dicitur Mt. 18. Si { CCXLII r } peccaverit in te frater tuus etc. sicut plenius diximus super illum versum: Feci iudicium et iustitiam. Ideo dicitur Is. 43 Reduc me in memoriam, et iudicemur simul. {B} Quando homo offendit Deum, primo iudex est ipse super illa offensa: unde quandiu vivit homo tempus habet iudicandi, sed postea non: immo Dominus tunc accipit tempus iudicandi. Unde Ps. « Cum accepero tempus ego iustitias iudicabo ». Et Isaie 41a « Prope facite iudicium vestrum, dicit Dominus, afferte siquid forte habetis » etc.
a Is. 41, 21.
marg.| ¶ Timet ergo iste iudicium Domini, et merito. Novit enim quod de omnibus redditurus est rationem. Unde Lc. 16 {C} Redde rationem villicationis tue: iam enim non poteris amplius villicare. Ait autem villicus intra se: Quid faciam? Fodere non valeo, mendicare erubesco etc. Et Iob. 31 Cum surrexerit Deus ad iudicandum quid faciam? et cum quesierit, quid respondebo illi?
marg.| ¶ Unum est ergo consilium quod dicitur Sir. 18. {D} Ante iudicium interroga teipsum, et in conspectu Dei invenies propitiationem.
marg.| ¶ Item debet habere secum computationem strictam et frequentem. Strictam, primo quia omnia aliena sunt que credita sunt in manu sua: et ideo debet esse ad restituendum diligentior. Vere aliena sunt, et anima et corpus: et omnia bona naturalia et spiritualia. Unde 1Cor. 4 Quid habes quod non accepisti? etc. Et Sir. 25 Tres species odivit anima mea: pauperem superbum, divitem mendacem, et senem fatuum. Pauper est homo, quia nihil habet a se, superbiis dum de alieno superbit. Dives mendax dicitur qui quod non est suum sibi ascribit. Senex fatuus, qui dum instat mors rationem reddere et se iudicare negligit. Secundo debet habere strictam computationem, quia omnia sub numero tradita sunt, et sub numero reddenda. Unde Sir. 42 Ubi manus { CCXLIII v } multe sunt, claude: et quodcumque trades numera et appende: datum vero et acceptum omne describe. Et vulgariter dicitur : Qui vit a compte il vit a honte. Qui vivit ad calculum seu exactam rationem accepti: vivit sub pudore et verecundia. Tertio, quod quanto plura committuntur ei, de tanto pluribus debet reddere rationem. Unde Lc. 8 Cui plus committitur ab eo plus exigitur. Et Gregorius super illud. Homo quidam peregre proficiscens etc. dicit. Tanto humilior quis esse debet ex munere, quanto obligatior est in reddenda ratione. Hinc est quod qui plus acceperunt, plus debeant sibi timere, et non inde gaudere.
marg.| {E} ¶ Stultus autem securus accipit, et est sicut qui non cessat accipere ad usuram, et quasi inventum estimat commodatum aut ad usuram datum sibi, donec ventum est ad tempus reddendi. Unde Sir. 29 Multi quasi inventionem estimaverunt fenus, et prestiterunt molestiam iis qui se adiuverunt. Donec accipiant osculantur manum dantis, et in promissionibus humiliant vocem suam. Et in tempore redditionis postulabit tempus, et loquetur verba tedii et murmurationum, et tempus causabitur. Solidi vix reddet dimidium, et computabit illud quasi inventionem.
marg.| ¶ Quarto, quia etiam de minimis redditurus est rationem: de opere, de locutione de cogitatione. Unde Mt. 5 Non exies inde donec reddas novissimum quadrantem.
marg.| {F} ¶ Frequentem computationem debet habere: Primo quia dilata et in longum tempus producta computatio, multa facit oblivisci et perdere. Frequens autem computatio est frequens confessio, que frequens debet esse, alioquin etiam si teneas factum, memoriter, oblivisceris tamen loci, temporis, aut persone: aut alterius circumstantie aggravantis peccatum: ideo non plene reddes rationem. Quo circa qui solet { CCXLIII r } annotare expensas, scribit diem et causam, et alia huiusmodi. Ad frequentem confessionem invitabat Dominus dicens Io. 11 Eamus in Iudeam iterum. Iudea enim est confessio. Et In Psalmo Confitebimur tibi Deus, confitebimur tibi etc.
marg.| {G}¶ Secundo, quia habemus emulum nostrum scilicet diabolum qui cuncta scribit et nihil omittit. nec diem, nec locum, nec personam nec aliud quod possit aggravare peccatum: et si non computamus, ipse accusat nos de furto: quod autem excusare nos possit, non scribit. Unde scripsit contra beatum Martinum sed nihil profecit, quia nihil sibi conscius erat, quod confitendo non deleuerat: ideoque non timebat eum. Et nos etiam non timebimus eum, si frequenter computemus id est confiteamur, quia quod confitemur eradicatur et expungitur de quolibet computo id est deletur debitum. Et nota quod diabolus semper servat scripta sua, sed si possumus probare de aliquo quod hoc confitendo computavimus, confunditur, ut calumniator. Et hoc est quod dicitur Apc. 12 Proiectus est accusator fratrum nostrorum, qui accusabat illos ante conspectum Dei die ac nocte. Quia si cut per crucem Domini nostri, ita per crucem penitentie nostre evacuatur chirographum eius. Unde Col. 2 Donans nobis omnia delicta: delens quod adversum nos erat chirographum decreti: quod erat contrarium nobis: et ipsum tulit de medio, affigens illud cruci. Sic et nos affigentes illud cruci penitentie. Dicit ergo. Non intres in iudicium cum servo tuo. Unde Iob. 9 Si habuero quippiam iustum non respondebo, sed meum iudicem deprecabor. Et iterum. Quid faciam cum surrexerit ad iudicandum Dominus. Vel. secundum aliam litteram: Si examinationem mei faciat
marg.| ¶ Sequitur : hic. {H} Non iustificabitur in conspectu tuo omnis vivens. Quia non iustificabitur nisi { CCXLIIII v } mortuus fuerit peccato. Unde Rm. 6 Qui enim mortuus est, iustificatus est a peccato. Et Iacob non accepit uxorem de filiabus Geth: qui interpretatur vita, ut habetur Gn. 28 Quia Christus illi anime se non coniungit, que mundo per voluptatem vivit. Sed illi qui mundo mortui sunt, Christo vivunt: qui iunguntur illi cum dicit Apostolus Rm. 12 Obsecro itaque vos fratres per misericordiam Dei, ut exhibeatis corpora vestra hostiam viventem, sanctam, Deo placentem.
Numérotation du verset Ps. 142,7 
Sermo 318
prol.| ¶ De triplici anime defectu bono. In Psalmo 142.
Velociter exaudi me Domine, defecit spiritus meus. {I}
marg.| ¶ Triplex est anime defectus bonus, secundum triplicem eius excessum. Primus est ex magnitudine devotionis. Secundus pre magnitudine admirationis. Tertius pre magnitudine exultationis. In primo anima ex nimio desiderii celestis igne quasi cera liquescit. Unde Ps. Factum est cor meum tamquam cera liquescens in medio ventris mei. Et iterum. Concaluit cor meum intra me. Et Ct. 5 Anima mea liquefacta est, ut dilectus locutus est. Vel quasi a priore grossitie resoluitur, et instar fumi attenuata sursum levatur. Unde Ct. 3 Que est ista que ascendit per desertum sicut virgula fumi etc.
marg.| {K} ¶ Secundo ex magnitudine admirationis. Solemus enim rei novitatem admirari. Unde quando anima ad spectaculum summe pulchritudinis prius non vise per radium divine illuminationis adducitur, admiratione suspensa, vehementi stupore concutitur. De hac dicitur Ct. 6 Que est ista que progreditur quasi aurora consurgens? Recte dicitur, quasi aurora: habet enim primo lucem cum tenebris mixtam. Tenebre enim quodammodo cum luce { CCXLIIII r } miscentur, dum et nova divine lucis revelatione videntur, et tanta sunt quod pre admiratione vix creduntur.
marg.| ¶ Bene autem dicitur consurgens. {L} Aurora enim paulatim elevatur, dilatatur, et clarificatur: et unde accipit ut maior sit, inde accidit ei ut omnino non sit. Et lux quidem esse non desinit. Aurora siquidem que lux est matutina, in tantum crescit quod iam non est lux matutina, sed meridiana. Sic et humana intelligentia ex dilatationis sue magnitudine plerumque accipit ut iam non sit ipsa. Non quidem ut iam non sit intelligentia, sed ut iam non sit humana: dummodo mirabili mutatione quia in comprehensibili efficitur plus, qua humana. Ideo sequitur Ct. 6 Pulchra ut luna: electa ut sol. Hoc est quod dicitur Prv. 4 Iustorum semita quasi lux splendens crescit usque in perfectum diem. Hic est defectus salutaris quo proficit anima. De quo dicitur tertii Regum. 10 Videns Regina Saba sapientiam Salomonis, et domum quam edificaverat, et cibos mense etc. non habebat ultra spiritum. Post sequitur. Locuta est ei universa que habebat in corde suo: et docuit eam Salomon omnia que proposuit. Non fuit sermo qui regem possit latere: et non responderet ei. {M} Que est ista regina austri, et illius calide regionis inhabitatrix et domina: et videndi Salomonis desiderio succensa, nisi quelibet anima sancta: que sensibus et appetitibus carnis, cogitationibus et affectionibus mentis fortiter dominatur, et veri Salomonis videm di desiderio inflammatur? De hac dicitur. Videns regina Saba sapientiam Salomonis etc. post, non habuit ultra spiritum. Ecce quo ordine processit, et adquem exitum pervenit. Primo querit et audit: unde dicitur: Locuta est universa. Postea, videt et intelligit. Unde { CCXLV v } subditur: Videns omnem sapientiam Salomonis. Tandem obstupescit et deficit: Unde additur: non habebat ultra spiritum. Primo interrogat quod discat. Secundo contemplatur quod miretur. Tertio stupet ut mentem excedat. Primum est meditationis: secundum contemplationis: tertium extasis. De meditatione igitur surgit in contemplationem: de contemplatione in admirationem: de admiratione in extasim id est mentis alienationem. Et hoc est quod dicitur: non habebat ultra spiritum. {N} Spiritum enim non habere nihil aliud est nisi mente excidere. Ioannes autem Apc. 1 dicit : « Fui in spiritu in insula que vocatur Pathmos Dominica die ». De regina dicitur quod fuit sine spiritu: quod hec possunt esse? Responsio. Prius est esse in spiritu: post, esse sine spiritu. Spiritum in spiritu esse est semetipsum intra se colligere, et ea que circa carnem, vel in carne geruntur non curare. Unde Sir. 30 Contine et congrega cor tuum in sanctitate eius. Spiritum sine spiritu esse, est spiritum semetipsum et extra semetipsum effundere, et que sub ipso sunt interim ignorare: et in divinitatis arcanum intrare. Unde in Psalmo Effudi in me (id est supra me) animam meam: transibo in locum tabernaculi usque ad domum Dei. {O} Tunc igitur recte dicitur spiritus semetipsum non habere: quando incipit a se humano deficere, et mirabili transfiguratione in se divinum transire: ita ut iam ipse non sit ipse, dum Deo incipit altius et arctius adherere. Quia sicut dicitur. 1Cor. 6 Qui adheret Deo, unus spiritus est cum ipso. De hoc defectu dicitur In Psalmo In deficiendo ex me spiritum meum. Et ibi. Defecit in salutari tuo anima mea etc.
marg.| {P} ¶ Pre magnitudine exultationis: de qua Ct. 8 Que est ista que ascendit de deserto deliciis affluens innixa super dilectum suum? Per desertum intelligitur cor { CCXLV r } humanum: ille igitur de deserto ascensus nihil aliud est, nisi humani cordis excessus, quando semetipsum in imo deserens, ad celum usque pertransit: et solis divinis se per contemplationem immergit. Causa autem exprimitur, cum dicitur: deliciis affluens. Ex abundantia enim cordis os loquitur: et os mentis id est affectus iubilat: et quod introrsum affluit, foras effluit. Et hoc est quod Dionysius in De celesti hierarchia dicit: Superfervidum aqua bulliens que se non potest continere in vase. Unde econtrario de Ruben dicitur. Genesis penultimo : Effusus es sicut aqua ne crescas. Alia littera: Ne ebullias. Ebulliunt qui supra se ascendunt. Affluentia ergo deliciarum non potest non gestire et exultare. {Q} Sic solent animalia in suis lusibus quosdam saltus dare: et aliquantulum corpora sua in aere saltu suspendere. Unde Cantici ultimo in fine. Assimilare capree, hinnuloque cervorum. Et In Psalmo Montes exultaverunt sicut arietes, et colles sicut agni ovium. Montes sunt contemplativi: colles speculativi Sic et pisces dum in aquis ludunt supra aquas exiliunt, et native habitationis sue terminos extendunt: ut merito pudeat hominem semper animo in terrenis delitescere.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 142), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_142)
Signaler un complément d'information

Notes :