Philippus Cancellarius

Psalmus 146

Numérotation du verset Ps. 146,1 

1Alleluia.
¶Codd. : (Ps. 146) D30 ΩP ω1 Rusch Ps-G |
1Alleluia Ps-G ( I Q W V D ) ΩS Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] + Aggei et Zacharie Ps-G, + Aggei et Zacharie. Vox Ecclesie ad novellum populum D30
Numérotation du verset Ps. 146,I 

Laudate Dominum
quoniam bonus est2 psalmus ¦
2 bonus est p. Ps-G (ΨB² plerique codd. et edd. ) Cor2 (Ieronimus interponit est) Ω ΩP ω1 Rusch cum Ps-R ] bonus p. Ps-G (F I M W ΦRGW G ) Cor2 (antiq.), bonum p. Ps-G (R) cum LXX
Deo nostro
sit iocunda
decoraque laudatio.
Numérotation du verset Ps. 146,2 II

Edificans
Hierusalem
Dominus3 ¦ dispersiones
3 Dominus Ps-G Sedulius ] + et F Clm343* (theta.) Ps-R Ps-Med cum LXX
Israelis4 congregabit.
4 Isra(h)elis Ps-G ( M ² G ²B² W ΦRGW D) D30 Ω ΩP ω1 Ed1530 Clementina ] Israel Ps-G ( M * G* ΨB* V Q) Rusch
Numérotation du verset Ps. 146,3 III

Qui
sanat contritos corde ¦
et alligat contritiones eorum5.
5 eorum Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Ω ΩP Rusch cum Ps-R ] illorum Ps-G (R F)
Numérotation du verset Ps. 146,4 IV

Qui numerat
multitudinem stellarum ¦ et omnibus eis nomina vocat6.
6 vocat Ps-G (V D) Ω Ed1530 Clementina cum Ps-R ] vocans Ps-G ΩP Rusch
Numérotation du verset Ps. 146,5 V

Magnus Dominus noster
et magna virtus eius ¦
et sapientie eius
non est numerus.
Numérotation du verset Ps. 146,6 VI

Suscipiens
mansuetos Dominus ¦ humilians autem peccatores
usque ad terram.
Numérotation du verset Ps. 146,7 VII

Precinite
Domino in confessione ¦
psallite7
7 psallite ΩP ω1] et praem. Rusch (hapax)
Deo nostro in cithara.
Numérotation du verset Ps. 146,8 VIII

Qui
operit celum nubibus ¦
et parat terre pluviam.
Numérotation du verset Ps. 146,IX 

Qui producit
in montibus
fenum ¦
et herbam servituti hominum.
Numérotation du verset Ps. 146,9 X

Qui dat iumentis8
8 Qui Ps-G ( plerique codd. ΩP edd.) D30 Ω Rusch cum Ps-R ] Et Ps-G (R F)
escam ipsorum ¦
et pullis corvorum
invocantibus eum.
Numérotation du verset Ps. 146,10 XI

Non in fortitudine equi
voluntatem
habebit ¦ nec in tibiis9 viri
9 tibiis Ps-G cum graec. (LXX : κνήμαις) Ps-H cum hebr. ; cf. HIERONYMUS, Ep. 106 ] tibialibus Ps-Med (+Clm343), tabernaculis Ps-R (pro σκηναῖς nullo graeco codice nec expositione teste) ut ref. August., Paul
beneplacitum erit ei10.
10 ei Ps-G Ps-R ] Domino LXX (Antioch. ; cf. HIERONYMUS, Ep. 106 )
Numérotation du verset Ps. 146,11 XII

Beneplacitum est Domino
super timentes eum ¦
et in eis qui sperant super misericordia eius.

Psalmus 146

Numérotation du verset Ps. 146,2 
Sermo 325
prol.| ¶ De mystica edificatione Hierusalem: et de valore ecclesiasticorum sacramentorum et virorum. In Psalmo 146.
Edificans Hierusalem Dominus dispersiones Israel congregabit.
marg.| {A} Hierusalem id est Ecclesia edificatur, ut civitas quantum ad statum penitentium et fugitiuorum: ut turris, quantum ad statum pugnantium ut domus. quantum ad statum perfectorum vel contemplativorum. Quantum ad statum fugitiuorum, ut civitas propter tria beneficia, regenerationis, contra originale: confessionis, contra actuale: confirmationis, contra malum pene. Baptismatis, contra originale precipue. Unde super illud Psalmist. citatum Rm. 4 Beati quorum remisse sunt iniquitates. Glossa Concupiscentia que dicitur fomes, ante baptismum culpa est et pena: post baptismum pena est et non culpa. Ideo { CCLVIII v } dicitur Io. 3 Oportet vos nasci denuo. Remedium confessionis est precipue contra actuale. Unde Rm. 10 Voluntarie peccantibus post acceptam notitiam veritatis iam non relinquitur hostia pro peccato. id est non habetis purgari per immolationem carnis aliene: sed mortificatione carnis proprie: immo potius ignoranter peccantes. sicut dicitur Lv. 4 Anima que peccaverit per ignorantiam etc. Remedium conversionis, contra malum pene.
marg.| {B} ¶ Subeuntibus enim disciplinam claustralem, pro illa pena purgatorii commutatur, vel diminuitur. Ipsi sunt qui dicunt cum Augustino a : « Domine hic ure, hic seca ut in eternum parcas ». Ipsi sunt qui dicunt cum Psalmistab : « Quoniam propter te mortificamur tota die », id est tota vita. Estimati sumus sicut oves occisionis: qui tondentur per propriorum abrenunciationem, et per carnis mortificationem occiduntur. Unde Is. 53 Sicut ovis ad occisionem ductus est: et quasi agnus coram tondente se obmutuit. Et Gn. 31 Dum Laban tonderet oves, Iacob fugit ab eo. Claustrum ergo civitas refugii est. Unde Mt. 10 Si vos persecuti fuerint in Unam civitatem, fugite in aliam. Et hoc est quod David fugit in Geth civitatem ad Achis regem. {C} Geth interpretatur torcular. et claustrum est torcular carnis proprie. Achis, fraternitas mea. Et omnes sunt ibi fratres. Qui sunt hostes qui nos persequuntur in civitatem mundi, nisi tentationes, et secularium negotiorum occupationes? Ideo fugiunt civitatem mundi: et intrant civitatem refugii. Unde Ier. 48 Relinquite civitates habitatores Moab.
a [Revera sententia pseudo augustiniana, valde diffusa. Non invenitur in originalibus Augustini Hipponensis. Non inveni fons attributionis hoc textu anterior. Cf. Radulphus Ardens , Homiliae, Hom. 12 , dominica quinta post Trinitatem, PL 155, 1721C : « Non timeamus, sed amemus disciplinam, quia ut Sapiens ait: Beatus est vir, qui corripitur a Domino (Iob. 5) . Auferant nobis res, proferant vitia, inferant supplicia filii ancillae, quoniam cadent, cum dominati fuerint pauperum (Ps. 10) , et dominabuntur eorum iusti in matutino (Ps. 48) . Interim ergo dicamus Domino: « Hic ure, hic seca, ne in aeternum perdas, » quoniam beatus qui suffert tentationem, quoniam cum probatus fuerit, accipiet coronam vitae, quam repromisit Deus diligentibus se (Iac. 1) » MM 5.05.2015].
b Ps. 43, 22.
marg.| {D} ¶ Edificantur ut turris quantum ad statum pugnantium. Comparatur autem turri propter tria: quia munita, quia sublimis, quia fortis. Munita autem situ, armis, et muris. Situs, quia in monte excelso, et { CCLVIII r } flumine cincta. Super omnes montes collocata. Montes, sancti. Unde Ps. Fundamenta eius in montibus sanctis. Mons, Christus super omnes sanctos. De quo Is. 2 Erit in novissimis diebus preparatus mons in vertice montium. {E} Mons coagulatus in passione: mons pinguis caritate, De quo fundamento dicit Apostolus ad Corint. 3 Fundamentum aliud nemo potest ponere preter illud quod positum est Christus Iesus. Et Is. 48 De civitate vocati sunt, et super Deum Israel constabiliti sunt. {F} Flumine cincta est, flumen est donorum spiritualium abundantia, de quo Ps. Flumen Dei repletum est aquis. Et iterum. Fluminis impetus letificat civitatem Dei. Et sicut flumina mundanarum delectationum fluunt in mare amaritudinum mortis eterne: ita hoc flumen in flumen dulcedinis pacis eterne. Quia gratia transibit in gloriam. Unde Is. 66 Ecce ego declinabo super eam quasi flumen pacis: et quasi torrentem inundantem gloriam gentium.
marg.| {G} ¶ Armis munita: quia martytum, confessorum, virginum exemplis instructa. Unde dicitur Ct. 3 Collum tuum sicut turris David que edificatur propugnaculis. Mille clypei pendent ex ea, omnis armatura fortium. Clypeus Stephani: Clypeus Laurentii: Clypeus Dionysii et aliorum fortium. {H} Quis posset esse sufficiens ad tales et ad tantos clypeos describendos? De iisdem dicitur. 1Mcc. 6 : Refulsit sol in clypeos aureos et ereos, resplenduerunt montes ab eis. Clypei aurei martyres primi: in quas sol id est Chaistus primo refulsit: quia eos primos exemplo sue passionis ad patiendum armavit et illuminavit. Unde ex reverberatione lucis eius passi sunt quicumque passi sunt.
marg.| {I} ¶ Muris circumdata. Murus est continentia carnis: ante murale, continentia mentis. Quorum quia Christus in se dedit exemplum, dicitur Is. 26 Urbs fortitudinis { CCLIX v } nostre Sion. Salvator ponetur in ea murus, et antemurale. Et Canticorum quarto. Hortus condusus soror mea sponsa etc.
marg.| {K} ¶ Sublimis per humilitatem, que maxime in ecclesiastica dignitate attendenda est. Unde Sir. 32 Rectorem te posuerunt, noli extolli. esto in illis quasi unus ex illis. Et quia humilitas vera est sublimitas, dicitur Lc. 14. Qui se humiliat exaltabitur. Et Sir. 11 Erexit eum ab humilitate ipsius. Plures sunt qui ambiunt dignitatem sed pauci qui in dignitate humilitatem. Similes Abimelech: de quo Idc. 9 Accedens Abimelech iuxta turrim altam pugnabat fortiter: et ecce Una mulier fragmentum mole iactans desuper, illisit capiti eius et ait armigero suo, Evagina cito gladium tuum, et percute me ne forte dicar a femina interfectus.
marg.| {L} ¶ Fortis per patientiam. Patientia enim est murorum hur damentum seu integumentum a quo ictus petrarum resiliunt. Unde Prv. 16 Melior est patiens viro forti: et qui dominatur animo expugnatore urbium: et Prv. 25 Patientia leniuntur principes: et lingua mollis confringet duritiam.
marg.| {M} ¶ Edificatur ut domus orationis que distinguuntur in sancta sanctorum: et ante ista est atrium. Quasi atrium sunt laici. Atrium sanctum quidem est: et immunitatem habet, licet non tantam ut sancta. Nam et ipsi sanctificati sunt ecclesiasticis sacramentis. Sancta sunt clerici seculares. Sancta sanctorum, claustrales. Sanctiora quidem sunt sancta: et clerici debent vite precellere sanctitate. Sanctissima sunt sancta sanctorum: quia vita claustralium districtior debet esse, et preminere aliis. De his tribus dicitur Sir. 24 In Iacob inhabita, et in Israel hereditare: et in { CCLIX r } electis meis mitte radices. Cum sancta sint domus orationis, maxime locus orationis sancta sanctorum sunt. Unde ibi erat thuribulum incensi per quod intelligitur oratio. {N} Premittit enim fumum compunctionis, flammam caritatis, odorem devotionis. Fumus compunctionis ex recordatione preteritorum peccatorum lacrimas excitat. De quo Psal, Tange montes et fumigabunt. Flamma caritatis succenditur ex amore celestium. Unde Ct. ultimo. Lampades eius, ut lampades ignis atque flammarum. Odor devotionis ex pie mentis affectu in Deum. Unde Apc. 5 Habentes singuli citharas et phialas plenas odoramentorum: que sunt orationes sanctorum. Citharas, quantum ad carnis mortificationem. Phialas plenas odoramentorum, quantum ad orationis devotionem.
marg.| {O} ¶ Et nota quod non faciunt civitatem vel turrim, vel domum, seu templum lapides, nisi congregati. similiter nec homines. Unde Lam. 4 Dispersi sunt lapides sanctuarii in capite omnium platearum. Unde et Act. 2 Non est datus spiritus sanctus discipulis nisi congregatis. Nec sufficit unitas corporum, nisi assit unitas mentium. Unde dicitur ibi. Erant omnes pariter congregati in eodem Ioco. Ecce duples unitas. Et Iacob futura filiis non annuntiavit, nisi congregatis. Unde Gn. penultimo. Congregavi ut annuntiem que ventura sunt vobis in diebus novissimis. Ideo dicitur, Dispersiones Israel congregabit.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 146), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_146)
Signaler un complément d'information

Notes :