Philippus Cancellarius

Psalmus 28

Numérotation du verset Ps. 28,1 

¶ Psalmus David
¶Codd. : (Ps. 28) D30 Rusch Ps-G, def. C
in consummatione tabernaculi1.
1 tabernaculi] + prophetia enigmate cum Dei dictione D30
Numérotation du verset Ps. 28,I 

Afferte Domino
filii Dei ¦
afferte Domino2
2 Domino] om. Ω M
filios arietum.
Numérotation du verset Ps. 28,2 II

Afferte Domino
gloriam
et honorem†
afferte Domino gloriam
nomini eius ¦
adorate Dominum
in atrio sancto eius.
Numérotation du verset Ps. 28,3 III

Vox Domini
super aquas†
Deus maiestatis
intonuit ¦ Dominus super aquas multas.
Numérotation du verset Ps. 28,4 IV

Vox Domini
in virtute ¦
vox Domini in magnificentia.
Numérotation du verset Ps. 28,5 V

Vox Domini
confringentis cedros ¦ et confringet
Dominus cedros Libani.
Numérotation du verset Ps. 28,6 VI

Et comminuet eos3
3 eos ΦRP² Ps-G (K) ΩS Rusch ] eas Ps-G D30
tamquam vitulum Libani ¦ et dilectus
quemadmodum filius4 unicornium.
4 filius Ps-G Rusch ] filios (hapax)
Numérotation du verset Ps. 28,7 VII

Vox Domini intercidentis
flammam ignis†
Numérotation du verset Ps. 28,8 

vox Domini concutientis desertum ¦ et5 commovebit
5 et] om. ΩS*, et non ΩS²
Dominus desertum Cades.
Numérotation du verset Ps. 28,9 VIII

Vox Domini preparantis
cervos†
et revelabit condensa ¦
et in templo eius
omnes dicent6 gloriam.
6 omnes dicent D30 Rusch cum Ps-R ] omnis dicet Φ Ps-G
Numérotation du verset Ps. 28,10 IX

Dominus diluvium
inhabitare facit ¦
et
sedebit
Dominus rex in eternum.
Numérotation du verset Ps. 28,11 X

Dominus virtutem
populo suo dabit ¦
Dominus benedicet
populo suo in pace.

Psalmus 28

Numérotation du verset Ps. 28,3 
Sermo 58
prol.| De impedientibus meliorem vitam et bonam operationem. In Psalmo 28. 1
1 om. codd.
Vox Domini super aquas etc.
marg.| {A} Legitur quod (Mt. 4a) « ductus est Iesus a spiritu in desertum ». Sic multi per spiritum sanctum quasi in desertum ducuntur, dum vitam mutare, et ad melioris vite frugem evolare proponunt, sed plerumque occurrunt multa que impediunt. Levitas cordis, mentis et corporis et stabilitatem. Infirmitas et pusillanimitas, vite rigorem. Cervicositas superba, obedientiam. Et ardor libidinis castitatem.
a Mt. 4, 1.
marg.| ¶ Levitas cordis impedit, quia sicut dicitur Prv. 13 Vult et non vult piger. Cor eius simile est nubi. Unde in epistola Iudeb : « Nubes sine aqua que ab omni { CXV v } vento circumferuntur ». Simile arundini vel ligo debili. Is. 7 Commotum cor populi huius sicut ligna, que moventur a facie venti. Simile fluctui maris. Unde Is. lvii. Cor impii quasi mare feruens, quod quiescere non potest. Et Iacob. 1 Qui hesitabit, similis est fluctui maris, qui a vento movetur et circumfertur. Simile est gallo ad ventum in turri posito. Et palee frumenticee in excelsis posite aut cemento sine impensa posito. Unde Sir. 22 Sicut palee in excelsis, et cementa sine impensa posita contra faciem venti non permanebunt, sic et cor timidum in cogitatione stulti contra impetum timoris non resistet. Tali igitur vel taliter fluctuanti respondendum est: {B} Tu bene facis, si loco et tempore. hec de te ipso desperas vel diffidis: sed tamen non desinis sperare in Domino. Unde Ps. Revela Domino mentem tuam et spera in eo, et ipse faciet. Exempla multorum te moveant, qui prius vagi mente, facti sunt in religione stabiles et fundati: quia vox Domini super aquas id est super mentes fluctuantes et vagas, quas stabilire potest, et etiam aquas fluidarum cogitationum et affectionum euntes et redeuntes sistere potest, et quasi in unum locum congregare: etiam siccare penitus, et convertere mare in aridam, et ventum suggestionis se dare. Unde Gn. 1 : « Congregentur aque inlocum suum et appareat arida ». Et hicc : « Lex Domini super aquas, Deus maiestatis intonuit, Deus super aquas multas ». In illis intonat, quorum corda perterret et, et terrore voluntatem immutat, sicut tonitruum subuertit vina. Unde in transfiguratione Domini vox audita est quasi tonitrua. Transfiguratio enim Domini mutationem et transfigurationem peccatoris significat. {C} Et Nota quod dicitur Dominus, et post Deus maiestatis. Quia potest Dominus etiam temporalis dare bona vel mala { CXV r } temporalia. Solius autem Dei est dare eterna bona vel mala. Unde quando irrogat mala temporalia ut sunt infirmitas et adversitas, intonat ut Dominus: quando minatur mala eterna, intonat ut Deus maiestatis, Quando ergo vides aliquos sanos corpore et divites, compunctos corde mundum relinquere, dicas, Deus maiestatis intonuit id est corda eorum perterruit. Quando vero quis corporis morbo vel damno rerum compulsus, mutat vitam suam, agnosce quod Dominus intonuit super aquas multas. Aliter enim Iacob non recessit a Laban nisi postquam mutaverat decem vicibus mercedem, et faciem suam immutaverat contra ipsum. Unde Gn. 31 Postquam animadvertit Iacob faciem Laban quod non esset sicut heri et nudiustertius: et quod mutavit ei mercedem decem vicibus, fugit. Spera igitur ut tibi faciat, sicut vides eum aliis fecisse. Ipse enim pont sedare ventum contrarium tentationum: sicut dicitur Mt. 8 Imperavit ventis, et mari. Et Sir. 43 In sermone eius siluit ventus, et cogitatione sua placavit abyssum: et plantavit illum Dominus Iesus.
b Iud. 1, 12.
c Ps. 28:3.
marg.| {D} ¶ Secunda causa impediens est infirmitas vel pusillanimitas, qua timet vite rigorem. Dicit enim apud se, Infirmus sum et pusillus homo, et tener et delicatus, et dilatatus in terra suaviter viventium, educatus inter eos qui mollibus vestiuntur et epulantur quotidie splendide, ut legitur de divite epulone Lc. 16 Infirmus omnis fastidit, pusillus semper nova concupiscit: quomodo ergo communionem seu communem vitam tenere potero, qui quod alii habent fastidio, quod habere nequeunt, concupisco? Ad hec respondeo. {E} Recte infirmus de tua diffidis virtute: spera tamen in Domino, quia vox Domini in virtute. Recte pusillus corde, parvulus spiritu, de tua non presumis prudentia, sed {1.105v} sensum tuum a Domino dilatari postula, et dilatabit, et magnificabit quod parvum est, quia vox Domini in magnificentia. Unde Iac. 1 Postulet in fide, nihil hesitans, qui indiget sapientia, ab eo qui dat omnibus affluenter et non improperat. Et Lc. 12 Nolite timere pusillus grex. Contra infirmitatem dicitur Is. 40 Qui sperant in Domino mutabunt fortitudinem, assument pennas sicut aquile, current et non laborabunt: ambulabunt et non deficient. Et Ps. cxxiiii. Qui confidunt sicut mons Sion, non commovebitur etc. Contra pusillanimitatem dicit. 3Rg. 4 Dedit quoque Deus sapientiam Salomoni, et prudentiam multam nimis, et latitudinem cordis, quasi arenam que est in littore maris. Gn. 13 Faciam semen tuum sicut pulverem terre. {F} Et paulo ante. Vide a loco in quo nunc es ad aquilonem et meridiem, et ad orientem et occidentem. Omnem terram quam conspicis, tibi dabo et semini tuo usque in sempiternum. Ad orientem dicit ut plene cognoscas quid sperandum. Ad occidentem, ut quid timendum. Ad Aquilonem id est septentrionem, ut quid odiendum. (Ab aquilone enim pandetur omne malum) Ad meridiem, ut quid amandum. Et hoc est multiplicari cogitationes super arenas. ut quanta suboriatur multitudo cogitationum malarum que sunt ut arena maris, tanta sponte oriatur copia cogitationum bonarum, que sunt ut capilli. de quibus Mt. 10 post medium. Capilli capitis vestri omnes numerati sunt. Et Lc. 12 Sed et capilli capitis vestri omnes numerati sunt. Et Lc. 21 {G} Et capillus de capite vestro non peribit. Quia nec sola Una cogitatio bona in oblivione erit, dummodo sit de capite id est de ratione vel recta intentione procedat.
marg.| {H} ¶ Superba cervicositas impedit { CXVI r } obedientiam. Dicis enim apud te. non solum dura precipiuntur in claustris, sed ad summum cumulum malorum accedit quod viles et indigni eliguntur, et promoventur ut presint. Hoc est malum, de quo Ecclesis 10 Est malum quod vidi sub sole, quasi per errorem egrediens a facie principis. Positum stultum in dignitate sublimi. Et quod gravius est, vilia et indigna cum austeritate precipiunt: et percipiendo non rationem sed voluntatem suam attendunt. Quomodo hec pati potero? Nigerrimus siquidem et lutatus gero cor durum ut lignum. Ad hoc respondebo tibi, qui predicta fecit, et hec faciet. Nam scriptum est de Sara cui dixit Dominus seu angelus Gn. 18 : « Numquid Deo quicquam est difficile? » Et Lc. 1 Quia non est impossibile apud Deum omne verbum. Et In Psalmo Omnia quecumque voluit fecit in celo et in terra etc. In celo ubi invenit intelligentiam ut cor Iucidum, in terra, ubi corfirmatum ut est terra. In mari, ubi invenit cor instabile ut mare: et in omnibus abyssis, ubi invenit cor tenebrosum, ut est abyssus. Unde Hab. 3 Aspexit et dissoluit gentes et contriti sunt montes seculi. Incurvati sunt colles mundi ab itineribus eternitatis eius. Dico tibi quod vox Domini confirmabit cor. Unde legitur. 3Rg. 10 quod Salomon prebuit cedrorum multitudinem, quasi sicomoros que nascuntur in campestribus. Sicomorus que nascitur in campestribus, humilitatis est virtus: illum autem qui est cedrus per arrogantiam vel superbiam potest Dominus facere sicomorum per humilitatem. Sunt cedri, que non sunt libani, ut superbia que nascitur de seculi vanitate. Sunt cedri libani, ut superbia que nascitur de adepta sanctitate. Nam libanus candidatio interpretatur id est iustificatio. Unde Apocalypsis 19d Bissinum {1.116v} iustificationes sunt sanctorum. {I} Aliquis ingressus nuper claustrum superbit de litteratura, de generis nobilitate adhuc attollitur: et tales cedri sunt sed non libani. Et hanc superbiam primo tollit Dominus, et tunc vox Domini confringentis cedros. Ideo utitur participio presentis. Si forte postmodum de perfecta iustificatione subrepat elatio, tunc surgunt cedri libani. Verbi gratia, Ecce quod paulo plus aliis ieiunavit, vigilavit, et lacrimas in oratione fudit, incipit in comparatione sui alios despicere, patrum precessorum institutis proprias adinventiones preferre, miratur apud se quod miracula non facit, indignatur aliis quod super eos prelationem non accipiat, quod in maiori reverentia non habeatur aliorum invidie non sue inertie deputat. quod pallidam faciem gerat, mentem numquam pollutam attendit. dicit Lc. 18. Non sum sicut ceteri hominum etc. immo cum se immunda delectatione fedari per senserit, non propter suam negligentiam sed ad humilitatis custodiam hoc se perpeti fingit: et iam se beato comparat Paulo, qui dixit. 2Cor. 12 Datus est mihi stimulus carnis mee angelus Satane qui me colaphizet. Ideo dicitur verbo futuri temporis. Et confringet Dominus cedros libani.
d Apc. 19.
marg.| {K} ¶ Ardor libidinis impedit castitatem. Contra quam dicitur, Vox Domini intercidentis flammam ignis. Interciditur cum in parte ardet, in parte deficit: aliquando ex toto extinguitur. Unde ut habetur Dn. 3 Angelus Domini descendit in fornacem, et excussit flammam ignis de fornace, et fecit medium fornacis quasi ventum roris etc. Illi tres pueri significant illos qui per scientiam sunt adepti puritatem. De quibus dicitur. 1Cor. 14 : « Nolite pueri effici sensibus sed malitia ». Et Dominus Mt. 18 : « Nisi conversi fueritis et efficiamini {1.117r} sicut parvuli, non intrabitis in regnum celorum.
marg.| {L} ¶ Tres dicuntur apud Danielem pueri: quia est puritas, cordis, oris, et operis. In corde sive in mente, simplicitas: in ore veritas: in opere synceritas. Quando sanctum est quod meditamur, verum quod loquimur, iustum quod operamur. Istos Rex Babylonis nititur compellere adorare statuam auream id est de sanctitate superbire, sed quia non potest, iubet a ministris fornacem incendi: quia quos non vincit elatione, temptat de libidine. Fornax incenditur quando caro libidine inflammatur. Pueri sunt extra fornacem, quando nihil corde, vel lingua, vel manu, quod sit carnale tractantes, quodammodo sunt extra carnem, quodammodo spiritualia meditantes. Sed tunc ligantur, quando pressi temptationibus a studiis spiritualibus impediuntur. Angelus Domini ad eos descendit, quando ne in tentationibus deficiant, Dominus protectionem immittit. Tunc flamma excutitur, cum libidinis ardor extinguitur. Medium fornacis id est intimum cordis, quasi rore celi perfunditur, dum conscientia ex toto refrigeratur. A pueris Deus benedicitur, dum corde, ore, et opere gratie Deo aguntur. Ministri succenduntur, quia maligni spiritus de bonorum liberatione torquentur. In illis autem qui non sunt pueri id est puritate perfecti, ignis dicitur incendi non extingui: hi sunt qui adhuc sibi in oculis suis magni videntur, et ideo magna flamma ex parte relinquitur cum temptari fortiter permittuntur, ut superbia comprimatur: et hoc ad custodiam humilitatis, ut de beato Paulo dicit Secundi <ad> Corinthios ultimo Glossa : « Ex perte autem abscinditur, ne ad consensum trahatur ».
Numérotation du verset Ps. 28,8 
Sermo 59
prol.| ¶ De gratiarum donis et duplici deserto, de que cervi natura convenienti bono ministro { CXVIII v } Dei. In Psalmo 28. 2
2 om. codd.
Vox Domini concutientis desertum etc.
marg.| {M} Post genera tentationum prosequitur dona gratiarum, que sunt timor, amor, et expedita velocitas actionis. Desertum malum est ubi desunt desideria celestia, et desideria spiritualia: et hoc est desertum Idumee: que interpretatur terrena. Desertum bonum est unde procul sunt desideria secularia, et desideria carnalia. Et hoc est desertum cades, quod interpretatur sancta. De deserto malo, dicitur: Vox Domini concutientis desertum, idque de presenti. De deserto bono dicitur. Commovebit Dominus desertum cades, et hoc de futuro: quia prius est compunctio timoris, postea perfectio amoris. {N} Utrumque desertum concutitur: Desertum malum ut commutetur in bonum: desertum bonum ut de bono commutetur in melius. Primum concutitur timore: secundum amore. Primum expavescit quod fecit malum, secundum ingemiscit propterea quod desiderat quod nondum accepit. {O} Hoc est quod dicitur in Psalmo, Qui divisit mare rubrum in divisiones. Mare rubrum dividitur. quando compunctionis amaritudo generatur, scilicet quod deflet malum quod fecit, et suspirat ad bonum quod concupiscit: quod est irriguum superius et inferius. de quo Idc. 1
marg.| {P} Vox Domini preparantis cervos et revelabit condensa et in templo eius omnes dicent gloriam etc. Postquam deflevimus mala nostra decens est ut attingamus ad bona, quod notatur cum dicitur :   Vox Domini preparantis cervos. Cervus est animal velox et pavidum, serpentibus inimicum. Sic vir spiritualis debet esse expeditus in actionibus. Unde Psalmo {1.128r} : « Viam mandatorum tuorum cucurri ». Et Apostolus 1Cor. 9 : « Sic currite, ut comprehendatis ». Et Prv. 10 Egestatem operata est manus remissa: manus fortium divitias parat. Et Sir. 31 In omnibus operibus tuis esto velox, et omnis infirmitas non occurret tibi. Unde Mc. 10 Barthimeus proiecto vestimento suo, exiliens venit ad Iesum. Et Prv. 22 Vidisti virum velocem in opere suo, coram regibus stabit etc. Sed ne de hoc ipso quod expeditus est, superbiat: debet esse cautus per timorem, ut non solum velox sit actio et expedita, sed etiam cauta contra demonum insidias. Unde Beatus qui semper est pavidus. Cervus est animal serpentibus inimicum, et vir spiritualis demonibus et vitiis quasi serpentibus. Unde Estote fortes in bello, et pugnate cum antiquo serpente. Iusti ergo quorum actio est expedita provida et fortis sunt cervi preparati. Hec tria notantur Sir. 2 Eili accedens ad servitium Dei, sta in iustitia et timore, et prepara animam tuam ad temptationem. Accedens ad servitium, ecce actio expedita: sta in iustitia et timore, ecce provida: prep. a. t. ad temp. ecce fortis. Huius modi revelat Dominus mysteriorum arcana, scripturarum profunda, sacramentorum mysteria et allegoriarum opaca. Unde Ps. A mandatis tuis in tellexi. Et hoc est quod dicitur Gn. 49 Neptalim cervus emissus, dans eloquia pulchritudinis id est intelligentie purioris.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 28), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_28)
Signaler un complément d'information

Notes :