Philippus Cancellarius

Psalmus 47

Numérotation du verset Ps. 47,1 

¶Psalmus vel laus cantici
¶Codd. : (Ps. 47) D30 Rusch Ps-G, def. ΩF Bari3
Chore secunda sabbati.1
1 Psalmus…sabbati] Canticum psalmi filiis Core secunda sabbati Ps-G , Psalmus cantici filiis Chore secunda sabbati figura Ecclesie Hierusalem futurae ( sic ) D30
Numérotation du verset Ps. 47,2 I

Magnus Dominus
et laudabilis
nimis ¦
in civitate
Dei nostri in monte sancto eius.
Numérotation du verset Ps. 47,3 II

Fundatur
exultatione
universe terre ¦ mons2 Sion
2 mons D30 Rusch ] montes Ps-G
latera aquilonis civitas regis magni.
Numérotation du verset Ps. 47,4 III

Deus
in domibus eius
cognoscetur3 ¦ cum suscipiet eam.
3 cognoscetur] cognoscitur Ps-G
Numérotation du verset Ps. 47,5 IV

Quoniam
ecce reges terre4* congregati sunt ¦
4 terre Cor2 (grecus aliquis habet) Ps-G* (C L Ω) ΩB ΩX² (al. m.) Bari1 cum Ps-R Vet. lat. (praeter Med.) etc. cum LXX Luc ( της γης Rahlfs R A, HoP* 124/130 + Sedulius) Hier. Ep. 106 ( in veteribus codicibus Latinorum) ; cf. Ps. 2:2 ; 71:11 ] om. Cor2 (hebr. et anti. et Hieron. non apponunt TERRE , grecus aliquis habet, primis standum) Ps-G (R F) ) D30 ΩX* cum hebr. LXX (Rahlfs* Hop 6/130 Hexapl. iuxta ) , eius Ps-Med (+Clm343) cum LXX (Rahlfs αυτης Βο 2013’; HoP: nullus cod.)
convenerunt in unum.
Numérotation du verset Ps. 47,6 V

Ipsi
videntes
sic
admirati sunt ¦
conturbati sunt
commoti sunt ¦
Numérotation du verset Ps. 47,7 

tremor
apprehendit eos.
Numérotation du verset Ps. 47,VI 

Ibi dolores
ut parturientis ¦
Numérotation du verset Ps. 47,8 

in spiritu
vehementi
conteres
naves Tharsis.
Numérotation du verset Ps. 47,9 VII

Sicut audivimus
sic vidimus
in civitate
Domini virtutum † in civitate Dei nostri ¦
Deus
fundavit eam
in eternum.5
5 eternum] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 47,10 VIII

Suscepimus
Deus misericordiam tuam ¦
in medio templi tui.
Numérotation du verset Ps. 47,11 IX

Secundum nomen tuum Deus sic et laus tua
in fines terre ¦ iustitia plena est dextera tua.
Numérotation du verset Ps. 47,12 X

Letetur
mons Sion
et6 exultent filie Iudee ¦
6 et] om. Ps-G
propter iudicia tua Domine.
Numérotation du verset Ps. 47,13 XI

Circumdate
Sion
et complectimini eam ¦
narrate in turribus eius.
Numérotation du verset Ps. 47,14 XII

Ponite corda vestra
in virtute eius ¦
et distribuite
domos 7
7 domos] domus Ps-G
eius ut enarretis in progenie altera8
8 progenie altera] progeniem alteram Ps-G
Numérotation du verset Ps. 47,15 XIII

Quoniam hic
est Deus
Deus noster in eternum
et in seculum seculi ¦ et9 ipse
9 et] om. D30 Ps-G
reget nos in secula.

Psalmus 47

Numérotation du verset Ps. 47,8 
Sermo 98
prol.| ¶ De penitentis dolore, et quibus comparetur. Item de curiositatibus mundanorum. In Psalmo 46. 1
1 om. codd.
Ibi dolores ut parturientis in spiritu vehementis conteres naves Tharsis.
marg.| {1. 194r } {A} Ibi id est in penitendo. Primo describitur qualis dolor sit in penitentia, et quantum excedens delectationem que precessit in peccato. Per hoc quod comparatur dolori parturientis. Nulla, enim tanta delectatio invenitur in carnali opere quantus sequitur cruciatus in parturiente. Ex nimio enim dolore cogitur clamare. Unde Is. 66 Sicut que concepit cum appropinquat ad partum clamat in doloribus. Nondum ergo anima habet dolorem parturientis, que intantum non dolet quod perveniat ad clamorem confessionis. Si enim vere doleret, continere se a clamore non posset. Et Michee. 4 Numquid rex non est tibi, aut consiliarius tuus periit? quia comprehendit te dolor sicut parturientem. Que non potest non clamare per confessionem. Sed eandem invitat post confessionis vocem ad operis satisfactionem cum dicit, Dole et satage filia Sion.
marg.| {B} ¶ Secundo comparatur penitentia tempestati. Tempore enim tempestatis vi ventorum et fluctuum conteruntur naves, submerguntur homines, proiiciuntur omnia. Similiter in penitente anima duo concurrunt scilicet spiritus sanctus, qui est quasi vehemens ventus: et abundantia lacrimarum, que est quasi fluctus. Ideo dicitur Naum. 1 Dominus in tempestate, et in turbine vie eius scilicet quando venit in animam penitentem. Fluctus submergunt homines, fluctus conterunt naves. Similiter in abundantia lacrimarum vitia quasi Egyptii submerguntur: sicut dicitur Ex. 24 : Involvit eos Dominus in mediis fluctibus.
marg.| {C} ¶ Naves etiam quibus vehebatur anima conteruntur. Anime naves sunt quinque sensuum curiositates, quibus huc et illuc vehitur. {194v} Que dicuntur naves tharsis, quod interpretatur exploratio gaudii scilicet temporalis. Exploratores suos habet gula, verbi gratia. Quando aliquis est epulo et gulosus ut histriones non cessat explorare coquinas 1Rg. 2 De filiis Hely, da mihi carnem etc. Et tollebant carnem fuscinula. Et Is. 61. Qui comedunt carnem suillam et ius prophanum in vasis eorum. Unde de huiusmodi dictum: et amoto qui temperat omnia fumo. Si aliquis bibio est non cessat explorare tabernas et ubi sit bonum vinum, de his Ioel. 1 Expergiscimini ebrii, flete et ululate qui bibitis vinum in dulcedine. {D} Si quis luxurio sus est non cessat explorare et querere per copulatrices vetulas lenas ubi sint iuvencule pulchriores unde dicitur. 1 Rg. 2 Dormiebant cum mulieribus que observabant ad ostium tabernaculi. et Iob. 34 Oculus adulteri observabat caliginem: dicens, non me videbit oculus et operiet vultum suum. Si quis mango est non cessat explorare, equos parisiis nuper adductos ut possit lucrari. Si quis latro est non cessat explorare in tabernis vel in hospitiis mercatores. Unde Iob. 24 Mane primo consurgit homicida et interficit egenum et pauperem. Si subito apparuerit aurora arbitratur umbram mortis. Et breviter unumquodque vitium habet exploratores suos Et hi sunt naves Tharsis. {E} In nobis etiam unusquisque sensus explorator est explorans quod sibi delectabile est, visus pulchra. Unde quorundam visus non cessat pererrare plateas et vicos: contra quos dicitur Sir. 9 Noli circumspicere in vicis civitatis, non oberraveris in plateis illius. Averte faciem. t. a muliere compta et non circumspicias alienam. Propter speciem mulieris perierunt multi. Similiter auditus explorat sibi delectabilia ut {1.195r} Rumores et curiosas novitates. Unde dicit Horatius Exploratorem fugito nam garrulus idem est. Nec retinent patule commissa fideliter aures De his exploratoribus dicitur. 2Tm. 4 Erit tempus cum sanam doctrinam non sustine bunt homines sed ad sua desideria coarcervabunt sibi magistros prurientes auribus. {F} Sed exploratores isti quasi naves in tempestate, destruuntur in vera penitentia et iam desinunt esse exploratores dum coercentur omnes sensus. Qui ergo non cessant perquirere delectabilia quasi habent naves tharsis: sicut de Salomone dicitur Ecclesiastes 2a « Omnia que desideraverunt oculi mei non negavi eis, nec prohibui eorum quin omni voluptate frueretur ». Et de eodem dicitur. 3Rg. 10 Classis regis per mare ibat in tharsis deferens inde aurum et argentum et dentes elephantorum et simias et pauos. Tharsis exploratio gaudii. {G} Mare laborem et amaritudinem huius vite significat classis ergo Regis in tharsis it per mare, quia ad gaudium huius mundi vel delectationem quamcumque temporalem vel honorem non pervenitur nisi cum amaritudine et labore. Hoc melius norunt qui experti sunt. Unde Sir. 43 Qui enavigant mare (id est mundum) enarrant pericula illius. Per hoc quod dictur deferentes aurum etc. {P} Diverse munda norum curiositates significantur. Alii enim laborant propter prudentiam mundi que dicitur aurum, et circumeunt multas curias, multas urbes ut is de quo Horatius : Qui mores hominum multorum vidit et urbes. Alii propter eloquentiam Bononie student et hi eos qui ferunt argentum vel causas frequentare non cessant. Alii per verba adulationum placere querentes, hoc { CXCVI v } modo ditari et promoveri querunt: et hi sunt qui ferunt dentes elephantorum. dentes enim elephantis candidi sunt et blanda verba adulatorum designant. Habet enim elephas in ore probossidem id est quoddam additamentum per quod sibi attrahit nutrimentum. {I} Similiter adulatores additamentum habent in ore quia mendaciis et rumoribus semper aliquid addunt, filii Leviathan qui interpretatur additamentum: et quia addunt verbis Dominorum. Unde: si dixeris estuo, sudant et Sir. 13 Dives locutus et omnes tacuerunt et verbum illius usque adnubes perducunt. Pauper locutus est et dicunt quis est hic? Hec est bestia de qua dicitur in libro primo Machabeorum, capitulo 6b Eminentior ceteris et loricata loricis regis. Quia isti sunt qui magis preeminent in curiis ducum, regum, episcorum. et induuntur regiis ornamentis. Alii siunt histriones gestus aliorum representantes qui per simias designantur. vel quia Iuditur de eis ut de simia signantur illa de quibus diabolus ludit quasi de simia sua: quos scilicet tumbare id est precipites in caput cadere facit: quia in tum batione superiora inferioribus: et anteriora posterioribus supponuntur. Ergo prelati quia indigniores dignioribus supponunt, simie diaboli sunt. {K} Et nota quod animalia contraria coniunxit dicendo: simias et pavos. Simia enim turpissima habet posteriora: pauo habet ornatum precipuum in posterioribus.
a Qo. 2, 10.
b 1McC. 6
marg.| {L} ¶ Sunt quidam qui ut promoveantur simulate vivunt et promoti quales fuerant ostendunt et sic facti simie posteriora detegunt. Alii autem sicut quidam prelati pauonibus comparantur qui illitterati promoventur. {M} Et sicut pauo parvum habet caput ita illi parum scientie. Et ut pavo pulchram et magnam habet caudam, sic huiusmodi ad { CXCVI r } excusationem ignorantie sue magnam habent societatem. Pavo stellas habet a posterioribus et tales ea que sunt celestia et spiritualia post dorsum posuerunt non nisi de terrenis curantes. Dicitur etiam. Pauo habere incessum latronis et huius habent officiales predones et exactores qui sunt quasi pedes eorum et subtiliter et suaviter incidunt bursas.
Numérotation du verset Ps. 47,14 
Sermo 99
prol.| De corde ponendo in virtute tripliciter. In Psalmo 47.2
2 om. codd.
Ponite corda vestra in virtute eius etc.
marg.| Ponendum est cor in virtute per conatum, per exemplum, per affectum.
marg.| {N} ¶ Per conatum: debet enim unusquisque quasi vim sibi facere. Unde regnum Dei vim patitur et violenti rapiunt illud. Sicut ergo infirmus et febricitans contra appetitum et sitim suam sibi facit vim abstinendo: ita debemus vincere super instantiam temptationum. Unde de impatientibus dicitur Ier. 51 : In calore eorum ponam potus eorum et in ebriabo eos ut sopiantur et dormiant somnum sempiternum Sicut etiam quidam patiuntur sevri aut incidi ut sanentur. Iuxta illud Horatii in epistolis : Ut corpus redimas ferrum patieris et ignem Item. Ut iugulent homines surgunt de nocte latrones. Ut teipsum serves non expergisceris. Unde Prv. 19 Qui impatiens est sustinebit damnum. Item sic faciendum est de carne sicut de equo effreni: qui rapit sessorem suum. Unde freno fabrefacto coercendus est. Sic appetitus carnis, ne te in precepitem rapiat. Unde in chamo et freno maxi. eo con. etc. Et Iacob. 3. Si equis frena in ora mittimus ad consentiendum nobis omne corpus illorum circumducimus { CXCVII v }
marg.| {P} ¶ Per exemplum. Equo enim umbratili tria facienda sunt. Non est equitandus absque calcaribus: quia inde addiscit malum usum. Sic numquam caro sine disciplina. Unde Sir. 30 Tunde latera eius dum infans est, ne forte induret, et non credat tibi. et Prv. 10 Virga in dorso eius qui indiget corde. Secundo urgendus est calcaribus circa rem quam reformidat: sic caro ad labores et vigilias, et opera penitentie urgenda est, quia vanus est timor. Sicut metus equi qui timet folium vel umbram. Unde Iob. 6 Qui timet pruinam irruet super eum nix. Et si hoc modo non potest fieri equo umbratili, equus preambulus premittendus est: maxime in locis periculosis, ut circa pontes aquarum. Unde cum Dominus sciret nos esse quasi equos umbratiles in omnibus precessit nos, et dixit. Exemplum dedi vobis, ut et vos similiter faciatis. Sic et omnes prelati subditos suos exemplo debent preire. Unde Gn. 49 Gad accinctus preliabitur ante eum. Et Iosue. 1 Vos armati transite ante fratres vestros omnes fortes manu, et pugnate pro eis. Sed hodie mali prelati sunt sicut equi umbratiles: et retrocedunt, ac per hoc alios retrocedere faciunt. Quia Ps. 77 : Filii Effraim intendentes et mittentes arcum, conversi sunt in die belli. Et Ioan 10 Mercennarius videt lupum et fugit. Ponenda sunt ergo corda in virtute per exemplum. Virtutis enim ingressus arctus videtur et difficilis sicut calcei introitus: et tunc iuvatur pes ad introitum per instrumentum introductorium. Sic exemplum quasi quoddam introductorium est ad virtutem: et sicut contingit circa calceum, cuius cum sit strictus introitus quanto magis calceatur tanto magis dilatatur: sic est de virtute, sicut dicitur Prv. 4 Ducam te per semitas equitatis, quas cum { CXCVII r } ingressus fueris non arctabuntur gressus tui: et currens non habebis offendiculum.
marg.| {Q} ¶ Item per affectum. Cor enim comprehendit intellectum et affectum, sed non nisi medietatem cordis ponit in virtute qui tantum adhibet intellectum. Alii non apponunt nisi labium, qui ut ait Iuvenalis, De virtute locuti, clunem agitant. Alii non nisi aurem, qui libenter audiunt de virtute. Alii non nisi exteriorem habitum. De illis qui solum intellectum apponunt dicitur Lc. 11 Ve vobis legisperiti qui tulistis clavem scientie, ipsi nec introistis et alios introire prohibuistis. Labium ponunt, de quibus Is. 29 Eo quod appropinquat populus iste ore suo, et labiis suis glorificat me, corautem eius longe est a me. Aurem ponunt, de quibus dicitur Lc. 8 Hi sunt qui cum audierint, cum gaudio suscipiunt verbum: et hi radices non habent, quia ad tempus credunt, et in tempore tentationis recedunt. Habitum ponunt, de quibus dicitur Mt. 7 Veniunt ad vos in vestimentis ovium, etc. Et Za. 13 Nec operientur pallio saccino ut mentiantur. Hi sunt quibus sufficit si solo nomine vel habitu connumerentur cum bonis. Similes pseudoprophete: de quo dicitur. 3Rg. 13 Sepelite me inquit in sepulchro in quo vir Dei sepultus est, et ponite ossa mea iuxta ossa illius. Isti significantur per Sesach regem Egypti, qui interpretatur byssus cilicii. Sub cilicio byssum induunt id est sub veste penitentie deliciose vivunt. Unde 3Rg. 14. dicitur. Ascendit Sesach rex Egypti in Hierusalem, et tulit scuta aurea que fecerat Salomon, pro quibus fecit erea. Aes colorem habet auri, sed non valorem. Scuta aurea sunt caritatis opera preciosa. Scuta erea hypocrisis opera superficialia. Scuta aurea in erea commutantur, quando operum veritas in { CXCVIII v } simulatione convertitur. Isti ergo ponunt labium vel aurem in virtute, sed non animum vel manum. Unde Mt. 23 Alligant aliis onera importabilia et digito suo movere nolunt.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 47), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_47)
Signaler un complément d'information

Notes :