Philippus Cancellarius

Psalmus 50

Numérotation du verset Ps. 50,1 

¶In finem psalmus David
¶Codd. : (Ps. 50) D30 P106 Tr511 Tr881 Rusch Ps-G, def. ΩF
Numérotation du verset Ps. 50,2 

cum venit ad eum Nathan propheta
quando
intravit ad Bersabee1.
1 Bersabee] Bethsabee  D30 Ps-G
Numérotation du verset Ps. 50,3 I

Miserere mei
Deus ¦ secundum magnam
misericordiam tuam.
Numérotation du verset Ps. 50,II 

Et secundum multitudinem
miserationum tuarum ¦
dele iniquitatem meam.
Numérotation du verset Ps. 50,4 III

Amplius
lava me
ab iniquitate mea ¦
et a peccato meo
munda me.
Numérotation du verset Ps. 50,5 IV

Quoniam
iniquitatem meam ego cognosco ¦ et peccatum meum
contra me est semper.
Numérotation du verset Ps. 50,6 V

Tibi soli
peccavi
et malum
coram te feci ¦
ut iustificeris in sermonibus tuis
et vincas cum iudicaris.
Numérotation du verset Ps. 50,7 VI

Ecce enim
in iniquitatibus conceptus sum ¦
et in peccatis concepit me
mater mea.
Numérotation du verset Ps. 50,8 VII

Ecce enim
veritatem dilexisti ¦ incerta et occulta sapientie tue
manifestasti mihi.
Numérotation du verset Ps. 50,9 VIII

Asperges2 me hyssopo
2 Asperges] Aspargas Ps-G
et mundabor ¦ lavabis me
et super nivem dealbabor.
Numérotation du verset Ps. 50,10 IX

Auditui
meo dabis gaudium
et letitiam ¦
et3 exultabunt ossa
3 et] om. Ps-G
humiliata
Numérotation du verset Ps. 50,11 X

Averte faciem tuam
a peccatis meis ¦
et omnes iniquitates meas
dele.
Numérotation du verset Ps. 50,12 XI

Cor mundum
crea in me Deus ¦
spiritum4 rectum
4 spiritum L² D D30 ΩS Ed1455 cum moz x ] + et Cor2 (grecus et hebr. et anti. et Hieron.) Rusch Ps-G
innova in visceribus meis.
Numérotation du verset Ps. 50,13 XII

Ne proiicias me a facie tua ¦
et spiritum sanctum tuum ne auferas a me.
Numérotation du verset Ps. 50,14 XIII

Redde mihi
letitiam salutaris tui ¦
et spiritu principali
confirma me.
Numérotation du verset Ps. 50,15 XIV

Docebo iniquos
vias tuas ¦
et impii
ad te convertentur.
Numérotation du verset Ps. 50,16 XV

Libera me
de sanguinibus
Deus Deus salutis mee ¦
et5 exultabit
5 et] om. Ps-G
lingua mea iustitiam tuam.
Numérotation du verset Ps. 50,17 XVI

Domine labia mea aperies ¦
et os meum
annuntiabit laudem tuam.
Numérotation du verset Ps. 50,18 XVII

Quoniam si voluisses sacrificium dedissem ¦
utique holocaustis
non delectaberis.
Numérotation du verset Ps. 50,19 XVIII

Sacrificium Deo
spiritus contribulatus ¦
cor contritum
et humiliatum
Deus non despicies6.
6 despicies plerique codd. et edd. D30 Cor2 (vel DESPICIES ut habent satis antiqui cum Hieron.) ΩS Rusch cum Ps-H ] despicias F² Cor2 (secundum antiquiorem), spernet Ps-G (R F* L) cum LXX Ps-γ, Hier. tract. p. 422, spernit C I cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 50,20 XIX

Benigne fac
Domine7 in bona voluntate tua
7 Domine Cor2 (grec. cum satis anti. habent) D30* Rusch Weber ] om. Ps-G (F* L*) D30² (eras. ut vid.) cum Ps-H Cor2 (alii cum hebreo non habent)
Sion ¦
ut8
8 ut Rusch Ps-G ( L² Q* Ψ Β ΩS) edd. cum Ps-R ] et D30 Cor2 (secundum grecum et secundum anti. et Hieronymum ET EDIFICENTUR, non est ibi UT ) Ps-G
edificentur muri Hierusalem.9
9 Hierusalem] in praem. L
Numérotation du verset Ps. 50,21 XX

Tunc
acceptabis sacrificium iustitie oblationes et holocausta ¦
tunc imponent
super altare tuum
vitulos.

Psalmus 50

Numérotation du verset Ps. 50,3 
Sermo 104
prol.| ¶ De miseria Dei et magna et multa. In Psalmo 50. 1
1 om. codd.
{A} Miserere mei Deus secundum magnam misericordiam tuam.
marg.| Et secundum multitudinem miseratio. tuarum etc. Misericordia Dei est magna et multa: ut non desperemus { CCIIII r } propter magnitudinem et multitudinem peccatorum.
marg.| {B} ¶ Primo dicamus de magnitudine. Sicut dicuntur quedam peccata parva vel minima. Quedam magna. Quedam mediocria. Sic distinguitur misericordia parva, mediocris, et magna. Magnus peccator magna indiget misericordia: ut iuxta apostolum ad Rm. 5 Ubi abundavit delictum superabundaret et gratia. Misericordia ergo parva: est exspectatio peccatoris scilicet quod non statim punitur sed ad penitentiam exspectatur, de qua Mt. 18. Patientiam habe in me et omnia reddam tibi. Parva autem ratione aliarum dicitur non in se. alioquin magna nimis misericordia est exspectatio Dei, nam peccantem angelum non exspectavit sed statim deiecit: sicut miratur Esaias. 14. Quomodo cecidisti Lucifer etc. Et Ier. 11 A voce loquele, grandis ignis exarsit, combusta sunt fruteta eius et Is. 27 Repente propinabo ei. Primum quoque hominem statim expulit de paradiso ut dicitur Gn. 3 in fine. Emisit eum Dominus de paradiso. Sed queris. Unde hoc hec est potestas crucis Christi et virtus per quam misericordia occurrit potentie, et quasi sistit eam. Unde Is. 27 Quis dabit mihi spinam et veprem? {C} In prelio gradiar super eam: succendam eam pariter. An potius tenebo fortitudinem meam? Unde vox videtur Christi resurgentis a mortuis. Viuo ego dicit Dominus, nolo mortem peccatoris sed etc. quasi dicat quia pro peccatoribus mori volui, volo ut mors mea sit fructuosa et per eam sit copiosa redemptio. Hec autem non solum sufficit ad salutem: sed iudicium damnationis accumulat ut audiat, hec fecisti et tacui. Unde Apostolus ad Rm. 2 An divitias bonitatis illius et longanimitatem contemnis? Ignoras quomam bonitas Dei te ad penitentiam adducit? tu autem secundum { CCV v } duritiam cordis tui thesaurizas tibi iram in die ire, etc. Sed quis solveret duritiam istam nisi cuius passio petras scidit? {D} Mt. 27 Petre scisse sunt.
marg.| ¶ Secunda ergo miseria, miseria Christi vel memoria passionis eius dicitur, que facit ne prima sit perniciosa et infructuosa: et hec quidem sufficit in levibus peccatis, a quibus non possumus abstinere. At in gravioribus que ad mortem sunt (quia maius est remittere debitum qua exspectare) non modo opus est penitentia, sed etiam continentia. Hec est magna misericordia magnis necessaria peccatoribus. Vere magna, quia res difficilis et possibilis soli Deo. de qua dicitur. Miserere mei Deus secundum magnam misericordiam tuam. {E} Magnitudo huius non solum attenditur circa electos in gratie collatione, sed et conservatione. Fit etiam in supra meritum remuneratione: et circa reprobos in citra meritum punitione. Unde Is. 40 Quis mensus est pugillo aquas, et celos palmo ponderavit? quasi dicat penas que per aquam significantur, pusillo id est parva mensura mensuravit: electos autem palmo id est extensa et amplissima remuneratione coronat.
marg.| {F} ¶ Multitudo misericordie attenditur in frequenti culpe remissione. Multum enim provocatur Deus per peccati iterationem. Unde Ier. 3 Quamvilis facta es nimis iterans vias tuas. Et ab Egypto confunderis, sicut confusa es ab Assur. quasi dicat de peccato superbie transis ad peccatum luxurie. Unde querenti Petro Domine, quotiens peccabit in me frater meus, et dimittam ei: Usque septies? Dixit Iesus. Non dico tibi usque septies, sed usque septuagesiessepties. Mt. 18. Et Io. 11 Eamus in Iudeam iterum. Et Lc. 22 Ibat Iesus secundum consuetudinem in montem olivarum. {G} Hanc misericordiam significat propitiatorium. De quo Ex. { CCV r } 25 Facies propitiatorium de auro mundissimo: duos cubitos et dimidium tenebit longitudo eius: et cubitum ac semissem latitudo. Hoc archa tegebatur, quia ecclesia sola Dei propitiatione protegitur et conservatur. Est autem de auro mundissimo, quoniam Deus tam sapienter propitiatur quod numquam in sua propitiatione fallitur, quia non nisi penitenti. Unde non est stulte confidendum de miseria, quia presumptio est. Unde Sir. 5 Ne dicas magna est Dei miseratio, multitudinis peccatorum miserebitur: misericordia enim et ira cito ab illo proximant, et in peccatores respicit ira illius. Et paulo ante. Ne dixeris peccavi: et quid mihi accidit triste? Altissimus enim patiens est creditor. Longius autem describitur propitiatorium qua fuerit latum: quia multos exspectat longitudo et diuturnitas patientie Dei, ad quos se non extendit latitudo misericordie Dei. Hbr. 6 Terra enim sepe desuper venientem bibens hymbrem et germinans herbam opportunam illis a quibus colitur, accipit benedictionem a Deo: proferens autem spinas actribulos reproba est et maledicto proxima. Hinc est quod exspectatur ficus ut faciat fructum, aliter precidi precipitur Mt. 21 et Mc. 11
Numérotation du verset Ps. 50,12 
Sermo 105
prol.| ¶ De quatuor spiritus immundi, et totidem Spiritus sancti in nobis effectibus. In Psalmo 50.A
A ¶Codd. : V9877 f. 61Va
{H} Cor mundum crea in me Deus etc.
marg.| Diabolus malus hospes quatuor operatur in anima : immunditiam per luxuriam, curvitatem per cupiditatem, debilitatem per pusillanimitatem et animi levitatem, inordinationem per pravam et perversam intentionem.
marg.| ¶ Immunditiam per luxuriam; unde dicitur “Missus fuisse in porcos” (Luce viii) per quos luxuria designatur. Porcus enim animal { CCVI v } immundum luto delectatur. Unde Secunde Petri 2° : « Canis reversus ad suum vomitum, et sus lota in volutabro luti ». Hic est spiritus immundus, de quo Mt. 12 « Cum immundus spiritus exierit ab homine » etc. Et Mc. 1 « Erat in synagoga homo inspiritu immundo.
marg.| {I} ¶ Curuitatem per cupiditatem, cupiditas enim non est nisi inclinatio affectus ad terrena. Sicut amor eternorum erectio est affectus ad eterna: et hoc significatum est per mulierem curuam de qua Lc. 13 Ecce mulier que habebat spiritum infirmitatis annis decem et octo: et erat inclinata, nec omnino poterat sursum respicere. et Is. li. Qui dixerunt anime tue incurvare ut transeamus et Mt. 4 Hec omnia tibi dabo si procidens adoraveris me. Et In Psalmo Miser factus sum et curuatus sum usque in finem.
marg.| {K} ¶ Debilitatem per pusillanimitatem. Quidam autem cum possint resistere temptationi statmi cedunt ex defectu cordis, de quibus Iudith. 4 Quinque dies exspectate quibus transactis si non venerit adiutorium faciemus que dicta sunt. Alii animi levitate statim cedunt et se reddunt, de quibus Is. lxiiii. Cecidimus quasi folium universi et iniquitates nostre quasi ventus abstulerunt nos, et Naum. 3 {L} Omnes munitiones tue sicut ficus cum glossis suis, si concusse fuerint cadent in os comedentis. Inordinationem per voluntatem perversam. Inordinatum est quando diligitur quod non est diligendum. et econverso. Quando quod est primum fit ultimum, ut quando temporalia preponuntur eternis. Unde in Psalmo : « Pro nihilo habuerunt terram desiderabilem ». Et iterum : « Non proposuerunt Deum ante conspectum suum ». Tales habent Deum a tergo. Unde Ier. 32 « Verterunt ad me dorsum, et non { CCVI r } faciem cum docerem eos diluculo » et Ez. 8 « Dorsa habentes contra templum Domini ». Nota de pavonis cauda. Contra hec Spiritus sanctus operatur munditiam quod notatur ibi : « Cor mundum. crea in me Deus ».
marg.| - {M} Rectitudinem. Unde dicit spiritum rectum inno. Fortitudinem quod notatur ibi : « Spiritum sanctum tuum non auferam a me ». Ordinationem quod notatur ibi et spiritu principali confirma me.
marg.| ¶ Munditiam: nam ipse vere est mundus, de quo Sapientie 7 Mundus subtilis et ibi. Attingit vbique propter sui munditiam penetrat enim intima cordis et Rimatur, nihil putre dinis relinquens: quasi tyriaca peccati venenum expellit.
marg.| {N} ¶ Rectitudinem. Unde Act. 9 : Dicitur Ananie ut iret ad Paulum in vico qui dicitur rectus in domo Iude Paulus in domo Iude est quieunque illuminatur confessione. Vicus qui dicitur rectus, est affectus per solam caritatem Dei rectificatus. Unde Ct. 6 : « Recti diligunt te ». Ad talem mittitur Ananias qui interpretatur donum Dei. quia hi digni sunt dono spiritus sancti illustriari. {O} Fortitudinem conferit. Unde dicitur Ct. ultimo. Fortis est ut mors dilectio, sicut enim mors separat animam a carne: ita caritas animam a carnali affectione et consuetudine quantumcumque sit radicata. Ventus est vehemens euertens arbores male radicatas. In spiritu vehementi conteres naves thar. hic animam transplantat in horto Domini ita quod non ponit avelli. Unde ad Rm. 8 {P} Certus sum quia neque mors, neque vita neque angeli, neque principatus, neque virtutes, neque instantia, neque futura, neque fortitudo, neque altitudo, neque profundum, neque creatura alia poterit nos separare a caritate, Dei que est, in Christo Iesu Domino nostro.
marg.| ¶ Ordinationem. Unde Ct. 2. Ordinavit in me caritatem ut quod primo et principaliter est diligendum primo et principaliter diligatur, et quod postremo { CCVII v } posterius, eterna enim principaliter diligenda sunt et temperalia secundario, et non nisi ad illa et propter illa ideo dicitur Ct. 4 Vulnerasti cor meum sponsa in uno oculorum tuorum. Ballistarius enim cum vult aliquid recte percutere quasi duos oculos coniungit et contrahit in unum: sic et nos quasi duos oculos in unum coniungimus dum ita temporalia habemus quod usum eorum ad eterna, que principaliter intendimus, referimus. Unde Mt. 6 : Primum querite regnum Dei etc. Quia querenti principaliter eterna Dominus plerumque facit temporalia abundare: quod significatur. 3Rg. 17 Mulier dicebat non habeo nisi pugillum farine et lechytum olei etc. Cui heliseus, fac mihi primum de ipsa farina subcineritium panem parvulum, tibi et filio tuo facies postea, et sic fecit: unde ita abundavit quod non defecit farina nec lechytus olei.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 50), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_50)
Signaler un complément d'information

Notes :