Philippus Cancellarius

Psalmus 51

Numérotation du verset Ps. 51,1 

¶In finem
¶Codd. : (Ps. 51) D30 ΩS Rusch Ps-G, def. ΩF
intellectus David
Numérotation du verset Ps. 51,2 

cum
venit Doech
Idumeus
et nuntiavit1
1 nuntiavit] nuntiasset ΩS, annuntiavit D30 Ps-G
Saul2 venit David in domum Abimelech3.
2 Saul] Sauli ΩS , + et dixit D30 Ps-G |
3 venit... Abimelech] de David ΩS, domum D30 Rusch ] domo Ps-G | Abimelech D30 Rusch ] Achimelech Ps-G |
Numérotation du verset Ps. 51,3 I

Quid gloriaris4
4 gloriaris ΩS D30 Rusch ] gloriatur Ps-G
in malitia ¦
qui potens es5 in6* iniquitate7 ?
5 es plerique codd. et edd. ΩS D30 Rusch] est Ps-G (R* F* L) cum Ps-α, om. C I |
6 in F* V D D30 ΦRGV Ω Ed1455 Ed1532 Clementina cum Ps-R ] om. Ps-G |
7 iniquitate] iniquitatem C ΨB*, cf. Ps-R |
Numérotation du verset Ps. 51,4 II

Tota die
iniustitiam
cogitavit
lingua tua ¦
sicut novacula acuta
fecisti dolum.
Numérotation du verset Ps. 51,5 III

Dilexisti
malitiam super benignitatem ¦ iniquitatem magis quam loqui equitatem.8
8 equitatem] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 51,6 IV

Dilexisti
omnia verba precipitationis ¦
lingua
dolosa9.
9 lingua dolosa D30 ΩS Rusch ] linguam dolosam Ps-G
Numérotation du verset Ps. 51,7 V

Propterea
Deus destruet te in finem † 10*
10 finem D30 ΩS Ps-G ] + et Rusch | <divisio.> finem+ D30, finem ¦ ΩS
evellet te
et emigrabit te
de tabernaculo tuo11 ¦
11 tuo D30 Rusch cum Ps-R ] om. Ps-G
et radicem tuam de terra viventium.12
12 viventium] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 51,8 VI

Videbunt iusti
et timebunt† et super eum
ridebunt
et dicent : ¦
Numérotation du verset Ps. 51,9 

Ecce homo
qui non posuit Deum adiutorem suum.
Numérotation du verset Ps. 51,VII 

Sed
speravit
in multitudine divitiarum suarum ¦ et prevaluit in vanitate sua.
Numérotation du verset Ps. 51,10 VIII

Ego autem
sicut oliva fructifera
in domo Dei13 ¦
13 Dei D30 Rusch Weber] Domini ΩS cum Ps-R
speravi
in misericordia Dei14
14 Dei] eius ΨB
in eternum
et
in seculum seculi.
Numérotation du verset Ps. 51,11 IX

Confitebor
tibi in seculum quia fecisti ¦ et exspectabo
nomen tuum
quoniam bonum est15
15 est D30* (u vid.) ΩS Rusch] om. D30² (eras.) Ps-G
in conspectu sanctorum tuorum.

Psalmus 51

Numérotation du verset Ps. 51,3 
Sermo 106
prol.| ¶ De quatuor peccatis ex cupiditate ortis. In Psalmo 51.A
A ¶Codd. : Angelica n° 107, om. V9877.
Quid gloriaris in malitia qui potens es in iniquitate ?
marg.| {A} Tota die iniustitiam cogitavit lingua tua, sicut novacula acuta fecisti dolum. Quatuor hic peccata possunt distingui que pertinent ad cupiditatem. Calumnia que per malitiam potest intelligi, unde Quid gloriaris in malitia. Iniquum ludicium quod per iniquitatem. Unde, Qui potens es in iniquitate. Violentia que per iniustitiam. Unde tota die iniustitiam co. lin. t. Dolus qui suo nomine designatur et multiplex est. Undea « sicut novacula acuta fecisti dolum ». {B} Principes et eorum ballivi et prepositi multum peccant per predicta tria. Calumnia est quando inveniunt occasiones calvas, et non causas ut { CCVII r } causas: ut quando prepositi dicunt. Fregisti stratam regis, cum non ita sit. Sic legitur in apologo Esopi, lupum agno imposuisse, quod turbaverat ei aquam, et invasit eum. Exemplum eius habemus. 3Rg. 21 Ubi Iezabel ut haberet vineam Naboth fecit ei crimen imponi quod scilicet maledixerat Deo et Regi, et falsos testes adduxit, et occisus est et habuit vineam Sed huius rei magnam vindictam timere possunt qui hoc faciunt, unde dicitur ibidem: In loco hoc in quo linxerunt canes sanguinem Naboth, lingent sanguinem tuum. Item 4Rg. 5 Rex Israel scidit vestimenta sua, et ait: Numquid Deus sum ut possim occidere et vivificare. {C} A inadvertite et videte quot occasiones querat adversum me. Per violentiam. Unde Hab. 1 factum est iudicium et contradictio potentior, et Sir. 13 Venatio leonum onager in eremo etc. Hab. 1 Quare non respicis super iniqua agentes et taces conculcante impio iustiorem se? et facies hominis quasi piscis maris, et quasi reptile non habens principem. Et Sap. 2 Opprimamus pauperem iustum, non parcamus vidue etc. Sit fortitudo nostra lex iustitie. Maxime hec violentia contingit quando aliqui de paupertate vocantur ad huiusmodi officia. Sunt enim sicut pulices macri, qui acrius mordent. Unde Prv. 28 Vir pauper calumnians pauperes. similis est imbri venienti in quo paratur sames. Hos plerumque instituunt principes ut magis emungant, sicut aves fiunt famelice ad melius predandum. Unde dicitur Hab. 1 Equites eius de longe venient. Volabunt quasi aquila festinans ad comedendum, omnes ad predam venient, facies eorum ventus vrens. Et attende cum omnia emunxerunt utuntur eis quasi spongiis, et hoc non cogitant miseri quod ipsi sunt spongie {1.207v} principum. Unde Prv. 29 Qui calumniatur pauperem ut augeat divitias suas, dabit ipse ditiori et egebit.
a Ps.
marg.| {D}¶ Per iniquum iudicium, Hab. 1 Propter hec lacerata est lex, et non pervenit usque ad finem indictum. ut quando deferunt iniquis appellationibus pro servitio: quia impius preualet adversus iustum. Unde Sir. 20 Exenia et dona excecant oculos iudicum, et quasi mutus in ore avertit correptiones eorum. {E} Genus est ranunculi, quod os canis obmutescere facit. Is. lvi. Canes muti. etc. Et Os. 5 Effraim fractus iudicio, quoniam cepit abire post sordes. Et in epistole Iude principio. Ve illis qui in viis Cain abierunt, et errore Balaam mercede effusi sunt: et principes in muneribus iudicabunt, et sacerdotes in mercede docebunt, et prophete eorum in pecunia divinabunt.
marg.| {F} ¶ Per dolum. hoc genere grave peccant mercatores in falsis vlnis, in falsis mensuris, et in modo utendi eis, et aliis modis. Vix enim est pura negotiatio in qua non se dolus admisceat. Unde Os. 11 Effraym circumdedit me in negotiatione, et in dolore domus Israel. Et eiusdem 12 Chanaan in manu eius statera dolosa calumniam dilexit. Intantum odiosus est dolus, quod si dat causam contractui secundum leges non valet, sed interdum rescinditur. Novacule acute comparatur. {G} Novacula non acuta est violentia: sed novacula acuta ita suaviter cedit pilos quod non sentitur, ita et dolus tam suaviter subtrahit temporalia quod non percipitur: unde vocatur decipula. Ier. 5 Sicut decipula plena furibus, sic domus eorum plena dolo.
Numérotation du verset Ps. 51,10 
Sermo 107
prol.| B¶ De oliva ad hominem in tribus comparata. In Psalmo 51.1
B ¶Codd. : V9877 , f. 62rb (suit sermon n°105) = Angelica n° 108.
1 om. codd.
Ego autem sicut oliva fructifera in domo Dei2.
2 Ps. 51, 10.
marg.| Tria hic consideranda occurrunt. {1.208r} Primo quod homo de oliva versus est in oleastrum per peccatum. Secundo, quod oleaster rediit in olivam per Christum. Tertio, quod quilibet Christianus comparatur olive.
marg.| ¶ Est ergo vox hominis: ego sicut oliva. Primo siquidem fuit sicut oliva propter virtutum virorem et pinguedinem gratiarum. Ier. 11 Olivam speciosam, fructiferam vocavit Dominus nomen tuum. Speciosam quantum ad naturalia: fructiferam quantum ad gratuita. Ad vocem loquele grandis ignis exarsit in ea: et combusta sunt fruteta eius. Loquela grandis desiderium presumptuosum quo appetiit similis esse Deo. Ignis exarsit per concupiscentiam. Unde dicitur Gn. 3 Aperti sunt oculi eorum id est rivi concupiscentiarum. Tunc oliva versa est in oleastrum, et vinea in labruscam. Sicut conqueritur per Is. 4 Exspectavi ut faceret vuas et fecit labruscas. Gn. 3 Maledicta terra etc. spinas et tribulos germi. tibi.
marg.| {I} ¶ Secundo oleaster rediit in olivam, vel oliva inserta est oleastro, quando Christus factus est homo, et quando gratia insita libero arbitrio. Unde Os. 13 Erit quasi oliva gloria eius etc. Tempus gratie tempus est insertionis. De quo dicitur: Venerit insitio etc. Ideo comparat se olive. Sir. 24 Ego quasi oliva speciosa in campis. Campi sunt peccatores, qui discurrunt per campos licentie, in quibus est speciosa miseria redemptoris, sicut dicitur Sir. 35 Speciosa est miseria in tempore tribulationis, quasi nubes pluvie in tempore siccitatis. Vere speciosa. Oleum enim illuminat: et Christus nos illuminavit fidei doctrina, et pavit carne propria. Oleum aque superenatat: et miseria in ipso superexaltavit iudicium. Sed cum ingrati simus tantis beneficiis vere de nobis dici ponit illud Hab. 3 Mentietur opus olive etc. Oliva signum est pacis, et Christus pacem attulit: {1.208v} quod significatum est in eo quod dicitur Gn. 8 {K} Columba attulit ad archam ramum osive. Quia spiritus sanctus per Christum pacem dedit ecclesie, que olive comparatur. Quilibet enim Christianus, quia a Christo dicitur Christianus, oliva est. Unde Ct. 1 Oleum effusum nomen tuum. In cuius rei mysterium inungimur in ingressu, in egressu, et in medio. In ingressu, in sacramento baptismi: et hoc significatum est Gn. 8 Quando columba attulit ramum olive ad archam. Baptismus diluvium , ramus olive spiritualem designat unctionem, quam affert columba id est Spiritus sanctus. In egressu ungimur. In Canonica Iacobi in fine. Infirmatur quis ex vobis aduocet presbyteros et orent super eum, et inuocent nomen Domini, ungentes eum. In huius rei figuram, sicut legitur 4Rg. 6° fecit Salomon in ingressu oraculi ostiola duo de ligno olivarum, propteriam dictam duplicem unctionem. {L} Inungimur etiam in medio ut omnes in confirmatione preter alias unctiones que fiunt in sacris ordinibus speciales. In baptismo inungimur ut reges, in quo significamur esse filii summi regis. Unde in baptismo Christi audita est vox. « Hic est filius meus dilectus ». Mt. 3 Et ipsa columba apparuit super eum, ostendens quod sit etiam in nobis spiritualiter. In confirmatione inungimur ut pugiles, quia datur spiritus sanctus ad robur et ad pugnam. Uncti enim cito elabuntur e manibus comprehendentium. Ideo dicitur Ps. 104 : « Nolite tangere Christum meum ». In ingressu ut sacerdotes nosipsos Deo immo lantes. Unde dicere debemus illud Ps. 115. {M} « Dirupisti Domine vincula mea, tibi sacrificabo hostiam laudis ». Abundantior autem fit unctio in ministris signatis per vasa tabernaculi, que omnia ungebantur, quia aliis debent {1.209r} unctione precellere spirituali, quibus magis timendum est. Quia cum oleum sit pabulum ignis: videant quo ferant oleum suum, quia si in gloriam magis ardebunt igne caritatis. Quia lampades eius lampades ignis. Ct. ultimo. Si in gehennam, magis ardebunt in pena. Unde Os. 12 Effraim fedus cum Assyriis iniit, oleum in Egyptum ferebat.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 51), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_51)
Signaler un complément d'information

Notes :