Philippus Cancellarius

Psalmus 59

Numérotation du verset Ps. 59,1 

¶In finem
pro1
1 pro Ps-G (C M W ΦP G K V D) D30 ΩS Rusch Ed1530 Clementina] om. Ps-G
his qui
commutabuntur2
2 commutabuntur D30 ΩS Rusch ] inmutabuntur Ps-G
in tituli inscriptione3
3 inscriptione D30 Rusch ] inscriptionis Ps-G , inscriptionem Clementina
ipsi4 David
4 ipsi Ps-G (V D) ΩS Rusch Ed1530 Clementina Ps-α] om. D30 Ps-G
in doctrinam5
5 doctrinam plerique codd. et edd. Rusch ] doctrina sua C , doctrina Ps-G (=F Q W G K D Amiatinus ΦP) D30
Numérotation du verset Ps. 59,2 

cum succendit
Mesopotamiam Syrie
et Syriam Sobal6 7 8 9 10 11 12 13 14 et convertit Ioab et percussit Edom in valle15 Salinarum duodecim16 millia17 a.
0 2Rg. (2Sm.) 8.
6 Mesopotamiam Syrie et Syriam Sobal (sabal I , sabba C ) C Ps-G (I W D) D30 Rusch Ed1530 ] Mesopotamiam Siriam Sobal Q, |
7Mesopotamiam Syrie et Sobal Clementina , |
8Mesopotamiam Siriae Sabaa Amiatinus , |
9Mesopothamiam vel Syriam Sobal ΩS , |
10Mesopotamiam Syrie vel Syriam et Siriam Sobal Ps ( V ), |
11Syriam Mesopotamiam et Syriam Soba Ps-G (=R M G) , |
12Syriam Φ U, |
13Syriam Mesopotamiam et Syriam (Syria K ) Sobal Ps-G (F K), |
14Mesopotamiam Syrie D30 Rusch ] Syriam Mesopotamiam Ps-G |
15 Edom in valle D30 Rusch ] vallem Ps-G |
16 duodecim Ps-G D30 Rusch ] viginti ΩS |
17 millia] + Vox apostolorum D30 |
Numérotation du verset Ps. 59,3 I

Deus repulisti
nos
et destruxisti nos ¦
iratus es
et misertus es nobis.
Numérotation du verset Ps. 59,4 II

Commovisti terram
et conturbasti eam ¦ 18
18 conturbasti plerique codd. et edd. D30 Rusch ] turbasti Ps-G (F C I) Ps-δ
sana contritiones eius 
quia commota est.
Numérotation du verset Ps. 59,5 III

Ostendisti
populo
tuo
dura ¦ potasti nos vino compunctionis.
Numérotation du verset Ps. 59,6 IV

Dedisti metuentibus te significationem ¦
ut fugiant
a facie arcus.
Numérotation du verset Ps. 59, V 

Et liberentur19
19 Et] diapsalma Ut Ps-G
dilecti tui ¦
Numérotation du verset Ps. 59,7 

salvum fac dextera tua
et exaudi me.
Numérotation du verset Ps. 59,8 VI

Deus locutus est
in sancto
suo ¦
letabor et partibor
Sichimam20
20 Sichimam] scrips. , Siccimam D30, Sicchimam Rusch , Sicima Ps-G
et convallem tabernaculorum
metibor.
Numérotation du verset Ps. 59,9 VII

Meus est Galaad
et meus est Manasses ¦
et
Ephraim21 fortitudo capitis mei.
21 Ephraim ΦR ΦG Clementina ] Ef(f)raim codd . Rusch Ps-G
Numérotation du verset Ps. 59,VIII 

Iuda rex meus ¦
Numérotation du verset Ps. 59,10 

Moab
olla spei mee.
Numérotation du verset Ps. 59,IX 

In Idumeam
extendam
calciamentum meum ¦
mihi alienigene
subditi sunt.
Numérotation du verset Ps. 59,11 

Quis
deducet me in civitatem22*
22 me D30 Ps-G ] te Rusch
munitam ¦
quis deducet me usque in Idumeam.
Numérotation du verset Ps. 59,12 X

Nonne tu Deus
qui repulisti
nos ¦ et non egredieris Deus
in virtutibus nostris.
Numérotation du verset Ps. 59,13 XI

Da nobis auxilium
de tribulatione ¦
et vana
salus hominis.
Numérotation du verset Ps. 59,14 XII

In Deo
faciemus virtutem ¦
et ipse ad nihilum
deducet tribulantes nos.

Psalmus 59

Numérotation du verset Ps. 59,5 
Sermo 120
prol.| A¶ De duplici vitio Domini et mundi. In Psalmo 59.1
A Codd. : V9877 f. 69Va
1 D e duplici… CXX ] om. V9877
{A} Ostendisti populo tuo dura, potasti nos vino compunctionis.
marg.| Mundus habet vinum suum: et Dominus suum. Vinum mundi est vinum carnalis delectationis, que propinatur aureo calice Babylonis. Unde mundus non ostendit populo suo dura, sed suavia in principio: in fine latenter subiiciens dura. Dominus {1. 230v } autem econverso. Io. 2 Omnis homo primum bonum vinum ponit et cum inebriati fuerint id quod deterius est etc. Omnis bomo id est omnis carnalis. Vino autem comparatur delectatio carnalis, quia cito transit delectatio sicut gustus vini in summitate palati. Unde Ioel. 1 : Expergiscimini ebrii et flete et ululate omnes qui bibitis vinum in dulcedine, quoniam peribit ab ore vestro. {B} In dulcedine dicit id est ad delectationem non ad sustentationem nature. Quia decipit colore, odore, sapore. De colore Prv. 23 Ne intuearis vinum quando stavescit cum splenduerit color eius in vitro. Ingreditur blande, sed in novissimo mordebit ut coluber etc. Tertio Esdre 3°a: « Viri, quam prevalet vinum omnibus hominibus qui bibunt illud. Seducit mentem » etc. Et Abacuc 2b Sicut vinum potantem decipit, sic erit superbus vir et non decorabitur. quasi dicat dehonestabitur. Vinum enim inebriat. Ebrius autem deponit omnem pudorem, nudat se ebrius et non erubescit. Sic est de peccatore inebriato peccati delectatione: quod signatum est Gn. 9 : Noe nudatus iacuit in tabernaculo suo etc. Et Gn. 3 Dicitur post qua comederunt primi parentes de fructu ligni vetiti, viderunt se nudos. Ebrietas omnem curam facit deponere, nec curare de debitis suis. Sic et peccator induratus et inebriatus consuetudine peccati non curat nec cogitat quomodo reddat rationem. Et hoc significatur 3Esr. 2 ubi dicitur quod servi et liberi, pauperis et divitis et omnem mentem convertit in saturitatem et iocunditatem, et non meminit omnem tristitiam et debitum. Et Prv. 18. Impius cum in profundo venerit peccatorum contemnit. {C} Et eiusdem. 13 In itinere contemptorum vorago.
a 3Esr. 3, 18.
b Hab. 2.
marg.| ¶ Ebrietas titubantem facit. Sic et talis titubat quasi instabilis contra omnem temptationem. Unde Is. 19 {230r} Dominus miscuit in medio spiritum vertiginis et errare fecit Egyptum in opere suo: sicut errat ebrius et vomens Iud. 24 Concutientur fundamenta terre. Confractione confringetur terra: contritione conteretur terra. Commotione commovebitur terra, agitatione agitabitur terra, sicut ebrius id est mens terrenorum.
marg.| {D} ¶ Item insensibilem et stupidum reddit. Sic et talis non sentit dum pungitur verbo predicationis quasi stimulo. Unde Prv. 23 Et eris sicut dormiens in medio mari etc. Et dices traduxerunt me et non sensi. Et eiusdem. 26 Quomodo si spina nascatur in manu temulenti etc.
marg.| {E} ¶ Habet etiam diabolus tabernas suas et caupones suos. Taberna est quodlibet peccatum: in qua taberna ludit peccator cum diabolo quasi tribus deciis sive alcis aut taxillis: qui sunt concupiscentia oculorum, concu. car. superbia vite. Quando quis peccat aliquo istorum, diabolus ei assidet et collocat unum decium et his deciis spoliavit totum mundum. Caupones diaboli sunt spiritus qui presunt vitiis vel peccatis ut spiritus fornicationis invidie et alii, vel qui cumque ministri diaboli ad peccati contractus ut lene vetule et huiusmodi, de quibus Ioel. 3 Posuerunt puerum in prostibulo et puellam vendiderant pro vino ut biberent: ad litteram. vel puerum dicit animum innocentem. et purum: et puellam animam immaculatam et incorruptam. Isti etiam sunt precones in taberna diaboli qui commiscent vinum, quod non est laudabile et ita decipiunt. Unde Is. 1 Vinum tuum mixtum est aqua: alia translatio, caupones tui miscuerunt aquam vino. Aqua vino miscetur, quia nulla voluptas pura est. Iuxta illud Horatii Sperne voluptatem, nocet empta dolore voluptas. Unde nulla voluptas secura est. Sollicitum enim semper aliquid letis {1.231v} interuenit. Semper alicuius tribulationis amaritudo immiscetur, et tandem tota amara sentitur. Unde Prv. 14. Risus dolore miscebitur. Et extrema gau. l. oc. Fel draconum vinum eorum.
marg.| {E} ¶ Dominus similiter vinum habet: vinum scilicet compunctionis et hoc est penitentium, vinum iocunditatis et hoc est perfectorum contemplativorum. Non potest quis simul habere vinum diaboli et vinum Dei. Immo vinum Domini non saperet ei, qui quasi febricitans infirmum habet palatum. Unde non poteris bibere calicem Domini et calicem demoniorum. Vinum illud scilicet Domini primo pungitivum est: postea dulce sentitur. Ideo dicitur Ct. 5 Bibi vinum meum cum lacte meo. Primo dicit vinum postea lac, Ideo dicitur: ostendisti populo tuo dura Non est vinum effeitie id est confectum mixtione deceptoria: non est vinum fucatum et confectum quele tabernarii diaboli faciunt. Sed vinum est medicinale, omnia purgans. Hoc vinum venditur in officina confessionis que est cellarium Domini primum. Ideo dicitur, Gn. 49 De Iuda. Lavabit in vino stolam suam et in sanguine vue pallium suum. Vua est anima torculari crucis penitentie compressa. Sanguis vue cruciatus anime, ut pudor de peccato, timor et dolor: et hec mundant palatum Iude. 1 confitentis affectum.
marg.| {G} ¶ Hoc vinum inebriat et nudat hoc est exuere facit veterem hominem: quod significatum est per hoc quod Christus ponendus in cruce suis vestibus spoliatus est: et per Noe qui se nudavit ebrius Gn. 9 Nonne ebrii erant qui se omnibus spoliabant et ad pedes apostolorum ponebant? ut Act. 2 Substantias vendebant etc. Facit deponere omnem pudorem. Sicut apparet in Magdalena de qua dicitur quod non erubuit convivantes sed palam coram omnibus proiecit se ad pedes Domini Lc. 7 {H} Huius vini precones sunt predicatores, et ideo primi de eo debent { CCXXXI r } bibere: et sicut vulgariter dicitur, hospites assecurare id est securos reddere, aliter viderentur impotionare id est intoxicare illos quibus venderent: ideo, Dominus prior bibit de calice passionis. Mc. 10 Potestis bibere calicem quem ego bibiturus sum? etc. Videtur Dominum non amare qui de calice eius non vult bibere, et ecce omnes currunt ad tabernam et ad calicem diaboli: nec video rationem nisi sicut vulgariter dicitur quod illud vinum plus appetitur quod carius venditur. Dominus enim tantum facit mercatum quod potest illud Ps. 5 dici: pro nihilo salvos facies illos. Nihil enim reputandum quicquid hic patitur comparatione eterne beatitudinis. Quia. Rm. 8 Non sunt condigne passiones huius temporis ad futuram gloriam que revelabitur in nobis etc. Et Is. lv. Venite emite absque argento et absque vlla commutatione vinum et lac. De hoc vino plena dolia faciunt quicumque veram agunt penitentiam. Qui se ligant circulis claustralis discipline, quasi frumenta. Unde religio dicitur a religando. {I} Ideo dicitur Sir. 1 Timor Domini scientie religiositas Religiositas custodiet cor: Quasi circulus vinum.
marg.| ¶ Vinum iocunditatis, vinum est contemplativorum, totum dulce nihil habens pungitivum, de quo dicitur Ct. 7 {K} Guttur tuum sicut vinum optimum dignum dilecto meo ad potandum: labiisque et dentibus illius ad ruminandum. De hoc dicitur Sir. 31 Vinum in iocunditatem creatum est ab initio, non in ebrietatem. Hoc est vinum de quo dictur Est. 1 Vinum quoque ut magnificentia regia dignum erat abundans et precipuum ponebatur. Nec erat qui nolentes cogeret ad bibendum. Coocta enim Deo non placent servitia, immo dicitur, voluntarie sacrificabo. etc. In me sunt Deus vo. t. Tamen invitari possunt. { CCXXXII v } Unde Deus Ct. 1 : « Comedite amici et bibite, et inebriamini carissimi ». Hoc vinum inebriat. Unde dicitur. Musto madere deputant etc. Et Act. 2 Non, sicut vos estimatis hi ebrii sunt. Hoc est de quo dicitur Za. 9 Quid bonum eius est, et quid pulchrum eius nisi frumentum electorum et vinum germinans virgines? {L} Aliud vinum scilicet Babylonis corrumpit mentes et tollit castitatem mentis. Sed istud mentem renovat, purificat, et incorruptionem conservat, dum a sensibus retrahit, per quos anime sinceritas corrumpitur.
Numérotation du verset Ps. 59,8 
Sermo 121
prol.| ¶ De gaudio eterno et quo labore acquirendum sit. In Psalmo 59.B
B Codd. : V9877 f. 70ra
Laetabor et partibor Sichimam, et convallem tabernaculorum metibor.
marg.| {M} Primum debemus gaudium eternum, pro quo laborandum est hic nobis ante oculos mentis preponere: quod notatur ibi, Letabor. Secundo laborem aggredi, ut sciamus inter laborem et laborem distinguere: quod notatur ibi, partibor Sichimam. Et tertio, cuiusmodi laborem sustinere possimus pensare, quod notatur ibi, et convallem taber. me.
marg.| ¶ De primo dicitur Gn. 49 : Isachar asinus fortis vidit requiem quod esset bona, et terram quod esset optima, et supposuit humeros suos ad portandum: et factus est tributis serviens. Isachar merces interpretatur, et significat illum qui servit intuitu mercedis eterne: et propter eam fit asinus fortis ad portanda onera scilicet penitentie et tribulationis et infirmitatis. Vidit enim terram quod esset optima: terram scilicet viventium, et requiem quod esset bona, et suppo. hu. ad por. et fa. est tribu. serviens. Predictis scilicet nobis impositis propter peccatum premorum parentum. de que scilicet tributo dicitur { CCXXXII r } Lam. 1 Princeps provinciarum facta est sub tributo. Provincie sunt quinque sensus, quibus anima prius principabat, sed post facta est sub tributo peccati, et qui modo servierit dicet in futuro quod habetur Is. 14. Quod cessavit exactor, quieuit tributum?
marg.| ¶ Currentibus similiter solet preponi corollarium sive bravium ut invitentur ad cursum. {N} Unde Apostolus. 1Cor. 9 Omnes quidem currunt, sed non omnes apprehendunt bravium. Sic curratis ut comprehendatis. Omnis qui in agone certat ab omnibus se abstinet: et illi quidem ut temporalem coronam accipiant, nos autem ut incorruptam.
marg.| ¶ Progredientibus similiter solet fieri mons gaudii, ut inde videntes locum ad quem tendunt recreentur. Spes ergo que premium intuetur est mons gaudii: ideo dicitur Saper. 10 Iustum deduxit Dominus per vias rectas: et ostendit illi regnum Dei. Et Prv. 17 Gemma gratissima exspectatio prestolantis. Et ad Hbr. 10 Rapinam bonorum vestrorum cum gaudio suscepistis, cognoscentes vos habere meliorem et manentem substantiam.
marg.| {O} ¶ Secundo debemus partiri Sichimam: et inter laborem et laborem distinguere. Labor enim qui est tantum pene affligit et non purgat. Qui autem penitentie non solum affligit sed et purgat. et est sicut flagellum excutiens paleas, et torcular exprimens acina. Unde dicitur illis qui non intelligunt In Psalmo Destruxisti eum ab emundatione et a tribulatione. Unde deberent emundari. Labor igitur purgans bonus est. Unde Sap. 10 Honestavit illum in laboribus, et complevit labores illius. Quia homini labor finem habet quia naturalis est, et eius finis est quies. Sed labor mundi et peccati innaturalis: et ideo finem non habet, et infinitus est. Quia sicut dicit Seneca, Nullus terminus falso, et error immensus est. Et Ecclesis. 10 Labor stultorum affliget eos etc. quasi dicat non purgabit.
marg.| {P} ¶ Est enim labor sive crux { CCXXXIII v } multiplex. Crux latronis, crux Simonis, crux pistoris. Crux latronis est crux mundanorum, qui pro temporalibus laborant et cruciantur. De qua dicitur. 1Pt. 4 Nemo vestrum patiatur quasi homicida aut fur, aut alienorum appetitor. Si autem ut Christianus non erubescat, et si pro Deo laboret. Crux Simonis claustralium, qui onus claustralis discipline portant in angaria. De qua Mt. 24 Invenerunt hominem Cyreneum nomine Simonem. {Q} Hunc anga. ut tol. cru. Iesu. Crux pistoris quorundam claustralium vel doctorum: de qua Gn. 40 pistor dixit Ioseph. Vidi somnium quod haberem tria canistra super caput meum: et in canistro quod erat excelsius, me portare omnes cibos qui fiunt arte pistoria, avesque comedere ex eo. Respondit Ioseph. Tria canistra tres dies sunt, post quos amputabit Pharao caput tuum, et suspendet te in cruce, et volucres lacerabunt carnes tuas. Pistor iste significat doctores omnes, maxime Sacre Scripture, qui arte pistoria faciunt cibos regios. Ipsi enim panifices Domini sunt, sed super caput portant et non in manibus: {R} quia non faciunt quod dicunt: sed de his gloriam querunt: et hoc est portare super caput id est ad ostentationem. Sicut et de Pharisseis legitur quod portabant in fronte phylateria in quibus erant precepta legis scripta ut apparerent. Horum autem labor quo nocte dieque vexantur crux eorum est, que est eis quasi cibolus seu cepe crucians oculos: sed adversariis spectantibus solatium, dum eorum laboribus demones delectantur, exspectantes ut de cruce temporali pertrahant eos ad eternam. Crux autem Christi est, veram penitentiam agere, sicut Christus voluntarie passus est. Is. liii. Oblatus est, quia ipse voluit. {S} Partitur Sichimam id est laborem quantum { CCXXXIII r } ad se qui peccatis singulis propriam reddit satisfactionem scilicet minoribus minorem, maioribus maiorem. Unde Ps. Lavabo per singulas noctes lectum meum etc. Iob. 31 Si levavi super pupillum manum meam, etiam cum viderem me in porta superiorem. Humerus meus cadat a iunctura sua. Humerus a iunctura cadit quando labor fraudatur et succiditur a meritorum efficacia. {T} Partitur Sichimam quantum ad Christum qui circa passionem Christi diversitatem penarum attendit ut inde compungatur. Unde Dt. 1 Detracta pelle hostie artus in frusta conscindent. Partitur Sichimam quantum ad proximum, qui aliorum onera sibi per compassionem assumit: et hic miro modo onus suum quod solus portare non potest relevat, dum quot compatitur tot sibi sui oneris portitores acquirit. Onus enim sub quo quis solus succumberet facile portatur, si plures solum digitum apponant. Inde est quod facilius portantur onera inclaustris: non enim unusquisque portat onus suum, sed tota multitudo comportat onus illius: quod facit caritas que est fortis ut dicitur Ribaldus: cui nullus similis est portator, quia etiam gratis portat omnia. Ideo dicitur ad Gal. 6 in principio. Alter alterius onera portate.
marg.| {V} ¶ Tertio an eius laborem portare possimus debemus pensare. Iuxta illud Horatii in arte. Sumite materiam vestris qui scribitis equam Viribus, et versate diu quid ferre recusent quid valeant humeri. Ideo dicitur hicc « convallem tabernaculorum metibor ». Convallis significat humilitatem interiorem et exteriorem, que in penitentia exigitur. Tabernacula que militantium sunt, claustra significant, in quibus in labore penitentie Domino militamus. {X} Convallem igitur tabernaculorum mensurat qui conditiones diversorum claustrorum considerat. De quibus dicitur Nm. 34. {1. 333v } Quam pulchra sunt tabernacula tua Iacob, tentoria tua Israel. {Y} ¶ Tabernacula Iacob videntur omnium claustralium. Tentoria Israel videntur castra ordinis predicatorum. Ipsi enim sunt Israel, quia semper in contemplatione. Sunt2 valles nemorose et irrigui horti3 iuxta fluenta. Iuxta fluenta, scilicet Sacre Scripture. Et Nm. 234 dicitur : Quis dinumerare possit5 pulverem6 et nosse numerum stirpis Israel? Pulverem7 dicit propter temporalia quibus alii impleantur.8
c Ps. 59, 8.
2 Sunt ] sicut V9877
3 orti V9877
4 Nm. ] om. V9877
5 posset V9877
6 p ulverem ] + Iacob V9877
7 e t nosse…
8 = V9877 f. 71ra


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 59), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_59)
Signaler un complément d'information

Notes :