Psalmus 67
Numérotation du verset
Ps. 67,1
¶
In finem
¶Codd. : (Ps. 67)
D30
Rusch
Ps-G
psalmus
cantici David. 1
1 psalmus cantici - David]
inv. Ps-G
, + propheta annuntiat ad ventum Christi et assumptionem in caelis
D30
Numérotation du verset
Ps. 67,2 I
Exsurgat Deus
et dissipentur inimici eius ¦
et fugiant
qui oderunt eum a facie eius.
Numérotation du verset
Ps. 67,3 II
Sicut deficit fumus
deficiant ¦
sicut fluit cera a facie ignis
sic pereant peccatores a facie Dei.
Numérotation du verset
Ps. 67,4 III
Et iusti epulentur
et2 exultent
2 et
Ps-G
(ΦGP ΨB²
V D edd.) D30
ω² Ω Rusch]
om. Ps-G
in conspectu Dei ¦
et3 delectentur in letitia.
3 et ω²
Rusch
]
om. Ps-G
Numérotation du verset
Ps. 67,5 IV
Cantate
Deo
psalmum dicite
nomini eius † iter facite
ei
qui ascendit super occasum ¦
Dominus
nomen4 illi.
4 nomen ω²
Rusch Weber
] + est
F* V cum Ps-R
Numérotation du verset
Ps. 67,V
Exultate5
5 Exultate
plerique codd. et edd. cum Ps-R
] et
praem. Ps-G (F G I Q² W
ΦP
G K² Ψ
B
) cum hebr. LXX Ps-γ Ps-δ Ps-H
in conspectu eius ¦
turbabuntur a facie
eius
Numérotation du verset
Ps. 67,6
patris6 orphanorum
6 patris] patres
F² C Q
Φ
cum Ps-α² Ps-ε Ps-Moz
et iudicis7 viduarum.8
7 iudicis] iudices
F C Q*
ΦRGV
cum Ps-α² Ps-ε Ps-Moz
|
8 Exultate... viduarum] Exultate coram eo patri pupillorum et defensori viduarum
Cor2
(secundum hebr. [...] sic ergo Hieronymus corrigens editionem Septuaginta quod non erat in hebreo et sensum turbat, videlicet
TURBABUNTUR A FACIE EIUS,
obelo prenotavit quia tamen hoc in latino remansit sic fuit intelligendum hoc quod quidam habent anti. sic:
PATRES ORPHANORUM ET IUDICES VIDUARUM
)
|
Numérotation du verset
Ps. 67,VI
Deus in loco sancto suo ¦
Numérotation du verset
Ps. 67,7
Deus9 qui10 inhabitare11 facit
9 Deus] Dominus
W
|
10 qui
Ps-G (K² V D) D30
ω² Ω
Ed1455 Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R
]
om. Cor2
(non est interponendum quod dicitur
QUI
)
Ps-G
|
11 inhabitare ω²*] inhabitare ω² (in-
rubeo cancel. sec. m.
)
|
unius moris in domo12.
12 domo] domu
C Q*
ΦV
Numérotation du verset
Ps. 67,VII
Qui educit13 vinctos
13 educit] educet
C cum Ps-γ
in fortitudine ¦
similiter
eos qui exasperant qui habitant14 in sepulcris.
14 habitant] inhabitant Ω
M
cum Ps-γ
Numérotation du verset
Ps. 67,8 VIII
Deus cum egredereris15*
15 egredereris ω²
Ps-G
] egredireris
C I,
egredieris
Cor2 Q W
Φ
G K Rusch cum Ps-R
in conspectu populi tui ¦ cum pertransires16*
16 pertransires
V D
ω² Ω
S
Ed1455 Ed1530 Clementina
] pertransieris
Cor2 D30 Rusch Ps-G
, pertransiris
R
in
deserto17.
17 in deserto
D30
ω² Ω
Rusch
] in desertum
Cor2 M* Q² W
Φ
G* K ; cf. Ps-R
(per desertum)
Ps-H
Numérotation du verset
Ps. 67,9 IX
Terra18 mota est
18 Terra
W
ΦG*V
V D
Ω
Ed1455 Rusch Ed1530 Clementina
] diapsalma
praem. Ps-G
etenim celi distillaverunt
a facie Dei
Sinai ¦
a facie Dei Israel.
Numérotation du verset
Ps. 67,10 X
Pluviam
voluntariam
segregabis
Deus hereditati tue
et infirmata est ¦
tu vero perfecisti eam.
Numérotation du verset
Ps. 67,11 XI
Animalia
tua
habitabunt19 in ea ¦
19 habitabunt] habitant
Ps-G
parasti
in dulcedine
tua
pauperi Deus.
Numérotation du verset
Ps. 67,12 XII
Dominus
dabit verbum
evangelizantibus ¦
virtute multa.
Numérotation du verset
Ps. 67,13 XIII
Rex virtutum
dilecti dilecti ¦
et speciei domus
dividere
spolia.
Numérotation du verset
Ps. 67,14 XIV
Si
dormiatis inter medios cleros
penne
columbe
deargentate ¦
et posteriora
dorsi eius in pallore
auri.
Numérotation du verset
Ps. 67,15 XV
Dum
discernit
celestis
reges
super eam
nive
dealbabuntur
in Selmon ¦
Numérotation du verset
Ps. 67,16
mons Dei mons pinguis.
Numérotation du verset
Ps. 67,XVI
Mons
coagulatus
mons pinguis ¦
Numérotation du verset
Ps. 67,17
ut quid suspicamini montes coagulatos ?
Numérotation du verset
Ps. 67,XVII
Mons
in quo beneplacitum est Deo habitare in eo ¦
etenim Dominus habitabit
in finem.
Numérotation du verset
Ps. 67,18 XVIII
Currus Dei decem millibus multiplex
millia
letantium ¦
Dominus
in eis in Sina
in20 sancto.
20 Sina in
Rusch Ps-G Cor2
(hebr. et grecus secundo apponunt
IN
cum latino)] Sinai (Synai) in
Ps-G
(
R² F² W U G* K
ΦP)
D30* Ed1452 Ed1530,
Synai
D30² Cor2
(quidam tamen ant. habent
SINAI
)
Numérotation du verset
Ps. 67,19 XIX
Ascendisti
in altum †
cepisti
captivitatem ¦
accepisti21
21 accepisti] dedit
Ps-R
dona in hominibus.
Numérotation du verset
Ps. 67,XX
Etenim
non credentes ¦
inhabitare22 Dominum
22 inhabitare] habitare
Cor2
(anti.)
R cum Ps-H
Deum23.
23 Deum] Deus
Ps-G
Numérotation du verset
Ps. 67,20 XXI
Benedictus Dominus
die quotidie ¦
prosperum iter
faciet
nobis Deus
salutarium nostrorum.
Numérotation du verset
Ps. 67,21 XXII
Deus24 noster Deus
24 Deus] diapsalma
praem. Ps-G
salvos
faciendi ¦
et
Domini Domini
exitus mortis.
Numérotation du verset
Ps. 67,22 XXIII
Verumtamen
Deus confringet
capita inimicorum suorum ¦
verticem
capilli perambulantium
in delictis suis.
Numérotation du verset
Ps. 67,23 XXIV
Dixit Dominus
ex Basan convertam ¦
convertam25 in profundum26*
25 convertam² ω² (
interl.)
]
om.
ω²*
|
26 in profundum
Cor2 F* C I
ΦRP
U G K V D
ω² ΩS
edd. cum Ps-R
] de profundis ΦV
cum hebr. et Ps-H,
in profundo M
* Q² W D30
Ω
M, in profundis
Ps-G
(Q* R F²), profundum ΨB
Rusch
|
maris.
Numérotation du verset
Ps. 67,24 XXV
Ut intinguatur27
27 Ut intinguatur
D30
Ω
MS
Rusch Ps-G
] Ut intingatur
ω
1
, Et intingatur
ω² (hapax)
pes tuus
in sanguine ¦ lingua28 canum tuorum29
28 lingua
D30
] lingue ω²
|
29 tuorum] tuarum
W
|
ex inimicis
ab ipso.
Numérotation du verset
Ps. 67,25 XXVI
Viderunt
ingressus
tuo30
30 tuo] tui
Ps-G
Deus ¦
ingressus Dei mei
regis mei
qui est in sancto.
Numérotation du verset
Ps. 67,26 XXVII
Prevenerunt
principes
coniuncti
psallentibus ¦
in medio
iuvencularum tympanistriarum.
Numérotation du verset
Ps. 67,27 XXVIII
In ecclesiis
benedicite Deo31
31 Deo] Deum
Ps-G
Domino32 ¦
32 Domino] Dominus
Ps-G
de fontibus
Israel.
Numérotation du verset
Ps. 67,28 XXIX
Ibi
Beniamin adolescentulus ¦
in mentis
excessu.
Numérotation du verset
Ps. 67,XXX
Principes Iuda
duces eorum ¦
principes Zabulon principes Neptalim33.
33 Neptalim
Ps-G (R F² Q W U G K Ψ
B
V D) D30
Ω
Ed1452 Rusch
, Nepthalim M ΦP Ed1530] Neptali
Ps-G
, Nephtali I ΦR²G, Nephthali
Clementina
Numérotation du verset
Ps. 67,29 XXXI
Manda
Deus virtuti tue34 ¦
34 virtuti tue
Cor2
(alia littera)
Ps-G (F² Q² G²) plerique codd. et edd.
] virtutem tuam
Cor2
(sic habent anti. sed est “mitte spiritum sanctum”. Sicut enim dicitur in libro derivationum ‘mandare’ uno modo pro ‘mittere’ accipitur)
Ps-G
confirma
Deus hoc35
35 Deus hoc
D30 Rusch
]
inv.
ω²
edd. cum Ps-R
quod operatus es in36* nobis.
36 in
M*
ΦP
U
ΨB
V D
ω² Ω
Rusch edd. cum Ps-R ; cf. Septuaginta (cod. lucian.)
]
om. Cor2
(dativi casus secundum hebr. et anti. et Hieronymum)
Ps-G
Numérotation du verset
Ps. 67,30 XXXII
A templo tuo
in Hierusalem ¦
tibi offerent reges munera37.
37 offerent] afferent
Ps-G
Numérotation du verset
Ps. 67,31 XXXIII
Increpa feras
arundinis †
congregatio taurorum
in vaccis populorum ¦
ut excludant eos
qui probati sunt argento.
Numérotation du verset
Ps. 67,XXXIV
Dissipa
gentes
que bella volunt †
Numérotation du verset
Ps. 67,32
veniant38 legati
38 veniant] venient
Ps-G
ex Egypto ¦
Ethiopia
preveniet manus
eius
Deo.
Numérotation du verset
Ps. 67,33 XXXV
Regna terre
cantate Deo ¦
psallite Domino.
Numérotation du verset
Ps. 67,XXXVI
Psallite39
39 Psallite] diapsalma
praem. Ps-G
Deo
Numérotation du verset
Ps. 67,34
qui ascendit super celum celi ¦
ad orientem.
Numérotation du verset
Ps. 67,XXXVII
Ecce
dabit voci sue
vocem virtutis †
Numérotation du verset
Ps. 67,35
date gloriam Deo super
Israel ¦40
40
<divisio.> Deo super Israel ¦
D30
] Deo ¦ super Israel ω²
magnificentia
eius
et virtus eius41
41 virtus eius] iustus ΨB*
in nubibus.
Numérotation du verset
Ps. 67,36 XXXVIII
Mirabilis Deus in sanctis suis † Deus Israel
ipse dabit virtutem
et fortitudinem
plebi sue ¦
benedictus Deus.
Psalmus 67
Numérotation du verset
Ps. 67,6
Sermo 134
Sermo 134
prol.|
¶ De miserabilibus utpote viduis et orphanis, et in eos peccantibus iudicibus et advocatis. In Psalmo 67.1
1
om. codd.
Turbabuntur a facie patris orphanorum et iudicis viduarum.
marg.|
{A} Per hos designantur miserabiles persone, quas ecclesia debet protegere: et quas Christus proteget contra illos qui conturbaverint eas. Unde Iob. 29 dicitur. Oculus videns testimonium reddebat mihi, eo quod liberassem pauperem vociferantem, et pupillum cui non erat adiutor. Benedictio perituri super me veniebat, et cor vidue consolatus sum. Et in Psalmo : « Tibi derelictus est pauper orphanorum tu es adiutor ». Propter has miserabiles personas defendendas maxime addiscenda essent iura, non propter lucrum: quibus subtrahendo patrocinium suum non minus peccant qua pauperibus subtrahendo temporale beneficium. Non enim tantum est eleemosina temporalis, sed etiam spiritualis scilicet in verbo, consilio, patrocinio. Sir. 18. Nonne ardorem refrigerabit ros? Sic et verbum melius qua datum. Sed in hoc peccant, quod simulant se non posse cum statim si daretur pecunia parati essent. Quod tangitur Prv. 24 Erue eos qui ducuntur ad mortem, et qui trahuntur ad interitum liberare non cesses. {
1.261v
} Si dixeris, vires non suppetunt qui inspector est cordis ipse intelligit, et servatorem anime tue nihil fallit: reddetque homini iuxta opera sua. Hoc est quod dicit apostolus Gal. 6 Nolite errare, Deus non irridetur.
marg.|
{B} ¶ Duo sunt genera hominum qui circa hoc precipue delinquunt scilicet iudices corrupti: et advocati cupidi. Unde quia turbant orphanos et viduas,
turbabuntur a facie patris orphanorum et iudicis viduarum
quibus in iudicio terribilis apparebit scilicet advocatis et iudicibus. Unde Ps. 11 « Propter miseriam inopum et gemitum pauperum nunc exsurgam dicit dominus ». Iudices corrupti sunt acceptores personarum et munerum. Personarum unde dicitur Iacob. 2 Si intraverit in conventum vestrum vir aureum habens anulum in veste candida: et pauper insordido habitu et intenderitis in eum qui indutus est veste preclara et si dixeris ei tu sede hic bene: pauperi autem tu sta illic: nonne estis iudices cogitationum iniquarum? et Prv. 28 Qui cognoscit in iudicio faciem non bene facit: iste, et pro buccella panis deserit veritatem. Sunt etiam acceptores munerum. Unde Sir. 20 Exenia et dona excecant oculos iudicum et quasi mutus in ore avertit correctiones eorum. Iniustum non debet dare pro pecunia: quia nullo modo. Iustum etiam non debet vendere, quia debet ei iustum iudicium: ergo in nullo casu debet accipere munera. Iob. 15 {C} Ignis devorabit tabernacula eorum qui libenter accipiunt munera. Advocati linguas suas venales exponunt, sicut carnes in marcello venduntur. Quia sicut ibi plus offerenti dantur, ita non considerant cause iustitiam, sed maioris salarii quantitatem. Ideo dicitur salarium non a sale sapientie sed a salo vel salsugine. Quia sicut salsa provocant sitim ita semper sitiunt ipsi lucrum {
CCLXII r
} de quibus intelligitur illud sopho. 2 Filii Amon siccitas spinarum et acervi salis et desertum usque ineternum. Et sitient refrigerium ut dives Lc. 16 Quia per que peccat quis per hec et punietur. Sap. 11 {D} Dignum est autem tales turbari quia duo turbant scilicet veritatem et pacem. veritatem turbant per inficiationem. Quia quando fit interrogatio de facto vel de veritate, vix dimittunt clientem suum respondere: sed ipsi respondere volunt, vel docere veritatem inficiari Is. lix. Ut loqueremur calumniam et transgressionem. Concepimus et locuti sumus de cor de verba mendacii: et conversum est retrorsum iudicium: et iustitia longe stetit, quia corruit in plateis veritas: et equitas ingredi non potuit. Propter ambiguam responsionem, ut quasi phitonico spiritu loqui videantur. ut est illud. Credimus eaciden Romanos vincere posse. Sed audiant quod dicitur Sap. 1 Sermo obscurus in vacuum non ibit: os autem quod mentitur occidit animam. Ideo dicitur Sir. 32 Si bis interrogatus fueris habeat caput responsum tuum. quasi dicat certum sit. Item per pravam legum interpretationem. sicut enim heretici sacram scripturam, ita ipsi mundanam legem inuertunt: et hoc est, intenderunt arcum suum id est intorserunt sensum legis, similes Phariseis de quibus Mt. 15 Quicumque dixerit patri vel matri munus quodcumque est ex me tibi proderit: et non honorificant patrem suum aut matrem suam: et irritum fecistis mandatum Dei propter traditiones vestras.
marg.|
{E} ¶ Per testium subornationem quales fuerunt senes quos Daniel deprehendit: sicut legitur Dn. 13 Dixerunt presbyteri, cum deambularemus etc. Vidimus eos pariter commisceri: alter dixit sub prino: alter sub cino arbore. Unde inolevit interrogatio testium de loco et aliis circumstantiis. {
CCLXIII v
} {F} Et pacem turbant per dilatorias exceptiones, per appellationes, per emergentes questiones: et iudicium quod accelerandum esset, differunt ut magis lucrentur. Ideo dicitur Ier. 22 Iudicate mane iudicium et eruite oppressum de manu calumnie: ne forte egrediatur ut ignis indignatio mea et succendatur et non sit qui extinguat propter malitiam studiorum et adinventionum. Mane dicit quasi dicat non differatis et manifestum faciatis.
marg.|
{G} ¶ Sic ergo turbant veritatem et pacem et per hec turbant propriam conscientiam. turbando enim veritatem, turbant Deum, turbando pacem, Deum et proximum. Et per hoc ipsi turbantur. Prv. 15 Conturbat domum suam qui sectatur avaritiam. Sir. 28 Lingua tertia multos commovit et dispersit illos de gente in gentem. Ideo conturbandi sunt a Deo. Significati per Achan qui interpretatur turbatio, quia turbavit populum Dei, quando furatus lingulam (seu regulam) auream de anathemate Hiericho ut habetur Ios. 6 et. 7 Lingula aurea est mundana sapientia, que quia modica est non dicitur lingua sed lingula. {H} Anathema Hiericho, est legis secularis interdicta lectio. Sed de hoc anathemate furantur quando que non audent legere, non cessant scripturis et disputationibus multiplicare. Ideo Achan dictum est Ios. 7 Ex turbet te Deus quia turbasti nos. Et ita erit. quia turbabuntura fa.pa.or. et iu. vid. A facie iuxta illud Ps. 20 Pones eos ut clibanum ignis in tempore vultus tui id est vultu ositatis tue: Dominus in ira sua conturbabit eos.
Numérotation du verset
Ps. 67,10
Sermo 135
Sermo 135
prol.|
¶ De pluvia voluntaria, que sit et qualiter acquirenda et habenda. In Psalmo 67.2
2
om. codd.
Pluviam voluntariam segregabis Deus hereditati tue et infirmata est ; tu vero perfecisti eam.
marg.|
{
CCLXIII r
} {I} Primo considerandum est quid sit hec pluvia voluntaria. Secundo quomodo et per quem acquirenda et segreganda. Tertio quid ea habita sit agendum. Legitur. 2Rg. 23 David dixisse: O si quis daret mihi parum aque de cisterna que est in Bethleem iuxta portam: Irruperunt ergo tres fortes castra philistinorum et hauserunt aquam de cisterna et attulerunt ad David, at ille noluit bibere: sed libavit eam Domino, dicens: propitius sit mihi Dominus ne faciam hoc ut sanguinem hominum istorum et animarum bibam. {K} Cisterna predicta continebat aquam pluvialem de celo, et hec est pluvia voluntaria de qua dicitur hic. Pluviam voluntariam: et hec significat gratiam Dei per quam anima spiritualiter vivit: et ideo per pluviam: quia sicut pluvia de celo non est aqua de terra nascens ut fontium: sic et gratia de celo. {L} Pluvie aqua vitalis est. Unde plus impinguantur et proficiunt pisces maris ex pluvia qua ex alia aqua, et plantis plus proficit irrigatio pluvie qua aqua fluminis vel alia: de qua Iob. 38 Quis est pater pluvie etc. Voluntaria dicitur: quia gratis datur, et quia desiderabilis est anime: sicut pluvia terre aride et sitienti. Unde Anima mea sicut terra sine aqua tibi. Sicut enim sine pluvia plante, herbe, segetes, non crescunt: ita nec in nobis bona spiritualia sine gratia Ioel. 1 Bestia agri quasi area sitiens imbrem: suspexit ad te. Bestiaagri sunt homines animales qui feno verbi Dei a spiritualibus nutriri non possunt: nisi Dominus beneficio pluvie sue id est gratie faciat abundare. {M} Hoc dicitur segregari a Deo hereditati sue id est electis. Bona enim temporalia {
CCLXIIII v
} communia sunt bonis et malis: que significantur per solem, de quo dicitur Mt. 5 Qui solem suum facit oriri super bonos et malos, et pluit super iustos et iniustos: sed bona spiritualium gratiarum segregantur electis. Maxime autem gratia contemplationis. Hec est pluvia que paucorum est, et ideo dicitur separari.
marg.|
{N} ¶ Per quos autem haberi possit ibi describitur scilicet per tres fortes qui sunt Abisai, Bananias, Asael. Abisai interpretatur pater sacrificii: et significat fervorem penitentie. De quo Ps. Sacrificium Deo spiritus contribu. Bananias cementator vel edificator, et significat fructum obedientie. Postquam enim penitentia destruxit noxia, obedientia sequens edificare debet utilia: et hic ordo dicitur Ier. 1 Ut evellas et destruas, et disperdas, et dissipes, et edifices, et plantes. Asael, factura Dei: significat syncere devotionis affectum. Hoc est enim opus Domini specialissimum. In anima est pinguedo gratie que a solo Deo est: et tota Dei. Unde Levi. 3 Omnis adeps erit Domino. et quod a Deo sit habes Za. 12 Effundam super David et super Hierusalem id est super activos et contemplativos, spiritum gratie et precum. Hi tres castra Philistinorum irrumpunt, quia his tribus castra demonum et vitiorum resistere non possunt. Hi tres hauriunt aquam: quia impetrant celestis sapientie gratiam. Si quis enim habet fervorem sapientie, per quem vitat et detestatur peccata: et fructum obedientie quo edificat bona et servat mandata: et spiritum devotionis quo in oratione instat: non potest non exaudiri, et impetrat Iac. 1 Si quis vestrum indiget sapientia postulet a Deo, qui dat omnibus affluenter et non improperat, et dabitur ei: postulet autem in fide nihil hesitans.
marg.|
{O} ¶ Et nota quod dicit aquam iuxta portam. {
CCLXIIII r
} Quid est aqua iuxta portam, nisi gratia contemplationis, que intus ducit ad vitam? Et ideo iuxta portam. Hec enim ab invisibilibus suis transit ad invisibilia Dei. Quia sua quasi sunt via et porta ad illa: porta inquam proxima. Unde dicitur Gn. 18. Apparuit Dominus Abrahe sedenti in ostio tabernaculi sui, in ipso fervore dici. {P} Ostium illud est synderesis, que invisibilia contemplatur: fervor diei, devotionis affectus: Asael scilicet. De duobus aliis dicitur quod fecerant magnifica, sed de isto non narratur. Vacat enim soli Deo devotio, et non est in actione. Non ergo queras quid fecerit iste Asael: quia ipse potest dicere illud Is. 24 Secretum meum mihi, secretum meum mihi. Hoc est quod dicitur 2Rg. 2 quod velocissimus fuit cursor, quasi unus de capreis. Devotio enim velox est. Unde citius ad Deum pervenit oratio qua volatus: et acute facit intelligere, sicut hinnulus acutum habet visum. De his dicitur Prv. 5 Cerva carissima et hinnulus gratissimus. Ubera eius inebrient te omni tempore. {Q} Dulcedo scilicet affectus et acutus intellectus. In hinnulo duo commendantur scilicet velox cursus et acutus visus. Similiter devotionis affectus quasi cursor levis et nuntius expeditus cito peragit negotium nostrum. Unde dicitur Sir. 35 Oratio humiliantis se penetrabit nubes, et donec propinquet non consolabitur: et non discedet, donec altissimus aspiciat. De hac velocitate dicitur Prv. 22 Vidisti hominem velocem in operibus suis, coram regibus stabit. Devotionis affectus acuit intellectum sicut gustus confortat visum. Unde dicitur. 1Rg. 14. Gustavit Ionathas mel quod erat super faciem agri, et illuminati sunt oculi eius.
marg.|
{R} ¶ Recte autem iunguntur velox cursus et acutus {
CCLXV v
} visus: quia perniciosa potest esse cursus pernicitas si defuerit visus perspicacitas. Facile enim nisi clare viderit incurrit periculum qui cito currit: ideo dicitur Prv. 4 Palpebre tue precedunt gressus tuos. Ideo quia est acuti visus et velocis cursus semper fugere debet. Dum enim fugit perire non potest et timere non debet: tutius enim est fugere qua insequi. Multi namque sunt acuti visus et velocis cursus qui fortes non sunt. Legitur enim 2Rg. 2 quod cum Asael insequeretur Abner et nollet desistere, Abner aversa hasta percussit eum in inguine. {S} Per Abner significantur carnalia vitia, que melius eui tantur fugiendo qua conluctando. Unde multorum continentia periit, qui credentes et stulte presumentes viriliter resistere, se periculo exponebant colloquendo cum mulieribus vel conversando: et hi significantur per Asael, quem Abner dum ipsum insequeretur confodit in inguine. Quid est confodi in inguius ne, nisi per incontinentiam peccare? Noli ergo insequi colloquendo et conversando. Quia sicut dicitur Sir. 9 Colloquium eius quasi ignis exardescit. Fuge et tutus eris declinando. Unde 1Cor. 7 Fugite fornicationem. Quia dum fugitur fugatur. {T} Isti ergo sunt qui aquam David de cisterna Bethleem afferunt id est gratiam spiritualem acquirunt: sed David non vult bibere: id est vir spiritualis sibi asscribere. Quid enim est Domino libare, nisi ad ipsum referre? Per hoc autem quod dicit propitius etc. Numquid san. etc. notatur quanto labore et periculo acquiratur gratia spiritualis. Unde Sir. 34 Aliquotiens usque ad mortem horum causa periclitatus sum, et liberatus sum gratia Dei.
marg.|
{V} ¶ Infirmata est et tu perfecisti eam. Gratia quidem contemplationis quasi infirmatur, primo cum ad activam descenditur, sed {
CCLXV r
} postea perficitur et confortatur: ideo dicit, tu vero perfecisti eam. Unde Sir. 7 Ne desis plorantibus in consolatione, et cum lugentibus ambula: ex his enim in dilectione firmaberis.
Numérotation du verset
Ps. 67,14
Sermo 136
Sermo 136
prol.|
¶ De cleris duobus et dormientibus inter eos etc. In Psalmo 67. 3
3
om. codd.
Si dormiatis inter medios cleros, penne columbe deargentate, et posteriora dorsi eius in pallore auri.
marg.|
Hic videndum est: qui sint duo cleri. Qui sint qui dormiant inter medios cleros ? Quid sint penne deargentate ? Quid posteriora in pallore auri ?
marg.|
{A} ¶ Duo cleri significant duo brachia sponsi, inter que delectatur sponsa dormire. Hec duo brachia sunt gratia in presenti, et gloria in futuro id est vita eterna. De his dicitur Ct. 8 « Leva eius sub capite meo et dextera illius amplexabitur me ». Et Prv. 3a « In sinistra eius divitie et gloria ». In dextera longitudo dierum. Divitie scilicet virtutum. De quibus Prv. 8 Mecum sunt divitie et gloria, opes superne (aliis superbe) et iustia. Gloria conscientie, de qua. 2 Corint. Gloria nostra hec est testimonium conscientie nostre. Et In Psalmo Omnis gloria eius filie regis abintus. {B} Hec est vera gloria, que est a spiritu veritatis: vana est que ab hominibus queritur. De quibus dicitur. Vani filii hominum etc. Insipiens reputaretur qui merces suas congregaret in saccum pertusum: in vas perforatum et fictile. Et quod vas est fictilius qua os humanum? Ideo dicitur Aggei. 1 Et qui merces congregavit, immisit eas in sacculum pertulum. Ad Gal. 6 Opus suum probet unusquisque, et sic in semetipso gloriam habebit et non in altero.
a Pvr. 3, 16.
marg.|
{C} ¶ Inter duos cleros humilitas caput inclinat. Mansuetudo pulvinar supponit et dormit. Dormiunt qui in presenti Christo {
CCLXVI v
} quantum ad spiritum reformantur: in futuro quantum ad corpus reformandi. De prima reformatione dicitur Mt. 11 Discite a me, quia mitis sum et humilis corde. {D} Corde dicit, quia est humilitas cognitionis, et est humilitas affectionis. Prima cognoscimus quod nihil sumus: et hanc discimus a propria infirmitate. Unde Miche. 6 Humiliatio tua in medio tui. Et hec perfectum facit. Unde Lam. 3 Ego vir videns paupertatem. m. Quia virtus in infirmitate perficitur. 2Cor. 12 {E} Secunda calcamus gloriam mundi: et hanc a Christo discimus per exemplum. De quo Philip. 2 Exinanivit se. formam servi accipiens. Ideo dixit: Discite a me, quia mitis sum et humilis corde. Et In Psalmo In veritate tua humiliasti me. Solus enim Christus est qui dare potest humilitatem affectionis.
marg.|
{F} ¶ Somnus igitur iste est quies conscientie et pax: quo somno non permittitur dormire anima quadiu diabolus inhabitat eam: qui est Barabbas latro seditiosus: eo vero eiecto per penitentiam pax est. Unde Prv. 26 Cum defecerint ligna extinguitur ignis: et susurrone subtracto iurgia quiescunt. Semper est inquietus, et ideo nullum vult quiescere: numquam dormit, et alios non permittit dormire. Unde Os. 7 Tota nocte non dormivit coquens eos. Eiiciendus est ergo foras, quod non fit nisi per iudicium anime. Unde Io. 12 Iam iudicium est mundi: et princeps huius mundi eiicietur foras. Primo eiiciendus est ab anima per iudicium penitentie. Videtur enim diabolo penitentia flagellum, quod multum timet et fugit. {G} Hec est flagellatio, de qua Io. 2 Facto flagello de funiculis, eiecit vendentes et ementes de templo. Templum est anima: funiculi sunt peccata. Quia unusquisque funiculis peccatorum suorum {
CCLXVI r
} constringitur. De funiculis flagellum efficitur, quando pro modo peccatorum peccator penitentia affligitur. Vendentes et ementes sunt diaboli, cum quibus peccatores contrahunt. Unde ad Rm. 7 Ego carnalis, venundatus sum sub peccato. Hoc est iudicium de quo dicitur. 1Pt. 4 Iam tempus est ut iudicium incipiat a domo Dei. Qui non resurgit in hoc iudicio in alio non resurget scilicet ad vitam. Ideo In Psalmo Non resurgunt impii in iudicio. Et Apocalypsis 20 Beatus qui partem habet in resurrectione prima. Talis securus exspectat secundum iudicium, quia in primo reformatur secundum animam: in secundo reformabitur secundum corpus. Unde ad Philip. 3 Salvatorem exspectamus Dominum Iesum Christum, qui reformabit corpus hu. n. Bene dicit corpus humilitatis, quia non reformabitur nisi corpus quod hic propter Deum humiliatur.
marg.|
¶ Penne columbe sunt opera spiritualis anime. {H} Argentum est humanitas Christi, sicut aurum deitas. Unde filius Dei homo comparatur electro, quod conflatur ex auro et argento: quia utramque habet naturam, divinam scilicet et humanam. Unde Ez. 2 De medio eius quasi species electri. De utroque dicitur Iob xxviii Habet argentum venarum suarum principia, et auro locus est in quo conflatur. Quis locus est huic auro nisi sinus et occulta substantia patris? Unde Ps. Ex utero ante luciferum genui te. Et Ioh. 38 De cuius utero egressa est glacies. Quis locus argento nisi uterus virginis? Hoc est argentum, de quo dicitur Prv. 25 Aufer rubiginem de argento. De hoc argento rubigo est sublata, quando igne spiritus sancti purgata est caro beate virginis: et Christi caro nata sine peccato. Tunc egressum estuas purissimum: Christus scilicet vas omnium gratiarum.
marg.|
{I} ¶ Penne columbe hoc {
CCLXVII v
} argento deargentantur quando opera nostra secundum conversationem Christi informantur. Sic se deargentabat paulus dicens ad Gal. 6 Stigmata Domini Iesu in corpore meo porto. Paupertas penna est qua volatur in regnum Dei. Unde Mt. 5 Beati pauperes spiritu etc. Mansuetudo penna qua volatur ad hereditatem terre: ibidem, et ita de aliis. Sed hoc quando deargentate sunt. Sunt enim quidam qui ita pauperes esse volunt quod nihil eis desit, non sic Christus, de quo Mt. 8 {K} Vulpes foveas habent et volucres celi nidos, filius autem hominis non habet ubi caput suum reclinet. Et. 2Cor. 8 Propter vos egenus factus est cum dives esset ut illius inopia vos divites essetis. Tales sunt qui indigent, ut alii non in digeant.
marg.|
{L} ¶ Sunt mites sed hoc quando non provocati. Sed provocati exserunt aculeos tamquam scorpius. Non sic Christus: de quo Is. liii. Sicut ovis ad occisionem ducetur. etc.
marg.|
{M} ¶ Sunt qui lugent sed facile solvuntur in risum, et talis non est credendus vere penitere. Unde Iob. 29 Si quando ridebam ad eos, non credebant mihi, non sic Christus, qui numquam legitur risisse, de fletu ipsius Io. 11 Et lacrimatus est Iesus. Et Lc. 19 Videns Iesus civitatem flevit super eam.
marg.|
{N} ¶ Sunt qui esuriunt et sitiunt iustitiam contra aliorum peccata zelantes, sed non contra propria, contra quos Prv. 11 Statera dolosa etc. Non sic Christus. Qui sine peccato pro peccatis nostris a se ipso satisfactionem exegit. Unde Ps. Que non rapui tunc exol.
marg.|
{O} ¶ Sunt misericordes qui scandalizantur quod non datur pauperibus abundanter: dummodo ipsi in nullo graventur: de alieno corio largam corrigiam facientes. Non sic Christus, qui post omnia etiam seipsum impendit. Unde Ioh. 15 Maiorem hac {
CCLXVII r
} dilectionem nemo habet qua ut animam suam ponat quis pro amicis suis. Et Lc. 23 etiam pro inimicis oravit dicens: pater dimitte illis etc. Unde Is. 53 Et ipse peccata multorum tulit, et pro transgressoribus rogavit. Tales erant illi de quibus dicitur. 2Cor. 8 Semetipsos primum dederunt Deo, de inde nobis per voluntatem Dei. Et 12b « ego libentissime » etc. « et super impendar » etc.
b 2Cor. 12, 15.
marg.|
{P} ¶ Sunt mundi corde, ut videtur, aliis peccata sua confitentes. Sed ea que ipsi dicunt ab aliis audire non possunt, et dicunt fy de quibus. Is. 65c : Qui dicunt recede a me, non appropinques mihi, quia immundus es. « Isti fumus erunt in furore meo ». Sed non sic Christus, qui peccatum non fecit Is. 53. Et imposita ab aliis patienter sustinuit, et peccatoribus mansuetus fuit. Sicut de Magdalena dicitur Luce 7d : « Videns Phariseus » etc. « Si esset hic propheta sciret utique » etc. Et Magdalenam excusans et laudans: {Q} « Vides hanc mulierem » etc.
c Is. 65, 5.
d Lc. 7, 39.
marg.|
¶ Sunt pacifici, solliciti ut alios concilient et ipsi si quicquam contra eos sit dictum vel factum non sedantur. Contra quos dicitur Mi. 3 Qui pacem predicant et mordent dentibus suis. et Prv. 18. Spiritum ad irascendum facilem quis poterit sustinere? Non sic Christus. {R} Qui verus pacificus, pro aliis mori sustinuit Is. 53. Disciplina pacis nostre super eum et livore eius sanari sumus.
marg.|
¶ Horum penne non sunt deargentate. et ideo nec posteriora eorum sunt in pallore vel virore auri. Posteriora dicit comparatione priorum, priora quidem fuerunt ut Christo reformaremur secundum spiritum, posteriora ut in eodem reformaremur secundum corpus quod fit in virore auri id est in gloria immortali, et immarcescibili. Viror perpetuitatem: aurum significat {1.267v} gloriam. Unde 1Pt. 1° prenuncians eas que in Christo sunt passiones et posteriores glorias. Si penne sunt deargentate: et posteriora erunt in virore auri. Quia si in conversatione conformamur Christo, conformabimur et in gloria. Unde Secunde ad Corinthios 4° Semper mortificationem Iesu Christi in corpore nostro circumferentes, ut et vita Iesu manifestetur in corporibus nostris. Semper enim nos qui vivimus in mortem tradimur propter Iesum, ut et vita Iesu manifestetur in carne nostra mortali.
Numérotation du verset
Ps. 67,23
Sermo 137
Sermo 137
prol.|
¶ De duplici anime per peccatum confusione et eiusdem ab ea per Dominum conversione. In Psalmo 67.4
4
om. codd.
Dixit Dominus ex Basan convertam, convertam in profundum maris.
marg.|
Primo considerandum quomodo anima per peccandi consuetudinem duplicem incurrit confusionem. Secundo qua potenter et qua mirabiliter Dominus ab illa duplici confusione eam convertit.
marg.|
{A} ¶ Duplex illa confusio est desperationis, et aversionis. Ideo quia basan interpretatur confusio, dicitur ex basan convertam Prima confusio est desperationis quantum ad Deum qualem habuit Cain dicens. Genesis. 4 Maior est iniquitas mea, qua ut veniam merear. et Prv. 18. Impius cum venerit in profundum peccatorum contemnit. Et hec confusio significatur Ex. 15 ibi. Subuertit Dominus rotas Pharaonis ferebantur que in profundum. {B} Anima quidem primo fit domus Pharaonis id est diaoli cum eam iniquitas occupat de qua domo dicit Mt. 12 Revertar in domum meam. Secundo lectus eius, quando in eo quiecit et latitat. Unde Iob. 39 In umbra dormit in secreto calami. Thronus quando gloriando in ea regnat. Unde {
CCLXVIII r
} dicitur ad Rm. 6 Non regnet peccatum in vestro mortali corpore. Et In Psalmo Quid gloriaris in malitia, et Prv. 2 Qui gloriantur cum malefecerint et exultant in rebus pessimis. Currus dum alienam pietatem vel bonitatem pravis suasionibus vel detractionibus vel aliis quibuscumque modis impugnat. Et hi currus falcati, de quibus Iosue. 11 Equos eorum subneruabis, et currus combures, et. 17 Cum subuerteris Chananeum quem dicis ferreos currus habere etc. Falx recurua est: currus ergo falcati sunt corda carnalium, qui ad se incuruantur per amorem sui ipsorum et per proprium sensum. Unde 2 ad Timoth. 3 Novissimis temporibus erunt homines seipsos amantes.
marg.|
{C} ¶ Secunda confusio est aversionis quantum ad proximum quando fugit societatem bonorum per quos converti posset. ideo dicitur Sir. 6 Si videris sensatum, euigila ad illum et gradus ostii illius exterat pestuus. Boni videntur esse ei hostes quia contrarii sunt ei. Unde Sap. 2 Gravis est nobis ad videndum quoniam dissimilis est nobis vita illius. Unde Recte mali significantur per Egyptios qui dixerunt Ex. 14. Fugiamus Israelem: Dominus enim pugnat pro eis contra nos.
marg.|
{D} ¶ Et nota quod rote currus Pharaonis id est diaboli sunt quatuor scilicet dolor gaudium spes, timor. Anima bene disposita trahit quo vult istas quatuor Rotas quando dominatur affectionibus suis et regit eas: scilicet male disposita et peruerla sequitur affectiones suas, contra quod dicitur Sir. 18. post concupiscentias tuas ne eas: et a voluntate tua avertere Tunc quadriga. antecedit boves, et mala subversio anime imminet, quando iam sequitur quod deberet precedere. Unde Iob. 31 Si secutus est oculus. m. cor. m. et manibus m. adhesit macula. Sic ergo confusio que est desperationis {
CCLXIX v
} qua anima male subuertitur, notatur ibi. Subuertit Dominus rotas, id est subuerti permisit. Illa que est aversionis: ibi, fugiamus Israelem etc.
marg.|
{E} ¶ Secundo considerandum qua potenter et mirabiliter Dominus peccatorem a predicta confusione convertit: propter quod dicitur bis, convertam convertam. Hoc autem significatur Ex. 14. Iamque advenerat vigilia matutina, et Dominus respiciens super castra Egyptiorum, subuertit rotas curruum: ferebantur que in profundum maris. Et hoc est quod dicitur hic, Convertam in profun. ma. Hec subversio utilis est. De qua Prv. 12 Verte impios et non erunt. Currus vertitur dupliciter. Primo, quando quod erat anterius fit posterius, et econverso. Secundo, quando quod erat sursum fit deorsum, et econverso. verbi gratia. Amor et letitia sunt priores in carnalibus quia temporalia amant, et de his letantur: timor et dolor, vel tristitia posteriores. Quia hoc gaudium sequitur dolor, et hunc amorem timor. Sicut dicitur Prv. 13 Extrema gaudii luctus occupat. Econtrario efficitur per penitentiam ut timore et dolore anima affligatur in presenti, amore et gaudio delectetur in futuro. Unde ad Hbr. 12 Omnis disciplina in presenti quidem non videtur esse gaudii, sed meroris: postea autem fructum pacatissimum exercitatis per eam reddet iustitie. Et Matthei 5°e : « Beati qui lugent » etc. {G} Vel subversio ista fit quando spiritus prius sub carne supponitur, et postea ordinatur ut carni dominetur: et quod deorsum erat fit sursum. Unde in Psalmo Universum stratum eius versasti in infirmitate eius. Et Io. 5 dicitur : « Surge, tolle grabatum tuum » ut qui in carne et carnis operibus quiescebat, ea portet per penitentiam. Hec autem subversio salutaris fit in vigilia {
CCLXIX r
} matutina id est in ortu gratie. Unde Iob. 7 Visitas eum diluculo. Et In Psalmo In matutinis interficiebam omnes pec. ter. Ideo dicitur Ct. 1 Equitatui meo in curribus Pharaonis assimilavi te amica mea. quasi dicat Equitatus meus tunc vicit et subuertit currus Pharaonis corporaliter: ita et nunc castra vitiorum spiritualiter. {H} Et hic certe magnificentior est triumphus. Longe enim gloriosius est diabolum prosternere qua Pharaonem, Aereas potestates debellare, qua currus Pharaonis subuertere. Ibi Egyptii subruuntur in fluctibus. Hic carnalia et secularia desideria infletibus. Illi fluctus marini, isti fietus amari. Hoc est quod dicitur, Dixit Dominus ex Basan id est ex confusione convertam convertam: quia duplex est (ut dictum est) conversio: vel convertam quantum ad cogitationem, convertam quantum ad affectionem: vel convertam quantum ad interiorem hominem, convertam quantum ad exteriorem.
e Mt. 5, 5.
Numérotation du verset
Ps. 67,28
Sermo 138
Sermo 138
prol.|
¶ De fide, spe, et caritate ducibus nostris. In Psalmo 67.5
5
om. codd.
{I} Principes Iuda duces eorum: principes Zabulon et principes Neptalim.
marg.|
Primo considerandum est quo modo tres principales virtutes duces nostre sunt. Secundo quid cum nos duxerint agunt. Iudas est fides vel confessio fidei. Zabulon spes: unde interpretatur habitaculum fortitudinis. Neptalim caritas. Interpetatur enim dilatatio vel conversio. Principes ergo Iuda sunt affectiones anime que sunt in nobis secundum fidem. Principes Zabulon, que sunt in nobis secundum spem. Principes Neptalim, que secundum caritatem. Duces dicuntur eorum id est spiritualium virorum.
marg.|
{K} ¶ Fides ducit, quia lumen fidei rectam viam ostendit, et quo {
CCLXX v
} tendendum sit. Hec est stella magorum id est sapientum que videtur in oriente: quia fides est prima gratia de qua dicitur Mt. 2 Vidimus stellam eius in oriente et Ve. ador eum. Spes ducit, quia odore eternorum nos trahit ut dicamus cant id est Trahe me post te: curremus in odo. ung. t. Caritas ducit et etiam perducit ideo sine ea non pervenitur: ideo dicitur. 1Cor. 11 Omnes quidem currunt sed non omnes accipiunt branium: sic currite ut comprehendatis scilicet in caritate. Que fiunt extra caritatem inutilia sunt: et quasi cursus extra viam, et labor sine fructu. Unde Ecclesiastes 10 Labor stultorum affliget eos qui nesciunt in urbem pergere. Fides ergo quasi lucernam portans nos illuminat, et ideo precedere debet sicut qui lucernam portat. hec significari potest per Ioannem precursorem Domini. Quia sicut Ioannes Christum precessit in carne: ita fides precedit in mente. Est ergo fides, quasi Ioannes precursor Domini in animam venientis. Unde Paravi lucernam Christo. m. Et hec dicitur Iudas: quia cor de creditur ad iustitiam ore confessio fit ad salu.
marg.|
{L} ¶ Spes in via gradientes confortat ne deficiant et est quasi viaticum et refectio in via, et facundus comes qui nobiscum colloquitur de promissione bonorum eternorum: ideo priusquam dictum est Sapientie 10 Iustum deduxit Dominus per viam rec id est per fidem, sequitur et ostendit ill1Rg. Dei scilicet per spem, que pregustat et est quasi mons gaudii nostre peregrinationis, ideo quia confortat significatur per zabulon qui interpretatur habitaculum fortitudinis.
marg.|
{M} ¶ Caritas quia latissima est, portam celi que augusta est ad ingrediendum dilatat. Non enim potest ingredi locum angustum que tam lata est quod complectitur totum mundum scilicet bonos et malos. Bonis {
CCLXX r
} congaudet: malis condolet, nihil excludit: ideo caritati se totum celum aperit: et ei dicitur quod habes in Za. 11 Aperi libane por. Nihil caritatis ingressum potest impedire quia illi quibus benefica extitit parant ei viam. Unde Prv. 18. Donum hominis dilatat viam eius: et ante principes spatium ei facit. Ante omnes principes est caritas: ante omnes vittutes. Unde 2Cor. 13 : « Maior autem horum est caritas » ideo significatur per Neptalim qui interpretatur dilatatio. De qua dilatatione dicitur Is. lx. Tunc videbis et afflues, et mirabitur et dilatabitur cor tuum.
marg.|
{N} ¶ Secundo considerandum quid agunt cum nos duxerint. Scriptum est. Ex. 23 Non apparebis in conspectudei tui vacuus. Ideo offerunt, hi sunt duces de quibus legitur Nm. 7 Obtulerunt duces in dedicatione altaris in die qua vnctum est oblationem suam ante altare. {O} Altare est anima: hoc altare dedicatur quando anima Deo sanctificatur. Inungitur, quando gratia Dei perfunditur. {P} Duces offerunt quando singule dicte virtutes opera sua ad Deum referunt. Legitur autem eorum oblatio. {Q} Acetabulum, phiala, mortariolum. Acetabulam offert fides, phialam spes mortariolum caritas. Acetabulum timor gehenne quem parit fides ex consideratione suppliciorum eternorum. De hoc aceto dicitur Ruth. 2 Intinge buccellam tuamin aceto. Buccella est delectatio temporalis: que quia modica et transitoria est buccella dicitur. Item buccella est brevis fornicatio. de qua dicitur Prv. 6 Precium scorti vix unius est panis. Mulier autem animam viri capit. Buccella etiam est rei transitorie cupiditas vel acceptio muneris. Unde Prv. 28 Qui {
CCLXXI v
} cognoscit in iudicio faciem non bene facit ille, et pro buccella panis deserit veritatem. {R} Hec buccella aceto intingitur quando quis cogitat quod pro momentanea delectatione eternis suppliciis punietur. Acetum medicinale est contra estum nimium, et timor gehenne contra carnalis delectationis in cendium. {S} Acetum pungitivum est, sic et timor. Unde confige timore tuo carnes meas.
marg.|
¶ Spes offert phialam. Quia spes est vas bonorum odoramentorum, et spiritualium consolationum: de quibus dicitur Apocalypsis 5 Habentes singuli Phialas aureas plenas odoramentorum. Et Ecclesiastici l. Effudit in fundamento altaris odorem divinum excelso principi.
marg.|
{T} ¶ Caritas offert mortariolum. In mortariolo species conteruntur multis contusionibus, et ideo debet esse forte. 1Cor. 13 Caritas patiens etc. Et. can. ultimo Fortis est ut mors dilectio Quanto magis species conteruntur magis redolent. Sic et virtutes tanto plus habent redolentie et. virtutis quanto habent plus in adversitate tribulationis. {V} ut de synapi, dicitur, de qua Matthe. 13 Simile est reg. c. grano synapi etc. In mortariolo diversi sapores concurrunt in unum. Sic per caritatem omnia uniuntur in sapore cum caritatis sapiunt dulcedine. ubi enim timor est cum caritate, cum timor acetosus sit, suum saporem non retinet sed confunditur cum sapore caritatis qui dulcis est, ita et de patientia et de aliis virtutibus. Unde ad Phili. 2 dicitur. Idem sapiatis, eandem caritatem habentes, Unamines idipsum sentientes.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 67), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_67)
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 67), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_67)
Notes :