Philippus Cancellarius

Psalmus 83

Numérotation du verset Ps. 83,1 

¶In finem
¶Codd. : (Ps. 83) D30 ΩX Bari1 Rusch Ps-G
pro torcularibus
filiis
Chore
psalmus1.
1 In finem... psalmus] Canticum psalmus Asaph. Vox Ecclesie ad Dominum de Iudeis D30
Numérotation du verset Ps. 83,2 I

Quam dilecta
tabernacula tua Domine virtutum ¦
Numérotation du verset Ps. 83,3 

concupiscit et deficit2 anima mea in atria Domini.
2 deficit D30 Rusch Ps-G* ] defecit Ps-G (R F C I M* Q* Φ G* K V) Bari1 cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 83,II 

Cor meum
et caro mea ¦
exultaverunt3
3 exultaverunt D30 Rusch Ps-G cum Ps-R] exultavit Ps-G
in Deum vivum.
Numérotation du verset Ps. 83,4 III

Etenim passer invenit sibi
domum ¦
et turtur
nidum
ubi4
4 ubi ΨB D30² (eras.) Rusch cum Ps-R ] sibi praem. plerique codd. et edd. D30* (ut vid.) Bari1 Cor2 (sic et grecus) Ed1455 (!), ubi sibi Ed1530
reponat5 pullos suos.
5 reponat F U D D30* (ut vid.) Ω Rusch cum Ps-R] ponat D30² (in ras.) Ed1455 Ps-G
Numérotation du verset Ps. 83,IV 

Altaria tua
Domine virtutum ¦ rex meus
et Deus meus.
Numérotation du verset Ps. 83,5 V

Beati
qui habitant in domo tua Domine6 ¦
6 Domine ΩS Rusch Clementina cum Ps-R ] om. D30 Ps-G
in secula seculorum laudabunt te.7
7 te] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 83,6 VI

Beatus vir
cuius8* est auxilium abs te
8 cuius Ps-G (F² plerique codd. et edd.) D30 Bari1 cum Ps-R Ps-H ] cui Ps-G* (F* C) cum Ps-γ Ps-δ Hieron. ep. 106
ascensiones
in corde suo 9
9 suo] om. ΦG
disposuit
Numérotation du verset Ps. 83,7 

in valle lacrimarum ¦
in loco quem posuit.
Numérotation du verset Ps. 83,8 VII

Etenim
benedictionem10* dabit legis lator † 11
10 benedictionem M² ΨB D* D30 ΩS ΩX Ed1455 Ed1530 Ed1532 Clementina cum Ps-R, cf. LXX (R) ] benedictiones Cor2 (hebr. et anti. in plurali habent BENEDICTIONES cum greco) Bari1 Rusch Ps-G, benedictionis F M* Q, benedictione D² cum Ps-H |
11 legislator plerique codd. et edd. Q D30] legisdator R F I |
ibunt12
12 ibunt] + sancti V
de virtute
in virtutem13 ¦
13 in virtutem] in virtute F
videbitur
Deus deorum in Sion.
Numérotation du verset Ps. 83,9 VIII

Domine
Deus virtutum exaudi orationem meam ¦
auribus
percipe Deus Iacob.14
14 Iacob] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 83,10 IX

Protector noster
aspice Deus ¦
et respice
in faciem christi tui.
Numérotation du verset Ps. 83,11 X

Quia melior est dies una
in atriis tuis ¦
super millia.
Numérotation du verset Ps. 83,XI 

Elegi abiectus esse
in domo Dei mei ¦
magis quam habitare
in tabernaculis peccatorum.
Numérotation du verset Ps. 83,12 XII

Quia15
15 Quia D30 Bari1 Rusch Ps-G ] Quoniam ΩX cum Ps-R
misericordiam et veritatem
diligit 16
16 diligit] ÷ diligit÷ R² Q ΦP² G² K ΨB ( et in R3 ΦP² G² : post diligit in R² K ΨB : post deus); om. R* (spatio relicto) ΦP* G* rell. codd. et edd.
Deus ¦
gratiam
et gloriam
dabit17 Dominus.
17 dabit] om. ΦG
Numérotation du verset Ps. 83,13 XIII

Non privabit bonis
eos qui ambulant in innocentia18 ¦
18 innocentia Ps-G* (M* etc.) D30 Rusch ] innocentiam F* C M²
Domine19 virtutum beatus homo20* qui sperat in te.
19 Domine] + Deus R M* cum Ps-R LXX (R et Lucian.) |
20 homo Ps-G (plerique codd. et edd.) D30 Bari1 Rusch hebr. LXX Ps-R Ps-H Ps-Med (Clm343) ] vir Ps-G* (R F C I) cum Ps-δ et Hier. tract. p. 91 |

Psalmus 83

Numérotation du verset Ps. 83,2 
Sermo 179
prol.| Quomodo anima sit tabernaculum et templum et quod hic non cesset esurire: et quomodo dividatur in atrium exterius et interius: et in sancta et sancta sanctorum. {A} In Psalmo 83.
Quam dilecta tabernacula tua Domine virtutum,
Numérotation du verset Ps. 83,3 
concupiscit et deficit anima mea in atria Domini.
marg.| Primo considerandum est quomodo anima prius sit tabernaculum in presenti et in futuro templum. Secundo quod anima illecta contemplatione non cessat esurire. Tertio quod dividitur in atrium exterius et interius et in sancta et sanctam sanctorum.
marg.| {B} ¶ Io. 4 dicitur. Mulier crede mihi, venit hora quando nec in monte nec in hierosolymis adorabitis patrem. Scilicet venit hora et nunc est quando veri adoratores adorabunt patrem in spiritu et veritate. Spiritus enim Deus est. Anima ergo ipsa locus est vere adorationis. Ipsa tabernaculum mobile, templum fixum. Secundum ergo contemplationem que in presenti habetur est tabernaculum. Secundum illam que in futuro habebitur templum. Non enim hic habere possumus stabilem contemplationem. Sed cito rapitur a nobis, et hoc ostensum est in monte transfigurante se Domino. Unde Mt. 17 Levantes oculos neminem viderunt etc.
marg.| {C} ¶ Secundo quod anima illecta contemplatione: non cessat esurire. Anima multum desiderat { 2.26v } pregustatam delectationem. Ingressa autem tabernaculum id est studium contemplationis exclamat. Quam dilecta tabernacula tua virtutum. Et hoc est quod habes Gn. 28 Cum euigilasset Iacob de somno ait. Vere Dominus est in loco isto, et ego nesciebam. pavensque Quam terribilis est iste locus inquit: non est hic aliud nisi domus Dei et porta celi. Anima enim illecta non cessat concupiscere. Unde Sir. 24 Qui edunt me adhuc esurient: et qui bibunt me adhuc sitient. Et Is. 26 Anima mea desideravit te nocte, sed et spiritu meo in precordiis meis de mane vigilabo ad te. Noctem dicet contemplationem anime respectu diei lucis que est inaccessibilis. Et attende quod dicit concupiscit et deficit et recte dicit in atriis, quia ibi remanet non valens penetrare usque ad tabernaculum.
marg.| {D} ¶ Tertio quomodo dividitur in atrium exterius et interius et in sancta, et sancta sanctorum. Atrium exterius in nobis est sensus. Atrium interius imaginatio. Sancta autem ratio. Sancta sanctorum. synderesis. Et quia nos carnales sumus et assueti corporalibus, vix avellimur ab ipsis, sed ipsis heremus: et sic stamus in atrio donec ingrediamur tabernaculum: hoc est limen templi in quo non stat gloria Domini. Unde dicitur Ez. 10 Egressa est gloria Domini a limine templi et stetit super cherubim. {E} Limen templi: imaginatio. Duo cherubim intellectus et affectus, qui vult videre gloriam Domini a limine imaginationis penetret ad interiora intellectus et affectus, que sunt duo cherubim. Fit enim ascensus a visibilibus ad imaginabilia: ab imaginabilibus ad intelligibilia nostra. ab intelligibilibus nostris ad intelligibilia Dei. Et hoc est quod habetur Sapientie. 14. A magnitudine speciei creature cognoscibiliter potest creator { 2.27r } videri.
marg.| {F} ¶ Et contingit sicut in ascendente per gradus. Primo enim anima tota est in contemplatione imaginabilium scilicet in eis que sunt in imaginatione secundum imaginationem. Secundo quasi unum pedem in inferiori gradu imaginationis figens et altero procedens et quasi in gradu superiori ponens: est in eis que sunt in imaginatione secundum rationem vel econverso. tandem tota constituta et erecta in superiori gradu. est in eis que sunt in ratione secundum rationem. Hec est scala Iacob de qua habetur Gn. 28.
marg.| {G} ¶ Et nota quod sicut in ascendendo naturaliter precedit unus pes qui alterum trahit: ita hic cognitio trahit amorem ut alterum pedem. Plerumque autem ubi cognitio non attingit necesse est amorem attingere. Unde Sir. 24 Transite ad me omnes qui concupiscitis me. Et Sapientie 6a Facile videtur ab iis qui querunt eam. Et. 8 Hanc amavi et quesivi a iuventute mea. et quesivi eam sponsam mihi assumere et amator factus sum forme illius.
a Sap. 6.
Numérotation du verset Ps. 83,6 
Sermo 180
prol.| ¶ De ascensu anime humane et gradibus eius. In Psalmo 83.
Beatus vir cuius est auxilium abs te, ascensiones in corde suo disposuit etc.
marg.| Primo considerandum quomodo anima cadere potest per se, sed non ascendere. Secundo qui sint gradus ascensionis.
marg.| ¶ Humana infirmitas per se cadere potest: sed non per se stare vel ascendere. {H} Quia etiam primus angelus volens per se ascendere cecidit. Unde Lc. 10 Videbam Satanam sicut fulgur de celo cadentem etc. Nihil ergo aggrediendum est sine auxilio Dei. Unde Ecclesis. 7 Dixi, sapiens efficiar: et ipsa longius recessit a me multo magis qua erat. Ideo dicitur. {2. 27v } Beatus vir cuius est auxilium abs te. Unde Is. 27 {I} Omnia opera nostra operatus es in nobis Domine. Et Io. 6 Nemo venit ad me nisi pater meus traxerit illum.
marg.| ¶ Sequitur : Ascensiones in corde etc. Hi sunt gradus qui erant in scala Iacob. de qua Gn. 28 He ascensiones etiam sunt sex gradus quibus ascendebatur ad thronum Salomonis, ut habetur Tertio Regum 10b Isti autem sex gradus sunt sex beatitudines quibus ad septimam ascenditur. Que est beati pacifici. Per sex enim beatitudines primas tantum proficit anima quod ad tantam pacem et quietem venit ut merito sit thronus Salomonis id est veri pacifici.
b 3Rg. 10.
marg.| {K} ¶ Primus ergo gradus est paupertas que consistit in abdicatione temporalium: et hic expeditum facit viatorem: et maxime oportet ascendentem esse expeditum. Unde Quarto Regum 2°c Helias ascensurus in celum dimisit pallium suum, et Christus per crucem ascensurus in celum nudus positus est in cruce, ut habetur Mt. 27 Et eiusdem quinto <capitulo>d : « Ei qui vult tecum contendere in iudicio et tunicam tuam tollere, dimitte et pallium ».
c 4Rg. 2.
d Mt. 5.
marg.| {L} ¶ Secundus est mansuetudo. Qui enim mansueti non sunt facile detinentur in via dum cuilibet contumelie respondent, et talis similis est cani qui currit ad mordendum lapidem vel baculum. Unde Prv. 26 Sicut qui apprehendit auribus canem: {M} Sic qui transit impatiens et commiscet se rixe alterius.
marg.| ¶ Tertius gradus est luctus. Unde Is. 15 Per ascensum luith flens ascendet. Luith intepretatur gene vel maxille. Lacrima enim devotionis ad Deum ascendit vel deportatur. Ascendit. Unde Sir. 35 Nonne lacrime vidue ad Deum ascendunt et exclamatio eius super deducentem eas etc. A maxille enim ascendunt quia usque ad celum. { 2.28r } Deportantur ut Tobie 9e Quando orabas cum lacrimis etc. Ego obtuli orationem tuam.
e Tob. 9.
marg.| {N} ¶ Quartus gradus est esuries iustitie. Unde vulgariter dicitur quod numquam videtur tam citus nuntius, qua tempore mense. Esuries ergo et sitis iustitie festinum et agilem reddunt. Unde Ps. Cucurri in siti.
marg.| {O} ¶ Quintus est misericordia. quando enim iam deficit ascensor fatigatus et lassus: misericordia eum portat. Pauperes autem quos pascimus nostri sunt portatores et eis debemus pabulum sicut equo. Unde Sir. 4 Redde ei scilicet pauperi debitum suum. Misericordia etiam precurrit nos et parat nobis viam. Unde Prv. 28 Donum hominis dilatat viam eius et ante principes spatium ei facit. Sir. 16 Omnis misericordia faciet locum unicuique secundum meritum operum scilicet et secundum intellectum peregrinationis illius.
marg.| {P} ¶ Sextus est cordis munditia per quam summe Deo propinquamus. quia nihil tantum separat ab eo quantum immunditia. Unde Prv. 22 « Qui diligit cordis munditiam propter gratiam labiorum suorum habebit amicum regem. »


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 83), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_83)
Signaler un complément d'information

Notes :