Psalmus 90
Numérotation du verset
Ps. 90,1
¶ Laus cantici David1.
¶Codd. : (Ps. 90)
D30
Rusch
Ps-G
1 Laus cantici David] Oratio Moysi hominis Dei. Vox apostolorum ad Patrem
D30
Numérotation du verset
Ps. 90,I
Qui habitat
in adiutorio Altissimi ¦
in protectione
Dei celi
commorabitur.
Numérotation du verset
Ps. 90,2 II
Dicet
Domino susceptor
meus
es tu ¦ et refugium meum
Deus meus
sperabo in eum.
Numérotation du verset
Ps. 90,3 III
Quoniam
ipse liberabit me de laqueo venantium ¦ et a verbo aspero.
Numérotation du verset
Ps. 90,4 IV
Scapulis suis2
2 Scapulis
Ps-G
(ΨB D Ω)
Rusch Clementina cum Ps-R
] In
praem. Ps-G
obumbrabit tibi3 ¦
3 tibi
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
)
Rusch cum Ps-R
] te
Ps-G
et sub pennis eius
sperabis.
Numérotation du verset
Ps. 90,5 V
Scuto
circumdabit te veritas eius
non timebis a timore nocturno.
Numérotation du verset
Ps. 90,6 VI
A sagitta
volante in die † a negotio
perambulante in tenebris ¦ ab incursu
et demonio
meridiano.
Numérotation du verset
Ps. 90,7 VII
Cadent a latere tuo mille †
et decem millia
a dextris tuis ¦ ad te autem non appropinquabit.
Numérotation du verset
Ps. 90,8 VIII
Verumtamen oculis tuis
considerabis ¦ et retributionem peccatorum videbis.
Numérotation du verset
Ps. 90,9 IX
Quoniam tu es4 Domine
4 es
Ps-G
(plerique
codd. et edd.
) Rusch cum Ps-R]
om. Ps-G
spes mea ¦ Altissimum
posuisti
refugium tuum.
Numérotation du verset
Ps. 90,10 X
Non accedet
ad te
malum5 et flagellum
5 accedet ad te malum
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
)] accedat ad te malum
Rusch (hapax)
; accedent ad te mala
Ps-R Ps-G
non appropinquabit tabernaculo tuo.
Numérotation du verset
Ps. 90,11 XI
Quoniam
angelis suis mandavit de te6 ¦
6 mandavit
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
) Ω Rusch
cum Ps-R
] mandabit
Ps-G
ut custodiant te in omnibus viis tuis.
Numérotation du verset
Ps. 90,12 XII
In manibus portabunt te ¦ ne forte offendas
ad lapidem pedem tuum.
Numérotation du verset
Ps. 90,13 XIII
Super aspidem
et basiliscum
ambulabis ¦ et conculcabis leonem et draconem.
Numérotation du verset
Ps. 90,14 XIV
Quoniam in me speravit liberabo eum7 ¦
7 liberabo
Ps-G
(ΨB V D Ω)
Rusch Clementina cum Ps-R
] et
praem. Ps-G
protegam eum quoniam8 cognovit
8 quoniam
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
)
Rusch cum Ps-R
] quia
Ps-G
nomen meum. 9
9
<divisio.> eum ¦... eum’
D30²
] eum ¦... eum ¦
D30*?
Numérotation du verset
Ps. 90,15 XV
Clamavit10 ad me et ego11 exaudiam eum † cum ipso sum
10 Clamavit
Ps-G
(ΨB V D Ω)
Rusch
] Clamabit
Clementina Ps-G
|
11 ego
Ps-G
(ΨB*
Ω)
D30*
Rusch Clementina cum Ps-R
]
om. Ps-G D30² (eras.)
|
in tribulatione ¦ eripiam eum
et
glorificabo eum12.
12 glorificabo
Ps-G
(
plerique codd. et edd.
) Rusch
cum Ps-R
] clarificabo
Ps-G
Numérotation du verset
Ps. 90,16 XVI
Longitudine dierum
replebo eum ¦
et ostendam illi salutare meum.
Psalmus 90
Numérotation du verset
Ps. 90,3
Sermo 195
Sermo 195
prol.|
¶ De venatoribus laqueis canibus et verbo aspero et qui istis liberentur. In Psalmo 90.A
A
Codd. :
P12416
f. 164rb livre 4 n°1
Quoniam ipse liberabit me de laqueo venantium, et a verbo aspero.
marg.|
{A} Primo considerandum qui sint venatores qui laquei, qui canes. Secundo quomodo post captionem venationis sequitur verbum asperum. Tertio qui sint qui possunt dicere: ipse liberavit me etc. Legitur Gn. 10 De Nemroth : Ipse cepit potens esse in terra et erat robustus venator coram {2.47r} Domino Nemroth interpretatur apostata vel profugium, hic est diabolus qui apostatavit a Deo et avertit se, et tunc factus est venator. Quia ex invidia tetendit insidias ut caperet hominem. Unde dicitur Hab. 1 « Totum in hamo sublevavit. traxit illud in sagena, congregavit in rete suo » etc. Quotidie non cessat venari et ponere laqueos et retia. Unde sicut ipse dicitur venator ita et homo bestia, comparatione astutie eius. Quando ergo capitur se agnoscat bestiam. Unde Beatus Bernardus Quid superbis o homo? Quid te solum iactas? vide, quia bestia factus es, cui venando laquei preparantur. Unde de diabolo dicitur Gn. 3 Serpens autem erat callidior cunctis animantibus terre. etc. Et Beatus Bernardus : Sicut ante venatorem bestia: sic ad eorum comparationem quantumlibet astutissimus hominum, nisi similes apostolo spirituales viri. Sicut 1Cor. 2 Ut non circumueniamur a Satana, non enim ignoramus cogitationes eius.
marg.|
{B} ¶ Sicut venator considerat duo scilicet tempus et locum: ita diabolus. Venator considerat locum: ibi enim tendit ubi novit multitudinem et frequentiam ferarum. Unde Ovidius : Scit bene venator cervis ubi retia tendat. Et que frondosa valle moretur aper. Aucupibus noti frutices qui sustinet hamos, Scit bene que multo pisce natantur aque. Similiter diabolus loca novit ubi melius possit venari, preterit tuguria pauperum, carceres captivorum: non cessat circuire palatia regum et principum, cathedras episcoporum, conventicula capitulorum. Nundinas mercatorum. Unde Glo<ssa> dicit super Mt. 4 Temptationibus loca congruunt. Quia, ut ibi dicitur de vana gloria, temptavit super pinnaculum de cupiditate super montem. Unde « ostendit ei o<mnia> r<egna> m<undi> » de gula in deserto ubi penuria cibi.
marg.|
{C} ¶ Tempus etiam considerat: non enim venatur {2.47v} bestiam que non est de saison id est tempestiva et in eo tempore quo bona est. Sic diabolus pauperes quasi bestias macilentas et que non sunt de saison non curat, sed abiicit. Divites huius mundi et omnes carnales qui indulgent ventri et gule, explorat quasi feras pingues et obesas. Ideo dicitur Hab. 1 In ipsis incrassata est pars eius et cibus eius electus.
marg.|
{D} ¶ Laquei huius et retia sunt concupiscibilia et delectabilia huius mundi. Unde angelus cuidam cremite aperuit oculos ut ostenderet ei mundum totum in spiritu. Et vidit silvam plenam laqueis. Nam pulchra mulier quid est nisi laqueus? Unde Ecclesiastes 7a « Inveni amariorem morte mulierem. Sagena cor eius » etc. et omnia alia laquei sunt. Unde Sir. 8 Communionem mortis scito, quia in medio laqueorum ingrederis.
a Qo. 7, 27.
marg.|
{E} ¶ Venatores etiam sunt omnes filii diaboli: ut luxuriosi, cupidi, superbi, et homini. et officium patris sui exercent. Sicut et filius usurarii de more usurarius est. Luxuriosus quid venatur nisi pulchras mulieres: et ad hoc nonne tendunt quasi retia promissiones, munera, blanda verba?
marg.|
{F} ¶ Canes etiam habent venaticos. Lenas que conciliant lenocinium. Unde cum obtinet quod intendit quasi de fera capta letatur. Unde Ovidius. Decidit in casses preda petita meos. Econverso mulieres venantur et capiunt viros: et ad hoc retia sunt earum ornatus, capillatura, gestus, et homini. Unde 1Pt. 3 Quarum sit non extrinsecus capillatura aut circumdatio auri, aut indumenti vestimentorum cultus. Unde Ovidius. Auferimur cultu: gemmis anroque teguntur Omnia: pars minima est ipsa puella sui. Et Idt. 10 Cum intrasset Iudith ante faciem eius, statim captus est in oculis eius Holofernes.
marg.|
¶ Cupidi venantur lucra. {G} Retia sunt doli et contractuum {2.48r} varietates: canes, mangones, et contractuum mediatores. Unde Ier. 5 Inventi sunt in populo meo impii insidiantes, quasi aucupes laqueos ponentes et pedicas ad capiendos viros: sicut decipula plena avibus: sic domus eorum plena dolo.
marg.|
{H} ¶ Superbi et ambitiosi venatores sunt: et quid venantur nisi honores et dignitates et episcopatus? Retia eorum sunt largitionum profusiones, commessationes, vestium collationes, promissiones, et homini. Quia iuxta verbum Aristotelis: omnis ambitiosus liberalis.b Canes venatici hiraldi parasiti et laudum precones. Unde Persius. Scis comitem horridulum trita donare lacerna: Et verum inquis amo, verum mihi dicito, de me Quis populi sermo est? Et Sir. 20 Qui edunt panem illius false lingue sunt: neque enim quod habendum erat directo sensu distribuit.
b
Aristotiles,
Ethic. 4, 2 (1122a28-29).
marg.|
¶ Post captionem diaboli sequitur verbum asperum. {I} Quod est hoc verbum nisi illud affer, affer, percute, dilacera, cito interfice, excoria velociter, spolia detrahe. Sic venatores capta bestia clamant: tolle, tolle, et infige verubus. Impone prunis et mille bullientibus impone lebetibus. Hoc est quod dicitur Am. 4 Ecce dies venient et levabunt vos in contis: et reliquias vestras in ollis ferventibus. Hoc etiam significatum est quando Domino capto exclamatum est, Tolle tolle crucifige eum. Mt. 26 Hoc verbum asperum sustinuisti domine: ut nos a verbo aspero liberares: illo scilicet Ite maledicti etc.
Numérotation du verset
Ps. 90,11
Sermo 196
Sermo 196
prol.|
¶ De variis diversorum viis: et angelorum erga nos officiis et custodiis. In Psalmo 90.
{M} Angelis suis mandavit de te, ut custodiant te in omnibus viis tuis etc.
marg.|
Primo considerandum est quot sint diversitates viarum scilicet vie hominum, demonum, angelorum, Dei. Secundo quibus gradibus demones de viis nostris intendunt nos inducere in vias suas. Tertio qualiter et quibus gradibus vie nostre et angelorum diriguntur. Quarto quid sit officium angelorum erga nos.
marg.|
{N} ¶ Vie hominum sunt necessitas et cupiditas: demonum, presumptio et obstinatio: angelorum, ascensus et descensus: Dei, misericordia et veritas. Necessitas ipsa est multiplex: et constat quod errorem inducit viatori viarum ipsa multiplicitas. Unde Ovidius. Sepe stat incertus quod nescit quasit eundum, Cum videt ex omni parte viator iter. Quis autem dicere possit qua multiplex est necessitas, in fame et siti etc. Ideo clamat Ps. De necessitatibus meis erue me. Hec via est arcta, quia nobis et familiis nostris oportet providere. Unde Sir. 5 Ubi sunt multe divitie, multi sunt qui comedunt eas. {O} Hinc contingit quod dum multiplicatur necessitas, declinamus in viam cupiditatis. Unde Ecclesiast. 26 Propter inopiam deliquerunt multi: et qui querit locupletari avertet sensum. Excusant se per filios et uxores, que sumptuose et pompose sunt. Unde Ier. 7 Filii colligunt ligna, patres incendunt ignem, et mulieres conspergunt adipem. Sub pallio ergo necessitatis superflua querimus. Qui enim soli necessitati vellet providere non haberet necesse ad cupiditatem {2.
XLIX r
} declinare. Unde Seneca : Parabile est quod natura desiderat: ad superflua sudatur. Item. Quid est quod adversam timere debeas fortunam? quod enim ad necessitatem sat est quamvis irata dabit. Unde 1Tim. 6 Habentes alimenta et quibus tegamur his contenti simus. Via ergo cupiditatis multiplicior est qua via necessitatis. De qua dicitur Sir. 18. Post concupiscentias tuas non eas, et a voluntate tua avertere. Per hanc viam anima a sua simplicitate recedit, et cum rebus multiplicatur. Unde
A fructu frumenti vini et olei
scilicet
multiplicati sunt.
Et Sir. 11 Fili sidives fueris non eris immunis a delicto. Et 1Tim. 6 Qui volunt divites fieri cadunt in tempta. et in laque. diaboli. Radix omnium malorum cupiditas. De qua Naum. 2 Leo cepit sufficienter catulis suis, et necavit leenis suis: et implevit preda speluncas suas, et cubile suum rapina.
marg.|
{P} ¶ Vie demonum presumptio, et obstinatio. De presumptione. Is. 14. Dixisti in corde tuo, ascendam in celum, super astra exaltabo solium meum. De obstinatione ibidem. Tu proiectus de sepulchro tuo quasi stirps inutilis, pollutus et obvolutus cum iis qui interfecti sunt gladio. Pollutus per presumptionem, involutus per obstinationem. Presumptio enim causa est ruine. Unde Prv. 17 Qui altam facit domum suam, querit ruinam.
marg.|
{Q} ¶ Intentio autem demonum est nos inducere in vias suas scilicet in presumptionem et obstinationem. Pertres gradus. Primus est dissimulatio proprie infirmitatis, quando aliquis sibiipsi blanditur, et vult se videri aliquid cum nihil sit. Unde 1Cor. 4 « Quid habes quod non accepisti? » etc. et iam cadit in presumptionem. Secundus est excusatio peccatorum et defensio. Sicut Adam dixit Gn. 3 « Mulier quam dedisti mihi sociam decepit me » et hoc ipsum est {2.
L v
} sumptio. Tertius est contemptus, et tunc cadit in obstinationem. {R} Unde Prv. 18. Impius cum venerit in profundum peccatorum contemnit.
marg.|
¶ Vie angelorum sunt ascensus et descensus: ut Gn. 28 Vidit scalam Iacob et angelos ascendentes et descendentes etc. Ascendunt propter se ad Dei contemplationem: et descendunt propter nostri providentiam. Unde Hbr. 1 Nonne omnes sunt amministratorii spiritus?
marg.|
{S} ¶ Vie Domini sunt miseria et veritas. Unde Ps. Universe vie Domini miseria et veritas. Ad has vias Domini, et angelorum vie diriguntur et hominum. Primus gradus ut per miseriam accedat ad Deum: sibi ipsi primo factus misericors: ut Sir. 30 Miserere anime tue placens Deo et in hoc Deo conformamur. Miseria enim fecit Deum pro nobis pungi: eadem facit nos pro Deo compungi. Illa fecit in Deo punctionem ut in nobis faciat compunctionem. Secundus gradus est quo de miseria transimus ad veritatem, quod fit per confessionem qua vere nos accusamus. De qua Ps. veritas de terra orta etc. {T} Vie etiam angelorum ad easdem tendunt. Dum enim descendunt ad nos nobiscum faciunt miseriam ut custodiant nos in omnibus viis nostris: in quo sunt ministri nostri, et formam tenent unigeniti Dei, qui non venit ministrari sed ministrare. Dum autem ascendunt ad veritatem tendunt, dum veritatem inquirunt.
marg.|
{V} ¶ Officium angelorum ut custodiant nos omnibus in viis nostris. Secundo ut per suas vias dirigant nos ad vias Dei. In viis nostris custodiunt nos ne cadamus in vias demonum. De via necessitatis in obstinationem, vel de cupiditate in presumptionem. In nullo enim solent homines magis destituti esse qua in eo quod ad necessitatem pertinet, vel pertinere videtur. Unde cum arguuntur: Respondent, nihil aliud possum. Tu si hic esses, aliter sentias. Contra quos Prv. 24 Si dixeris vires non suppetunt, qui inspector est cordium {2.
L r
} intelligit Deus. Et Gal. 6 Nolite errare, Deus non irridetur. De cupiditate ruit homine in presumptionem. Impetus enim desiderii transportat peccatorem. Unde Ier. 8 Omnes conversi sunt ad cursum suum quasi equus impetu vadens in prelium. Et Sir. 30 Equus indomitus evadet durus: et filius remissus evadet preceps. {Y} Per vias autem suas reducunt nos ad vias Dei. verbi gratia. Cum intelligis quod angelus tam excellens creatura condescendit nobis ex caritate, multo magis fratri condescendas commonitus et exemplo et necessitate, et sic ingredieris viam misericordie. Unde Sir. 7 Non te pigeat visitare infirmum, ex his enim in dilectione firmaberis. {Z} Item quod angeli ascendunt ad contemplandam Dei veritatem excitat nos qui rationales sumus, ut sursum corda levemus ad veritatis contemplationem. Unde ad Hbr. 12 Aspicientes in auctorem fidei et consummatorem Iesum.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 90), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 30/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_90)
Martin Morard, ed., Philipus Cancellarius, Summa super Psalterium (Ps. Psalmus 90), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 30/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=phi&numLivre=26&chapitre=26_90)
Notes :