Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Hugo de Sancto Caro

Biblia communis

Psalmus 30

Numérotation du verset Ps. 30,1

¶ In finem

¶Codd. : (Ps. 30): D30 P1076 P10489 P15205 Ω^M Ω^S Ω^X (225ra-rb) ω¹ (73rb-va) Rusch Ps-G, def. C usque ad v. 22 : mirificavit

psalmus

David pro extasi¹.

¹ pro extasi V D Ps-G P15205 P15205 ² Ω^S Ω^X Rusch Ed1530 Clementina Ps-G ] extasis Ps-α, om. D14 D30 Gr240 Ps-G , + prophetia eorum qui Christum salvificantur D30

Numérotation du verset Ps. 30,2 I

In te Domine speravi,

non confundar

in eternum ¦ ²

² <divisio.> eternum^|| D30 Ω^MXS ω 1

in iustitia

tua

libera me.

Numérotation du verset Ps. 30,3 II

Inclina ad me

aurem tuam ¦

accelera

ut eruas me.

Numérotation du verset Ps. 30,III

Esto mihi

in Deum protectorem^† et in domum refugii ¦

ut salvum me facias.

Numérotation du verset Ps. 30,4 IV

Quoniam fortitudo mea

et refugium meum es tu ¦

propter nomen tuum

deduces me

et enutries me.

Numérotation du verset Ps. 30,5 V

Educes me

de laqueo³*

³ laqueo V D30 ² ( HOC eras. spatio veru occupato) P1076 P10489 Ω^S* Ω^X* Ω ^M cum Ps-γ Ps-λ Ps-Moz X] + hoc Cor2 (grec. et anti. secundum hebr. habent HOC, Remigius exponit quod dicitur HOC ) Gr240 D30 * Ω^S² Ω^X² ω 1 Rusch Ps-G

quem absconderunt⁴ mihi ¦ quoniam tu es protector meus.

⁴ absconderunt] statuerunt Φ^G cum Ps-Moz^X Ps-Med, cf. Ps. 140:9.

Numérotation du verset Ps. 30,6 VI

In manus tuas⁵

⁵ tuas] +Domine P15205

commendo⁶ spiritum meum ¦

⁶ commendo Φ^V D30 P10489 P15205 Ω ω 1 Rusch ] commendabo Φ^RPG Gr240 Ps-G

redemisti me

Domine Deus veritatis.

Numérotation du verset Ps. 30,7 VII

Odisti observantes vanitates ¦

supervacue.

Numérotation du verset Ps. 30,VIII

Ego autem

in Domino speravi ¦

Numérotation du verset Ps. 30,8

exultabo et letabor in misericordia tua.

Numérotation du verset Ps. 30,IX

Quoniam

respexisti humilitatem meam ¦

salvasti de necessitatibus

animam meam.

Numérotation du verset Ps. 30,9 X

Nec conclusisti me

in manibus inimici ¦

statuisti in loco spatioso

pedes meos.

Numérotation du verset Ps. 30,10 XI

Miserere mei Domine

quoniam tribulor ¦

conturbatus est in ira

oculus meus,

anima⁷ mea et venter meus. ⁸

⁷ anima] et praem. P15205 |

⁸ <divisio.> tribulor ^||… meus ’ D30 ω 1 ] tribulor ^||… meus Ω^X, tribulor^||… meus^|| Ω^MS ; tribulor… meus^|| P15205 |

Numérotation du verset Ps. 30,11 XII

Quoniam defecit in dolore

vita mea ¦

et anni mei

in gemitibus.

Numérotation du verset Ps. 30, XIII

Infirmata est in paupertate

virtus mea ¦ et ossa mea

conturbata sunt.

Numérotation du verset Ps. 30,12 XIV

Super omnes

inimicos meos

factus sum opprobrium⁹ vicinis meis valde ¦

⁹ opprobrium Ps-G ( G V) D30 Ω Rusch Ed1530 cum Ps-R ] + et Clementina Ps-G

et timor notis meis. ¹⁰

¹⁰ <divisio.> meis valde ^|| D30 Ω ω 1 ] meis^||valde P15205

Numérotation du verset Ps. 30,XV

Qui

videbant me foras fugerunt a me ¦

Numérotation du verset Ps. 30,13

oblivioni datus sum tamquam mortuus a corde.

Numérotation du verset Ps. 30,XVI

Factus sum

tamquam vas perditum ¦

Numérotation du verset Ps. 30,14

quoniam audivi vituperationem multorum commorantium in circuitu.

Numérotation du verset Ps. 30,XVII

In eo dum convenirent simul

adversum¹¹ me ¦ accipere animam meam consiliati sunt.

¹¹ adversum R Φ^PU G Ψ^B V D Gr240 D30 P10489 P15205 Ω ω¹ Rusch edd. cum Ps-R] adversus Ps-G

Numérotation du verset Ps. 30,15 XVIII

Ego autem

in te speravi Domine ¦

dixi¹²* Deus meus es tu,

¹² dixi Ps-G ] + Domino Rusch (hapax)

Numérotation du verset Ps. 30,16

in manibus tuis

sortes mee. ¹³

¹³ <divisio.> Domine ^||… tu D30 Ω^X ω 1 ] Domine ^||… tu ^|| Ω^M P15205 ; Domine ’… tu ^|| Ω^S

Numérotation du verset Ps. 30,XIX

Eripe me¹⁴* de manu¹⁵ inimicorum meorum ¦

¹⁴ me Ps-G Gr240 D30 P10489 P15205 Ω^SX ω¹ Ps-G ] om. Ω^M, + Domine Rusch (hapax) |

¹⁵ manu Ω P10489 Ps-G ] manibus P15205 ω¹ |

et a persequentibus me.

Numérotation du verset Ps. 30,17 XX

Illustra faciem tuam

super servum tuum^† salvum me fac in¹⁶ misericordia tua

¹⁶ in Gr240 ] om.

Numérotation du verset Ps. 30,18

Domine ¦ non¹⁷ confundar

¹⁷ non Ps-G (F Ψ^B D*) Φ^VP D30 P10489 P15205 Ω ω 1 Rusch edd ne Ps-G , nec Ps-G (I V D²) Φ^RG

quoniam invocavi

te. ¹⁸

¹⁸ <divisio.> tuum ⁺… D30 ω 1 ] tuum ^|| Ω P15205 | tua Domine ^|| D30 P15205 ω 1 ] tua ’ Domine Ω^MS ; tua Domine Ω^X

Numérotation du verset Ps. 30,XXI

Erubescant impii

et deducantur in infernum ¦

Numérotation du verset Ps. 30,19

muta fiant

labia dolosa.

Numérotation du verset Ps. 30,XXII

Que loquuntur adversus iustum

iniquitatem ¦ in superbia

et in abusione.

Numérotation du verset Ps. 30,20 XXIII

Quam magna multitudo

dulcedinis tue Domine ¦ quam

abscondisti timentibus te.

Numérotation du verset Ps. 30,XXIV

Perfecisti

eis qui sperant

in te ¦

in conspectu

filiorum hominum.

Numérotation du verset Ps. 30,21 XXV

Abscondes

eos in abscondito¹⁹ faciei tue ¦

¹⁹ abscondito Ps-G (M W G K V D Ψ^B) Φ^VP D30 Ω Rusch edd abdito Ps-G

a conturbatione hominum.

Numérotation du verset Ps. 30,XXVI

Proteges eos

in tabernaculo tuo²⁰ ¦

²⁰ tuo V D* D30 P10489 P15205 Ω ω 1 Rusch Clementina cum Ps-R ] om. Ps-G

a contradictione linguarum.

Numérotation du verset Ps. 30,22 XXVII

Benedictus Dominus²¹* ¦

²¹ Dominus Ps-G D30 ] om. Rusch (hapax)

quoniam

mirificavit misericordiam suam²²* mihi in civitate munita²³.

²² mirificavit - misericordiam suam Ps-G D30 ] inv. Rusch |

²³ munita Ps-G D30 Rusch ] circumstantie Ps-R | <divisio.> Dominus^||… mihi ’ D30 ω 1 ] # Ω^S ( finis linee ) ; Dominus’… mihi’ Ω^MΩ^X ( ¦… ¦) ; Dominus… mihi ¦ P15205 |

Numérotation du verset Ps. 30,23 XXVIII

Ego autem

dixi

in excessu mentis mee ¦

proiectus sum

a facie oculorum tuorum.

Numérotation du verset Ps. 30,XXIX

Ideo

exaudisti

vocem orationis mee ¦ dum clamarem

ad te.

Numérotation du verset Ps. 30,24 XXX

Diligite

Dominum

omnes sancti eius ¦

quoniam veritatem²⁴

²⁴ veritatem L K Φ^R Ψ^B V D D30 P10489 P15205 Ω ω 1 Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] veritates Ps-G

requiret²⁵

²⁵ requiret plerique codd. et edd. D30 P15205 Ω ω 1 Rusch ] requirit Ps-G

Dominus et retribuet²⁶ abundanter

²⁶ retribuet plerique codd. et edd. D30 Rusch ] retribuit Ps-G | et retribuet —habundanter] inv. P15205

facientibus superbiam.

Numérotation du verset Ps. 30,25 XXXI

Viriliter

agite

et confortetur

cor vestrum ¦ omnes qui speratis in Domino.

Psalmus 30

Numérotation du verset Ps. 30,1

^marg.| In te Domine] etc. Titulus. [In finem Psalmus David pro extasi] In precedenti Psalmo egit de dedicatione Ecclesie, que iam in capite completa est : In futuro autem fiet in membris ; et sic ad spem nos invitavit. Sed quia ut habetur Dt. 24.b. Non est accipienda superior et inferior mola loco pignoris, id est non est subtrahenda spes, vel timor a corde hominis : quia spes sine timore luxuriat in presumptionem : et timor sine spe degenerat in desperationem, ut dicit beatus Gregorius. Ideo in hoc Psalmo agitur de eis, que timorem incutiunt viris sanctis, scilicet de periculis mundi. Et secundum hoc sumitur titulus, ubi dicitur : [Pro extasi] Quod primo dicitur : [In finem Psalmus David] non indiget expositione. Et ideo hoc solum verbum, scilicet [pro extasi] exponamus. Extasis dicitur, quasi extra se status ; quod fit, cum Sancti extra se ponuntur, vel pre gaudio, vel pre timore nimio : Et in hoc ultimo sensu, scilicet pro pavore, hic precipue accipitur.

^marg.| Iste autem Psalmus tripartitus est. Primo ponit remedia contra timorem. Secundo enumerat que et quot et quanta perturbant, ibi : [Miserere mei] Tertio, que sunt bona contra illa mala perturbantia, ibi : [Quam magna multitudo] Et notandum in hoc Psalmo, quod quedam verba eorum, que in eo dicuntur, capiti conveniunt, quedam membris, quedam autem ipsi Prophete. Non tamen propter hoc mutatur vox ; sed sub eadem voce loquitur propter unitatem capitis et membrorum. Dicit ergo in persona capitis, id est Christi.

Numérotation du verset Ps. 30,I
1

^marg.| {g} In te, Domine] Pater.

^marg.| {h} Speravi] secundum quod homo. Et ut cesset obiectio, certum est, quod spes simpliciter non fuit in Christo, secundum quod definitur ab Augustinus Spes est certa exspectatio future beatitudinis ; sed tamen ratione stole corporis habuit spem. Item spes in Christo potest dici certitudo et fiducia : et hoc est primum remedium contra pavorem, scilicet spes. Et quia [speravi]

^marg.| {i} Non confundar in eternum] id est numquam confundar in insultationibus et opprobriis Iudeorum. Secundum remedium contra pavorem, est oratio : Unde statim orat, dicens.

Numérotation du verset Ps. 30,2

^marg.| [HSC1.26.30.2.1]{l} In iustitia tua libera me] supple, a morte. [In iustitia tua] id est sicut promisisti. Dicit enim Augustinus quod iustitia est solutio promissionis huius, scilicet Non dabis Sanctum tuum videre corruptionem.

^marg.| [HSC1.26.30.2.2]{g} In te Domine] etc. Potest legi in persona cuiuslibet Iusti sic. [In te, Domine, speravi] In te, non in me, sicut presumentes : Non in homine, ut nobiles in sua parentela : Non in divitiis, ut divites. De primis Iudith 6.d. Non derelinquis presumentes de te, Domine : et presumentes de se et de sua virtute gloriantes humilias. De secundis, Ier. 17.a. Maledictus homo, qui confidit in homine et qui ponit carnem brachium suum. Et Augustinus Magis studeant, non de parentum divitum dignitate ; sed de pauperum fratrum gloriari societate. De tertiis : Prv. 11.d. Qui confidit in divitiis suis, corruet. Tim. 6.d. Divitibus huius seculi precipe non sublime sapere, nec sperare in incerto divitiarum ; sed in Deo vivo, qui prestat nobis omnia abunde.

^marg.| [HSC1.26.30.2.3]{i} Non confundar] quia spes non confundit : Rm. 5.a. Eccl. 2.b. Quis speravit in Domino et confusus est ? Prv. 29.d. Qui sperat in Domino, sublevabitur. Is. 50.c. Posui faciem meam, ut petram durissimam : et scio, quia non confundar. Sed quia duplex est confusio, sicut habetur Eccles. 4.c. Est confusio adducens peccatum et est confusio adducens gratiam et gloriam : determinat, de qua confusione loquitur hic, cum addit.

^marg.| [HSC1.26.30.2.4]{k} In eternum] quasi dicat, etsi ad presens confundar bona confusione adducente gratiam et gloriam ; non tamen confundar in eternum cum reprobis. De quorum confusione dicitur Ier 20.c. Confundantur vehementur : quia non intellexerunt opprobrium sempiternum, quod numquam delebitur. 2Tim. 2.c. Hec patior ; sed non confundar.

^marg.| [HSC1.26.30.2.5]{l} In iustitia tua libera me] quia mea iustitia non sufficit : sed succumbit, secundum illud Is. 64.c. Facti sumus, ut immundi omnes nos ; quasi pannus menstruate universe iustitie nostre. In sua autem iustitia liberavit nos Christus, quando pro nobis {2.71va} satisfecit Patri, moriens in Cruce.

^marg.| [HSC1.26.30.3.6]Unde Iob 33.c.^a de hac iustitia et liberatione dicitur : «Si fuerit pro eo angelus loquens unum¹ de similibus ut annuntiet hominis equitatem, miserebitur eius et dicet : Libera eum, ut non descendat in corruptionem. Inveni in quo ei propitier». Angelus iste Christus est, qui Patri loquitur pro homine, unum de similibus : quia ei naturam humanam, in qua nobis est similis, ostendit et annuntiat hominis equitatem, cum ostendit se hominem pro iniquitate hominis satisfecisse. Unde merito dicit ei Pater : Libera eum, scilicet hominem, quia inveni, in quo ei propitier, scilicet iustitiam tuam. Propter hoc bene dicit Apostolus Rm. 3.c. Omnes peccaverunt et egent gloria Dei, iustificati gratis per gratiam ipsius, per redemptionem, que est in Christo Iesu. Hoc est ergo, quod petit hic iustus : [In iustitia tua libera me] .

^a Iob. 33, 23.

¹ unum] sic

^marg.| [HSC1.26.30.2.7]Vel sic : [In iustitia tua] id est per iustitiam tuam, quam tu das. Vel : [In iustitia] id est in solutione promissorum, secundum quod promisisti. Za. 1.a. Convertimini ad me : et ego convertar ad vos.

^marg.| [HSC1.26.30.2.8]Vel [In iustitia] id est in promissione tua. Is. 32.d. Erit opus iustitie pax.

^marg.| [HSC1.26.30.2.9]Vel [In iustitia tua] id est in Christo. Is. 51.c. Salus mea in sempiternum erit : et iustitia mea non deficiet.

^marg.| [HSC1.26.30.2.10] [Libera me] a culpa, a pena, a miseria. De primo Io. 8.e. Si filius vos liberaverit, vere liberi eritis. De secundo in Ps. 43. Salvasti nos de affligentibus nos. De tertio Rm. 9.d. Ipsa creatura liberabitur a servitute corruptionis in libertatem glorie filiorum Dei. Propter hoc dicitur in Ps. 123. Laqueus contritus est et nos liberati sumus.

Numérotation du verset Ps. 30,3*
II

^marg.| [HSC1.26.30.3.1]{a} Inclina ad me aurem tuam] etc. dicit Christus. Et notantur hic duo sub metaphora, sub qua loquitur, id est fave mihi : sicut qui inclinat aurem alii, signum est, quod ei faveat. Illa autem duo, que notantur hic, sunt infirmitas corporis Christi et humilitas anime. Infirmo enim et humili est inclinandum, qui eum vult iuvare. De his autem duobus potest intelligi illud Mt. 26.d. Spiritus quidem promptus est, scilicet per humilitatem ; caro autem infirma, per infirmitatem. Bene ergo dicit [Inclina ad me aurem tuam] verbum.

^marg.| [HSC1.26.30.3.1]{b} Accelera, ut eruas me] id est cito resuscita me post tres dies. Hoc est, erue me, scilicet a morte. Vel sic [Accelera] id est fac me accelerare, ut solvam animas de inferno. Et bene hoc de Christo sic exponitur, cuius nomen ex hoc videtur imponi. Is. 8.a. Voca nomen eius, accelera, spolia detrahe, festina predari. [Ut evellas me] cum meis de Limbo. Unde Zacharie 9.c^b :"Tu quoque in sanguine Testamenti tui eduxisti vinctos de lacu, in quo non erat aqua".

^b Cf. Za. 9, 11.

Numérotation du verset Ps. 30,3†
III

^marg.| {d} Esto mihi in Deum protectorem] id est esto mihi tantus protector, quantum decet esse Deum. Protexit autem eum Dominus, dando scutum patientie.

^marg.| {e} Et in domum refugii] ; Ad quam vulneratus et lassus refugiam.

^marg.| {f} Ut salvum me facias] scilicet ab inimicis, qui me insequuntur. Hoc autem fecit ei Deus Pater in Resurrectione et precipue in Ascensione : Tunc enim salvum fecit eum Dominus ab inimicis Iudeis, qui eum iam occisum adhuc persequebantur et detineri volebant in morte. Unde posuerunt custodes ad sepulchrum. Mt. 27.g. Et vere ita debes facere et facies.

Numérotation du verset Ps. 30,4
IV

^marg.| {g} Quoniam tu es fortitudo mea] ad tolerandum persecutores.

^marg.| {h} Et refugium meum] ad evadendum eos, quando voluero, secundum illud Io. 10.c. Potestatem habeo ponendi animam et potestatem habeo iterum sumendi eam.

^marg.| {i} Et propter nomen tuum deduces me] id est Dux eris mihi in via, per quam misisti me. Et hoc [propter nomen tuum] id est ut manifestetur et clarificetur nomen tuum hominibus, quos dedisti mihi de mundo. De via in Ps. 18. dicitur. Exultavit ut Gigas ad currendam viam.

^marg.| {2.72ra} Δ Et de missione sequitur. A summo celo egressio eius, id est a Patre, qui misit eum. Unde Gal. 4.a. Misit Deus filium suum factum de muliere, natum sub lege, etc. In hac ergo via deduxit eum Deus Pater de sinu Patris in uterum Virginis, deinde in presepium, deinde in Crucem, deinde in sepulchrum, inde in celum. Hec est deambulatio veri Isaac. Unde dicitur Gn. 24.g. quod Isaac deambulabat per viam, que ducit ad puteum, cuius nomen est viventis et videntis. In hac enim via sic deambulans Isaac risus noster, id est Christus, qui est gaudium nostrum, per eam venit ad puteum viventis et videntis, id est ad vitam eternam, ubi est fons vite et cognitionis perfecte. Et bene dicitur ibi, quod ibi occurrit ei Rebecca et cum vidisset eum deambulantem, descendit de camelo : et tollens cito pallium cooperuit se : et ipse introduxit eam secum et accepit eam uxorem. Rebecca est Ecclesia, vel fidelis anima, que respiciens Christum deambulantem, descendit de camelo superbie et tollit pallium penitentie et cooperit peccata sua, ut Deus ea non videat : et accipit eam Christus in uxorem et introducit ad celestem thalamum : ubi ipsa in eternum fruatur amplexibus sponsi sui. Propter hoc ergo bene dicit [Propter nomen tuum deduces me et enutries me] Multiplicando et paulatim augendo corpus meum, quod est Ecclesia. Act. 2.g. Dominus augebat, qui salvi fierent quotidie in idipsum.

Numérotation du verset Ps. 30,5
V

^marg.| {a} Educes me de laqueo hoc, quem absconderunt mihi] scilicet Iudei, id est de morte et Passione, in qua volebant me illaqueare et detinere, ut predictum est. Sed laqueus contritus est et non solum Christus de morte evasit ; sed et nos liberati sumus per mortem et Resurrectionem illius. Ipse enim mortem nostram moriendo destruxit et vitam resurgendo reparavit, sicut cantat Eccles. Et ideo : [Educes me]

^marg.| {d} Quoniam tu es protector meus] Et ideo non timeo malitiam eorum. Unde supra in Ps. 26. Dominus protector vite mee : a quo trepidabo ? Et quia tu es protector ; ergo.

Numérotation du verset Ps. 30,6
VI

^marg.| {2.72va} Δ {a} In manus tuas commendo spiritum meum. Spiritum meum] id est animam meam, ut protegas eam et custodias : Unde dicit Cassiodorus : Commendat Patri inestimabilem thesaurum. Et sic facies, quia iam de hoc certus sum ; Unde quasi certus dico.

^marg.| {b} Redemisti me] id est redimes, de morte resuscitando.

^marg.| {c} O Domine, Deus veritatis] id est verus in promissis. Hieronymus dicit quod ab illo loco, Deus, Deus meus, respice, etc. Dixit Dominus in Passione totum usque ad locum istum. Et ideo Ecclesia in completorio hic sinit Psalmum istum. Vel hoc ultimum verbum, est vox Ecclesie, que audita prius Christi Passione et Resurrectione, gratias agit de sua redemptione, dicens : [Redemisti me] per sanguinem tuum, [Domine, Deus veritatis] id est quod per Prophetas promisisti, in tua morte adimplesti : Unde Lc. 1.g. Benedictus Dominus Deus Israel : quia visitavit et fecit redemptionem plebis sue, etc. Sicut locutus est per os Sanctorum, qui a seculo sunt Prophetarum eius.

^marg.| Inclina ad me] etc. Potest etiam legi totum in persona Iusti, sicut et primus versus lectus est. Sic.

^marg.| {a} Inclina ad me aurem tuam] scilicet misericordie. Ps. 114. Inclinavit Dominus aurem suam mihi. Quod precipue factum est, quando filium incarnavit et ad obedientiam inclinavit. Mihi, id est ad meam utilitatem. Phil. 2.a. Humiliavit semetipsum, factus obediens usque ad mortem. Humiliare enim notat inclinationem ; obediens autem refertur, vel auris potius ad obedientiam. In hoc etiam, quod dicit. [Inclina ad me aurem tuam] notat vir iustus, orationem suam esse humilem. Eccles. 35.c. Oratio humiliantis se penetrabit nubes. Et loquitur ad similitudinem {2.71vb} infirmi, qui dicit Medico : non possum clamare : inclinate vos parum. Postea ostendit necessariam esse, cum subiungit.

^marg.| {b} Accelera] quasi dicat, necesse habeo, quia accelerant inimici. Unde Lam. 4.d. Velociores fuerunt persecutores nostri Aquilis celi. Prv. 1.b. et Is. 59.b. Pedes eorum ad malum currunt et festinant, ut effundant sanguinem. Et ideo, Domine [accelera, ut eruas me] de manibus eorum. Is. 51.e. Cito veniet gradiens ad aperiendum. Ct. 2.b. Ecce iste venit saliens. Petit autem hic tria, scilicet ut eripiatur de manu inimicorum : Unde dicit.

^marg.| {c} Ut eruas me] scilicet a Demonibus, a peccatis, a malis hominibus. Secundo, cum dicit.

^marg.| {c} Esto mihi in Deum protectorem] petit protectionem, que necessaria est post eruditionem : quia tunc maxime nititur Diabolus hominem impugnare. Unde Ez. 3.c. Assumpsit me Spiritus et audivi post me vocem commotionis magne. Quod significatum fuit Ex. 14.c. quando egredientibus filiis Israel de Egypto, persecutus est eos Pharao cum Egyptiis. Item Gn. 31.c. quando fugiente Iacob, persecutus est eum Laban. Sed quia licet Deus protegat hominem, dando ei fortitudinem et potentiam resistendi : quandoque non cessat propter hoc Diabolus ; sed instat tentando, ut tandem per tedium vincat : Ideo petit Iustus tertium remedium, scilicet refugium : Unde addit : [Esto mihi in Deum protectorem et in domum refugii] in qua, scilicet iam non pugnando, sed quiescendo sim tutus et securus. Homo enim protegitur in bello ; sed refugium habet in castrum, vel in turrem : ubi iam non pugnat, sed lassus de pugna reficitur et quiescit. Similiter Dominus nos protegit in pugna, cum in activa vita laborantes corroborat, ut ieiunio et oratione et operibus misericordie, omne genus Demoniorum a nobis effugemus, ut dicitur Mt. 17.d. Hoc genus Demoniorum non eiicitur nisi per orationem et ieiunium. Et Tob. 12.b. dicitur : Bona est oratio cum ieiunio et eleemosyna : quoniam eleemosyna a morte liberat et ipsa est, que purgat peccata, etc. Domus autem refugii est Dominus viro iusto in contemplatione, ubi non pugnat homo ; sed consolatione Dei reficitur et securus quiescit post laborem. Unde Ct. 2.d. Surge, propera, amica mea, columba mea, formosa mea et veni : iam enim hiems transiit, imber abiit et recessit : flores apparuerunt, etc. quasi dicat, surge ad contemplationem, veni ad amplexus : quia iam non est tempus pugne, sed gaudii. De his duobus, scilicet de contemplationis refugio et protectione in actionis prelio, dicitur in Ps. 30. Abscondes eos in abscondito faciei tue et a conturbatione hominum : hoc quantum ad contemplationem : Proteges eos in tabernaculo tuo, etc. quantum ad actionem. Bene ergo dicit : [Esto mihi in Deum protectorem et in domum refugii] Et bene dicit : [In Deum protectorem] non in Deum vastatorem, qualis est venter, qui multis est et erit hodie et cras in Deum vastatorem. Unde Phil. 3.d. Quorum Deus venter est et gloria in confusione eorum, qui terrena sapiunt. Dn. 14.a. Nonne videtur tibi Bel Deus vivens ? an non vides, quanta comedat et bibat quotidie ? Bel enim interpretatur devorator.

^marg.| {e} Et in domum refugii] id est turrim. Prv. 18.b. Turris fortissima nomen Domini, id est Christus. Ad eam currit Iustus et exaltabitur. Sed multi fugiunt illud refugium. Iob. 27.d. De manu eius fugiens fugiet. Iob. 11.d. Oculi impiorum deficient et effugium peribit ab eis. Columba libenter fugit ad turrem, ut ibi salvetur. Ct. 2.d. Surge, propera, amica mea, columba mea, formosa mea et veni. Ier. 48.e. Estote quasi columba nidificans in summo ore foraminis. Sequitur.

^marg.| {f} Ut salvum me facias] His enim duobus modis salvus fit homo ab inimicis, cum protegitur, ne ledant eum : et cum in tuto recipitur, ne terreatur ab eis : vel si forte lesus fuit in aliquo, in pace curetur. Et necesse est mihi, ut sis protector et domus refugii.

^marg.| {g} Quoniam fortitudo mea et refugium meum es tu] quasi dicat, non habeo fortitudinem, nisi a te. Ps. 27. Dominus fortitudo plebis sue. 1Mcc.3.b. Non in multitudine exercitus victoria belli, sed de celo fortitudo est. Nm. 13.d. Stirpem Enachim vidimus ibi : Ibi dicit Origenes Vult semper Dominus mirabiles res facere : vult de locustis vincere Gigantes : et de his, qui in terra sunt, celestes nequitias superare.

^marg.| {h} Et refugium meum es tu] quia aliud non habeo. 2Par. 20.c. Cum ignoremus, quid agere debeamus, hoc solum habemus residui, ut ad te nostros oculos dirigamus. Prv. 18.b. Turris fortissima nomen Domini, ad ipsum currit Iustus et exaltabitur. Dominus est fortitudo resistentibus in bello. Iac. 4.b. Resistite Diabolo et fugiet a vobis. Et est refugium lassis et fugientibus. Mt. 11.d. Venite ad me omnes, qui laboratis. Ps. 17. Dominus firmamentum meum et refugium meum. Sequitur.

^marg.| {i} Et propter * nomen tuum] non propter merita mea.

^marg.| {a} Deduces me] per viam iustitie, de uno bono opere in aliud, de virtute in virtutem, de articulo in articulum. Ps. 22. supra. Deduxit me super semitas iustitie propter nomen suum.

^marg.| {b} Et enutries me] multiplicando gratiam, que nutrix est filiorum Dei. Sap. 16.d. Omnium nutrici gratie tue deserviebant. Et nota, quod non dicit tantum, nutries me ; sed [enutries] quasi extra nutries, id est extractos a voluptatibus mundi. Unde dicit Beatus Bernardus . Delicata est divina consolatio, nec conceditur admittentibus alienam. Os. 2.c. Ego lactabo eam et ducam eam in solitudinem et ibi loquar ad cor eius. Is. 28.c. Quem docebit scientiam et quem intelligere faciet auditum ? Ablactatos a lacte, avulsos ab uberibus, a mundanis voluptatibus. Per hec autem, que predicta sunt, liberatur homo a tentatione Diaboli : Unde subdit.

^marg.| {c} Educes me de laqueo hoc, quem absconderunt mihi] id est de tentatione, quam abscondunt Demones sub specie boni. Unde Iob. 18.b. Abscondita est in terra pedica eius et decipula eius super semitam. Ubi dicit Gregorius . Dum escam apprehendit, pedica stringitur, quam non attendit : quia ut de bonis moribus prevaleat, semetipsum sub velamine virtutum occultat. Et de hoc laqueo [Educes me]

^marg.| {d} Quoniam tu es protector meus] Nota, quod Dominus hominem Iustum educit et deducit et adducit. Educit de Egypto, deducit per desertum, adducit in terram promissionis. Primum fit per fidem. Secundum per caritatem. Tertium per spem.

^marg.| Vel sic potest distingui : Dominus per multiplicem effectum gratie.

^marg.| Electos
- Educit
- Ducit
- Deducit
- Circumducit
- Adducit
- Introducit

^marg.| {2.72rb} Educit
¶¶A culpa, Sap. 10.a. Eduxit illum a delicto suo.
- Ab amore proprio, scilicet carnis. Sap. 10.a. Eduxit illum de limo terre.
- De mala consuetudine inolita per peccatum. Mi. 6.a. Eduxi te de terra Egypti, de domo servitutis liberavi te. Sicut enim Egyptii violenter faciebant filios Israel servire sibi ; sic consuetudo, etc.
- A difficultate bene operandi. Ps. 17. Eduxit me in latitudine. Act. 12.c. Petrus narrabat, quomodo eduxisset eum Dominus de carcere.
- De sui custodia ad exercitium spiritualis prelii. 1Par. 11.a. Tu eras, qui educebas et reducebas Israel, scilicet ad prelium : et hoc dicebant David.
- Ab activa ad contemplativam. Ez. 37.a. Facta est super me manus Domini et eduxit me in Spiritu Domini, quasi dicat : opere Domini, non propriis viribus eductus sum in contemplatione spiritualium.
- A statu meriti, vel exspectationis ad premium. Mi. 7.b. Educet me in lucem : et videbo iustitiam eius : et aspiciet inimica mea et operietur confusione.
- Animas
- De corpore. Sap. 4.c. Placita erat illi anima illius : propterea properavit illum educere de medio iniquitatum.
- Olim a Limbo. Zacharie 9.c^c :"Tu quoque in sanguine Testamenti tui eduxisti vinctos tuos de lacu, in quo non erat aqua".

^c Cf. Za. 9, 11.

^marg.| Ducit
- Viatorem per viam mandatorum. Prv. 4.b. Ducam te per semitas equitatis, etc.
- Deducit de bono in melius proficientem : Et hoc multis modis. Quia.

^marg.| Deducit per viam timoris ad inferiora.
- Per viam spei ad superiora. Unde Sap. 16.b. Tu es, Domine, qui vite et mortis habes potestatem : et deducis ad portas mortis et reducis. Is. 38.b. In dimidio dierum meorum vadam ad portas Inferi : quesivi residuum annorum : dixi, non videbo Dominum Deum in terra viventium.
- Ad humilitatem per propriam sui ipsius diiudicationem. Ioel. 3.a. Deducam eas, scilicet Gentes, in vallem Iosaphat et disceptabo cum eis. Iosaphat interpretatur ipse iudicans ; per vallem autem notatur humilitas.
- Per operum moderationem. Sap. 9.c. Deducet me in operibus meis sobrie.
- Per intentionis rectificationem. Sap. 10.b. Iustum deduxit Dominus per vias rectas et ostendit illi regnum Dei.

^marg.| Circumducit
- Infirmos, quasi per viam planam et magis tutam : Unde Ex. 13.d. Non eduxit Dominus populum per viam terre Philistiim, que vicina est, ne forte peniteret eum, si vidisset adversum se bella consurgere et reverteretur in Egyptum ; sed circumduxit per viam deserti, que est iuxta mare rubrum. Item Dt. 33.b. Circumduxit eum et docuit et custodivit, quasi pupillam oculi sui.

^marg.| Adducit ad viam rectam, vocando per gratiam inspirationis et signum boni exempli. Is. 48.c. Vocavi eum et adduxi eum : et directa est via eius.

^marg.| Introducit
- Ad videndum suggestiones malorum, ut caveantur. Ez. 7.e. Introduxit me per ostium Domus Domini, quod respiciebat ad Aquilonem : et ecce ibi mulieres sedebant plangentes Adonidem.
- Ad videndum ortum gratie in penitentibus. Ez. 11.a. Elevavit me Spiritus et introduxit me ad portam domus Domini orientalem, que respicit ad Solis ortum ; etc.
- In fervens desiderium caritatis. Ct. 2.a. Introduxit me Rex in cellam vinariam.
- In patriam. Ier. 3.e. Introducam vos in Sion.
- Sed quia de viro iusto cura est ; non de corpore, sed de anima : Ideo ostendit se protectionem anime a Deo postulasse, cum subiungit.

^marg.| *{a} In manus tuas commendo spiritum meum] ; Hoc precipue debet dicere vir religiosus, qui est in Cruce penitentie, sicut Dominus his verbis usus est in Cruce, Lc. 24.g. Debent enim religiosi Crucem ascendere, sicut Christus, sicut dicit Dominus Mt. 16.d. Si quis vult venire post me, abneget semetipsum et tollat crucem suam. Tollere crucem, est ascendere arduam vitam et austeram. Abnegare semetipsum, est dicere : [In manus tuas commendo spiritum meum] quod fit, cum in professione abrenunciant proprie voluntati. Et est utrumque necessarium, ut corpus in cruce affligatur per macerationem carnis et observantiam regularium disciplinarum : et spiritus in manu prelati commendetur, qui vicem Dei gerit. Sed nota, quod spiritus duo comprehendit, scilicet intellectum et affectum. Intellectus autem corrumpitur in claustrali per proprium sensum ; affectus autem per propriam voluntatem. Quantum ergo ad hec duo, debet religiosus commendare spiritum in manu prelati, ut nec proprium sensum retineat ad iudicandum, nec propriam voluntatem ad eligendum. Dicit enim Dominus, cuius vices gerit prelatus : Vos vocatis me : Magister et Domine : et bene dicitis, sum enim. Io. 13.b. Si ergo est Magister, debet ei credere intellectus, non proprio sensui. Si est Dominus, debet ei obedire affectus et non proprie voluntati. Si ita faciat, vere potest dicere. [In manus tuas commendo spiritum meum] Sed quidam volunt per omnia Christo assimilari : qui cum spiritum commendaverunt in manu prelati, statim volunt resumere et sue esse potestatis, quasi ipsi omnipotentes sint ; sicut Christus, qui dicebat Io. 10.d. Potestatem habeo ponendi animam meam : et potestatem habeo iterum sumendi eam. Sed hoc soli Deo convenit sic coniunctim. Prima pars convenit aliis, quia in potestate hominis est abrenunciare proprie voluntati ; Sed non est in potestate eius resumere eam, sicut nec homo mortuus potest resurgere per seipsum. Unde Monachis dicitur, Col. 2.d. Si mortui estis cum Christo, ab elementis mundi huius, quid adhuc tamquam viventes mundo decernitis ? Et postea in tertio capitulo a. addit. Mortui enim estis et vita vestra abscondita est cum Christo in Deo. Sed posset aliquis dicere : Durus est hic sermo : quis potest eum audire. Io. 6.f. Sed emollit et temperat eum verbum, quod sequitur.

^marg.| {b} Redemisti me, Domine, Deus veritatis] quasi dicat vir iustus ; Reddam tibi vicem, sicut potero, quia posuisti animam tuam in manus Patris pro me et corpus tormentis : Sic ego tradam spiritum meum in voluntate prelati : et corpus subiiciam regularibus disciplinis. Psalmus 115. Quid retribuam Domino pro omnibus, que retribuit mihi ? Calicem salutaris accipiam. Sic ergo Christi Passio, debet esse causa et exemplum nostre penitentie. Item est etiam mitigatorium et remedium. Quia sicut dicit Beatus Bernardus . Devotus miles sua non sentit, cum benigni Ducis vulnera intuetur. Hbr. 12.a. Recogitate eum, qui talem sustinuit a peccatoribus adversus semetipsum contradictionem, ut non fatigemini animis vestris deficientes. Et nota, quod in his verbis hortatur nos ad amorem, cum dicit : [Redemisti me] Ad timorem, cum dicit : [Domine Deus veritatis]

^marg.| {2.72vb} Manus Domini
- Ipse filius. Psalmus 143. Emitte manum tuam de alto. Dt. 32.f. Levabo in celum manum meam.
- Potentia, sapientia, bonitas, Psalmus 101. Opera manuum tuarum sunt celi. Item Psalmus 49. In manu tua, Domine, omnes fines terre.
- Ordinatio. Iob. 12.b. In cuius manu est anima omnis viventis. Sap. 3.a. Iustorum anime in manu Dei sunt.
- Fortitudo. Ps. 135. In manu potenti et brachio extento.
- Largitas, Ps. 144. Aperis tu manum tuam et imples omne animal benedictione.
- Consolatio. Ez. 3.d. Manus Domini erat mecum confortans me.
- Donum Prophetie. Ez. 8.a. Cecidit ibi super me manus Domini, id est spiritus prophetie.
- Prescientia. Is. 49.d. In manibus meis descripsi te. Glossa ut semper videam te.
- Misericordia. Psalmus 36. Cum ceciderit Iustus, non collidetur : quia Dominus supponit manum suam.
- Protectio. Is. 51.e. In umbra manus mee protexi te.
- Voluntas. Ps. 30. In manibus tuis sortes mee, etc.
- Comminatio. Is. 9.c. Adhuc manus Domini extenta.
- Vindicta. Iob. 13.c. Manum tuam longe fac a me.
- Operatio. Dt. 32.d. Manus mea fecit hec omnia.

Numérotation du verset Ps. 30,7
VII

^marg.| {d}Sequitur Odisti observantes vanitates] Continuatio. Cum sis Deus veritatis : [odisti observantes vanitates] Contrarium videtur Sap. 11.d. Nihil odisti eorum, que fecisti. Sed solvit hoc Augustinus, dicens : Persequamur in malis propriam iniquitatem : misereamur in eis communem conditionem. Sic Deus diligit in homine id, quod fecit in eo, scilicet naturam ; sed odit id, quod homo male fecit, scilicet iniquitatem : secundum quod dixit Eccl. 12.a. Da bono : et non receperis peccatorem.

^marg.| {e} Observantes vanitates] Nota, quod, ob, quandoque notat contrarietatem, ut Lc. 14.a. Et ipsi observabant eum : Quandoque causam, ut Ecclesiastic. 12.d. Deum time et mandata eius observa : Quandoque diligentiam, ut hic : Et Phil. 3.d. Imitatores mei estote, fratres et observate eos, qui ita ambulant, sicut habetis formam nostram. De his ergo dicit : [Odisti observantes] id est diligenter custodientes et amantes.

^marg.| {f} Vanitates] id est temporales divitias et delicias et honores. Unde Iac. 4.b. Quicumque voluerit amicus esse huius mundi, inimicus Dei constituitur. Mundus autem illa tria continet : Unde apertius dicitur 1Io. 2.c. Nolite diligere mundum, neque ea, que in mundo sunt ; si quis diligit mundum, non est caritas Patris in eo : quoniam omne, quod in mundo est, concupiscentia carnis est et concupiscentia oculorum et superbia vite. Hec autem tria et precipue divitie dicuntur vanitates, quia non implent. Ecclesiastic. 5.b. Avarus non implebitur pecunia. Item, quia cito disparent. 1Io. 2.c. Transit mundus et concupiscentia eius. Ps. 48. Et relinquent alienis divitias suas. Item quia etiam cum habentur, parvum, vel nullum emolumentum prestant. Unde observantes vanitates dicent, cum apparuerit veritas, illud Sap. 5.b. Quid nobis profuit superbia, aut divitiarum iactantia quid contulit nobis ? Transierunt omnia illa tamquam umbra. Rm. 6.d. Quem fructum habuistis tunc in illis, in quibus nunc erubescitis ? Et ideo bene additur hic : [Observantes vanitates supervacue] id est frustra. De divitiis autem proprie dicitur : [Odisti observantes vanitates supervacue] id est preter necessitatem. Ad necessitatem enim bene possunt servari ; sed ultra necessitatem non, maxime tempore caritatis. Unde Lc. 11.f. Quod superest, date eleemosynam. Ibi Glossa Quod superest necessario victui et vestimento, date pauperibus. 1Tim. ultim. b. Habentes alimenta et quibus tegamur, his contenti simus. Gregorius Quod a communi Domino tribuitur, iustum est, ut qui accipiunt, communiter {2.73ra} utantur. Ambrosius Proprium nemo dicat, quod commune est : quia plus quam sufficit sumptum, violenter est obtentum. Vel aliter, Observantes vanitates ; id est subtilitates inutiles : que inutiles sunt, quia ad nihil valent, nisi ad subversionem audientium. 2Tim. 2.b. Noli contendere verbis : ad nihil enim utile est, nisi ad subversionem audientium. Et post addit. Profana autem et vaniloquia devita. Multum enim proficiunt ad impietatem. Eccl. 6.d. Verba sunt plurima, multamque in disputando vanitatem habentia, quid necesse est homini maiora se querere ? etc. 1Tim. 6.a. Si quis aliter docet et non acquiescit ei, que secundum pietatem est doctrine, superbus est, nihil sciens, sed languens circa questiones et pugnas verborum, ex quibus oriuntur invidie, contentiones, blasphemie, suspiciones male, etc. Item Eccles. 3.c. In supervacuis rebus noli scrutari multipliciter. Ibi dicit Gregorius Stultum est, sollicitum esse circa illud, quod sine periculo nescitur. Vel sic : [Odisti observantes vanitates] id est somnia, auguria, sortilegia et huiusmodi. Lv. 19.f. Non augurabimini, nec observabitis somnia. Eccles. 5.b. Ubi multa sunt somnia, plurime sunt vanitates. Dt. 18.b. Non inveniatur in te, qui lustret filium suum, aut filiam ducens per ignem, aut qui ariolos sciscitetur, aut observet somnia, atque auguria, nec sit maleficus, nec incantator, nec phytones consulat, nec divinos et querat a mortuis veritatem. Omnia enim hec abominatur Dominus, infra Ps. 39. Beatus vir, cuius nomen Domini spes eius est et non respexit in vanitates et insanias falsas, etc. supra Ps. 4. Filii viri inclyti usquequo diligitis ignominiose vanitates ? Vel vanitates, id est dignitates seculares. Eccl. 10.b. Omnis potentatus vita brevis. Sequitur.

Numérotation du verset Ps. 30,7*
VIII

^marg.| {a} Ego autem in Domino] etc. quasi dicat illi ita observant vanitates : unde odisti eos. Sed ego nolo similiter observare. Sed, Ego in Domino speravi, non in vanitatibus supradictis : Et ideo.

Numérotation du verset Ps. 30,8

^marg.| {b} Exultabo et letabor] in futuro. Nec mirum, quia spes est certa exspectatio future beatitudinis. Prv. 10.d. Exspectatio Iustorum letitia. Exultare, est cum magna alacritate animi gaudere. Letari est temperata affectione gaudere. Primum quo ad corpus. Secundum quo ad animam. Letabor, inquam, etc. non meritis sufficientibus, sed gratia tua efficiente : Unde dicit.

^marg.| {c} In misericordia tua] Titum. 3.b. Non ex operibus iustitie, que fecimus nos ; sed secundum suam misericordiam salvos nos fecit. Unde versus : « Quicquid habes meriti, preventrix gratia donat. Nil Deus in nobis, preter sua dona coronat ».

Numérotation du verset Ps. 30,8*
IX

^marg.| {d} Quoniam respexisti] etc. quasi dicat vere habui misericordiam : Quoniam respexisti humilitatem meam. Respectus ille est collatio gratie. Sap. 4.c. Gratia et misericordia est in Sanctos eius : et respectus illius in electos illius : Respexisti humilitatem meam, id est me propter humilitatem. Lc. 1.e. Respexit humilitatem ancille sue. Is. ult. a. Ad quem respiciam, nisi ad pauperculum et contritum spiritu, etc. Iac. 4.b. Deus superbis resistit, humilibus autem dat gratiam. Secundo liberat a malo : Unde addit :

^marg.| {e} Salvasti de necessitatibus animam meam] id est de primis motibus, qui dicuntur necessitates, quia inevitabiles sunt : Unde Rm. 7.d. Quod volo bonum, hoc non facio ; sed quod nolo malum, hoc ago. Vel de necessitatibus, id est de perplexitatibus, quas Diabolus ingerit : Iob. 40.b. Nervi testiculorum eius perplexi sunt, id est Leviathan. Et vere salvasti, quia.

Numérotation du verset Ps. 30,9
X

^marg.| {f} Nec conclusisti me in manibus inimici] id est in potestate eius : Manus enim dicitur potestas. Unde Eccl. 10.a. In manu Regis potestas terre. Inimicus autem est triplex, scilicet caro, mundus, Diabolus. Et unusquisque habet duas manus. Manus carnis, sunt luxuria et gula. Gula attrahit ; et luxuria attractos suscipit et ligat. De his duabus manibus, Eccl. 23.a. Averte a me ventris concupiscentias et concubitus concupiscentie ne apprehendat me. Ecclesiast. 7.d. Inveni amariorem morte mulierem : vincula sunt manus eius. Manus mundi sunt cupiditas, que attrahit : et curiositas, que disponit. Manus diaboli, de quo Mt. c. 13.d. Inimicus homo fecit, sunt superbia, que extollit : et inanis gloria, que ostentat. Primus inimicus est intra nos. Mi. 7.b. Ab ea, que dormit {2.73rb} in sinu tuo, custodi claustra oris tui. Secundus est circa nos. Phil. 2.b. Ut sitis sine querela et simplices filii Dei, sine reprehensione in medio prave et perverse nationis, etc. Ez. 2.c. Cum scorpionibus habitas. Tertius inimicus est supra nos. Idc. 16.e. Philistiim super te Samson. Philistiim interpretatur ceciderunt et significat Demones : Lc. 10. Videbam Satanam, quasi fulgur, de celo cadentem. Samson interpretatur Sol eorum et significat prelatos : vel animam rationalem, supra quam est Diabolus, quia non querit, nisi animas. Gn. 14.d. Da mihi animas, cetera tolle tibi. Et ut melius et levius animas habeat, pastorem animarum principaliter invadit. 1Rg. 31.a. Totum pondus prelii versum est in Saul. 3Rg. 22.e. Non pugnabitis contra minorem et maiorem quempiam, nisi contra Regem Israel solum. Contra hos tres inimicos armat nos Apostolus, Titum 2.d. Sobrie et iuste et pie vivamus in hoc seculo. Sobrie contra carnem : Iuste contra mundum : Pie contra Diabolum. Propter istos igitur tres hostes dicit : Nec conclusisti me in manibus inimici, id est in potestate peccati carnis, vel mundi, vel Diaboli. De hac conclusione, Lam. 3.b. Conclusit vias meas lapidibus quadris. Per lapides quadros significantur diversa peccata. Lapis enim quadrus habet sex superficies. Similiter peccatum habet sex. Prima est, consensus rationis : Secunda, operatio : Tertia, consuetudo : Quarta, gloriatio de peccato : Quinta, excusatio : Sexta, desperatio, vel presumptio. Naum 2.c. Facies omnium sicut nigredo olle. Et nota, quod aliud est claudi, aliud concludi. Claudi enim est ad tempus in peccato teneri : concludi est finaliter in eo teneri. Nec solum me a malis liberasti ; sed et bonis operibus me aptasti : Quia ut sequitur.

^marg.| {g} Statuisti in loco spatioso pedes meos] per caritatem. Hec duo petebat Beatus Gregorius dicens. Fortitudinis pondus tolle et irradiante gratia dilectionis Spiritum sanctitatis infunde. Statuisti, id est firmiter stare fecisti. In loco spatioso, id est in latitudine caritatis : Pedes meos, id est affectus, ut currerem sine offendiculo in via mandatorum tuorum. Ps. 118. Viam mandatorum tuorum cucurri, cum dilatasti cor meum. Vel In loco spatioso, id est in celesti patria per contemplationem et desiderium. Ps. 121. Stantes erant pedes nostri in atriis tuis, Hierusalem.

Numérotation du verset Ps. 30,10
XI

^marg.| {h} Miserere mei, Domine] Secunda pars, in qua enumerat, que et quot et quanta mala perturbant. Et cum prius egerit vir iustus de spe sua, hic agit de timore, ostendens se moli inter illas duas molas, spei videlicet et timoris. Unde dicit : Miserere mei, conservando me in bono, quod mihi dedisti. Lam. 3.c. Misericordie Domini est, quod non sumus consumpti. Et necesse est.

^marg.| {i} Quoniam tribulor] per diversas tentationes. Nec est dissonum, quod hic ait : Tribulor, ei, quod immediate supra dixerat : Statuisti in loco spatioso pedes meos ; immo concordat, quia in tribulatione fit dilatatio : Sicut supra dictum est Ps. 4. In tribulatione dilatasti mihi. Dicto igitur in generali : Tribulor, descendit ad speciales tribulationes, enumerans eas. Prima est obnubilatio rationis. Unde dicit.

^marg.| {k} Conturbatus est oculus meus] scilicet oculus rationis. Secunda est perversitas sensualitatis : Unde addit :

^marg.| {m} Anima mea] id est animalitas mea, scilicet sensualitas, supple, turbata est. Tertia tribulatio, sive tertium malum, est lubricitas memorie : Unde addit :

^marg.| {n} Et venter meus] supple, conturbatus est, scilicet venter memorie, in quo cibus et potus sacre Scripture debet recipi et decoqui, ut inde refundatur nutrimentum membris Ecclesie. Et unde hec omnia ei eveniant, ostendit, cum interserit.

^marg.| {l} In ira] scilicet tua, id est ex ira, qua iratus es Ade propter peccatum suum. Ante peccatum enim ratio erat perspicax, sensualitas recta, memoria tenax. Simile habetur Lam. 1.b. Vide, Domine, quoniam tribulor : venter meus conturbatus est : subversum est cor meum in memetipsa : quoniam amaritudine plena sum. Adaptatio plana est. Hic dicitur miserere, ibi : vide, scilicet oculo misericordie, quo respexisti Petrum. Utrobique dicitur, quoniam tribulor et venter. Quod autem hic vocat oculum, ibi vocat cor. Quod autem ibi dicit, amaritudine plena sum, refertur ad sensualitatem. {2.73va}

^marg.| Vel hoc dicit Ecclesia : Miserere mei, etc. Tribulatur enim Ecclesia, quia conturbatur oculus et anima et venter eius. Oculus, sive oculi Ecclesie, sunt Doctores : anima eius sive cor sunt prelati : venter sunt subditi et minores ; Doctores enim eam debent illuminare : prelati vivificare ; subditi autem molliores et teneriores sunt : et ideo bene per ventrem significantur. Sed tam isti, quam illi conturbati sunt : quia a vera pace recedunt, scilicet a Deo : et mundi cupiditati se exponunt, ubi turbatio et pressura. Io. 16.g. Hec locutus sum, ut in me pacem habeatis, in mundo pressuras habebitis. Unde dicit Gregorius Israel accepit Sabbatum in munere ; Egyptus percutitur muscarum multitudine. Et quod omnes ita faciant, dicitur Ier. 6.c. A minore quippe usque ad maiorem, omnes avaritie student et a Propheta usque ad sacerdotem, cuncti faciunt dolum. Et hoc in ira : quia ex hoc irascitur Dominus et provocatur ad iram. Unde Os. 12.d. Ad iracundiam me provocavit Ephraim in amaritudinibus suis. Ephraim enim bene significat cupidos, qui fructum temporalium querunt. Amaritudines vocantur divitie, quia in eis sunt tres amaritudines ; labor in acquirendo, timor in possidendo, dolor in amittendo.

^marg.| Oculus
¶¶Bonus
- Materialis. Apc. 1.b. Videbit eum omnis oculus.
- Deus. Za. 9.a. Dominus est oculus hominis et omnium tribuum Israel provisor.
- prelatus. Ier. 14.a. Defecerunt oculi eorum, quia non erat herba.
- Auxiliator. Iob. 29.c. Oculus fui ceco.
- Amicus carnalis. Mt. 18.b. Si oculus tuus scandalizat te, etc.
- Predicator. Apc. 1.d. Oculi eius, tamquam flamma ignis.
- Intellectus. Ct. 7.b. Averte oculos tuos, quia ipsi me avolare fecerunt.
- Fides. Ps. 118. Revela oculos meos et considerabo, etc.
- Donum Spiritus S. Za. 3.d. Super lapidem unum septem oculi.
- Conscientia. Mt. 7.a. Quid vides festucam in oculo fratris tui ?
- Intentio. Lc. 11.e. Si oculus tuus fuerit simplex.
- Contemplatio. Ct. 4.c. Vulnerasti me in uno oculorum tuorum.
- Malus
- Concupiscentia. Gn. 3.b. Aperti sunt oculi eorum.
- Superbia. Prv. 6.c. Sex sunt, que odit Dominus : Oculos sublimes, etc.
- Invidia. Eccl. 14.b. Nequam est oculus invidi.
- Avaritia. Eccles. 14.b. Insatiabilis est oculus cupidi.
- Luxuria. Eccl. 26.b. Fornicatio mulieris est in extollentia oculorum.
- Curiositas. Za. 5.c. Hic est oculus omnium in universa terra.
- Negligentia. Is. 42.d. Qui apertos habes oculos, nonne videbis ?
- Quarta tribulatio, est continuus dolor Sanctorum : Unde subdit vir iustus.

Numérotation du verset Ps. 30,11
XII

^marg.| {a} Quoniam defecit] etc. Repete : Miserere mei, etc. tormentorum, persecutionum.

^marg.| {b} Vita mea] presentis temporis, quasi dicat in tota vita mea usque ad defectum mortis non habeo nisi dolorem. Iuxta sententiam illam Gn. 2.c. In laboribus comedes ex ea cunctis diebus vite tue. Ps. 114. Tribulationem et dolorem inveni ; scilicet quando natus sum. Eccl. 1.c. Vidi cuncta, que sunt sub Sole : et ecce universa vanitas et afflictio spiritus. Quinta est gemitus pro peccatis et miseria aliorum : Unde dicit.

^marg.| {c} Et anni mei] scilicet tempora vite mee presentis, supple, defecerunt.

^marg.| {d} In gemitibus] id est consumuntur in fletu et gemitu pro peccatis et miseria proximorum. Ier. 9.a. Quis dabit capiti meo aquam et oculis meis fontem lacrimarum ; et plorabo die, ac nocte interfectos filie populi mei : Iob. 3.d. Antequam comedam, suspiro : et tamquam inundantes aque sic rugitus meus. Sexta est, quia {2.73vb} refrigescet caritas multorum. Unde dicit.

Numérotation du verset Ps. 30,11*
XIII

^marg.| {e} Infirmata est in paupertate virtus mea] scilicet per compassionem. 2Cor. 11.g. Quis infirmatur et ego non infirmor, etc. Et bene vocat refrigerationem caritatis paupertatem : quia caritas est divitie, quibus emitur celestis gloria, quia secundum quantitatem caritatis, attenditur quantitas meriti. De hac refrigeratione caritatis et paupertatis, Apc. 3.c. Quia nec calidus es, nec frigidus, incipiam te evomere ex ore meo : quia dives sum et locupletatus et nullius egeo : et nescis, quia tu es miser et miserabilis et pauper et cecus et nudus.

^marg.| {f} Et ossa mea] scilicet interiora mea.

^marg.| {g} Conturbata sunt] zelo. Vel sic : Infirmata est virtus mea, scilicet naturalium in paupertate, scilicet in exilio Ade, qui spoliatus gratuitis et vulneratus in naturalibus, eiectus est de Paradiso in terram, ubi exulat tota posteritas eius. Et ossa mea, id est virtutes, conturbata sunt, a tentatione inimici. De his duobus supra in Ps. 6. Miserere mei, Domine, quoniam infirmus sum : sana me, Domine, quoniam conturbata sunt omnia ossa mea. Vel dicit hoc Ecclesia : Infirmata est virtus mea in paupertate, defectu, videlicet, spiritualium divitiarum, que sunt virtutes et opera. Et causam subiungit, quia conturbata sunt ossa mea, id est prelati, qui conturbati sunt, ut predictum est, turbine cupiditatis et curiositatis. Unde Iob. 30.d. Ossa mea aruerunt pre caumate, id est pre incendio cupiditatis. Simile Lam. 1.b. Egressus est a filia Sion omnis decor eius : facti sunt Principes eius, velut arietes non invenientes pascua : et abierunt absque fortitudine ante faciem subsequentis. Vel aliter : Et est hic Prophetia de persecutione Ecclesie tempore Antichristi futura. Infirmata est virtus mea, id est infirmabitur. In paupertate, id est depauperatione, quia tunc depauperabitur Ecclesia, quando multa membra eius recedent ab ea, ut dicitur Mt. 24.b. Multi Pseudoprophete surgent et seducent multos : et quoniam abundabit iniquitas, refrigescet caritas multorum. Et ossa mea, id est fortes et Electi : Conturbata sunt, id est conturbabuntur. Unde sequitur in eodem capitulo. Erit tribulatio magna, qualis non fuit ab initio mundi, ita ut in errorem inducantur, si fieri potest, etiam Electi.

Numérotation du verset Ps. 30,12
XIV

^marg.| {h} Super omnes inimicos meos] Supra enumeravit Propheta sex tribulationes viri iusti, vel Ecclesie : Quarum prima fuit turbatio rationis, ibi : Turbatus est oculus meus. Secunda, perversitas voluntatis, ibi : Anima mea. Tertia, lubricitas memorie, ibi : Et venter meus. Quarta, dolor continuus, ibi : Quoniam defecit in dolore. Quinta gemitus pro peccatis et miseriis, ibi : Et anni mei in gemitibus. Sexta timor, ne refrigescat, vel deficiat caritas multorum, ibi : Infirmata est in paupertate. Hic autem addit septimam, que est opprobrium illatum a domesticis : Unde dicit.

^marg.| {i} Factus sum opprobrium vicinis meis] id est domesticis. Non parum, sed.

^marg.| {k} Valde] Et quam valde determinat, cum dicit : [Super omnes inimicos meos] Quod duobus modis legi potest, ut sit sensus : [Super omnes] etc. id est plus quam omnes, quasi dicat, plus exprobrant mihi, quam omnibus inimicis meis : Sicut amici Iob magis dicebant ei opprobria, quam Diabolo, qui eum ita afflixerat. Vel sic, ut sit sensus : [Super omnes] etc. id est plus quam omnibus : Quasi dicat, Maiora opprobria dicunt mihi noti mei. Ps. 40. Qui edebat panes meos, magnificavit super me supplantationem, id est magis supplantavit me, quam aperti hostes. Unde Hieronymus Nulla pestis efficacior ad nocendum, quam familiaris inimicus. In hoc etiam sensu potest similiter dicere caput Ecclesie Christus, vel corpus, scilicet fidelis populus : [Super omnes inimicos meos] etc. Inimicos enim habuit et habet Christus, vel Ecclesia diversos, scilicet tria genera inimicorum. Primi fuerunt Gentiles, qui persecuti sunt Christum et Ecclesiam in principio et Martyres occiderunt. Secundi sunt heretici, qui postmodum surrexerunt. Primi hostes devicti fuerunt in patientia Martyrum. Secundi in sapientia Sanctorum. Tertii sunt falsi fratres, scilicet prelati et clerici, de quibus in Ps. 37. Amici mei et proximi mei adversum me appropinquaverunt. Super {2.74ra} omnes ergo inimicos suos, factus est Christus, vel Ecclesia opprobrium vicinis suis, id est domesticis, clericis videlicet et prelatis et etiam religiosis, quia isti magis efficaciter inhonorant Deum. Unde Is. 38.d. dicit Christus, vel Ecclesia : Ecce, scilicet in presenti et evidenti, in pace amaritudo mea amarissima. Quod Beatus Bernardus sic exponit. Amara prius in nece Martyrum, amarior in conflictu hereticorum, amarissima in moribus domesticorum. Non fugere, nec fugare eos potest, quia sicut dicitur Threnorum 1.b. Facti sunt hostes eius, id est Ecclesie, in capite. Caput Ecclesie prelati. Et addit ibi : Inimici eius locupletati sunt, scilicet bonis Ecclesie. Hoc dicit quantum ad eos, qui non sunt prelati, sed tamen ditati patrimonio Crucifixi : Unde conqueritur Dominus Is. 1.a. Filios enutrivi et exaltavi, ipsi autem spreverunt me. Enutrit enim Dominus clericos, quia comedunt bona eius : exaltat prelatos ; sed ipsi tam minores quam prelati spernunt eum. Et sic sub eodem sensu dicit Christus et Ecclesia et quilibet Iustus : [Super omnes inimicos meos factus sum opprobrium vicinis meis valde] Octava tribulatio vel angustia iusti est damnum minorum, quod videt sequi ad exemplum maiorum.

^marg.| {l} Unde subiungit : Et timor notis meis] quasi dicat, non solum mihi opprobrium dicunt, vel faciunt ; sed alios, qui credituri erant, scandalizant : ita quod timent accedere ad Ecclesie Sacramenta. Hoc est, quod dicit : [Et timor notis meis] id est per malum exemplum domesticorum timent illi, qui aliquam notitiam per famam habuerant de me, dicit Christus, vel iustus, vel Ecclesia. Unde Rm. 2.d. Qui in lege gloriaris, per prevaricationem legis Deum inhonoras. Nomen enim Dei per vos blasphematur inter Gentes, sicut scriptum est, scilicet Is. 52.b. ubi dicit Dominus : Populus meus ablatus est : Dominatores eius inique agunt : et iugiter tota die nomen meum blasphematur. Unde et hic manifestius hoc declarat, cum subiungit.

Numérotation du verset Ps. 30,12
XV

^marg.| {a} Qui videbant me foras, fugerent a me] id est qui iam credere incipiebant, recesserunt a fide propter malum exemplum domesticorum meorum.

^marg.| {b} Et ideo Oblivioni datus sum tamquam mortuus a corde] quia iam de me non curant, nec de fide mea. Et quia hoc damnum faciunt clerici et prelati Domino, maledicit eis. Lc. 11.g. Ve vobis Legisperitis, qui tulistis clavem scientie : ipsi non introistis et eos, qui introibant, prohibuistis. Vel hoc etiam magis proprie dicit Dominus de clericis.

^marg.| {a} Qui videbant me] etc. clerici enim vident Dominum tota die in sacra Scriptura ; sed tamen foras fugiunt ab eo, id est ad exteriora temporalia fugiunt, ab eo, qui non exterius, sed intus habitat, quia in pace factus est locus eius. De hac fuga ad exteriora, Lam. 4.a. Qui nutriebantur in croceis, id est in sacra Scriptura, amplexati sunt stercora, scilicet temporalia, que a Deo longe faciunt hominem. Unde dicit Augustinus Que non poteram habere sine te, longe me tenebant a te. Econtrario faciebat Apostolus, qui dicit Phil. 3.b. Omnia detrimentum feci et arbitror ut stercora, ut Christum lucrifaciam. Et non tantum fugiunt Dominum ; sed etiam obliviscuntur : Unde subiungit.

Numérotation du verset Ps. 30,13

^marg.| {b} Oblivioni datus sum, tamquam mortuus a corde] Eccles. 9.b. Mortui non habent ultra mercedem, quia oblivioni tradita est memoria eorum. Is. 57.a. Iustus perit : et non est, qui cogitet in corde suo. De his duobus Dt. 32.c. Deum, qui te genuit, dereliquisti : et oblitus es Domini Creatoris tui. Et mirum videtur, quod dicit quod oblivioni datus est ab eis, qui vident eum. Quod enim videmus, oblivisci non solemus. Sed hoc signanter dicit, quia videntes non vident : Videntes enim oculo intellectus, non vident oculo affectus. Unde super eos cecidit Dei iudicium, de quo dicit Io. 9.g. In iudicium ego veni in mundum ; ut qui non vident videant ; et videntes ceci fiant, id est simplices, qui non habent oculum intellectus illuminatum scientia, videant oculo affectus et amoris ; et magni litterati, qui vident oculo intellectus, non videant oculo affectus : unde magis peccant, quia eum, quem vident, non diligunt. Unde notabile est, quod sequitur ibi : Io. 9.g. Audierunt, inquit, ex Phariseis, qui cum ipso erant et dixerunt ei : Numquid et nos ceci sumus ? Et dixit eis Iesus. Si ceci essetis, non haberetis peccatum ; nunc {2.74rb} vero quia dicitis ; vidimus : peccatum vestrum manet. Simplices enim et idiote ad penitentiam convertuntur ; sed multi litterati, qui de scientia sua presumunt, peccata sua excusare nituntur et penitere nolunt. Et ideo manet peccatum eorum et descendunt in infernum viventes, id est videntes et scientes. Et ideo dicit, [Oblivioni datus sum, tamquam mortuus a corde] Non enim dicit, ab oculo, vel a lingua, quia ipsi et intelligunt et legunt et predicant ; sed dicit, [a corde] quia non diligunt eum. Is. 29.d. Appropinquat populus iste ore suo et labiis suis glorificavit me ; cor autem eius longe est a me. Et nota, quod de multis potest dici.

^marg.| {a} Qui videbant me] Apostoli enim viderunt Dominum in corporali specie. Item fide vident eum omnes Christiani, intellectu Theologi, contemplatione religiosi, speculatione prelati. Speculatores enim sunt domus Domini, que est Ecclesia : et speculari debent, quando veniat Dominus. Iuxta illud Ezechielis 3.d. Speculatorem dedi te domui Israel et audies de ore meo verbum, etc. Et Hab. 2.a. Super custodiam meam stabo et contemplabor, ut videam, quid dicatur mihi et quid respondeam ad arguentem me. Sed omnes isti foras fugiunt a Domino. Apostoli enim fugerunt in Passione. Io. 16.g. Venit hora, ut dispergamini unusquisque in propria et me solum relinquatis. Item omnes Christiani fugiunt ad temporalia, secundum illud Phil. 2.c. Omnes, que sua sunt, querunt. Theologi fugiunt ad Dignitates. Ier. 17.b. Recedentes a te, in terra scribentur. Quia nolunt scribi in celo cum pauperibus ; sed in terra cum divitibus et sublimibus seculi. Ps. 48. Vocaverunt nomina sua in terris suis. Religiosi ad temporales negotiationes. Is. 22.f. Mittet te in terram latam et spatiosam et ibi morieris. Lam. 4.a. Qui vescebantur voluptuose, interierunt in viis. prelati vero fugiunt ad curas seculares : Unde sequitur Threnorum 4. post id, quod modo dictum est. Qui nutriebantur in croceis, amplexati sunt stercora. Sed que est causa istius fuge ? Modicitas fidei : quia dicit Hieronymus, qui veram fidem habet de Deo, non cupit in his miseriis fieri dives. Et hec fidei parvitas notatur in hoc, quod preterito imperfecto dicit : [Qui videbant me] Temporis enim imperfectio, visionis, que per fidem est, imperfectionem designat. Nona tribulatio viri iusti est, quod multi resiliunt ab Ecclesia per peccatum ; et pauci retinentur in ea merito, licet multi remaneant numero. De quo subiungit.

Numérotation du verset Ps. 30,13*
XVI

^marg.| {c} Factus sum] dicit Christus, vel Ecclesia, [tamquam vas perditum] id est perforatum, quasi dicat, nullus se vult in me proiicere ; sed etiam qui de corpore meo erant, effluunt, sicut in vase perforato nullus vult aliquid reponere et liquor effluit ab eo. Unde conqueritur Dominus Ieremie 2.f. Numquid solitudo factus sum Israeli, aut terra serotina ? Quare ergo dixit, populus meus, recessimus, non veniemus ultra ad te ? Et vere reputatus sum, ut [vas perditum]

Numérotation du verset Ps. 30,14

^marg.| {d} Quoniam audivi] quoniam hoc est signum, scilicet quia audivi.

^marg.| {e} Vituperationem multorum commorantium in circuitu] In circuitu enim commorantur Gentiles, Iudei et heretici. Nec ad centrum Christum, qui est in medio Ecclesie, accedunt. Et significantur hi per Sodomitas, qui circuibant domum Loth. Gn. 19.b.^d Istorum etiam audit Dominus vituperationem, qua vituperant fidem et mores Christianorum. Et propter mores pravos Christianorum derogant fidei ; et principaliter propter mores clericorum, sacerdotum et aliorum prelatorum. Unde dicit Hieronymus. Nihil tantum nocet Ecclesie Dei, quam quod vere dicitur : Peiores sunt clerici quam laici. Unde dicunt heretici, sacramenta non valere, que per malos sacerdotes tractantur et talia multa. Et quia sic vituperant, multi a fide Christiana retrahuntur, immo quod peius est recedunt, qui aliquando prius crediderunt : et qui spiritu ceperant, postmodum carne consumuntur, sicut dicit Apostolus Gal. 3.a. O insensati Galate, quis vos fascinavit veritati non obedire, etc. Et post addit. Sic stulti estis, ut cum spiritu ceperitis ; nunc carne consumamini.

^d Cf. Gn. 19, 4.

^marg.| Item in circuitu temporalium commorantur mali Christiani. Is. 19.c. Dominus {2.74va} miscuit spiritum virginis in medio Egypti. Et 1Rg. 25.e. Anima inimicorum David rotabitur, quasi in impetu et circulo funde. Et dicit [commorantium] non transeuntium : Boni enim transeunt per circuitum istum, qui de temporalibus tantum necessaria sumunt et ea contemnunt. Sed mali etiam licet quandoque sint pauperes rebus, commorantur ibi corde, ore, opere : quia quantum ad cor, statuerunt oculos suos declinare in terram, per ardorem desiderii. Item quantum ad os. De terra mussitat eloquium eorum, ut dicitur Is. 29.b. Quantum ad opus, quia omnia faciunt, ut ditentur. Horum autem audit Dominus vituperationem, qua scilicet vituperant ipsum. Quando succedit eis prospere in temporalibus, benedicunt : Unde Ps. 48 : « Confitebitur tibi, cum benefeceris ei », quasi dicat : Et cum non bene, blasphemant. Unde Is. 8.d. Cum esurierit, irascetur et maledicet Regi suo, scilicet Deo. Et Sir. 33.a. Precordia fatui, quasi rota curri : et sicut axis versatilis cogitatus illius. Quia ad modum curri et axis nisi ungatur beneficio temporalium, stridet blasphemando. Item contra divites precipue potest exponi iste versus : ut dicat ei Dominus [Factus sum tamquam vas perditum] ^e sicut prius, quia divites nihil in me volunt ponere, dando pauperibus. Tunc enim Domino bona nostra commendamus, cum ea pauperibus erogamus. Unde Hieronymus Manus pauperis gazophylacium Christi. Unde Prv. 19.c. Feneratur Domino, qui miseretur pauperi. Et Tob. 4.b. Si multum tibi fuerit, abundanter tribue, si exiguum tibi fuerit, etiam illud exiguum libenter impertiri stude : Premium enim bonum thesaurizas in die necessitatis. Sed Dominus a divitibus reputatur, tamquam vas perditum, sive pertusum : quia nihil ei volunt commendare, vel fenerari. Unde conqueritur per Ier. 15.c. Non feneravi, nec feneravit mihi quisquam horum, qui, ut dictum est, commorantur in circuitu temporalium. [Audit Dominus vituperationem] passive, qua scilicet vituperantur a pauperibus et maledicuntur : quia bonum eorum recludunt et detinent. Eccl. 35.c. Nonne lacrime vidue ad maxillam descendunt et exclamatio eius super deducentem eas ? A maxilla enim ascendunt usque ad celum : et Dominus exauditor non delectabitur in illis. Et per hoc probat Dominus, quod factus est quasi vas perditum, quia scilicet audit vituperari a pauperibus.

^e Ps. 30, 13.

^marg.| Vel potest sic legi et non mutatur sensus : [Quoniam audivi vituperationem] active, [multorum] pauperum [commorantium in circuitu] id est circumeuntium domos divitum et querentium eleemosynas : qui quoniam ab omnibus repelluntur, clamant ad Dominum in angustia sua et maledicunt divites. Et Dominus audit hunc clamorem, sed non statim iudicat : Exspectat enim usque ad diem vindicte, in qua dicet eis illud Mt. 26.d. Discedite a me, maledicti in ignem eternum, qui paratus est Diabolo et Angelis eius. Esurivi et non dedistis mihi manducare, etc. Et respondebunt : Domine, quando te vidimus esurientem, aut hospitem, aut nudum, aut infirmum, vel in carcere ; et non ministravimus tibi ? Tunc respondebit illis, dicens : Amen dico vobis, quamdiu non fecistis uni de minoribus his : nec mihi fecistis. Unde Iac. 5.a. Thesaurizatis vobis iram in novissimis diebus : Ecce merces operariorum, qui messuerunt regiones vestras, que fraudata est a vobis, clamat : et clamor eorum in aures Domini Sabaoth introivit. Et postea concludit consolando pauperes : Patientes ergo estote, fratres, usque ad adventum Domini. Decima tribulatio, quod multi conveniunt et quasi coniurant contra Christum et Ecclesiam et quemlibet Iustum, de qua subiungit.

Numérotation du verset Ps. 30,14*
XVII

^marg.| {a} In eo dum convenirent] Et loquitur Iustus in persona sua, vel Christus. Et dicit Iustus : vere tribulor in supra dictis et etiam [in eo dum convenirent] id est in eo, quo conveniunt.

^marg.| {b} Simul] mali et Demones [adversum me] et ad quid ?

^marg.| {c} Accipere animam meam consiliati sunt] id est facere, ut consentiat eis anima mea. Et notatur hic duplex malorum hominum convenientia, cum dicit [convenirent] et addit [simul] Est enim convenientia prima in malitia interiori. Secunda in malitia exteriori, scilicet in expugnatione Iustorum. De hac convenientia malorum, habetur Sap. 2.c. Circumveniamus Iustum, quoniam inutilis est nobis, etc.

^marg.| Vel loquitur Christus et continuatur ei, quod supra dictum est : [Quoniam audivi vituperationem {2.74vb} multorum] etc. scilicet Gentilium, Iudeorum, hereticorum et pravorum Christianorum, ut supra expositum est. Et posset aliquis querere : Domine, quomodo audisti ? Ecce quomodo.

Numérotation du verset Ps. 30,XVII
aliter

^marg.| {a} In eo dum convenirent simul adversum me] quasi dicat licet nullus alius mihi diceret ; tamen ipsa malitia cordis et operis clamat ad me, quem nihil latet. Unde Sap. 1.c. dicit. In cogitationibus impii interrogatio erit ; sermonum autem illius auditio ad Deum veniet ; quoniam auris zeli audit omnia ; et tumultus murmurationum non abscondetur. Et hec quatuor genera simul conveniunt, quia omnes Christum persequuntur, licet diversimode. Et sic convenientes.

^marg.| {c} Accipere animam meam consiliati sunt] diversimode. Gentiles enim consiliati sunt accipere animam eius : quia eos, qui confitebantur ipsum assumpsisse animam, affligebant, negantes ipsum Deum hominem fuisse : Stultum enim reputabant dicere, quod Deus esset homo. Iudei autem consiliati sunt accipere animam eius, id est tradere eum morti. Unde Io. 11.f. Collegerunt Pontifices et Pharisei concilium adversus Iesum. Et fuit definitum in illo concilio a Pontifice Caipha. Expedit, ut unus homo moriatur pro populo, etc. Heretici vero consiliati sunt accipere animam Christi, id est evacuare fructum Passionis. Dedit enim animam, ut nos salvaret : et ipsi volunt nos ad errorem trahere. Ps. 36. Retribuebant mihi mala pro bonis, sterilitatem anime mee. Divites vero et avari consiliati sunt accipere animam eius, id est ipsum occidere in pauperibus : Qui esurit et reficitur in pauperibus et similiter occiditur. Augustinus Pasce fame morientem ; si non paveris, occidisti. Item quilibet peccatores, quando consiliantur in peccato manere, vel iterare, consiliantur accipere animam Christi : quia quantum in eis est, ipsum crucifigunt, qui causam crucifixionis eius, scilicet peccatum, reiterant. Hbr. 6.a. Rursus crucifigentes sibimetipsis filium Dei et ostentui habentes.

Numérotation du verset Ps. 30,15
XVIII

^marg.| {d} Ego autem] Supra ostensis tribulationibus et periculis, quibus tribulatur vir iustus, petit hic liberari ab eis. Et primo allegat meritum spei. Unde dicit : [Ego autem] Quia si illi ita persequuntur [Ego autem in te speravi, Domine] Secundo allegat meritum humilitatis : Que duplex est. Prima in attribuendo Deo, quod ipse est. Unde dicit.

^marg.| {e} Dixi, Deus meus es tu] qui scilicet me de nihilo fecisti. Ps. 99. Scitote, quoniam Dominus ipse est Deus : ipse fecit nos et non ipsi nos. Secundo humilitas est in attribuendo Deo quecumque habet. Unde subiungit.

Numérotation du verset Ps. 30,16

^marg.| {f} In manibus tuis] id est in potestate et in voluntate tua sunt.

^marg.| {g} Sortes mee] id est partes hereditatis mee : De qua in Ps. 15. Funes ceciderunt mihi in preclaris : etenim hereditas mea preclara est mihi. Sunt autem tres sortes viri iusti in manu Dei, scilicet sors predestinationis, sors gratie, sors glorie. De prima, Eph. 1.b. In quo, scilicet Christo et nos sorte vocati sumus, predestinati. De secunda, Col. 1.b. Gratias agentes Deo Patri, qui dignos nos fecit in partem sortis Sanctorum. De tertia, Dn. 12.d. Stabis in sorte tua in fine dierum. Premissa allegatione, petit liberari ab inimicis : Sed quia sunt quidam invisibiles, quidam visibiles. Primo petit liberari ab invisibilibus hostibus dicens :

Numérotation du verset Ps. 30,16*
XIX

^marg.| {h} Eripe me de manu inimicorum meorum] id est libera me de potestate Demonum. Ps. 17. Eripe me de inimicis meis fortissimis. Secundo petit liberari a visibilibus hostibus : Unde addit :

^marg.| {i} Et a persequentibus me] scilicet falsis fratribus, hereticis, Iudeis et Paganis. Ps. 118. Multi, qui persequuntur me et tribulant me. Postea petit illud, sive illa, per que liberatur : Et ostendit, que sunt illa, dicens.

Numérotation du verset Ps. 30,17
XX

^marg.| {k} Illustra faciem tuam] id est infundendo gratiam, imprime anime mee similitudinem tuam. De qua in Ps. 4. Signatum est super nos lumen vultus tui, Domine. Vel Illustra, id est ostende : quia cognitio Dei maxime liberat. Unde Is. 5.d. Propterea ductus est populus meus captivus, quia non habuit scientiam. Vel Illustra faciem tuam super servum tuum, id est fac servum tuum similem faciei tue. 1. Io. 3.a. Nondum apparet, quid erimus ; scimus autem quoniam cum apparuerit, similes ei erimus, etc. Post petit remunerationem vite eterne. Unde dicit.

^marg.| {a} {2.75ra} Salvum me fac] Non dicit, divitem, vel scientem me fac ; sed [salvum me fac] tu, qui es Salvator. Phil. 3.d. Salvatorem exspectamus Dominum nostrum Iesum Christum. Et hoc non meis meritis ; Sed.

^marg.| {b} In misericordia tua, Domine] Titum 3.b. Non ex operibus iustitie, que fecimus nos ; sed secundum suam misericordiam salvos nos fecit. Post petit liberari a pena eterna, dicens :

^marg.| {c} Non confundar] confusione eterna. De qua Ier. 20.c. Confundentur vehementer : quoniam non intellexerunt opprobrium sempiternum.

^marg.| {d} Quoniam invocavi te] tamquam Ducem et tutorem. Bona ratio est. Unde Ioel. 2.g. Omnis quicumque invocaverit nomen Domini, salvus erit, supple, qui invocaverit fideliter. Et est invocare, intus Deum vocare, scilicet corde, ore, opere. Et ideo dicit [Quoniam invocavi] id est intus vocavi.

^marg.| {e} Te] non aurum, non argentum, sicut avari et mali, qui orant Deum, ut det eis divitias. Hi non invocant Deum, sed divitias, vel pecuniam : Unde dicit Glossa Si invocas Deum, ut det tibi lucrum : lucrum invocas, non Deum.

Numérotation du verset Ps. 30,18
XXI

^marg.| {f} Erubescant impii] Supra petiit Propheta in persona Iusti remunerationem vite eterne et liberari a penis ; hic autem damnationem inimicorum predicit : vel petit, non libidine vindicte ; sed zelo iustitie. Eorum autem damnationem comprehendit in tribus, videlicet, in confusione, retrusione in infernum et in impositione silentii. Dicit ergo [Erubescant impii] illa confusione, qua supra petii non confundi, dicens [Non confundar, quoniam invocavi te] Ps. 52. Confusi sunt, quoniam Deus sprevit eos. Ps. 6. Erubescant valde velociter. Et Ps. 49. Statuam contra faciem tuam. Naum ultim. b. Revelabo pudenda tua in facie tua et ostendam Gentibus nuditatem tuam. Sequitur de retrusione in infernum.

^marg.| {g} Et deducantur] id est de hac vita ducantur, vel deorsum ducantur.

^marg.| {h} In infernum] Ps. 62. Introibunt in inferiora terre, id est in infernum, tradentur in manus gladii, id est in subiectione pene acerbe, partes vulpium erunt, id est Demonum. Vel sic [Deducantur] id est de pena in penam ducantur. Iob. 24.c. Ad nimium calorem transiet ab aquis nivium et usque ad inferos peccatum illius. Sequitur de impositione silentii.

Numérotation du verset Ps. 30,19

^marg.| {i} Muta fiant labia dolosa] secundum illud Mt. 22.b. At ille obmutuit. 1Rg. 2.b. Impii in tenebris conticescent. Propter hoc ergo dicit : [Muta fiant] Contra Apc. 16.d. Blasphemaverunt homines Deum propter plagam grandinis : quoniam magna facta est vehementer. Hoc exponitur de damnatis in inferno. Ergo labia non erunt muta. Ad idem Is. 65.c. Ecce servi mei laudabunt pre exultatione cordis : et vos clamabitis pre dolore cordis : et pre contritione spiritus ululabitis. Ergo non erunt muti. Solutio. Labia eorum erunt muta a verbo exultationis et iactantie et increpationis ; sed non a verbo blasphemie et indignationis contra seipsos. Et interserit hic quintuplex meritum malorum, quare meruerunt hec mala habere. Primum est meritum impietatis : Unde dicit [Erubescant impii] etc. Secundum est meritum dolositatis : Unde dicit [Muta fiant labia dolosa] Tertium est meritum detractionis, de quo dicit : [Que loquuntur adversus Iustum iniquitatem] Quartum est superbie. Quintum abusionis : Unde dicit : [In superbia et in abusione] etc. Bene ergo dicit : [Muta fiant labia dolosa] etc. De quibus Ier. 9.c. Sagitta vulnerans lingua eorum, dolum locuta est.

Numérotation du verset Ps. 30,19*
XXII

^marg.| {k} Que loquuntur adversus Iustum iniquitatem] etc. id est adversus Christum et sanctos viros. Et dicitur Christus singulariter Iustus : Unde Is. 57.a. Iustus perit et non est, qui recogitet in corde suo. Et bene dicit : [Iniquitatem] quia iniquum est detrahere Sanctis. Equum enim est, ut commendentur ad gloriam Dei. Eccles. 44.a. Laudemus viros gloriosos, etc. Hoc autem fit.

^marg.| {l} In superbia] cordis.

^prol.| {2.75rb}

^marg.| {m} Et abusione] oris. Ut enim se preferant aliis, detrahunt eis. Detrahendo autem abutuntur ore, quod dedit eis Dominus ad hunc usum, ut bonum laudetur et precipue Deus. Eccl. ultim. d. Dominus dedit mihi linguam mercedem meam, id est ut per eam mererer et in ipsa laudabo Dominum. Qui ergo detrahendo demeretur, abutitur ea.

^marg.| {f} Erubescant impii] etc. Proprie potest exponi versus iste contra eos, qui de misericordia Dei nimis presumentes et nolunt dimittere peccata et pre confusione dimittunt confiteri, sic [Erubescant impii] quia sibi ipsis non miserentur. Eccl. 14.a. Qui sibi nequam est, cui alii bonus erit ? Eccl. 30.d. Miserere anime tue placens Deo. Prv. 11.c. Benefacit anime sue vir misericors. Isti ergo, qui erubescunt confiteri et sustinere modicam confusionem coram sacerdote, que adducit gloriam. Eccl. 4.c. Erubescant in eternum, ut dictum est, confusione adducente ignominiam. Ps. 82. Erubescant et conturbentur in seculum seculi : et confundantur et pereant. Et bene notatur hic ordo damnationis contra ordinem salvationis, que est per penitentiam : ubi homo considerans peccatum suum in semetipso erubescit et postea conturbatur in contritione, deinde confunditur in confessione, postmodum sanatur et roboratur in satisfactione. Et hec omnia quasi momentanea sunt. Unde qui nolunt hec facere, erubescant et conturbentur in seculum seculi, id est in eternum, conscientia accusante pariter et remordente : et confundantur in aspectu omnium, quia tunc videbunt nuditatem eorum : et pereant in pena eterna. Hoc est [Deducantur in infernum]

^marg.| {i} Muta fiant labia dolosa] que hic muta sunt a confessione peccatorum.

^marg.| {k} Que loquuntur adversus Iustum iniquitatem] id est dicunt Deum, qui iustus est et iniquum et iniustum esse : dicentes eum ita esse misericordem, quod non damnabit peccatores. Unde dicit Dominus in Ps. 49. Existimasti inique, quod ero tui similis : arguam te et statuam contra faciem tuam : hoc autem faciunt.

^marg.| {l} In superbia et abusione] Magna est enim superbia, quod creatura, que Creatorem offendit, veniam postulare et ei satisfacere contemnit. Et abutitur etiam tempore, quod ei conceditur ad penitendum : et Dei misericordia, qua ipsum exspectat ad penitentiam. Unde Iob. 24.d. Dedit ei Deus locum penitentie ; et ipse abutitur eo in superbiam, scilicet quia non penitet ; sed adhuc peccata peccatis accumulare non cessat.

^marg.| Abusio
¶ Corporalis
- Sodomia : Threnorum ultimon capitulo^f « Adolescentibus impudice abusi sunt ».
- Prevaricatio coniugii. Gn. 19.b. Adducam eas ad vos et abutimini eis.
- Inordinatio mense, sicut est appositio carnium crudarum. Mc. 6.d. Attulit caput Ioannis in disco.
¶ Legis Dei, cum preponitur auctoritas Philosophi auctoritati Pauli. 2Mcc.4.c. Patrios quidem honores nihil habentes, Grecas glorias optimas arbitrabantur.
¶ Temporis. Iob. 24.d. Dedit ei locum penitentie et ipse abutitur eo in superbia.
¶ Dignitatis. Bar. 5.c. Hostias vendunt sacerdotes et abutuntur.
¶ Spiritualis
¶ Potestatis. 1Cor. 9.c. Ut non abutar potestate mea in Evangelio.
¶ Beneficii, seu privilegii. Est. 16.a. Multi bonitate Principum et honore, qui in eos collatus est, abusi sunt.
¶ Ultionis. Ier. 15.d. In tempore vindicte et furoris tui abutere eis.
¶ Subtractionis officii. 4Rg. 1.a. Prevaricatus est Moab, etc.
¶ Claustri, que sunt duodecim.

^f Lam. 5, 13.

^marg.| Beatus Bernardus prelatus negligens, Discipulus inobediens, senex obstinatus, iuvenis otiosus, monachus causidicus, monachus {2.75va} curialis, habitus pretiosus, cibus exquisitus, rumor in claustro, lis in capitulo, dissolutio in choro, irreverentia circa altare.

Numérotation du verset Ps. 30,20

^marg.| {a} Quam magna multitudo] Tertia pars, ubi dicit, que bona Dei sunt contra predicta mala, que alleviant illa mala, iuxta illud in Ps. 93. Secundum multitudinem dolorum meorum in corde meo, consolationes tue letificaverunt animam meam. Unde supra enumerata multitudine dolorum suorum, hic agit de multitudine dulcedinis Dei, que dolores dulcorat. Admirans ergo de eius magnitudine, dicit vir iustus [Quam magna multitudo] etc. quasi innumerabilis est et immensa : Magna enim dicit quantitatem continuam : multitudo discretam. Multitudo autem attenditur secundum effectus : Unde dicit Cassiodor. Multitudo dulcedinis Dei est, quia multis premiis Domini suavitas indicatur. Dulcis est, cum corrigit : dulcis, cum parcit : dulcis, cum credentibus eterna premia compromittit : ita dicit Cassiod. Nos autem possumus ostendere adhuc multos alios effectus dulcedinis Dei. Unus est, quia omnes generaliter recipit : Unde Mt. 11.d. Venite ad me omnes, qui laboratis et onerati estis : et ego reficiam vos. Hic est enim verus David, ad quem convenerunt omnes, qui erant in angustia constituti et oppressi ere alieno, id est peccatis obligati. Sed tamen si sint amaro animo, ut ibi dicitur 1Rg. 22.a. id est si conterantur de peccatis et sit eorum Princeps. Secundus est, quia etiam inimicos suos custodit : Unde in persona et typo penitentium dixerunt filii Israel ad David, per quem Christus significatur, ut premissum est : Heri et nudiustertius dum esset Saul, id est Diabolus Rex super nos, tu eras educens et reducens Israel. 2Rg. 5.a. Quasi dicat, cum essemus in peccatis, etiam protegebas nos Deus : ergo multo fortius, cum penitentes volumus tibi servire. Unde dicit Apostolus, Rm. 5.b. Si cum inimici essemus, reconciliati sumus Deo per mortem filii eius : multo magis reconciliati salvi erimus in vita ipsius. Tertius est, quia dat de dulcedine sua ad prestandum : Unde in Ps. 33. Gustate et videte, quoniam suavis est Dominus. Prv. 31.c. Gustavit et vidit, quoniam bona est negotiatio eius. Item quia cito dimittit peccata. Unde Ez. 18.e. In quacumque hora ingemuerit peccator, omnium iniquitatum eius non recordabor. Et in Ps. 31. Dixi : confitebor adversum me iniustitiam meam Domino : et tu remisisti impietatem peccati mei. Item quia non semel et bis dimittit peccata ; sed quotiescumque peccaverit homo et penituerit. Unde Dominus Petro querenti, si dimitteret usque septies fratri peccanti, Mt. 18.c. respondit. Non dico tibi usque septies ; sed usque septuagies septies. Item quia perfecte dimittit. Unde Ez. 18.e. Omnium iniquitatum eius non recordabor amplius. In his ergo multis effectibus usquequaque innuitur multitudo dulcedinis : Sed magnitudo, que ex seipsa est, exprimi non potest. Unde non dicit simpliciter magna ; sed [Quam magna] quasi dicat, inestimabilis est. Et vere, quia ut dicit Apostolus 1. Cor. 2.c. Et Is. 64.b. Oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, que preparavit Deus his, qui diligunt eum. Et ubi et cui paravit, dicit Ps. 67. Parasti in dulcedine tua pauperi, Deus. De hac dulcedine, quantum potest, exprimit Beatus Bernardus dicens, quod Deus est mel in ore, melos in aure, iubilus in corde.

^marg.| {b} Quam abscondisti timentibus te] Hoc potest multis modis legi. Primo sic, Quam abscondisti timentibus te, timore servili, ut eam non videant, nec sentiant.

^marg.| {c} Perfecisti] vero, id est perfectam, licet non perfecte ostendisti eis, qui sperant in te. Illis enim dat Dominus ad pregustandum, qui ex amore serviunt ei et spe premii, non timore supplicii. Et ideo bene dicit Apostolus in premissa auctoritate. Quam preparavit Deus his, qui diligunt illum. Et Is. 64.b. Que preparasti exspectantibus te, scilicet per spem, non timentibus serviliter. Vel sic, Quam abscondisti timentibus te, id est quam reservas timentibus te, timore initiali et filiali : Tales enim eam habebunt. Unde Mal. 4.a. Orietur vobis timentibus nomen meum Sol iustitie. Quod erit, cum in illam gloriam {2.75vb} introducentur, Christi claritatem in eternum aspecturi. Et sic in isto sensu, timentibus et qui sperant, pro eisdem sumuntur. Qui enim timet timore initiali et filiali, spem habet in Deum, quem timet et molitur inter has duas molas, inferiorem scilicet timorem, que deprimit : et superiorem, scilicet spem, que elevat. Et ideo bene et proprie dicit, Abscondisti timentibus : et perfecisti eis, qui sperant : quia timor retrahit ; spes elevat. Timore, extra sunt ; spe, in celis habitant. Vel sic, Quam abscondisti timentibus te, id est postquam ad gustandum ostendisti, iterum abscondisti subtrahendo eis devotionem. Et hoc facit Deus, ut ardentius appetatur, sicut mater ostendit pomum filio et iterum abscondit, ut instantius requirat : quia fastidiri solet, quod subiacet visui : et vile creditur, quod sine difficultate prestatur. Unde dixerunt filii Israel, Nm. 21.b. Anima nostra nauseat super cibo isto levissimo. Qui autem, cum recedit Dominus subtrahendo sic devotionem, non diffidunt ; sed instantius cum fiducia querunt : postea ipse redit et diutius et dulcius cum eis moratur. Unde dicit [Perfecisti eis, qui sperant in te] id est perfectiorem dulcedinem ostendis, quam prius ostenderas eis. Vel [Perfecisti] id est perficies in futuro.

^marg.| {d} Eis, qui sperant in te in conspectu filiorum hominum] id est bona opera faciunt coram hominibus, ut non ab hominibus videantur ; sed ut homines exemplum accipiant et ipsi a te remunerentur. Hoc est sperare in Deum [in conspectu hominum] Spes enim est certa exspectatio future beatitudinis ex meritis precedentibus. Qui ergo bona opera non faciunt et tamen putant se salvandos, non sperant, licet operentur [in conspectu filiorum hominum] quia certam exspectationem future beatitudinis non habent. Vel sic, [Qui sperant in te in conspectu filiorum hominum] id est ita sperant, quod non erubescunt te confiteri coram hominibus. Mt. 10.d. Omnis qui confitebitur me coram hominibus, confitebor et ego eum coram Patre meo, qui est in celis : Qui autem negaverit me coram hominibus, negabo et ego eum coram Patre meo, qui est in celis. Vel potest construi cum eo, quod dicitur, [Perfecisti] ut sic dicatur, [Perfecisti] id est perficies, [in conspectu filiorum hominum] Quasi dicat. Tu reddes eis et perficies illam dulcedinem cunctis videntibus, quando dices in die iudicii : Venite, benedicti Patris mei : possidete paratum vobis regnum a constitutione mundi. Matthai 25.c. Hoc enim erit [in conspectu] omnium [filiorum hominum] tam bonorum, quam malorum. De bonis in Ps. 106. Videbunt recti et letabuntur, etc. De malis Ps. 111. Peccator videbit et irascetur, etc. Et Sap. 5.a. Videntes turbabuntur timore horribili et mirabuntur in subitatione insperate salutis, etc. Tunc enim videbunt Sanctos exaltari et hoc ad maiorem suam confusionem ; Sed ultra eos non videbunt. Unde Is. 26.b. Domine, exaltetur manus tua, ut non videant : videant et confundantur zelantes populi, id est invidentes : et ignis hostes tuos devoret. Ibi est secundum aliam translationem. Tollatur impius, ne videat gloriam Dei. Post ostendit, ubi perficiet, cum dicit.

Numérotation du verset Ps. 30,21

^marg.| {e} Abscondes eos in abscondito faciei tue] Abscondes scilicet in Paradiso, ubi facie ad faciem videbitur Divinitas tua, quam abscondisti sub humanitate. Unde Is. 45.c. Vere tu es Deus absconditus. Et tunc plenarie cognoscetur, quod nunc creditur. Unde 1Cor. 13.d. Videmus nunc per speculum in enigmate ; tunc autem facie ad faciem. Nunc cognosco ex parte : tunc autem cognoscam sicut et cognitus sum. Et bene dicit : [Abscondes] quia ut dictum est, ibi abscondentur ; ita quod mali eos non videbunt de cetero. Unde bene adiungit.

^marg.| {f} A conturbatione hominum] supple, damnatorum, que communis erit omnibus damnatis. Unde dicit [A conturbatione] Hec enim prepositio connotat communitatem. Hec facies eis in futuro. Sed interim quid ?

^marg.| {g} Proteges eos in tabernaculo tuo] id est in Ecclesia militante, que dicitur tabernaculum, quia mobilis est. Sed Ecclesia triumphans dicitur domus. Et hoc tabernaculum ad illam domum transfertur, secundum illud Hbr. 12.g. Declarat mobilium translationem tamquam factorum ; ut maneant ea, que sunt immobilia. Et Is. 33.d. Respice, Sion, id est Ecclesia militans, speculans per fidem, solennitatis nostre civitatem : oculi tui videbunt Hierusalem civitatem opulentam, tabernaculum, quod nequaquam transferri poterit, nec auferentur clavi eius in sempiternum. [Proteges] {2.76ra} dico [a contradictione linguarum] id est schismatum et heresum, de quibus Mt. 16.c. Et porte inferi non prevalebunt adversus eam. Ps. 119. Domine, libera animam meam a labiis iniquis et a lingua dolosa. Vel de viris contemplativis potest exponi. Et de presenti sic. [Abscondes eos in abscondito faciei tue] Sancti enim viri in mundo non inveniunt nisi conturbationem, unde refugiunt ad Dominum, ut in ipso pacem inveniant, secundum illud Io. 16.g. Hec locutus sum vobis, ut in me pacem habeatis, in mundo pressuras habebitis. Sed due sunt species contemplationis. Una, qua contemplamur divinam naturam et supercelestia. Alia, qua contemplamur humanam naturam in Christo et ea, que in ipsa passus est. De primo ergo dicit : Abscondes eos in abscondito faciei tue, id est in contemplatione Divinitatis et super celestium. A conturbatione hominum, id est a secularibus negotiis, in quibus conturbantur homines : quia qui aliquid de illa dulcedine sentiunt, seculi perturbationibus se non exponunt. Unde de Augustinus legimus. Displicebat ei, quicquid agebat in seculo pre dulcedine Dei, etc. De secunda specie contemplationis dicit : Proteges eos in tabernaculo tuo, id est contemplatione humanitatis et Passionis tue, in qua militasti et Diabolum debellasti.

^marg.| {a} A contradictione linguarum] ut detrahentes et contradicentes patienter feramus, exemplo illius, qui ut dicit beatus Bernardus in factis habuit observatores et in verbis contradictores, qui ut dicitur 1Pt. 2.d. cum malediceretur, non maledicebat : cum pateretur, non comminabatur. Hbr. 12.a. Recogitate eum, qui talem sustinuit a peccatoribus adversus semetipsum contradictionem, ut non fatigemini animis vestris deficientes.

Numérotation du verset Ps. 30,22

^marg.| {b} Benedictus Dominus] Supra egit Propheta de perturbationibus et angustiis, quas patiuntur viri sancti : et de remedio, quod dat Dominus contra eas. Hic autem agit gratias Domino de isto remedio. Unde dicit [Benedictus Dominus] supple, sit. Et ostendit, quare benedicit Deum, scilicet propter admirabilem misericordiam suam. Hoc est, quod dicit.

^marg.| {c} Quoniam mirificavit] id est mirabilem ostendit.

^marg.| {d} Misericordiam suam mihi] id est ad utilitatem meam. Mirificavit autem eam multis modis, scilicet se pro nobis morti exponendo. Is. 28.f. Alienum est opus eius, ut operetur opus suum, peregrinum est opus eius ab eo. Unde ipsi Angeli hanc misericordiam admirati sunt. In quorum persona dicitur Is. 63.a. Quis est iste, qui venit de Edom tinctis vestibus de Bosra, etc. Item hanc misericordiam mirificavit, hostes suos pascendo et pro eis orando. Unde idem predicabat Mt. 5.g. Diligite inimicos vestros : benefacite his, qui oderunt vos : et orate pro persequentibus et calumniantibus vos : ut sitis filii Patris vestri, qui in celis est, qui Solem suum oriri facit super bonos et malos : et pluit super Iustos et iniustos. Item hanc mirificat, hostes suos tamdiu ad penitentiam exspectando. Rm. 2.a. Ignoras, quoniam benignitate Dei ad penitentiam te adducit ? Unde Is. 9.b. dicitur, quod vocabitur nomen eius admirabilis.

^marg.| {e} In civitate munita] id est in mundo, qui munitus est septemplici muro, id est septem vitiis capitalibus, sicut Hiericho munita erat contra filios Israel. Et qui vult istam civitatem debellare, oportet, quod circumeat eam septies, scilicet cogitando et penitendo de illis septem vitiis et detestando ea. Is. 23.d.^g « Sume citharam, circui civitatem, meretrix oblivioni tradita, bene cane, frequenta canticum ». Hec meretrix est anima peccatrix, que oblivioni tradita est, quia non est scripta in libro vite. Et si qua bona umquam fecit, non sunt accepta coram Deo. Ez. 18.f. Omnes iustitie eius, quas fecerat, non recordabuntur. Hec, ut memoria eius sit coram Deo, debet accipere citharam penitentie, ubi membra extendantur in rigore penitentie, sicut chorde in cithara, hoc est, quantum ad satisfactionem. Item debet circuire civitatem {2.76rb} per contritionem, secundum illud Is. 38.c. Recogitabo tibi omnes annos meos in amaritudine anime mee. Item debet bene canere per confessionem. Et dicit bene, quia qui omittunt illa, que necessaria sunt ad confessionem, male canunt. Illa autem sunt principaliter quatuor, videlicet ut sit festina, amara, frequens et integra, de quibus alias est dicendum. De hac civitate alibi in Ps. 59. Quis deducet me in civitatem munitam, etc. Et Mt. 21.a. Ite in castellum, quod contra vos est. Vel [In civitate] id est in Ecclesia, de qua in Ps. 86. Gloriosa dicta sunt de te civitas Dei. Munita, contra Diabolum. Huius civitatis murus est Christus ; Apostoli autem sunt turres. Ct. 8.c. Ego murus et ubera mea turris. Victualia huius civitatis sunt Sacramenta, maxime Sacramentum Eucharistie, Fluvius est doctrina. Ps. 45. Fluminis impetus letificat civitatem Dei ; postea docet, per quid haberi possit ista misericordia, scilicet per confessionem. Unde dicit.

^g Is. 23, 16.

Numérotation du verset Ps. 30,23

^marg.| {f} Ego dixi in excessu mentis mee] Est excessus pavoris et est excessus contemplationis. Et de utroque potest legi. De primo sic : Ego dixi in excessu mentis mee, id est in pavore. Alia littera habet [In extasi]

^marg.| {g} Proiectus sum] per peccatum.

^marg.| {h} A facie oculorum tuorum] id est a presentia tua. Vel [A facie oculorum tuorum] id est tibi displiceo per peccatum. Homines enim, qui displicent Magnatibus, solent proiici a facie eorum. Vel a facie oculorum tuorum, id est a presentia et possessione septem donorum, que dicuntur oculi. Za. 3.d. Super lapidem unum septem oculi. Vel in excessu contemplationis, dixi [proiectus sum] etc. ut supra, quia in contemplatione videt homo suos defectus. Unde Gregorius Quanto magis in contemplatione proficit, tanto magis se nihil esse cognoscit. Ier. 21.d. Postquam ostendisti mihi, percussi femur meum, confusus sum et erubui. Et quia humiliter confessus sum.

^marg.| {i} Ideo exaudisti vocem orationis mee] Et nota in hoc versu duas causas, quare exaudit Deus orationem viri fidelis. Prima est humilitas orantis, quam notat, cum dicit. Ideo scilicet quia humiliter dixi : Proiectus sum, etc. Unde Eccl. 35.c. Oratio humiliantis se penetrabit nubes. Secunda causa est, devotio ipsius orantis, quam notat, cum subiungit.

^marg.| {k} Dum clamarem ad te] Est enim clamor interior cordis et exterior oris. Primus est ipsa devotio. Secundus est signum et excitatio devotionis. Dn. 13.e. Exclamavit Susanna voce magna, etc. Et sequitur. Exaudivit autem Dominus vocem eius.

Numérotation du verset Ps. 30,24

^marg.| {l} Diligite Dominum] Enumeratis tot et tantis beneficiis, conclusionem hortatoriam subiungit, ut Deus diligatur, qui est dator illorum beneficiorum. Unde dicit : Diligite Dominum omnes Sancti eius : Nullo excepto, sicut nullus exceptus est a beneficiis. Ps. 18. Non est, qui se abscondat a calore eius. Et dicit [Sancti] id est sine terra. Ad amorem enim Dei exigitur, ut terrena, vel mundana non diligantur.

^marg.| Beatus Bernardus Etsi sine respectu mercedis diligendus sit Deus, tamen sine mercede diligi non potest. Iac. 4.a. Amicitia huius mundi inimica est Deo. Et ideo, [Diligite]

^marg.| {m} Quoniam veritatem requiret Dominus] utrum, scilicet vere dilexerimus eum. Quid autem sit vera dilectio, docet Apostolus Eph. 5.a. Estote imitatores Dei, sicut filii carissimi : et ambulate in dilectione, sicut et Christus dilexit nos et tradidit semetipsum pro nobis oblationem et hostiam in odorem suavitatis. Ecce vera dilectio, ut diligamus eum, sicut ipse dilexit nos. Quomodo ? Tradidit semetipsum pro nobis : Ergo debemus pro ipso nosmetipsos morti exponere, si opus fuerit, alioquin non diligimus eum vere. Sed qui modo se levi penitentie subiicere nolunt pro Deo, vix tempore persecutionis exponerent se gladio. Unde contra delicatos tam clericos, quam laicos, dicit Beatus Gregorius in 11. Homilia, scilicet. Simile est regnum celorum thesauro, etc. loquens de quadam virgine Martyre. Neque enim sancta hec mori pro Domino potuisset in corpore, si prius a terrenis desideriis mortua non fuisset in mente. Et addit beatus Gregorius Quid inter hec nos barbari et debiles dicimus, qui ire ad regna celestia puellas per ferrum videmus : quos ira superat, superbia inflat, ambitio perturbat, luxuria inquinat ? Qui si adipisci celestia regna per bella persecutionum non possumus, hoc ipsum nobis turpe sit, quod Deum nolumus saltem per pacem sequi. Ecce nulli nostrum hoc tempore dicit Deus : pro me morere, sed illicita tantummodo in te desideria occide. Qui ergo in {2.76va} pace subiicere carnis desideria nolumus, quomodo in bello pro Deo ipsam carnem daremus ? Hoc totum usque huc est de verbis Gregorii. Qui ergo carnis desideria non occidunt ; sed amant delicias, divitias et honores, quid dicent Domino in illo districto examine, ubi veritatem requiret Dominus ? Diligamus ergo eum etiam sicut dilexit nos : et in tempore pacis simus imitatores dilectionis eius, sicut dixit Apostolus, ita ut nosmetipsos tradamus penitentie propter amorem eius. Cuius formam ipse dedit. Mt. 16.d. Si quis vult post me venire, abneget semetipsum et tollat crucem suam. Tria dicit. Semetipsum. Homo enim in se habet corpus et spiritum. Quantum ad corpus dicit : Abneget se, scilicet relinquendo divitias et delicias. In spiritu autem sunt duo, scilicet intellectus et affectus. Intellectus iudicat ; et affectus appetit et vult. Debet ergo abnegare non solum se, sed semet ; ut spiritum abneget quantum ad propriam voluntatem, que est in affectu : et etiam semetipsum, ut abneget proprium sensum, qui est in intellectu. Et sic abnegans semetipsum, tollat crucem, scilicet penitentiam et sequatur Dominum. Hoc facere est semetipsum sanctificare, ut sit sanctus et diligat Deum, quia dicitur hic [Diligite Dominum omnes Sancti eius] et non dicit Sancti simpliciter, sed addit [eius] quia Philosophi sancti fuerunt, id est sine terra ; sed non eius. 2Tim. 2.c. Novit Dominus, qui sunt eius. Et ille est bene sanctus, id est sine terra, qui relinquit pro Domino terram corporis, quantum ad amorem privatum : et terram cordis quantum ad alia duo, scilicet quantum ad voluptatem propriam et ad proprium sensum. Et hoc est vere diligere ex toto corde et ex tota anima et ex tota fortitudine. Dt. 6.a. Quod sic exponit beatus Bernardus Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, id est dulciter : ex tota anima, id est prudenter : ex tota fortitudine, id est fortiter. Dulciter amat Deum, qui eius dulcedinem preponit deliciis carnis et divitiis temporalibus : Prudenter, qui proprium sensum relinquit propter illum. Unde 1. Cor. 3.d. Si quis videtur inter vos esse sapiens in hoc seculo, stultus fiat, ut sit sapiens. Fortiter diligit eum, qui a voluntate propria se avertit, ut dicat ei, sicut dixit pro eo : Non sicut ego volo, sed sicut tu. Sic ergo vere diligimus Dominum. [Quoniam veritatem] vite et doctrine et iustitie, [Requiret Dominus] Et cum inquisierit et requisierit, numquid impunitum dimittet, quod minus invenerit ? Non. Unde addit :

^marg.| {a} Et retribuet abundanter] penam infligendo.

^marg.| {b} Facientibus superbiam] id est quodcumque peccatum, quia in quolibet est superbia et contemptus Dei. Et legatur hec dictio [abundanter] cum reduplicatione, sic. [Retribuet abundanter facientibus abundanter] De abundantia huius retributionis, Apc. 18.b. Reddite illi, sicut illa reddidit : et duplicate duplicia secundum opera eius : quantum glorificavit se et in deliciis fuit, tantum date illi tormentum et luctum. Os. 5.b. Respondebit arrogantia Israel in facie eius.

Numérotation du verset Ps. 30,25

^marg.| {c} Viriliter agite] Supra hortatus est ad amorem et dilectionem Dei : Hic monet ad operationem, ne sit amor otiosus. Unde dicit Gregorius Amor Dei otiosus non est : operatur enim magna, si est ; si autem operari renuit, amor non est. Item Gregorius Probatio dilectionis, exhibitio est operis. 1Io. 5.d. Non diligamus verbo, nec lingua ; sed opere et veritate. Nec dicit : Virilia agite, sed [viriliter] Sunt enim, qui virilia et fortia opera faciunt ; sed non viriliter, ut desides, religiosi et omnes hypocrite, qui molles sunt et palpantibus se exponunt, id est laudantibus. Unde dicit Gregorius Arrogantes humanis laudibus mollia corda prostituunt et suis amoribus corrumpunt ; Si autem viriliter viverent, nulle laudes eorum animos vitiarent. Prv. 18.b. Qui mollis et dissolutus est in opere suo, frater est sua opera dissipantis. Ideo bene dicit [Viriliter agite] quod est avelli, a mundo, a carne, a parentibus, a seipso, supra Ps. 16. Exspecta {2.76vb} Dominum, viriliter age. 21Par. 32.b. Viriliter agite et confortamini et nolite timere. Multi agunt, sed muliebriter : quia cum mulieribus est eorum conversatio. Os. 4.c. Ipsi cum mulieribus conversabantur et cum effeminatis sacrificabant. Et ne deficiatis in labore.

^marg.| {d} Confortetur cor vestrum] scilicet spe premii : Unde addit : O vos.

^marg.| {e} Omnes, qui speratis in Domino] Unde dicit Apostolus Gal. 6.c. Bonum facientes non deficiamus ; tempore enim suo metemus non deficientes. 2Cor. 4.d. Propter quod non deficimus ; sed licet is, qui foris est, homo noster corrumpatur, tamen is, qui intus est, renovatur de die in diem. Id enim quod in presenti est momentaneum et leve tribulationis nostre, supra modum in sublimitate eternum glorie pondus operatur in nobis, non contemplantibus nobis, que videntur, sed que non videntur. Que enim videntur, temporalia sunt ; que autem non videntur, eterna. Ad que nos perducat Iesus Christus : Amen.

Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 30), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_30)

Signaler un complément d'information

Notes :

<26. Psalterium>

Psalmus 30

<26. Psalterium>

Psalmus 30