Psalmus 14

Numérotation du verset Ps. 14,1 

¶ Psalmus David1.
¶Codd. : (Ps. 14) D30 ΩP Rusch Ps-G , def. C
1 David Ω X] + de exemplo et magisterio Christi de apostolis et de sanctis D30
Numérotation du verset Ps. 14,I 

Domine quis habitabit
in tabernaculo tuo ¦
aut quis requiescet in monte sancto tuo ?
Numérotation du verset Ps. 14,2 II

Qui ingreditur
sine macula ¦
et operatur iustitiam.
Numérotation du verset Ps. 14,3 III

Qui loquitur veritatem
in corde suo ¦
qui non egit dolum in lingua sua.
Numérotation du verset Ps. 14,IV 

Nec fecit proximo suo
malum ¦
et opprobrium non accepit
adversus proximos suos.
Numérotation du verset Ps. 14,4 V

Ad nihilum deductus est in conspectu eius
malignus ¦
timentes autem
Dominum glorificat.
Numérotation du verset Ps. 14,VI 

Qui iurat proximo suo
et non decipit† 2
2 <divisio.> decipit+ D30 , decipit ΩP
Numérotation du verset Ps. 14,5 

qui pecuniam suam non dedit ad usuram ¦
et munera super innocentem3 non accepit.
3 innocentem Ps-G (Q* V D) D30 (innocentê) Ω ΩP Ed1530 Clementina cum Ps-R hebr innocentes Cor2 (antiq. INNOCENTES similiter et Aug. et Cassiod. et grecus sed hebr. INNOCENTEM ; primis autem standum est) Rusch Weber
Numérotation du verset Ps. 14,VII 

Qui facit hec ¦ non movebitur in eternum.

Psalmus 14

Numérotation du verset Ps. 14,1 
marg.| Domine quis habitabit ?] Titulus. Psalmus David. Titulus patet in precedenti Psalmo. In fine egit de conversione Iudeorum, que cum fiet, tunc habebit Ecclesia unitatem perfectam. Et ideo in hoc Psalmo agit de unitate Ecclesie Militantis, que significatur per tabernaculum et de requie Ecclesie Triumphantis, que notatur per montem. Item, quia in precedentibus Psalmis egit de aperte malis, videlicet de Antichristo, hereticis et Iudeis, quia sunt multi occulte mali, qui se reputant bonos et ostendunt ; et sic nescitur quis ad hanc unitatem pertineat et ad illam quietem perveniat, cum grana adhuc mixta sint cum paleis : Ideo Propheta, quasi Sacerdos stans ante propitiatorium ; in parte prima querit quis habitabit in hac unitate et quis requiescet in illa requie. In secunda parte ponitur responsum, ibi : Qui ingreditur sine macula, etc. Querit ergo sic.
Numérotation du verset Ps. 14,I 
marg.| {a} {2.27va} O Domine] qui potens es ;   quis habitabit, id est in presenti Ecclesia, in qua militatur contra mundum, contra carnem, contra diabolum ? Iob. 7.a. Militia est vita hominis super terram. Unde et dicitur Ecclesia Militans, in qua etiam sicut in tabernaculo sumimus arma contra istos hostes, scilicet Sacramenta. De quibus armis dicitur 2Cor. 10.b. Arma militie nostre non sunt carnalia, sed potentia Deo ad destructionem omnium munitionum. De hoc tabernaculo Apc. 21.a. Ecce tabernaculum Dei cum hominibus et habitabit cum eis.
marg.| {b} Tuo] dicit ad differentiam tabernaculi malorum. De quo Iob. 8.d. Tabernaculum impiorum non subsistet. Quod sic exponit Gregorius Dum vite fugientis amatores studiose se in presentibus constituunt, repente ad eterna supplicia pertrahuntur. Dicitur etiam Ecclesia presens tabernaculum propter hoc, quod sicut quando aliquis est in tabernaculo, interponitur velamen inter ipsum et Solem. Sic in Ecclesia Militante quantumcumque sit homo contemplator, semper inter ipsum et verum Solem interponitur aliquid medium. Secundum illud 1Cor. 13.d. Nunc videmus per speculum et in enigmate. Post habitationem tabernaculi, id est post exercitium Ecclesie Militantis, erit quies in Ecclesia triumphante. Unde post questionem. Quis habitabit, querit, quis requiescet, dicens.
marg.| {c} Aut quis requiescet] id est in superna Hierusalem ? De qua requie Iob. 36.c. Requies mense tue erit plena pinguedine. Et nota ordinem littere. Primo dicit, habitabit et postmodum, requiescet. In patria enim erit et habitatio et requies. In via autem est habitatio et non requies, sed persecutio. Iuxta illud 2Tim. 3.c. Omnes, qui pie volunt vivere in Christo, persecutionem patientur.
marg.| {d} In monte] Eterna beatitudo dicitur mons, quia bene munita est contra hostes et quia nihil interponitur inter ipsam et verum Solem et quia mons elevatur a terra et de terra et super terram, ita illa beatitudo super vitam istam est, sed oportet, quod homo mereatur eam in hac vita. De isto monte dicitur Is. 24.d. Erubescet Luna et confundetur Sol, cum regnaverit Dominus, scilicet perfecte cum suis, qui erunt ibi in corpore et anima. Erubescet Luna, id est cupidus et confundetur Sol, id est gloriosus.
marg.| {e} Sancto] id est confirmato, tuo, quia totum, Domine, a tua gratia est. Notandum autem quod multiplex est tabernaculum et de quolibet potest legi, quod dicitur hic. Dicitur tabernaculum Synagoga. Unde Ex. 25.d. Facies tabernaculum iuxta exemplar eius, quod tibi in monte monstratum est. Et, quis habitabit in eo ? quasi dicat, difficile est. Unde Act. 15.c. Hoc est onus, quod neque nos, neque patres nostri portare potuimus. Et sicut tabernaculum ducitur de loco ad locum, ita Sacerdotium translatum est. Item tabernaculum dicitur parva domus. Et quis habitabit, quasi dicat, nullus. Omnes enim querunt palatia. Hbr. 11.b. Abraham moratus est in terra repromissionis, in casulis habitando. Non inveniuntur palatia Patriarcharum aut Prophetarum sed malorum. Unde Rome invenitur palatium Ovidii et Neronis et huiusmodi tyrannorum et leccatorum. Unde Ier. 22.d. de Iechonia, qui dicit ; Edificabo mihi domum latam et cenacula spatiosa, etc. Item tabernaculum dicitur Beata Virgo. Eccl. 24.a. Et qui creavit me, requievit in tabernaculo meo. Et quis habitabit, quasi dicat, solus Christus carnem de ipsa sumendo. Ez. 44.a. Porta hec clausa erit et non aperietur et vir non transibit per eam, quoniam Dominus Deus Israel ingressus est per eam, eritque clausa Principi. Princeps ipse sedebit, etc. Vel. Quis habitabit, de ea confidendo et spem suam in ea totam ponendo ?
marg.| Beatus Bernardus Ille Beata Virgo laudes tuas sileat, qui te fideliter invocatam sensit in suis necessitatibus defuisse. In hoc tabernaculo debemus habitare, quando pluvia tentationis imminet. Prv. ult. b. Confidit in ea cor viri sui. Item tabernaculum dicitur corpus Christi. Ps. 18. In Sole posuit tabernaculum suum, id est in ardore Passionis. Et quis habitabit, per dignam et iugem Passionis recordationem et {2.27vb} imitationem ? Ct. 2.d. Veni, amica mea, in foraminibus petre, in caverna macerie. Is. 2.c. Ingredere in petram et abscondere in fossa humo a facie timoris Domini. 2Cor. 4.c. Semper mortificationem Iesu Christi in corpore nostro circumferentes. Item tabernaculum Dei dicitur corpus nostrum. 1Cor. 6.d. An nescitis, quoniam membra vestra templum sunt Spiritus S. qui in vobis est ? Hbr. 13.b. Habemus altare, de quo non habent potestatem edere, qui tabernaculo deserviunt. Et quis habitabit in eo considerando infirmitatem et fragilitatem suam. Nau. ult. c. Intra in lutum et calca et subigens tene laterem. Quod tunc fit, quando cogit carnem servire spiritui. Item tabernaculum dicitur conscientia hominis. Ps. 45. Sanctificavit tabernaculum suum Altissimus. Et quis habitabit, per conscientie frequentem discussionem ? Idc. 5.c. Benedicta Iael in tabernaculo suo. Iael interpretatur expectans Deum. Hec est fidelis anima, que omnia presentia contemnens solum Deum expectat. Et est benedicta in tabernaculo conscientie sue, quia omnis gloria eius ab intus. Sed pauci volunt ibi habitare. Unde Seneca Nullus est, cui non sit satius esse cum alio, quam secum. Item tabernaculum dicitur presens Ecclesia, ut supra expositum est. Et de hoc proprie querit Propheta. Domine, quis habitabit, numero et merito ? Item digne Sacramenta tractando et recipiendo.
Numérotation du verset Ps. 14,2 
II
marg.| {f} Qui ingreditur] Secunda pars, in qua Propheta doctus a Domino sue questioni respondet. Que continet decem virtutes, id est effectus earum, quarum septem prime pertinent ad perfectos, tres ultime ad imperfectos, per quas habitat homo in Ecclesia Militante : et tandem per easdem requiescet in triumphante. Hec ergo enumerans dicit : Qui ingreditur sine macula, corporis, id est sine mortali peccato. Hoc est primum, quod requiritur. Unde Lv. 21.c. precipitur, quod nullus habens maculam accedat ad ministerium Domini. Secundum est bona vita : Unde subdit.
marg.| {g} Et operatur iustitiam] id est bona opera. Hec ergo duo, scilicet declinare a malo et facere bonum in hoc versu notantur. Et in Act. 10.e. In veritate comperi, quod non sit personarum acceptor Deus, sed in omni gente, qui timet Deum et operatur iustitiam, acceptus est illi. Tertium est veritas in sermone, de qua addit.
Numérotation du verset Ps. 14,3 
III
marg.| {h} Qui loquitur veritatem] non solum ore, ut scilicet ex abundantia cordis os loquatur. Contra quod dicitur Is. 29.d. Populus hic labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me. Item in corde, ut prius veniat sermo ad limam, quam ad linguam et cor dictet et lingua loquatur. Nota, quod est veritas cordis sine duplicitate, veritas oris sine falsitate, veritas operis sine vanitate et hec est omnis, id est perfecta veritas. De qua Io. 16.c. Docebit vos omnem veritatem. Quartum est, ut sibi et proximo non noceat. Unde subiungit.
marg.| {i} Qui non egit dolum] Hoc est, quando aliud est in ore et aliud in corde ad decipiendum proximum. Unde Ps. 11. In corde et corde locuti sunt. Ier. 9.c. Sagitta vulnerans lingua eorum, dolum locuta est. Et ne videatur esse meritum in negatione, legendum est affirmative. Qui non egit, id est qui ex voluntate dimisit. Et in hoc versu excluditur omnis duplicitas. Per hoc enim quod primo dicit. Qui loquitur veritatem, notatur consonantia cordis et oris. Per hoc, quod dicit secundo ; Qui non egit, notatur consonantia operis et oris et sic omnis consonantia. Quintum est, ut proximo non noceat facto. Unde sequitur :
Numérotation du verset Ps. 14,IV 
marg.| {k} Nec fecit] id est habuit voluntatem non faciendi. Is. 56.a. Beatus vir, qui facit hoc, custodiens manus suas ne faciat omne malum. Et vocatur hic proximus, sicut dicit Glossa omnis homo. Sextum est, ut non noceat proximo audiendo eius malum, vel detrahendo. Unde subdit.
marg.| {l} Et opprobrium] id est non acceptavit illatum a se, vel ab alio. Prv. 10.c. Qui profert contumeliam, insipiens est. Vel non accepit, neque in corde ad cogitandum, neque in ore ad loquendum, nec in aure ad audiendum.
Numérotation du verset Ps. 14,4 
V
marg.| {m} Ad nihilum] etc. Supra dixit sex, que debent esse in homine et si sint, fortis erit contra inimicum. De quo subdit. Ad nihilum deductus est in conspectu eius, qui predicta facit.
marg.| {n} Malignus] id est Diabolus. Malignus enim dicitur a malo igne. 1Io. 2.c. Scribo vobis iuvenes, quoniam vicistis malignum. Et hoc est septimum, scilicet deiectio inimici.
marg.| Vel Malignus, id est Mundus. 1Io. ult. d. Totus Mundus in maligno positus est. Uterque istorum deducitur ad nihilum in conspectu viri iusti. Diabolus per resistentiam. Iac. 4.b. Resistite Diabolo et fugiet a vobis. Mundus per contemptum. Phil. 3.b. Omnia detrimentum feci et arbitror ut stercora, ut Christum lucrifaciam.
marg.| Vel sic Malignus, id est Diabolus, deductus est ad nihilum, quando proiectus est de Paradiso. Et hoc, in {2.28ra} conspectu eius, id est ut homo consideraret casum eius et a consimili sibi caveret. Unde dicit ei Dominus Ez. 28.e. Eieci te de monte Dei et perdidi te, o Cherub, protegens de medio lapidum ignitorum. Elevatum est cor tuum in decore tuo, in terram proieci te ante faciem Regum, ut cernerent te.
marg.| Vel Malignus, id est Mundus, ad nihilum deductus est, ut homo consideret, quod transit Mundus et concupiscentia eius. Unde Naum. 3.b. Ponam te in exemplum et erit omnis, qui viderit te, resiliet a te et dicet, vastata est Ninive, id est Mundus. Vel aliter potest exponi, ut iungatur ei, quod immediate precedit, sic : Opprobrium non. accepit, id est detractor deductus est ad nihilum, quia non audet detrahere coram ipso, qui non recipit opprobrium dictum de proximo suo. Pr. 25.d. Ventus Aquilo dissipat pluvias et facies tristis linguam detrahentem. Hieronymus Si deest auditor, deest et detractor. Vel In conspectu eius, quia in conspectu boni viri confunduntur mali malefacere. Unde Iob. dicit 29.b. Videbant me iuvenes et abscondebantur. He septem virtutes conveniunt perfectis. Tres, que sequuntur, communes sunt perfectis et imperfectis.
marg.| {a} Timentes autem Dominum] Etiam initialiter, supple Dominus.
marg.| {b} Glorificat] Eccl. 1.b. Timor Domini gloria et glorificatio et letitia et corona exultationis. Iste timor non facit numerum inter illas decem virtutes, sed est comes per singulos gradus eorum. Octavum est cavere a periurio. Unde dicit.
marg.| {c} Qui iurat proximo suo] Ubi necesse est, nec deierat. Unde sequitur :
marg.| {c} Et non decipit] Lv. 16.c. Non decipiat unusquisque proximum suum. Non periurabis in nomine meo. Nonum est cavere ab usura. De quo subdit.
Numérotation du verset Ps. 14,5 
marg.| {d} Qui pecuniam suam] Lv. 6.e. Mutuum date. Ez. 18.b. Si ad usuram non commodaverit et amplius non acceperit, supple, vita vivet et non morietur, etc.
marg.| Usuram enim detestatur Dominus propter multas causas. Prima est, quia usura directe opponitur caritati. 1Cor. 13.b. Caritas patiens est, benigna est, non querit, que sua sunt. Ios. 1.a. Omnem locum, quem calcaverit vestigium pedis vestri, vobis tradam. Per pedem significatur caritas, que facit suum quicquid calcat. Unde omnia facit communia caritas, usura autem omnia appropriat.
marg.| Secunda causa est, quia usura est homicidium. Eccl. 34.d. Panis egentium, vita pauperum est, qui defraudat illum, homo sanguinum est.
marg.| Tertia est, quia est furtum, licet curiale. Ex. 20.c. Non facietis furtum. Augustinus ibi : Furtum est attrectatio rei aliene invito Domino.
marg.| Quarta causa est, quia fenerator comparatur Inferno. Hab. 2.b. Dilatavit quasi Infernus animam suam et ipse quasi mors et non adimplebitur. Et sicut in Inferno nulla est redemptio, sic in istis. Immo peiores sunt Inferno et Diabolo, quia quando Dominus descendit ad Infernum, Infernus et Diabolus reddiderunt ea, que iniuste detinebant, scilicet animas iustorum. Et usurarius, quando Dominus visitat eum per infirmitatem, vel predicationem, vel huiusmodi, nihil vult reddere. Unde Is. 5.g. Tenebit predam et amplexabitur et non erit, qui eruat.
marg.| Quinta est, quia numquam dormit, sicut Diabolus. 1Pt. ult. c. Vigilate in orationibus, quia adversarius vester Diabolus tamquam Leo rugiens circuit, querens quem devoret. Is. 5.g. Non dormitabit, neque dormiet. Iob. 30.c. Et qui me comedunt, non dormiunt, id est usurarii, dicit pauper.
marg.| Sexta est, quia numquam habet treugas cum Domino, licet alia peccata aliquando habeant. 1Mcc.2.d. de Antiocho dicitur, quod constituit adversus eos prelium in die sabbatorum. Antiochus, qui interpretatur silentium paupertatis, significat feneratorem, qui de paupertate silet. Hic Dominum omni die et hora impugnat incessanter. Sed cum homo colligens ligna die sabbati lapidatus fuerit ex precepto Domini. Nm. 15.d. quid erit de istis ? Crudeliores etiam sunt Herode, qui Dominum die nativitatis sue non est persecutus, sed ipsi ipsa hora nativitatis Domini eum persequuntur.
marg.| Septimum est, quia contraria est omni iuri divino. Lc. 6.f. Date et dabitur vobis. Item contraria est iuri universali. De quo Augustinus Iudicium divine potestatis est, quod quelibet creatura cogitur seipsam dare. Item est contraria iuri naturali. De quo Mt. 7.b. Omnia, quecumque {2.28rb} vultis, ut faciant vobis homines et vos eadem facite illis.
marg.| Octava est, quia fenus interficit misericordiam, unde et fenerator misericordiam non habebit.
marg.| Nona ratio est quia est sodomia nature. Facit enim ut granum non seminatum crescat, non mortificatum reviviscat, dando duos modios frumenti pro tribus, vel huiusmodi. Contra illud Io. 12.d. « Nisi granum frumenti cadens in terram mortuum fuerit, ipsum solum manet ».
marg.| Decima causa est quia feneratores sunt incantatores. Faciunt enim transmutationes metallorum sine aliqua percussione mallei. Faciunt enim de Turonensi Parisiensem. Hi sunt magi Pharaonis. Ex. 7.b. qui virgas, sive baculos in serpentes converterunt. Baculo sustentatur homo, ita mutuo sustentantur pauperes et pupilli. Sed usurarii convertunt illud in serpentem usure, que eos devorat et interficit.
marg.| Undecima ratio est, quia illas personas persequuntur, que Deo familiarius sunt ascripte, scilicet pupillos et viduas. Quia dicit Ps. 145. Pupillum et viduam suscipiet Dominus. Iob. 22.b. dicitur feneratori. Viduas dimisisti vacuas et lacertos pupillorum comminuisti, propterea circumdatus es laqueis et conturbabit te formido subita.
marg.| Duodecima ratio est, quia fenus contrarium est penitentie, quam Dominus iniunxit primo homini, Gn. 3.d. In sudore vultus tui vesceris pane tuo. Ipsi autem feneratores non comedunt nisi de sudore alieno. Decima virtus est, cavere ab acceptione munerum. Unde sequitur :
marg.| {e} Et munera super] id est ad comprimendum, innocentem, non accepit. Prv. 17.d. Munera de sinu, id est occulte, impius accipit, ut pervertat semitas iudicii. Iob. 15.d. Ignis, scilicet cupiditatis in presenti et gehenne in futuro, devorabit tabernacula eorum, qui munera libenter accipiunt. Ideo bonum est excutere manus suas ab omni munere, sicut dicitur Is. 33.c. Tandem ex omnibus predictis concludit Propheta.
marg.| {f} Qui facit] Non dicit, qui dicit, sed qui facit. Quia, ut dicitur Rm. 2.b. Non auditores legis iusti sunt apud Deum, sed factores. Apc. 1.a. Beatus, qui audierit et fecerit verba prophetie huius.
marg.| {g} Hec] id est omnia predicta. Quia dicitur Iac. 2.b. Qui offendit in uno, factus est omnium reus.
marg.| {h} Non movebitur in eternum] id est numquam movebitur. Simile Io. 13.a. Non lavabis mihi pedes in eternum. Movetur, qui de statu bono ad malum vadit, sic Sancti numquam moventur. Unde de ipsis dicitur. Occidi possunt, flecti nequeunt. Vel sic, Qui facit hec tria, scilicet precedentia ultima, licet non faciat illa septem maiora precedentia, non movebitur in eternum, id est finaliter, sed per hec tria perveniet ad illa septem maiora et sic non movebitur in presenti a fide, nec in futuro ab eterna stabilitate. Ps. 54. Non dabis in eternum fluctuationem iusto. Et tunc erimus similes Deo, apud quem non est transmutatio, etc. Iac. 1.c. Tunc implebitur illud 1Io. 3.a. Cum apparuerit, similes ei erimus.
marg.| Nota quod in psalm<is> plura tangit vitia lingue quam alterius membri. Et hoc est, quia ut habetur Iac. 3.b. Lingua est universitas iniquitatis. Et in eodem a. Si quis in lingua non offendit, hic perfectus est vir. Eccl. 14.a. Beatus vir, qui non est lapsus verbo ex ore suo.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 14), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 29/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_14)
Signaler un complément d'information

Notes :