Psalmus 82

Numérotation du verset Ps. 82,1 

1Canticum
¶Codd. 
1 : (Ps. 82) D14 D30 Δ Rusch Ps-G | Canticum… Asaph] Psalmus Asaph. Vox Ecclesie ad Iudeos D30
psalmi
Asaph.
Numérotation du verset Ps. 82,2 I

Deus quis similis erit tibi ¦
ne taceas
neque compescaris Deus.
Numérotation du verset Ps. 82,3 II

Quoniam ecce inimici tui
sonuerunt2 :
2 sonuerunt Ps-G (V D) Ω Δ Rusch Clementina ] sonaverunt D14 D30 Ps-G
et qui oderunt te
extulerunt caput.
Numérotation du verset Ps. 82,4 III

Super populum tuum malignaverunt
consilium ¦
et3 cogitaverunt adversus sanctos tuos.
3 et D14 D30 Δ Ps-G ] om. Rusch cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 82,5 IV

Dixerunt venite
et disperdamus eos de gente ¦
et non memoretur nomen Israel ultra.
Numérotation du verset Ps. 82,6 V

Quoniam
cogitaverunt
unanimiter4 : simul
4 unanimiter D14 D30 Δ Rusch Ps-G ( plerique codd. et edd. )] unianimiter Ps-G (U aliqui codd.)
adversum5
5 adversum pr. m. D30 ω 1 Rusch Ps-G ] adversus D14 Ps-G (V D²) Ω ω² ; super ras.
te6
6 te D30 ω 1 Rusch Ps-G ] om. ω² Ps-G (R C I V) cum Ps-R (σ*)
testamentum
disposuerunt
Numérotation du verset Ps. 82,7 

tabernacula
Idumeorum
et Ismaelite.
Numérotation du verset Ps. 82,VI 

Moab
et Agareni
Numérotation du verset Ps. 82,8 

Gebal7
7 Gebal] Iebal Rusch
et Ammon
et Amalech ¦
alienigene
cum habitantibus Tyrum.
Numérotation du verset Ps. 82,9 VII

Etenim
Assur
venit cum illis ¦
facti sunt in adiutorium filiis Loth8.
8 Loth] + diapsalma D14 Ps-G
Numérotation du verset Ps. 82,10 VIII

Fac illis
sicut Madian9 et Sisare ¦
9 Madian Hi D30 Δ Rusch ] Madiam Ps-G
sicut Iabin in torrente Cison10.a
0 Cf. 3Rg. 18, 40.
10 sicut] et praem. et cancel. ω² (macul. ω1) γ δ Ps-Moz
Numérotation du verset Ps. 82,11 IX

Disperierunt
in Endor ¦ facti sunt ut stercus terre.
Numérotation du verset Ps. 82,12 X

Pone principes eorum sicut Oreb ¦
et Zeb
et Zebee
et Salmana.
Numérotation du verset Ps. 82,XI 

Omnes principes eorum ¦
Numérotation du verset Ps. 82,13 

qui dixerunt hereditate possideamus
sanctuarium Dei.
Numérotation du verset Ps. 82,14 XII

Deus meus pone illos
ut rotam ¦
et11 sicut stipulam
11 et pr. m. D14 D30 Ps-G (V D) ΩS Δ Rusch Clementina cum Ps-R ] om. Ps-G Hi, eras. D14
ante faciem venti.
Numérotation du verset Ps. 82,15 XIII

Sicut ignis qui comburit silvam ¦
et12 sicut flamma
12 et pr. m. D14 D30 Ps-G ( V D ) Ω Δ Rusch Clementina cum Ps-Moz X Ps-H  ] om. Ps-G D14 ( eras. ) Hi
comburens montes.
Numérotation du verset Ps. 82,16 XIV

Ita persequeris illos in tempestate tua ¦
et in ira tua
turbabis eos.
Numérotation du verset Ps. 82,17 XV

Imple facies eorum13
13 eorum Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D14 D30 Δ Rusch cum Ps-R ] illorum Ps-G
ignominia ¦ et querent nomen tuum Domine.
Numérotation du verset Ps. 82,18 XVI

Erubescant
et conturbentur in seculum seculi ¦ et confundantur et pereant.
Numérotation du verset Ps. 82,19 XVII

Et cognoscant quia14
14 Et D30 ω 1 Rusch Ps-G ] Ut Ps-G (ΨB²) D14 Ω ω² | quia Hi D30 Δ Rusch ] quoniam Ps-G Ps-R
nomen tibi Dominus ¦
tu solus altissimus super omnem terram15.
15 super omnem terram Rusch cum Ps-R ; cf. Ps. 96, 9 ; cf. glosa interl. in Magna Glossatura (Ox2051) : « vel SUPER vel OMNEM vel TERRAM  »] in omni terra Hi D14 D30 Ox2051 Δ Ps-G

Psalmus 82

Numérotation du verset Ps. 82,1 
marg.| Deus, quis similis erit tibi] Titulus:   Canticum Psalmi Asaph. In priori Psalmi egit de Iudicio futuro : Hic vero petit terminari iudicium, tum propter insolentiam malorum, tum propter liberationem bonorum predicit etiam hic mala et persecutiones Ecclesie, que erunt tempore Antichristi. Cum enim fit Ecclesie triplex interpolata persecutio, videlicet, prima in gladio, a tyrannis ; secunda in verbo, ab hereticis ; tertia in opere malo, a falsis fratribus : tunc, id est in tempore Antichristi erit quarta tribulatio, que ex illis tribus conflabitur : ut ergo brevientur illi dies, petit hic festinari iudicium. Licet autem tribulatio et adversitas populum Dei affligant, tamen etiam in afflictione Deum laudant boni voce et opere, quod exprimit titulus, qui est :   Canticum Psalmi Asaph.
marg.| Intentione monet, ut mali a bonorum persecutione desistant et boni in persecutione patientiam habeant.
marg.| Modus : Due sunt partitiones. In prima proponit timorem futuri iudicis et describit malitiam iniquorum persequentium. In secunda agit de vindicta iniquorum, ibi : Fac illis sicut Madian. Propheta ergo de illo secundo adventu dicturus, ostendit potentiam et claritatem {2.217ra} eius, in qua veniet.
marg.| {a} Unde admirando dicit : Deus] Christe.
marg.| {b} Quis similis erit tibi?] quando scilicet veniens ad iudicium in potestate et claritate magna. Si hec similitudo ad divinitatem refertur, nihil magnum dicitur, nec dici deberet   [erit] sed est. Nullus enim umquam comparandum divinitati hominem iudicavit. Christus autem “in similitudinem hominum factus est”a, quare putabatur hominibus comparandus, vel hominibus etiam minus dignus. Ergo hec similitudo de qua hic loquitur, ad formam servi referenda est, in qua et similis fuit hominibus, ut iudicaretur, sed quando iudicabit in eadem forma, dissimilis apparebit. Ostensa primo eius dignitate. Secundo petit promulgationem sententie contra malos. Unde dicit.
a Phil. 2, 7.
marg.| {c} Ne taceas] sicut in primo adventu tacuisti coram iudicantibus te. Is. 53.c. Sicut agnus coram tondente se obmutescet et non aperuit os suum. Sed in secundo adventu non tacebit. Is. 42.b. Dominus sicut fortis egredietur, sicut vir preliator suscitabit zelum, vociferabitur et clamabit, super inimicos suos confortabitur, tacui, semper silui, patiens fui, quasi parturiens loquar. Tertio, petit executionem iudicii, cum subdit.
marg.| {d} Neque compescaris, Deus] a pena adversariis inferenda, post prolationem sententie. Sed ne videatur esse crudelis hec petendo, ostendit quod peccata eorum hoc exigunt, dicens.
Numérotation du verset Ps. 82,2 
moraliter
marg.| {a} Que supra quasi anagogice de futuro exposuimus, de presenti moraliter exponendo transcurramus. Deus quis similis] etc. Ita potest querere vir iustus, sciens quod homo factus ad imaginem et similitudinem Dei, quantum ad bona naturalia et gratuita. Sed descendens a Hierusalem in Iericho, id est a contemplatione et desiderio celestium, ad amorem terrenorum, ut Luna deficientium, incidit in latrones, id est in manus demonum et vitiorum, qui expoliaverunt eum gratuitis et vulneraverunt in naturalibus; unde iam similitudinem Dei non habet, que in gratuitis consistebat, licet imaginem non penitus amiserit, que in naturalibus attenditur. Propter hoc in precedenti Psalmo arguit homines de hoc quod similitudinem Dei deponentes, superinduunt similitudinem demonum et vitiorum dicens : Usquequo iudicatis iniquitatem et facies peccatorum sumitis ? Vir ergo iustus multos videns facies peccatorum sumentes, bene potest dicere : Deus, quis similis erit tibi, quasi dicat, cito veniet tempus, quo non invenietur aliquis, qui non assumpserit facies peccatorum. Ioel. 2.b. Omnes vultus redigentur in ollam. 2Par. 6.c. Dominus Deus Israel, non {2.217rb} est similis tui, Deus in celo et in terra, id est nullus est in Ecclesia etiam prelatus similis tibi.
marg.| Michael interpretatur ‘quis ut Deus ?’ cuius officium est coercere illos qui Divinitatem sibi usurpant, id est dignitatem Ecclesiasticam, sicut Lucifer. Is. 14.d. Ascendam in celum et ero similis Altissimo. Michael est prepositus Paradisi; ideo significat prelatum Ecclesie, cuius officium est coercere ambitiosos. Apc. 12.b. Factum est prelium magnum in celo, Michael et Angeli eius preliabantur cum Dracone et draco pugnabat et Angeli eius et non valuerunt, neque inventus est locus eorum amplius in celo. Sed quia prelati omnes illud officium non exercent sed potius e contrario iuvant ambitiosos et promovent, ideo dicit Propheta : Deus quis similis erit tibi ? Ex. 15.b. Quis similis tui magnificus in sanctitate, terribilis, atque laudabilis et faciens mirabilia ? Mi. 7.d. Quis Deus similis tui, qui aufers iniquitatem et transfers peccatum reliquiarum hereditatis tue ? Ier. 10.a. Non est similis tui Domine, magnus tu et magnum nomen tuum in fortitudine : quis non timebit te, o Rex gentium ? Talis deberet esse prelatus ut solo nomine timeretur. Sed dicitur Iob. 36.c. Nullus est similis in Legislatoribus : Ut autem illi, qui sunt adhuc tibi similes, similitudinem sciant et velint servare, ut illi, qui iam eam amiserunt, reformari curent.
marg.| {c} Ne taceas] quin eos doceas exterius per predicationem et interius per inspirationem.
marg.| {d} Neque compescaris Deus] quin eos flagelles amore paterno. De primo Ps. 27. Ne sileas a me. Et alibi Ps. 142. Doce me facere voluntatem tuam, quia Deus meus es tu. De secundo. Hbr. 12.b. Flagellat omnem filium, quem recipit. Propter hoc petebat Iob. 6.b. Ut non compesceretur Deus a flagello, dicens. Solvat manum suam et succidat me et hec mihi sit consolatio, ut affligens me dolore non parcat. Et subtiliter tangit hic duos modos faciendi et reformandi in homine similitudinem Dei. Quedam enim imagines et similiter vasa fiunt fusilia, quedam ductilia. Quantum ad primum dicit.   [Ne taceas] Verbum enim Dei predicatum et inspiratum ignis est et calefacit animam, ut fundatur et similitudinem Dei recipiat. Unde Sponsa dicit. Ct. 5.b. Anima mea liquefacta est, ut dilectus locutus est. Quantum ad secundum dicit.   [Neque compescaris] quin scilicet multis tunsionibus tribulationum reducas animam ad debitam formam, scilicet ad similitudinem tuam. Et hoc necesse est.
Numérotation du verset Ps. 82,3 
marg.| {e} Quoniam ecce inimici tui] etc. Et ostendit hic plura peccata.
marg.| {f} Primum est male voluntatis quod notatur cum dicit : Inimici. Inimicus enim principaliter fit mala voluntate, sicut amicus bona.
marg.| {g} Secundum est peccata locutionis, quod notatur, cum dicit : Sonuerunt murmurando, contradicendo.
marg.| {h} Tertium est odii. Unde dicit : Et qui oderunt te, iamdiu non noviter.
marg.| {i} Quartum est superbie. De quo dicit : Extulerunt caput. Hec de tempore Antichristi intelligenda sunt, quando inimici Domini, scilicet Antichristiani, qui nunc metu ab ipsis comprimuntur, libera voce sonabunt, que vox quoniam irrationabilis erit, magis sonitus, quam locutio dicitur.
marg.| Unde alia littera habet : Tumultuati sunt. Is. 25.b. Tumultum alienorum humiliabis. Isti efferent et exaltabunt caput suum Antichristum. De quo 2Th. 2.a. Extollitur super omne, quod dicitur, aut quod colitur, Deus, ita ut in templo Dei sedeat, ostendens se tamquam sit Deus. Et ut illum exaltent membra sua, populum depriment Christianum. Unde addit : [=> v. 4]
Numérotation du verset Ps. 82,3 
mystice
marg.| Vel de ipsis demonibus potest dici : {e} Quoniam ecce inimici tui] demones.
marg.| {g} Sonuerunt] in cordibus hominum suggerendo.
marg.| {h} Et ipsi, qui oderunt te] etc. Caput est initium suggestionis, quam tunc extollunt et elevant, cum eam ad delectationem et consensum perducunt. Sed mulier bona, id est sancta anima, debet hoc caput conterere, ne extollatur, ita Gn. 3.c. Ipsa conteret caput tuum. Et ut facilius possint totum populum seducere, primo nituntur clericos et Sacerdotes corrumpere. Unde bene sequitur.
Numérotation du verset Ps. 82,3 
moraliter
marg.| {e} Quoniam ecce] in aperto est.
marg.| {f} Inimici tui] id est amatores mundi.
marg.| {g} Sonuerunt] monentes alios, ut facies peccatorum sumant et conformentur Mundo, contra doctrinam Apostoli. Rm. 12.a. Nolite conformari huic seculo, sed reformamini in novitate sensus vestri. Is. 17.d. Ve multitudini populorum multorum, ut multitudo maris sonantis et tumultus turbarum sicut sonitus aquarum.
marg.| {h} Et qui oderunt te] scilicet superbi.
marg.| {i} Extulerunt caput] Ps. 73. Superbia eorum, qui te oderunt, ascendit semper. Hoc est efferre caput, id est crescere. Extollunt etiam caput, id est mentem per elationem. Et caput, ad litteram, quia incedunt erecti cervicibus. Iob. 15.c. Cucurrit adversus Deum erecto collo. Is. 3.c. Elevate sunt filie Sion et ambulaverunt collo extento. Nec tantum sonuerunt, ut eos attraherent ut Sirene.
Numérotation du verset Ps. 82,4 
marg.| {k} Super populum tuum] Christianum.
marg.| {l} Malignaverunt] id est malitiose tractaverunt, consilium. Et in hoc notatur quintum peccatum eorum, scilicet malitia, quam aggravat, primo a dignitate eorum, contra quos exercuerunt eam, cum dicit : Super populum tuum.
marg.| {m} Sextum est studium nocendi. Unde addit : Et cogitaverunt adversus Sanctos tuos] Hec omnia, que in preterito dicit, de futuro intelligenda sunt, sicut et alie prophetie multe.
Numérotation du verset Ps. 82,4 
mystice
marg.| {k} Super populum tuum] etc. Consilium populi, quod etiam est super populum, sunt clerici et Sacerdotes. Hoc consilium quondam fuit bonum, sed modo ipsum demones malignaverunt, quia multi ex eis sunt pravi consiliarii. Is. 19.b. Sapientes consiliarii Pharaonis dederunt consilium insipiens. Nunc oportet facere illud, quod quasi ironice dicitur. Ecclesiastic. trigesimo septimo b. Cum viro irreligioso tracta de sanctitate et cum iniusto de iustitia. Nec tantum   [malignaverunt consilium] scilicet Sacerdotes et per eos populum seduxerunt, sed :
marg.| {m} Et cogitaverunt adversus Sanctos tuos] id est adversus Religiosos, qui sunt Sancti Dei, sine terra temporalium divitiarum, aut curarum. Non enim sufficit Θ diabolo, nisi etiam cum secularibus Religiosos trahat ad peccatum et ad tormentum. Iob. 40.c. Absorbebit fluvium et non mirabitur et habet fiduciam, quod influat Iordanis in os eius. Per fluvium intelliguntur seculares, qui fluxum temporalium amplectuntur. Per Iordanem, qui interpretatur rivus iudicii.
marg.| Vel descensio eorum, significatur religio in qua iudicium currit in capitulo et inobedientia est descensio. Est enim multum descendere, voluntatem suam penitus alterius voluntati submittere.
Numérotation du verset Ps. 82,5 
marg.| {2.217va} {a}Septimum est sollicitatio. Δ Unde dicit Dixerunt, venite] unus alii. Prv. 1.b. Fili si te lactaverint peccatores, ne acquiescas eis, si didixerint veni nobiscum, insidiemur sanguini, abscondamus tendiculas contra insontem, fili mi, ne ambales cum eis.
Octavum est crudelitas, que consistit in duobus, in afflictione corporis et in minutione fame. De primo dicit.
marg.| {b} Et disperdamus eos] etc. id est interficiamus eos ut non sint inter gentes. De secundo addit.
marg.| {c} Et non memoretur] etc. id est pereat nomen et fama populi Christiani videntis Deum per fidem. Nonum peccatum eorum, est concordia in malo. Unde dicit : [=> v. 6]
Numérotation du verset Ps. 82,5 
mystice
marg.| {a} Dixerunt] demones ad invicem.
marg.| {b} Venite et disperdamus] etc. id est de congregatione, vel ad minus de concordia et unanimi voluntate. Per hoc enim, quod dicit, gente, singulariter significat communitatem, que est in religione, tam in rebus, quam in voluntatibus. Act. 4.f. Multitudinis credentium erat cor unum et anima una, nec quisquam eorum, que possidebat aliquid suum esse dicebat et erant illis omnia communia. De congregatione autem disperdit et dispergit eos diabolus, quando facit eos ad seculum reverti. Item quando propter cupiditatem temporalium facit eos per mundum discurrere, litigare et mercari. Ex. 5.b. Dispersus est populus Israel, id est collectio Religionis, per omnem terram Egypti, ad colligendas paleas. Ita disperdunt eos de gente in gentem, id est in diversitatem gentium secularium, qui non dicuntur gens, sed gentes, quia separati sunt invicem et rebus et voluntatibus. Ps. 105. Et commixti sunt inter gentes et didicerunt opera eorum et servierunt sculptilibus eorum et factum est illis in scandalum. Ex hoc enim incurrit Religio magnum scandalum et infamiam. Unde etiam hic addit.
marg.| {c} Et non memoretur] etc. Iam enim non dicuntur contemplativi, sed mercatores et litigiosi. Item, de gente, id est de unanimitate voluntatum disperduntur per {2.217vb} inobedientiam. Omnium enim voluntates uniuntur in voluntate prelati. Ex inobedientia autem nascuntur murmura, schismata, odia et multa alia mala, que auferunt a cordibus eorum affectum et desiderium Dei et intellectum obnubilant, ita quod contemplari non possint, nec inter eos nominetur nomen Israel ultra, id est videntis Deum, per contemplationem. Propter hoc monet Apostolus Hbr. 12.d. Pacem sequimini cum omnibus et sanctimoniam, sine qua nemo Deum videbit, contemplantes, ne quis desit gratie Dei.
Numérotation du verset Ps. 82,5 
moraliter
marg.| *{a}Sed et Dixerunt: venite] etc. Planum est, quod ita faciunt mali contra bonos. Ex. 1.b. Dixit Rex Egypti ad populum suum. Ecce populus filiorum Israel, multus et fortior nobis est, venite, sapienter opprimamus eum, ne forte multiplicetur et si ingruerit contra nos bellum, addatur inimicis nostris. Sic fit multotiens in Capitulis, quia cavent sibi mali, ne crescat numerus et fama bonorum Canonicorum, ne forte in lectionibus, vel collationibus beneficiorum, vel in aliis eis resistant. Ier. 11.d. Cogitaverunt super me consilia, dicentes : mittamus lignum in panem eius et eradamus eum de terra et nomen eius non memoretur amplius. Mittunt lignum in panem iusti, qui bonum opus eius, vel verbum male interpretantes aliis inesibile reddunt et non laudabile.
Numérotation du verset Ps. 82,6 
marg.| {d} Quoniam cogitaverunt unanimiter] id est concorditer.
marg.| {d} Decimum est conspiratio. Unde dicit : Simul adversus te] etc. Quod sic continuatur premissis. Utique dixerunt disperdamus. Et hoc dixerunt : Quoniam cogitaverunt, quia ex abundantia cordis os loquitur. Mt. 12.c. Cogitaverunt dico unanimiter. Nec tantum dixerunt et cogitaverunt, sed et simul conspirantes.
marg.| {e} Adversus te] id est ad versus membra tua.
marg.| {f} Testamentum disposuerunt] id est pactum fecerunt. Testamentum enim non solum dicitur scriptum, quod perficitur in morte testatoris, sed et quodlibet pactum, ut hic. Et qui sint, qui hoc facient, determinat, dicens.
Numérotation du verset Ps. 82,6 
mystice
marg.| {d} Quoniam cogitaverunt] quasi dicat, ideo etiam ne taceas, neque compescaris : quoniam cogitaverunt, tam homines mali, quam demones unanimitur, non tantum adversus Sanctos tuos, sed simul.
marg.| {e} Adversus te testamentum] etc. id est pactum fecerunt, ut de Templo tuo eiiciant, id est de sanctis viris, in quibus habitas. Ps. 21. Tu autem in sancto habitas laus Israel. Cuiusmodi autem sint isti peccatores, qui modo persequuntur et maxime tempore Antichristi persequentur Sanctos et Deum in eis, figuraliter exprimit per nomina gentium, que subiungit, dicens.
Numérotation du verset Ps. 82,7 
marg.| {g} Tabernacula Idumeorum et Ismaelite, Moab et Agareni] etc. Per hec nomina inimicos Christi figurat, qui sic contra eum maxime tempore Antichristi pugnabunt, sicut isti contra Israel pugnaverunt. Que nomina infra in expositione morali exponemus.
Numérotation du verset Ps. 82,7 
mystice
marg.| {g} Tabernacula Idumeorum] etc. Idumei interpretantur terreni et significant terrena amantes, scilicet cupidos et avaros. Et optime dixit : Tabernacula Idumeorum : ut notet mobilitatem terrenorum, que diu stare et possideri non possunt. Iob. 20.c. Cum habuerit, quod cupierat, possidere non poterit. Ismaelite interpretantur obedientes sibi et significant gulosos, qui sibi, id est ventri suo obediunt et serviunt. Phil. 3.d. Quorum Deus venter est. Rm. ult. c. Christo Domino non serviunt, sed suo ventri.
marg.| {h} Moab] quod interpretatur ex patre, vel aqua paterna, quem filia Loth contra legem ex patre concepit, significat luxuriosos, qui ex vitio paterno corruptionem carnis habentes, illicite commiscentur.
marg.| {i} Agareni] interpretantur advene et Agar advena et significat superbiam que advena est. Non enim in nobis ex aliquo, quod sit a nobis, ortum habet. Eccl. 10.b. Quid superbis terra et cinis ? 1Cor. 4.b. Quid habes, quod non accepisti ? Quid gloriaris, quasi non acceperis ? Item advena est superbia, de aliena terra venit in principio, scilicet de celo, ubi primo Angelus superbivit. Adduxit autem quasi advena in terram nostram, quando ea primo parenti nostro suggessit. Unde dicit Gregorius . Superbia natione celestis, celestium mentes inhabitat. Interpretantur etiam, Agareni, festa suscitantes et significantur per hoc pigri, qui nihil volunt operari.   Agareni sunt multi magistri quia libenter festa suscitant. Is. 1.d. Solemnitates vestras odivit anima mea. Quare 1Cor. 11.d. convenientibus vobis in unum, iam non est dominicam cenam manducare, in scolis, scilicet.
Numérotation du verset Ps. 82,8 
marg.| {k} Gebal] interpretatur vallis vana et significat hypocrisim, que vane, non vere humiliat hominem. Sir. 19.d. Est qui nequiter se humiliat et interiora eius plena sunt dolo.
marg.| {l} Ammon] interpretatur populus turbidus et significat iracundos. Poeta : « Impedit ira animum » etc.
marg.| {m} Amalech] interpretatur lingens sanguinem et significat detractionem, que in alieno sanguine, id est in peccato delectatur. Adulator etiam lingit sanguinem, id est in peccato delectatur et sicut canis lingens blanditur. Et hec duo simul fiunt in domibus Regum et magnatum, quia ibi absentibus detrahitur et presentibus adulatur. Quod significatum est 3Rg. 21.e. Ubi dicitur ad Achab : Hec dicit Dominus, in loco isto, in quo linxerunt canes sanguinem Naboth, lambent quoque sanguinem tuum. Per Naboth iustum significantur viri iusti, quorum sanguis lingitur per detractionem in domibus divitum et in eodem loco lambitur per adulationem sanguis ipsorum divitum, immo etiam per detractionem.
marg.| {n} Alienigene] sive Philistiim secundum aliam litteram, significant eos, qui semper student nocere aliis. Philistiim enim interpretatur ruina duplex. Et est in his duplex ruina, quia ipsi primo ruunt et primo sibi nocent, deinde aliis. Isti etiam bene dicuntur alienigene, id est filii diaboli, qui semper querit nocere aliis. 1Pt. 5.b. Diabolus circumit querens, quem devoret. Io. 8.e. Quasi alienigenis loquitur Iudeis. Quare loquelam meam non cognoscitis ? Et causam reddit, cum subiungit : Vos ex patre diabolo estis et desideria patris vestri vultis facere. Ille homicida fuit ab initio.
marg.| {o} Cum habitantibus Tyrum] id est cum invidis. Tyrus enim interpretatur angustia, vel tribulatio et significat invidiam, que angustat et angustiat et tribulat cor invidi. Unde Poeta Horatius : « Invidus alterius marcescit rebus opimis ». Et idem : « Invidia Siculi non invenere Tyranni Maius tormentum ». {2.218ra} Invidia quidem est amaritudo maxima. Ez. 27.g. Que est Tyrus, que obmutuit in medio maris ? Et in eodem f. Ventus Auster contrivit te, id est prosperitas alterius. Isti ergo sunt de exercitu diaboli et erunt in diebus Antichristi. Et hec inter multa alia possunt inveniri. 2Tim. 3.a. Hoc autem scito, quod in novissimis diebus instabunt tempora periculosa et erunt homines seipsos amantes, cupidi, elati, superbi, blasphemi, parentibus inobedientes, ingrati, scelesti, sine affectione, sine pace, etc. Iste autem exercitus nihil operatur sine Principe suo.
Numérotation du verset Ps. 82,9 
marg.| {a} Unde addit : Etenim Assur] id est diabolus.
marg.| {b} Venit cum illis] Assur enim ad litteram vocatur Nabuchodonosor Rex Assyriorum, qui populum Dei captivavit et interpretatur deprimens, vel elatus, quod bene competit diabolo. Ipse autem diabolus non solus operatus est, sed ipsi pro posse suo adiuverunt eum in malum. Unde sequitur :
marg.| {c} Facti sunt in adiutorium filiis Loth] id est demonibus. Loth enim interpretatur declinans et ipsi declinaverunt a Deo cum Principe tenebrarum et hoc semper intendunt, ut hominem faciant a via veritatis declinare. His ergo facti sunt in adiutorium illi mali, quos prenumeravimus, quia sicut boni sunt coadiutores Dei, ita mali sunt coadiutores diaboli. Nam sicut Deus non vult hominem cogere ad bonum, nisi ille ad illud se applicet per arbitrii libertatem, ita diabolus non potest hominem cogere ad malum, nisi homo ad hoc applicet voluntatem, quia ut dicit Augustinus Omne peccatum adeo est voluntarium, quod si non est voluntarium, non est peccatum. Propter hoc dicit Ier. Debilis est hostis, qui non potest vincere nisi volentem.
Numérotation du verset Ps. 82,10 
marg.| {d} Fac illis] Secunda pars, ubi agit de vindicta iniquorum, de quorum culpa egit in prima. Et est secundum Augustinum predictio, secundum Cassiodorum optatio, qui sic ait : Optat vindicari correctionis affectu, non maledictionis instinctu.
marg.| Ad litteram ergo vult dicere : [Fac illis sicut Madian et Sisare] id est ita eveniat istis malis, scilicet complicibus Antichristi, sicut evenit Madian et Sisare, quos filii Israel devicerunt et afflixerunt. De Madian habetur Idc. 7.e. Quod Gedeon nocte devicit Madianitas. De Sisara habetur Idc. 7.d. Quod Israel uxor Aber Cinei interfecit eum cum clavo tabernaculi, quem defixit in cerebrum eius per tempora.
marg.| {e} Sicut Iabin] id est exercitui Regis Iabin, cui serviebat Sisara Princeps exercitus illius.
marg.| {f} In torrente Cison] Ad litteram enim iuxta illum torrentem congressi sunt et victi sunt, qui erant cum Sisara.
Numérotation du verset Ps. 82,10 
moraliter
marg.| {d} Fac illis] etc. Moraliter de omnibus peccatoribus dicit : Fac illis sicut Madian et Sisare, id est sicut exigunt peccata, que per istos significantur. Madian interpretatur declinans iudicium et significat peccatores, qui declinant presens iudicium confessionis, quia nolunt confiteri peccata, nec seipsos iudicare. Declinans autem futurum iudicium, quia illud precogitare non volunt, aut timore. De primo dicitur in Ps. 36. Dominus amat iudicium. Et alibi. Ps. 118. Feci iudicium et iustitiam. De secundo. Iob. 19.d. Scitote esse iudicium. Ecclesiastic. ult. d. Cuncta, que fiunt, adducet Dominus in iudicium pro omni errato, sive bonum, sive malum sit. Qui enim modo declinant ista duo iudicia, tunc non poterunt ea declinare, quia et tunc iudicabunt seipsos accusante conscientia et Dominus iudicabit eos horribili sententia. Si autem modo non declinet homo ista iudicia, tum poterit ea declinare. Propter hoc dicit Apostolus primo Corinthiorum undecimo g. Si nosmetipsos diiudicaremus, non utique {2.218rb} iudicaremur. Et illud districtum iudicium non declinabat beatus Hieronymus, qui dicebat. Sive comedam, sive bibam, sive aliud, quid faciam, semper videtur auribus meis insonare vox illa : Surgite mortui, venite ad iudicium.
marg.| Per Madian ergo bene intelliguntur, qui sine timore Dei sunt.
marg.| Per Sisaram, qui interpretatur exclusio gaudii, illi, qui sine spe celestis gaudii sunt. Et utrumque est in divitibus huius seculi, quia non est timor Dei ante oculos eorum et quia hic habent consolationem suam, nihil eis cure est de gaudio eterno. Unde Lc. 6.d. Ve Vobis divitibus, qui hic habetis consolationem vestram.
marg.| Item per Madian, qui non tantum interpretatur declinans iudicium, sed et contradictio, vel iniquitas, bene intelligi possunt Advocati, qui pleni contradictione et iniquitate declinant iudicium prolongando lites et si quandoque non possunt omnino declinare iudicium, tamen pervertunt illud allegationibus et cavillationibus suis. Abach. 1.a. Lacerata est lex et non pervenit usque ad finem iudicium, quia impius prevalet adversus iustum, propterea egredietur iudicium perversum.
marg.| Per Sisaram, qui interpretatur tollens recedentem, intelliguntur ipsi mali iudices, qui iustos recedentes a malo tollunt et predantur, secundum quod de ipsis dicit Dominus, Is. 59.c. Facta est veritas in oblivionem et qui recessit a malo, prede patuit et vidit Dominus et malum apparuit in oculis eius, quia non est iudicium. Hi acquiescunt iniquorum Advocatorum consilio, sicut Pilatus, cui exclamans turba Iudeorum dixit. Tolle hunc, scilicet Christum et dimitte nobis Barrabam. Est ergo sensus. Fac illis sicut Madian et Sisare, id est sicut meruerunt, damna eos.
marg.| {e} Et [sicut Iabin in torrente Cison] Iabin interpretatur sapiens, sive sapientia. Cison interpretatur letificans eos. Per Iabin ergo intelliguntur sapientes huius mundi, qui stulti sunt apud Deum, qui congregantur in torrente Cison. Torrens Cison est abundantia temporalium, que ad modum torrentis in presenti, quasi in hyeme abundant, sed in futuro quasi in estate, quando necessarium esset aliquid habere, penitus siccabuntur et deficient, sicut patet in divite illo Epulone, qui multum abundabat aquis divitiarum et voluptatum in hyeme presentis vite, sed post mortem ita exsiccata sunt ei omnia, quod ardens in Inferno guttam aque petiit, quam habere non potuit. Lc. 16.f. Tamen stulti, id est sapientes huius mundi, multum gaudent in hoc torrente. Unde bene vocatur torrens Cison, id est letificans eos. Sed gaudium eorum vertetur in tristitiam. Lc. 6.d. Ve vobis divitibus, qui habetis hic consolationem vestram, ve vobis, qui ridetis nunc, quia lugebitis et flebitis.   [Fac] ergo eis Domine,   [sicut Iabin in torrente Cison] id est sicut debes facere sapientibus huius mundi, quorum perdes sapientiam et sicut debes facere eis, qui in his transitoriis rebus letantur.
Numérotation du verset Ps. 82,11 
marg.| {g} Disperierunt in Endor] Endor fons est, unde creditur dicta Endor civitas, cuius habitatores cum villis suis fuerunt hereditas Manasse. Ibi multi eorum disperierunt et computrescentes.
marg.| {h} Facti sunt ut stercus terre] Hec de minoribus dicta sunt. De maioribus autem subdit.
Numérotation du verset Ps. 82,11 
moraliter
marg.| {g} Disperierunt in Endor] Endor interpretatur fons generationis et significat luxuriam, in qua pereunt maxime divites et abundantes in seculo, quia prodiit ex adipe iniquitas eorum. Unde Ier. 5.b. Saturavi eos. Et quid sequitur ? Et mechati sunt et in domo meretricis luxuriabantur.
marg.| Et dicit : [Disperierunt] quia est duplex periculum, sive periclitatio, scilicet anime et fame. Unde etiam addit.
marg.| {h} Facti sunt ut stercus terre] id est viles et fetentes coram Deo et hominibus. Ecclesiastici 9.b.b “Omnis mulier que est fornicaria, quasi stercus in via” ab omnibus pretereuntibus “conculcabitur”. Ioel. 1.d. Computruerunt iumenta in stercore suo, id est luxuriosi. Is. 5.f. Facta sunt morticina eorum, quasi stercus in medio platearum. Idc. 1.f. Dicitur, quod Manasses non delevit habitatores Endor, sive Dor : id est prelatus obliviosus, non delet luxuriosos. Sed propter luxuriam subditorum, precepit Dominus Moysi. Nm. 25. a. Tolle cunctos Principes et suspende eos contra Solem in patibulis. Hic etiam maledicit statim Principibus, cum subiungit.
b Sir. 9, 10.
Numérotation du verset Ps. 82,12 
marg.| {i} Pone Principes eorum] scilicet Antichristianorum.
marg.| {k} Sicut Oreb et Zeb et Zebee et Salmana] Isti quatuor fuerunt Principes Madianitarum, quos, ut predictum est, devicit Gedeon. Et cum isti fugerent, occurrentes eis filii Ephraim interfecerunt Oreb et Zeb et eorum capita attulerunt Gedeoni, ut dicitur Idc. 7.g. Ipse vero Gedeon persequens {2.218va} Δ Zebee et Salmana comprehendit eos et interfecit eos. Idc. 8.e. Sicut ergo isti victi et occisi sunt.
marg.| Ita [pone] Domine.
marg.| {a} Omnes Principes eorum] Antichristianorum.
Numérotation du verset Ps. 82,12 
mystice
marg.| {a} Omnes principes eorum qui dixerunt] etc. quasi dicat, ita ut dixi.   [Pone omnes Principes] id est omnes primum locum capientes.
marg.| {b} Qui] cupiditate et ambitione accensi   [dixerunt, hereditate possideamus Sanctuarium Dei] id est prebendas et dignitates ecclesiasticas. Huius maledictionis participes sunt et seculares et ecclesiastici principes, quia seculares, vel minis vel precibus obtinent suis consanguineis sanctuaria Dei, id est beneficia vel prebendas. Quod significatum est Gn. 34.a. Ubi dicitur, quod Sichem filius Emor Evei Princeps terre illius adamavit et rapuit filiam Iacob et conglutinata est anima eius cum illa, scilicet cum prebenda per ardorem cupiditatis. Et sequitur ibi quod Sichem pater eius locutus est cum Iacob et cum filiis suis dicens : Sichem filii mei adhesit anime filie vestre, date eam illi uxorem, etc. Sic ad litteram loquuntur principes episcopo et canonicis ut dent filio vel nepoti suo prebendam, quam ipse adamavit in Ecclesia eorum.
Numérotation du verset Ps. 82,12 
moraliter
marg.| {i} Pone Principes eorum sicut Oreb] etc. In presenti enim sunt sicut Oreb et Zeb per culpam et in futuro erunt sicut Zebee et Salmana per penam. Oreb enim interpretatur corvus.
marg.| * Interpretatur etiam mensa et significat loquacitatem et comessationes, quibus neglecta cura populi, intendunt principes multi tam seculares quam ecclesiastici. De quibus loquens Is. 56.d. dicit. Canes impudentissimi nescientes saturitatem. Canes enim deberent esse, ut mederentur vulneribus subditorum, sed impudentissimi facti sunt in loquacitate et scurrilitate verborum, nescientes saturitatem in comessatione. Zeb interpretatur lupus, vel rapax, vel devorans, aut devorator, quod Principibus nostris bene competit, qui sunt lupi rapaces et devorant bona subditorum, vel ipsos subditos. So. 3.a. Iudices eius lupi vespere non relinquebant in mane. Ez. 22.f. Principes eius quasi lupi rapientes predam.
marg.| Sunt autem multe proprietates lupi, quare per lupum significatur malus princeps, vel malus prelatus que notantur his versibus. Versus : « Predo, famis patiens, terram vorat, epate scisso. Raucificans, ululans, est pede, dente nocens. Tela cavet, castus, nemus est casa, tergore duro. Annosus, caude villus amoris inest. Dens de maxilla, retro debilis, ex oculis lux. Emicat, haud collum flectit, odore caret ».
marg.| Malus ergo Princeps vel prelatus, est predo, ut prius ostensum est. Et Gn. 49.d. Dicitur. Beniamin lupus rapax, id est clericus.
marg.| Item famis patiens verbi Dei, qui ut in Psalmo dicitur. Omnem escam abominata est anima eorum. Is. 5.d. Nobiles eius interierunt fame. Terram vocat. Is. 65.d. Serpenti pulvis panis eius. Ma. 7.d. Linguent pulverem sicut serpentes, velut reptilia terre perturbabuntur de edibus suis.
marg.| Epate scisso, quia quot annos habet lupus, tot habet in epate scissuras. Epar desiderium significat. Et quanto plus vivunt in potestate Principes, tanto ad plura dividitur desiderium eorum. Prv. 21.d. Desideria occidunt pigrum. Et post. Tota die concupiscit et desiderat.
marg.| Raucificans aspectu suo hominem, ut non possit loqui nisi aspere. Sic omnes, qui assistunt Principibus et prelatis, dure et aspere loquuntur aliis, licet Domino suo blande et adulando loquantur. Prv. 29.b. Princeps, qui libenter audit verba mendacii, omnes ministros habet impios. Ps. 13. et 139c. Venenum Aspidium sub labiis eorum.
c Ps. 139.
marg.| Ululans contra celum, grandia loquendo contra Deum. Is. 13.d. Respondebunt ibi ulule in edibus eius. Sed adhuc aliter ululabunt, quando, ut dicit So. 1.c. Erit ululatus a secunda porta, id est a morte. Iac. 5.a. Agite nunc divites, plorate ululantes miseriis vestris, que advenient vobis.
marg.| Nocet pede, id est affectu. Mt. 7.c. Intrinsecus sunt lupi rapaces. Et dente, id est verbo. Iob. 41.a. Per gyrum dentium eius formido.
marg.| Tela cavet, id est reprehensiones. Omnes enim illum habent morbum divitum, qui vocatur : noli me tangere. Iob. 41.c. Non fugabit eum vir sagittarius.
marg.| Castus, id est sterilis diu et sine filiis bonorum operum et bonorum imitatorum. Sir. 22.a. Omnes loquuntur super aspernationem ipsius.
marg.| Nemus est casa, id est inter steriles et infructuosos habitat Iob. 40.c. Circumdant eum salices torrentis.
marg.| Tergore duro. Iob. 41.a. Corpus eius quasi scuta fusilia. Non enim possunt homines huiusmodi si penetrari sagitta verbi Dei, vel pluvia gratie Dei. Unde ibi addit. Et nec spiraculum quidem incedit per eas, scilicet per squamas dorsi.
marg.| Annosus in malitia. Ecclesiastic. vigesimo quinto a. Tres species odivit anima mea, pauperem superbum, divitem mendacem et senem fatuum et insensatum. Dn. 13.f. Dixit Daniel illi nequam iudici. Inveterate dierum malorum, etc.
marg.| Caude villus amoris inest. Que est cauda dicit Is. 9.e. Propheta loquens mendacium ipse est cauda. Multos {2.218vb} tales Prophetas habent Principes et prelati, qui loquuntur eis placentia et mendacia detrahendo et adulando. Hic caude inest villus divitiarum, qui est amoris, quia nimis diligunt eas. Eccles. 5.b. Qui amat divitias, fructum non capiet ex eis.
marg.| Dens de maxilla : quoniam habet non dentes infixos, sed de eodem osse, unde non cadit ei dens. Dentes, per quos incidunt prelati et molunt subditos, sunt familia mala, qui sunt de eodem osse, id est consanguinei ipsorum prelatorum. Unde potest de eis dici. Hoc nunc os ex ossibus meis. Et ideo non cadunt, quia tantum inherent prelatis per carnalem affectionem, quod, quantumcumque sint mali, non expelluntur ab eis.
marg.| Retro debilis, quia finis eius infirmus. Iob. 14.b. Cum nudatus fuerit atque consumptus, ubi queso est ?
marg.| Ex oculis lux emicat, quia torve respiciunt. Iob. 15.b. Hostis meus terribilibus oculis intuitus est me. Est. 15.c. De Assuero dicitur : Cum elevasset faciem et ardentibus oculis furorem pectoris indicasset, corruit Regina et cetera.
marg.| Haud, id est non, collum flectit per misericordiam et compassionem. Ier. 6.c. Crudelis est et non miserebitur.
marg.| Odore caret, illo scilicet de quo dicit Apostolus 2Cor. 2.d. Christi bonus odor sumus Dei in his, qui salvi fiunt. Ex. quinto. Dicuntur subditi prelatis, Moysi, scilicet et Aaron. Fetere fecistis odorem nostrum coram Pharaone. In futuro autem erunt Zebee et Salmana. Zebee interpretatur victima, vel rapina, vel devoratio. Et ipsos tandem victimabit mors, rapiet diabolus, devorabit Infernus. Is. 33.a. Ve qui predaris, nonne et ipse predaberis. Cum consummaveris depredationem, depredaberis. Salmana interpretatur sensibilitas eius. Et ipsi, qui modo nihil laboris et doloris volunt sentire, licet eis dicatur illud Phil. 2.a. Hoc sentite in vobis, quod et Christo Iesu, scilicet laborem et dolorem et humilitatem et huiusmodi, tunc sentient penam intolerabilem. Idt. ultim. c. Dabit ignem et vermes in carnes eorum, ut urantur et sentiant in sempiternum. Et de quibus obscure locutus fuit, aperit manifestius, cum subiungit.
Numérotation du verset Ps. 82,13 
marg.| {b} Qui dixerunt: hereditate possideamus] id est subiiciamus nobis.
marg.| {c} Sanctuarium Dei] id est Ecclesiam. Ita scilicet   [pone] eos, ut vincantur in presenti fide et Sapientia sanctorum et tandem in futuro crucientur et moriantur in gehenna. Hoc est, quod subiungit.
Numérotation du verset Ps. 82,13 
mystice
marg.| Item filii militum, qui habent iuspatronatus, quasi hereditarie possident sanctuarium Dei. Idt. 17.b. Dicitur de Micha quod implevit unius filiorum suorum manum et factus est ei Sacerdos. Sic milites implent manus filiorum suorum dando eis Ecclesias. Principes vero ecclesiastici sine difficultate et sine contradictione possident hereditarie sanctuarium Dei, ipsi et posteritas eorum, quia conferunt prebendas et dignitates nepotulis suis et consanguineis. Et ita implent Ecclesiam sanguine suo, quod post mortem eorum quasi necesse est, ut aliquis de sanguine suo substituatur, qui iterum sanguinem introducit. Mi. 3.c. Audite Principes domus Iacob et iudices domus Israel, qui abominatis iudicium et omnia recta pervertitis, qui edificatis Sion in sanguinibus et Hierusalem in iniquitate. Taceo de Romanis, qui etiam hereditate possident Sanctuarium Dei. Non enim videmus fieri aliquem papam nisi de Romanis. Postquam etiam aliquis Romanus habet prebendam in aliqua Ecclesia, quando moritur datur alii Romano et sic aufertur episcopis potestas conferendi prebendas. Per hec omnia destruitur Ecclesia. Unde Lam. 1.d. Manum suam misit hostis ad omnia desiderabilia eius, quia vidit gentes ingressas sanctuarium suum, de quibus preceperat, ne intrarent Ecclesiam suam.
Numérotation du verset Ps. 82,14 
marg.| {2.219ra} Δ {a} Deus meus pone illos ut rotam] scilicet in eo quod cogitant opprimere et pervertere Sanctos a fide, non sint stabiles, sed licet ad horam eos conculcent : tamen volvantur et transeant.
marg.| {b} Et] in fine pone eos   [sicut stipulam ante faciem venti] ut scilicet non possint resistere tue vindicte, sicut stipula non potest resistere vento. Et ita erit. Quia.
Numérotation du verset Ps. 82,14 
moraliter
marg.| {a} * De omnibus istis sequitur : Deus meus, pone etc.   in rota, que dum ex una parte elevatur, cadit ex alia et que circularis est, nec finem habet, significatur varietas et eternitas penarum. De varietate. Iob. 24.c. Ad nimium calorem transiet ab aquis nivium. De perpetuitate. Is. ult. g. Vermis eorum non morietur et ignis non extinguetur. Sic ponentur in Inferno, ut rota 1Rg. 25.e. Anima inimicorum tuorum rotabitur in impetu et in circulo funde.
marg.| {b} Et sicut stipulam ante faciem venti] Hic notatur in malis impotentia resistendi penis. Sir. 22.c. Sicut palee in excelsis et cementa sine impensa posita ante faciem venti, non permanebunt. Is. 40.f. Repente flavit, id est flabit in eos, aruerunt et turbo quasi stipulam auferet eos.
Numérotation du verset Ps. 82,15 
marg.| {c} Sicut ignis qui comburit silvam et sicut flamma comburens montes
Numérotation du verset Ps. 82,15 
moraliter
marg.| {c} Sicut ignis, qui comburit silvam] etc. Hic notatur acerbitas pene per ignem et flammam. Ier. 15.c. Ignis succensus est in furore meo, super vos ardebit, id est amatores Mundi, quos hic appellat silvam et montes. Amant enim mundum propter divitias et honores. Per silvam divites, per montes superbos intelligimus. In silva est copia arborum infructuosarum, sic in talibus copia divitiarum, que infructuose sunt. Eccl. 5.b. Qui amat divitias, fructum non capiet ex eis. Montes autem elevati sunt super colles, sic et superbi super humiles se extollunt. Ps. 73. Superbia eorum, qui te oderunt, ascendit semper. Glossa id est Romanorum ad quos pertinet precipue quod hic dicitur. De silva et de montibus et de igne comburente. Iob. 15.d. Congregatio hypocrite sterilis, ecce silva et ignis devorabit tabernacula eorum, qui munera libenter accipiunt. Qui sunt hi, bene norunt, qui frequenter Curias adierunt.
Numérotation du verset Ps. 82,16 
marg.| {d} Ita persequeris illos in tempestate tua] id est in die Iudicii, quando ipsos silvestres et steriles et elevatos superbia incendio trades eterno.
marg.| {e} Et in ira tua] etc. qui prius turbaverunt servos tuos.
Numérotation du verset Ps. 82,16 
moraliter
marg.| {d} Ita persequeris illos] etc. quando veniens in tempestate. Ps. 49. Ignis in conspectu eius exardescit et in circuitu eius tempestas valida. Ier. 23.d. Ecce turbo dominice indignationis, tempestas erumpens super caput impiorum veniet.   [Persequeris] ergo   [eos in tempestate tua] qui te persecuti sunt in tranquillitate tua. Iob. 15.c. Cucurrit adversus Deum erecto collo. Et 12.b. Audacter provocant Deum, cum ipse dederit omnia in manus eorum. Ps. 17. Persequar inimicos et comprehendam illos, etc.
marg.| {e} Et in ira tua] etc. Sap. 5.a. Videntes turbabuntur timore horribili. Persecutio erit exterius, turbatio interius. Quia vero dum vivit homo in presenti vita, non est desperandum de eo : ideo postquam de culpa et pena malorum egit, convertit se Propheta ad orandum pro impiis, ut convertantur et quia in prosperitate videt eos aversos esse a Deo, ut per aliam viam revertantur ad ipsum, petit eis adversitatem, dicens.
Numérotation du verset Ps. 82,17 
marg.| A {f} Imple facies eorum ignominia] id est exteriori vilificatione, ut sic humilientur. Is. 23.b. Dominus cogitavit hoc ut detraheret superbiam omnis glorie et ad ignominiam deduceret inclytos terre.
A ¶Codd. : (Ps. 17) Fi2409 Ed1703
marg.| Nm. 12.d.d dicitur de Mariae : “Si pater eius spuisset in faciem illius1, nonne debuerat saltem septem diebus rubore suffundi ? Separetur septem diebus extra castra2 et postea revocabitur. Et3 populus non est motus de loco illo, donec revocata est”. Sic ad litteram debent quandoque4 aliqui peccatores separari per excommunicationem et interdictum ut revocentur a peccatis suis. Mi. 4.c. Nunc egredieris de civitate et habitabis in regione et venies usque ad Babylonem, id est ad confusionem et ibi liberaberis et ibi redimet te Dominus de manu inimicorum tuorum. Septem dies penitentie Marie sunt septem opera misericordie, scilicet : « Vestio, poto, cibo, tego, visito, colligo, condo ». Sputum, contemptus sui in contritione, rubor, verecundia in confessione, populus non movetur quia orat pro peccatore. Dicit ergo bene : Imple facies eorum ignominia.
d Cf. Nm. 12, 14-15.
e Cave hic de Maria sorore Moysi et Aaronis tractatur.
1 illius] eius Fi2409
2 castra Fi2409 ] casta cacogr. Ed1703
3 Et] + ita Fi2409
4 quandoque] om. Fi2409
marg.| {g} {2.219rb} Et tunc   querent nomen tuum, Domine. Prv. 18.b. Turris fortissima nomen Domini, iustus currit ad ipsam et exaltabitur, Is. 26.c. Domine, in angustia requisierunt te, in tribulatione murmuris doctrina tua eis. Ez. 7.g. Angustia superveniente requirent pacem et non erit, supple, ita cito, conturbatio super conturbationem veniet, scilicet conturbatio interior contritionis super conturbationem exteriorem tribulationis.
Numérotation du verset Ps. 82,18 
marg.| {h} Unde subiungit Erubescant] et conturbentur, etc. Notandus est ordo. Primo enim est vilificatio, sive ignominia exterius, ex hac nascitur erubescentia, sive verecundia interius, ex hac timor, vel dolor, qui conturbat, deinde sequitur confessio, in qua eiiciuntur peccata et pereunt. Dicit ergo : Erubescant, de peccatorum enormitate.
marg.| {i} Et conturbentur] de Dei offensione et de amissione eterne vite et obligatione eterne pene. Quod notatur in hoc, quod addit.
marg.| {k} In seculum seculi] id est pro eo quod hec meruerunt in eternum habenda.
marg.| {l} Et confundantur] in confessione. Hec est confusio adducens gratiam et gloriam.
marg.| {m} Et] sic, pereant, ut iam non sint peccatores, sed iustificati. Prv. 12.a. Verte impios et non erunt : Item : Erubescant, etc.
marg.| Quatuor verba ponuntur in hoc versu contra quatuor genera hominum.
- Primum est, erubescant, contra effrontes. De quibus dicit Hieronymus Nihil adeo displicet sicut cernix erecta post peccatum. Ier. 3.b. Frons meretricis facta est tibi, noluisti erubescere.
- Secundum est, conturbentur, contra otiosos. Sap. 5.a. Videntes turbabuntur timore horribili. Modo quoque si viderent se et penam, que manet eos, timerent et horrerent. Sed ceci sunt multi. Mt. 15.b. Sinite illos, ceci sunt et duces cecorum. Is. 42.c. Quis cecus, nisi servus meus ?
- Tertium est, confundantur, contra gloriosos, qui fugiunt omnem confusionem et ipsi invenient omnem. Os. 4.b. Gloriam eorum in ignominiam commutabo. Is. 44.b. Non vident, neque intelligunt, ut confundantur. Is. 42.c. Confundantur confusione, qui confidunt in sculptili.
- Quartum est, pereant, contra deliciosos, qui tantum diligunt et procurant salutem corporis. Os. 14.a. Samaria, id est cuius custodia corporis : quoniam ad amaritudinem concitavit Deum suum, in gladio pereat, id est in verbo Dei, vel comminatione iudicii. Is. 45.d. Nescierunt, qui levant signum sculpture sue, rogant Deum non salvantem. Sed omnibus his verbis, non opposuit subiectum, nec dixit : qui sunt illi, qui confundantur et pereant et conturbentur et erubescant. Sed Ier. 6.c. Et 8.d. Dicit qui et quare, dices. A Propheta usque ad Sacerdotem cuncti faciunt dolum et sanabant contritionem filie populi mei ad ignominiam dicentes. Pax, pax, cum non esset pax, confusi, quia abominationem fecerunt, qui nunc confusione non sunt confusi et erubescere nesciunt, idcirco cadent inter corruentes. Is. 45. Confusi sunt et erubuerunt omnes simul, abierunt in confusionem fabricatores errorum, id est heretici, advocati, mali prelati.
Numérotation du verset Ps. 82,19 
marg.| {n} Sequitur Et cognoscant] per experientiam iustitie tue, qui nolunt scire per fidem.
marg.| {o} Quia nomen tibi Dominus] Ps. 9. Cognoscetur Dominus iudicia faciens. Ex. 6.a. Nomen meum Adonai non indicavi eis, id est Dominum meum non ostendi eis. Potius esset eis scire, quia nomen tibi Iesus.
marg.| {p} Tu solus] etc. Is. 2.c. Exaltabitur Dominus solus in die illa. Vel in bono.
marg.| {n} Et cognoscant] Fide operante per dilectionem.
marg.| {o} Quia nomen tibi Dominus] quasi dicat, monstrent operibus, quoniam te Dominum confitentur et tibi serviant, ut vero et soli Domino. Lc. 6.g. Quid vocatis me : Domine, Domine et non facitis, que dico ? Titum 1.d.f Confitentur se nosse Deum, factis autem negant. Pharao non cognoscebat, quoniam nomen esset Deo Dominus, quando dicebat. Ex. 5.a. Quis est Dominus, ut audiam vocem eius et dimittam Is. 42.b. Ego Dominus, hoc est nomen meum.
f Tit. 1.
Numérotation du verset Ps. 82,19 
marg.| {p} Et cognoscant quia tu solus altissimus] etc. Ps. 112. Excelsus super omnes gentes Dominus. Et non tantum   [in omni terra] sed et super celos gloria eius. Ps. 9. Psallam Nomini tuo, Altissime, quasi dicat, ideo merito serviendum est tibi et confitendum, quia Nomen tibi est Dominus, quia tu es altissimus.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 82), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 28/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_82)
Signaler un complément d'information

Notes :