Psalmus 27

Numérotation du verset Ps. 27,1 

¶ Psalmus huic David1.
¶Codd. : (Ps. 27) D30 Rusch Ps-G, def. C
1 Psalmus] om. Ps-G D30 | David] + deprecatio prophetia D30
Numérotation du verset Ps. 27,I 

Ad te Domine clamabo ¦
Deus meus ne sileas
a me’ nequando
taceas a me ¦
et
assimilabor descendentibus in lacum.
Numérotation du verset Ps. 27,2 II

Exaudi Domine2 vocem deprecationis mee
2 Domine D30 Rusch ] om. Ps-G
dum oro ad te ¦
dum extollo manus meas
ad templum sanctum tuum.
Numérotation du verset Ps. 27,3 III

Ne simul tradas me
cum peccatoribus ¦ et cum operantibus iniquitatem ne perdas3 me.
3 perdas D30 Rusch ] perdideris Ps-G
Numérotation du verset Ps. 27,IV 

Qui loquuntur pacem
cum proximo suo ¦
mala
autem4 in cordibus eorum.
4 autem D30 Rusch ] + sunt Ps-G
Numérotation du verset Ps. 27,4 V

Da illis secundum opera eorum5* : et secundum nequitiam adinventionum ipsorum.
5 illis D30 Rusch Edminor] + Domine Edmaior. (lapsu) cum Ps-α²Ps-ε Ps-Moz X | eorum Ps-G (V D) D30 Ω Ed1530 Clementina cum Ps-R ] ipsorum Rusch Ps-G
Numérotation du verset Ps. 27,VI 

Secundum opera manuum eorum tribue6 illis ¦
6 eorum Ps-G D30 Rusch ] illorum Ps-G (L) ΩS cum Ps-αβγδ Ps-Moz | tribue] retribue Ps-G (L) cum Ps-R
redde
retributionem eorum7 ipsis.
7 eorum Ps-G D30 ² (in ras.) Rusch ] Ps-αγδε Ps-Moz
Numérotation du verset Ps. 27,5 VII

Quoniam
non intellexerunt opera Domini† et in opera manuum eius ¦
destrue8 illos et non edificabis eos.
8 destrue Ps-G (L Q W ΦP K) Rusch Ed1530 cum Ps-R ] destrues Ps-G (F ΦRG U R G ΨB V D) D30 Ω Clementina etc. cum LXX
Numérotation du verset Ps. 27,6 VIII

Benedictus Dominus ¦
quoniam exaudivit vocem deprecationis mee.
Numérotation du verset Ps. 27,7 IX

Dominus adiutor meus
et protector meus ¦
et9 in ipso speravit cor meum et adiutus sum.
9 et D30 Rusch] om. Ps-G
Numérotation du verset Ps. 27,X 

Et
refloruit caro mea ¦
et ex voluntate mea
confitebor ei.
Numérotation du verset Ps. 27,8 XI

Dominus fortitudo
plebis sue ¦ et protector
salvationum christi sui est.
Numérotation du verset Ps. 27,9 XII

Salvum fac
populum tuum Domine10 †
10 Salvum fac populum tuum Domine ΦRG Ps-G (V D) Ω Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] Salvam fac plebem tuam Ps-G (R F*), S. f. populum tuum cett.
et benedic
hereditati tue* et rege
eos et extolle illos11
11 eos... illos Ps-G (V D) D30 ² (cum Te Deum, f. 129) Cor2 (in cantico Te Deum dicitur ILLOS ) Ω Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] eos... eos Ps-G
usque in eternum.

Psalmus 27

Numérotation du verset Ps. 27,1 
marg.| Ad te clamabo] etc. Titulus   [ Ps.   ipsi David] id est Psalmus iste attribuitur Christo, qui est verus David, loquenti hic in persona sua, id est in persona capitis Ecclesie, non in persona membrorum. Quando enim in titulo apponitur huic, vel ipsi, semper fit in illo Psalmo sermo de Christo in persona capitis. Et quia supra petierat Propheta unam a Domino : rationes inducit in hoc Psalmo, Christum loquentem et agentem de Passione sua primo : et post de Resurrectione. Unde bipartitus est Psalmus iste. Primo ponitur oratio tempore Passionis et pro Resurrectione habitati. Secundo agit gratias de resurrectione, ibi : Benedictus Dominus, etc. Orans ergo Christus, ostendit primo orationem suam esse rectam, cum dicit.
marg.| {f} Ad te] Secundo humilem, cum addit,   [Domine] Tertio devotam, cum dicit ;   [Clamabo] Quarto fidelem et exaudiendam, cum subiungit   [Deus meus] Postea ostendit, quare clamet et quid petat, cum dicit :   [Ne sileas a me] etc. Et petit tria. Primum est, ut verbum non separetur ab humanitate. Unde dicit.
marg.| {2.64rb} {g} Ne sileas a me] Silentium enim tunc est, quando verbum non est in ore. Ita silentium fuisset in Christo, si verbum recessisset ab humanitate. Secundum, quod petit, est, ut clarificetur per miracula : Unde addit :
marg.| {h} Ne quando taceas a me] Unde Io. 12.d. Pater, clarifica nomen tuum. Et Dominus Pater tunc nequando tacuit ab eo ; sed venit vox de celo dicens : Et clarificavi et iterum clarificabo. Tertium, quod petit, est clarificatio corporis, cum dicit.
marg.| {i} Et assimilabor descendentibus in lacum] quasi dicat, ne separes Divinitatem a me, scilicet a corpore meo et ab anima mea : quia si hoc feceris, ero similis descendentibus in lacum, id est anima mea detinebitur apud inferos et caro mea in pulverem redigetur, Sed hoc removit ab eo Divinitas ; quia fecit eum imputribilem et putribilitatem ab eo amovit : et virtute Divinitatis a mortuis resurrexit. Et hoc orat Dominus, non quia de separatione timeret ; sed ut ostendat, quod illa unio non erat de natura, sed de gratia. Sicut Ecclesia orat pro parvulis baptizatis : non quia dubium sit ipsos salvari ; sed ut innuatur, quod hoc non habent ex suis meritis, vel natura ; sed de sola Dei gratia. Et hoc etiam orat, ut det nobis exemplum et formam orandi : ne in aliquo de nobis confidamus ; sed omnia, nobis utilia, a Domino postulemus. Debet ergo dicere quilibet Iustus.
marg.| {f} Ad te, Domine, clamabo] confitendo, orando, predicando. Is. 58.a. Clama, necesses. Clamare, intentionem et devotionem notat. Per hoc, quod dicit :   [Domine] innuit, ut nos servos dignos opere et corde exhibere curemus.   [Ad te] directionem notat. Et bene dicit   [ad te] quia tu, Domine, scis et vis et potes prestare, quod utile est mihi. Unde dicit Augustinus Domine, da mihi secundum quod scis et vis et potes.
marg.| {g} Deus meus, ne sileas a me] Deus silet ab homine et homo silet a Deo. Et quia homo silet a Deo, Deus silet ab homine. Et ideo bene dicit primo.   [Ad te clamabo] Et postea addit :   [Ne sileas] Unde Cassiodor. Clamat homo, ne sileat Deus, quia nostro silentio ipse tacet. Silet autem Deus ab homine tribus modis, scilicet dissimulando. Unde in Ps. 49. Hec fecisti et tacui. Hab. 1.d. Quare non respicis super iniqua agentes : et taces devorante impio iustiorem se ? Is. 42.c. Semper silui, semper tacui : quasi parturiens loquar. Secundo, silet Deus ab homine, ad petitionem per effectum non respondendo. Is. 1.d. Cum multiplicaveritis orationes, non exaudiam : manus enim vestre sanguine plene sunt. Tertio silet, voluntatem suam non aperiendo. 1Rg. 28.c. Deus recessit a me et exaudire me noluit, neque in manu Prophetarum, neque per somnia. Silet autem homo a Deo, non confitendo, non orando, non predicando. Is. 6.b. Ve mihi, quia tacui. Iob. 13.c. Quare tacens consumor ? Ps. 31. Quoniam tacui, inveterata sunt ossa mea. Neemie 9.e. Qui ter in die et quater in nocte confitebantur et laudabant Dominum. Dicit ergo   [Ne sileas] ad modum irati, vel negantis. Silentium enim signum est ire. Ez. 14.a. Numquid interrogatus respondebo ? Is. 57.c. Ego tacens et quasi non videns, etc. Et addit.
marg.| {h} Nequando taceas] Quia Dominus loquitur et respondet nobis, quandoque per se : Unde dicit, Ne sileas ; Quandoque per alium : Unde dicit,   [Nequando taceas] Vel sic.   [Ne sileas] non dando, quod peto. Et forte siles : Nequando taceas, quin voluntatem tuam mihi aperias. Sicut Paulo siluit, quia petitum non dedit. Sed non tacuit, quia voluntatem aperuit, dicens : Sufficit tibi gratia mea. 2Cor. 12.c. Gregorius : Melius exaudiuntur ad premium, dum non exaudiuntur ad votum. Et bene hoc peto : quia si tu tacueris.
marg.| {i} Assimilabor descendentibus in lacum] id est cum eis   [descendam in lacum] id est in peccatum, quod dicitur lacus, propter obscuritatem, profunditatem, vilitatem et sordium abundantiam. Lam. 3.f. Lapsa est in lacum vita mea. Vel   [In lacum] inferni. Zacharie 9.ca : Tu quoque in sanguine Testamenti tui eduxisti vinctos de lacu, in quo non est aqua : Et in hos duos lacus descenderet, nisi Dominus adiuvaret eum et exaudiret, Ps. 93. Nisi quia Dominus adiuvit me, paulominus habitasset in Inferno anima mea. Hic est lacus inferior, de quo in Ps. 87. Posuerunt me in lacu inferiori, in tenebrosis et in umbra mortis. Lacus autem superior est peccatum, per quem lacum descenditur in inferiorem.
a Cf. Za. 9, 11.
marg.| {2.64va} Clamatur ad Dominum :
¶ Admiratione. Ps. 92. Elevaverunt flumina vocem suam, mirabiles elationes maris.
¶ Devotione cordis. Rm. 8.c. Accepistis spiritum adoptionis filiorum Dei, in quo clamamus : Abba Pater.
¶ Predicatione. Is. 40.b. Clama. Quid clamabo ? Omnis caro fenum.
¶ Confessione. Is. 58.a. Clama, ne cesses.
¶ Oratione. Mt. 27.f. Clamans expiravit. Ps. hic. Ad te, Domine, clamabo, etc.
¶ Operatione. Ex. 2.d. Ascendit clamor eorum ad Deum ab operibus.
¶ Sanguinis effusione. Gn. 4.b. Vox sanguinis fratris tui Abel clamat ad me de terra. Iob. 16. Terra, ne operias sanguinem meum.
¶ Mercedis defraudatione. Iac. 5.a. Merces operariorum vestrorum, qui messuerunt regiones vestras, que fraudata est a vobis, clamat.
¶ Peccati contra naturam enormitate. Genesis 18.c.b « Clamor Sodomorum et Gomorrheorum multiplicatus est ».
¶ Vite sanctitate. Ps. Clamor meus in conspectu eius introivit in aures eius.
¶ Testimonio conscientie. Hab. 2.c. Lapis de pariete clamabit.
¶ Doloris immensitate. Ex. 11.b. Erit clamor magnus in universa terra Egypti.
¶ Ardore concupiscentie. Prv. c. 30.b. Due sunt sanguisuge filie, que semper clamant : affer, affer.
b Gn. 18, 20.
marg.| {a} Exaudi, Domine, vocem deprecationis mee] In hoc, quod hoc repetit, ostendit Christus orationem suam esse instantem. In hoc, quod dicit, vocem, ostendit eam esse vocalem. In hoc, quod dicit, non tantum precationis, sed   [deprecationis] ostendit eam esse devotam, quasi de corde procedentem et ideo exaudibilem. Et addit, quando, dicens.
marg.| {b} Dum oro ad te] scilicet in Passione mea. Hbr. 5.b. In diebus carnis sue preces, supplicationesque ad eum, qui posset illum salvum facere a morte, cum clamore valido et lacrimis offerens, exauditus est pro sua reverentia. Item ostendit orationem suam esse operosam, addens.
marg.| {c} Dum extollo manus meas] in Cruce. Ps. 140. Elevatio manuum mearum sacrificium vespertinum. Postea ostendit esse piam. Is. 65.a. Tota die expandi manus meas. Et utilem, cum dicit.
marg.| {d} Ad templum sanctum tuum] scilicet construendum de lapidibus vivis, scilicet fidelibus.
marg.| {a} Exaudi, Domine] etc. Hec omnia debet observare vir iustus in oratione sua, ut scilicet sit instans et assidua. Rm. 12.c. Orationi instantes. Vocalis, ad excitandam devotionem et ad multa alia, ad que valet vocalis oratio. Eccl. 21.a. Deprecatio pauperis ex ore usque ad aures perveniet. Item devota, id est de voto cordis emissa, ut sicut dicit Augustinus quod profertur in ore, versetur in corde. Hoc est, quod dicit hic   [Vocem deprecationis] 1Cor. 14.c. Orabo spiritu, orabo et mente.
marg.| {b} Dum oro ad te] id est exaudi me in ipsa oratione. Ps. 33. Oculi Domini super Iustos : et aures eius in preces eorum. Item debet esse operosa et pia. Quia sicut dicitur Tob. 12.b. Bona est oratio cum ieiunio et eleemosyna. Unde bene dicit   [Exaudi] id est ex te audi   [vocem] qua te voco (Lam. 3.f. Appropinquasti in die, qua vocavi te.)   [Deprecationis mee, dum oro ad te, dum extollo] non deprimo, ut avarus. 1Tim. 2.c. Volo viros orare in omni loco, levantes puras manus. Per hoc vincitur Diabolus. Ex. 17.c. Cum levaret Moyses manus, vincebat Israel : si autem paululum remisisset, superabat Amalech : manus autem Moysi erant graves.
marg.| {d} Manus meas ad templum sanctum tuum] Alia littera   [oraculum] ubi est Propitiatorium, quia tunc exaudit Dominus, quando orationem comitantur opera misericordie et viscera compassionis. Act. 10.a. Orationes tue et eleemosyne tue ascenderunt in memoriam in conspectu, Dei.
marg.| {e} {2.64vb} Ne simul tradas me cum peccatoribus] quasi dicat Christus, peccatore me tradunt : quia Iudas me tradet Iudeis et Iudei me tradent Gentibus crucifigendum. Et tu trades me, quia in manus eorum me dabis. Sed ne simul cum eis me tradas, id est non eo corde et eo sine me tradas, quo illi me tradent, scilicet ut meum nomen extinguant, sicut intendunt. Unde dicunt Ier. 11.d. Eradamus eum de terra viventium : et nomen eius non memoretur amplius.
marg.| {f} Et cum operantibus iniquitatem] id est cum inique procurantibus mortem meam.
marg.| {g} Ne perdas me] id est non intendas me perdere sicut ipsi.
marg.| {h} Qui loquuntur pacem cum proximo suo] id est mecum, quando dicebant Mt. 25.b. Magister, scimus, quia verax es et viam Dei in veritate doces, etc.
marg.| {i} Mala autem in cordibus eorum] Quia ut dicitur ibi in Mattheo, hoc faciebant, quia consilium inierant, ut caperent eum in sermone. Ier. 51.a. Cor suum levaverunt contra me, quasi ventum pestilentem. Vocat autem Christus se proximum Iudeorum : Quia tribus modis.
marg.| Proximus dicitur
- Nature conditione.
- Consanguinitate.
- Beneficiorum exhibitione.
marg.| Nature conditione. Lv. 19.d. secundum Septuaginta. Diliges proximum tuum sicut teipsum. Nostra translatio habet, Diliges amicum, etc. Hoc modo Christus erat proximus Iudeorum, quia homo. Consanguinitate : Unde Psalmus 37. Amici mei et proximi mei adversum me appropinquaverunt et steterunt. Et hoc modo Christus erat proximus Iudeorum, utpote de Iudeis natus secundum carnem. Beneficiorum exhibitione. Lc. 10.f. Quis horum tibi videtur proximus fuisse illi, qui incidit in latrones ? Et respondit. Qui fecit misericordiam in illum. Sic erat Christus proximus Iudeis. Act. 10.f. Vos scitis, quod factum est verbum per universam Iudeam : quomodo unxit eum Deus Spiritu sancto et virtute, qui pertransiit benefaciendo et sanando oppressos a Diabolo. Similiter hec debet esse petitio viri iusti.
marg.| {e} Ne simul tradas me cum peccatoribus] id est non tradas me in carcerem peccati cum peccatoribus, qui traditi sunt Diabolo in carcere peccati. Et nisi resipiscant a carcere, tandem perdentur et suspendentur in patibulo inferni : Unde addit :
marg.| {f} Et cum operantibus iniquitatem ne perdas me] Et sic petit hic liberari a culpa et a pena eterna : De traditione peccatorum, Rm. 1.c. Tradidit Deus illos in desideria cordis eorum in immunditiam, etc. De perditione. Ps. 25. Ne perdas cum impiis, Deus, animam meam. Peccator dicitur, in habitu ; operans iniquitatem, in actu.
marg.| {h} Qui loquuntur pacem cum proximo suo] pacifice salutantes alios.
marg.| {i} Mala autem in cordibus eorum] quia fere omnis homo vult decipere proximum suum. Ier. 9.c. In ore suo pacem cum amico suo loquitur et occulte ponit ei insidias. Et propter hoc bene dicit ante in eodem Ier. Unusquisque a proximo suo se custodiat : et in omni fratre suo non habeat fiduciam : quia omnis frater supplantans supplantabit et omnis amicus fraudulenter incedet. Hoc autem proprie dicitur de adulatoribus.
marg.| {h} Qui loquuntur pacem] etc. Unde in Psalmo 54. Molliti sunt sermones eius super oleum : et ipsi sunt iacula. Gregorius Radices spinarum molles sunt ; sed ex ipsa radice proferunt, unde pungunt. Hieronymus Ille demum in audientibus aculeum relinquere potest, qui non pungit, sed ungit.
marg.| Et notandum quod multis modis nocent adulatores ; Excecant hominem : Unde Sap. 4.c. Raptus est, ne malitia mutaret intellectum eius ; aut ne fictio deciperet animam eius : fascinatio enim nugacitatis obscurat bona. Fascinatio ista est adulatio. Item resipiscere faciunt a bono incepto, vel proposito. Gal. 3.a. O insensati Galate, quis vos fascinavit veritati non obedire ? Et post addit : Sic stulti estis, ut cum spiritu {2.65ra} ceperitis, nunc carne consumamini. Item alliciunt ad peccatum, sicut Sirene ad periculum. Is. 13.b. Respondebunt ibi ulule in edibus eius et Sirene in delubris voluptatis. Ulule, que ponunt rostrum in luto et horrendum dant sonum, isti sunt detrectatores, qui in fecibus aliorum ponunt os suum. Sirene, sunt adulatores, qui falsis vocibus alliciunt et decipiunt. Is. 3.c. Popule meus, qui beatum te dicunt, ipsi te decipiunt. Hoc significatum fuit 2Rg. 20.c. Ubi Ioab interfecit Amasan osculando eum. Prv. 1. Fili, si te lactaverint peccatores, ne acquiescas eis. Lacte infatuant, qui alios lactant lacte adulationis. Item audaciam peccandi prestant. Ps. 9. Quoniam laudatur peccator in desideriis anime sue et iniquus benedicitur, quia exacerbavit Dominum peccator, scilicet audacter peccando. Item vanam securitatem prestant. Ier. 6.d. Curabant contritionem filie populi mei cum ignominia, dicentes : pax, pax ; et non erat pax. Item affectum penitentie destruunt et eliminant. Lam. 2.e. Prophete tui viderunt tibi falsa et stulta : nec aperiebant tibi iniquitatem tuam, ut te ad penitentiam provocarent. Item peccatum hominis operiunt. Is. 9.c. Propheta docens mendacium, ipse est cauda. Cauda teguntur posteriora et turpia et immunda.
marg.| {a} Da illis] etc. Hic petit Christus, ut fiat retributio Iudeis, qui eum crucifixerunt et si non manibus suis ; tamen cordibus et linguis. Petit autem hoc amore iustitie, non libidine vindicte. Vel est predictio, non optatio. Unde dicit   [Da illis] o Deus Pater.
marg.| {b} Secundum opera eorum] mala, quibus me ligaverunt, flagellaverunt, conspuerunt, illuserunt et huiusmodi.
marg.| {c} Et secundum nequitiam adinventionum eorum] tribue illis, id est retribue. Nequitiam adinventionum, vocat malitiam cordis eorum, quibus falsa adinveniebant contra eum, dicentes eum seductorem, demoniacum et huiusmodi. Idem autem repetit, ut notet pertinaciam malignitatis eorum et retributionis Dei confirmationem, dicens.
marg.| {d} Secundum opera manuum eorum tribue illis] id est retribue, quasi dicat, ego multa bona feci eis ; et ipsi econtrario multa mala retribuerunt mihi. Io. 10.f. Multa bona opera ostendi vobis ex Patre meo ; propter quod eorum opus me lapidatis ? Quia igitur sic mihi mala retribuerunt pro bonis.
marg.| {e} Redde retributionem eorum ipsis] id est puni eos propter istud. Deinde ostendit petitionem exauditam esse a Patre. Vel ostendit se predicta non optando, sed predicendo dixisse, cum subiungit.
marg.| {f} Quoniam non intellexerunt opera Domini] etc. quasi dicat, vere reddes retributionem eorum ipsis : Quoniam, etc. Vel ideo punientur   [Quoniam] ipsi non intellexerunt opera Domini : invisibilia, scilicet Verbum carnem factum esse. De quo opere Ier. 31.d. Novum facit Dominus super terram : femina circumdabit virum. Et quod maius mirum est :   [non intellexerunt]
marg.| {g} In opera manuum eius] visibilia, scilicet mirabilia. Io. 5.f. Opera, que dedit mihi Pater, ut perficiam ea : ipsa opera, que ego facio, testimonium perhibent de me : Quoniam ergo sic non intellexerunt.
marg.| {h} Destrues eos] per Romanos, in presenti ; vel in futuro eternaliter. Sed possent dicere aliqui Iudei : Si destruit nos Deus per captivitatem presentem, reducet nos, sicut reduxit de Babylonia. Sed hoc removet, cum subiungit.
marg.| {i} Et non edificabis eos] id est postquam destruxeris eos per Romanos, non iterum reduces eos. Unde in Ps. 2. Tamquam vas figuli confringes eos. Vas enim figuli postquam fractum est, numquam reintegratur.
marg.| {a} Da illis] etc. Vel de omnibus peccatoribus dicit hec vir iustus, condolens peccatoribus et congaudens divine iustitie, dicens   [Da illis] scilicet adulatoribus predictis et omnibus peccatoribus.
marg.| {b} Secundum opera eorum] Mt. 16.d. Filius hominis venturus est in gloria Patris sui cum Angelis suis : et tunc reddet unicuique, secundum opera eius. Ier. 25.d. Reddam eis secundum opera eorum et secundum facta manuum {2.65rb} suarum. Et nota, quod ter dicit ;   [Secundum opera eorum] Propter peccatum cordis, oris et operis. Lam. 3.d. Reddes eis vicem, Domine, iuxta opera manuum suarum. Et non sola opera ; sed et corda tunc scrutabitur Dominus, sicut dicitur in Ps. 7. Scrutans corda et renes Deus. Unde adiungit.
marg.| {c} Et secundum nequitiam adinventionum ipsorum] id est fictionum et voluntatum cordium. Sap. 6.a. Interrogabit opera vestra et cogitationes scrutabitur. Adinventiones etiam dicit propter quosdam, quibus non sufficit peccare peccatis communibus ; sed novos modos peccandi adinveniunt. Rm. 1.c. Tradidit illos Deus in desideria cordis eorum, in immunditiam, ut contumeliis afficiant corpora sua in semetipsis. Item cum iam natura deficiente peccare non possunt, peccata provocare nituntur. De quibus in Ps. 80. Dimisit eos secundum desideria cordis eorum, ibunt in adinventionibus suis. Ibunt, scilicet in supplicium eternum. Unde Is. 3.b. Ruit Hierusalem et Iudas concidit : quia lingua eorum et adinventiones eorum contra Dominum, ut provocarent oculos Maiestatis eius. Provocando enim seipsos ad libidinem, Deum provocant ad iram. Et dicit hic, quod hi sunt Iudas et Hierusalem, scilicet clerici et Religiosi : quia multi eorum in istis adinventionibus peccant et plures quam laici. Dicit etiam :   [Secundum nequitiam adinventionum] et non secundum adinventiones : In quo notatur, quod est adinventio nequam et adinventio pia. Adinventio nequam, est ista, de qua diximus. Adinventio pia est, qua excogitat homo, qualiter plus possit abstinere, vel orare, vel cetera bona facere. Unde Is. 12.b. Notas facite in populis adinventiones eius, scilicet Christi, qui adinvenit, ut diligeretur paupertas, humilitas, virginitas : et quod inimicus diligeretur et huiusmodi. Et clericis et prelatis dicitur ; Notas facite in populis adinventiones eius, scilicet ostendendo eas opere et sermone : sed quia non ostendunt, ideo non sunt note.
marg.| {d} Secundum opera manuum eorum tribue illis] Idem est, quod supra : Sed ad maiorem confirmationem repetit : quia etsi sepius dicatur, vix tamen creditur a mundanis : et ideo hic pluribus inculcatur, ut magis credatur. Unde dicit Ioseph Gn. 41.d. Quod autem vidisti secundo, ad eamdem rem pertinens somnium, firmitatis indicium est, eo quod fiat sermo Domino et velocius impleatur.
marg.| {e} Redde retributionem eorum ipsis] id est quia retribuunt tibi mala pro bonis, puni eos. Dominus enim multa bona nobis fecit, unde debemus ei retribuere, ut similiter pro eo multa faciamus. Ps. 115. Quid retribuam Domino pro omnibus, que retribuit mihi ? Calicem salutaris accipiam : scilicet calicem tribulationis et penitentie, quem Salvator meus pro me bibit. Mt. 20.c. Potestis bibere calicem, quem ego bibiturus sum ? Peccatores vero retribuunt ei mala pro bonis : quia cum deberent facere bona, faciunt mala. Unde conqueritur in Ps. 34. Retribuebant mihi mala pro bonis, sterilitatem anime mee, quasi dicat, faciunt, ut anima mea, quam pro eis dedi, sterilis sit, quantum ad eos : tamen afferret eis fructum vite eterne, si vellent. Ier. 2.f. Numquid solitudo factus sum Israeli, aut terra serotina ? Is. 53.d. Si posuerit animam suam pro peccato, videbit semen longevum. Et hec omnia mala accident illis propter ignorantiam Dei, unde subiungit.
marg.| {f} Quoniam non intellexerunt opera Domini] quantum ad creationem.
marg.| {g} Et in opera manuum eius] quantum ad recreationem. Ideo.
marg.| {h} Destrues illos] etc. Is. 5.c. Cithara et lyra et tympanum et tibia et vinum in conviviis vestris : et opus Domini non respicitis et in opera manuum eius non consideratis ; propterea ductus est populus meus captivus, quia non habuit scientiam. Os. 4.b. Conticuit populus meus, quia non habuit scientiam. Destruens illos, non quacumque destructione ; sed irrecuperabili, scilicet eterna. Unde addit :
marg.| {i} Et non edificabis eos] Unde Ier. 30.b. Insanabilis fractura tua, pessima plaga tua : non est, qui iudicet iudicium tuum : ad alligandam curationem tuam utilitas non est tibi. Et notandum quod quidam edificantur ; et tamen non destruuntur, sicut innocentes. Quidam destruuntur et edificantur, ut Paulus : Unde Ier. 1.b. Ut evellas et destruas et disperdas et dissipes et edifices et plantes. Quidam autem destruuntur et non edificantur. De quibus Ier. 5.a. Percussisti eos et non doluerunt : attrivisti eos et renuerunt accipere disciplinam. Ps. 34. Dissipati, {2.65va} nec compuncti. Item alii nec destruuntur, nec edificantur. De quibus Iob. 21.a. Quare impii vivunt, sublimati, confortatique divitiis ? Domus eorum secure sunt et pacate et virga Dei non est super eos, etc. et tandem concludit : Ducunt in bonis dies suos et in puncto ad inferna descendunt.
marg.| {a} Benedictus Dominus] Secunda pars, in qua agit Christus gratias de sua Resurrectione, dicens :   [Benedictus Dominus] id est Pater. Et subdit causam, quare benedicit eum.
marg.| {b} Quoniam exaudivit vocem deprecationis mee] qua superius orabam ; Ne simul tradas me cum peccatoribus, etc. Io. 11.e. Pater, gratias ago tibi, quoniam audisti me. Et ostendit quod exaudivit.
marg.| {c} Dominus adiutor meus] contra inimicos.
marg.| {d} Et protector meus] ab inimicis.
marg.| {e} Et in ipso speravit cor meum et adiutus sum] Ps. 39. In te Domine, speravi, non confundar in eternum. Et in alio Ps. 39. Revela Domino viam tuam et spera in eo : et ipse faciet. Postea ostendit, in quo adiutus est, dicens.
marg.| {h} Et refloruit caro mea] scilicet in Resurrectione, que prius floruerat in conceptione, per immunitatem peccati. Sed in Passione quasi defloruit, quando tam viliter tractata fuit ; in Resurrectione vero refloruit, quando immortalitem induit. Et ideo.
marg.| {k} Confitebor ei] in Apostolis meis, qui post resurrectionem Dominum confessi sunt et laudaverunt, quem in Passione ipse Princeps Apostolorum negavit. Aves enim in hyeme silent ; sed in estate, quando flores apparent, cantant. Apostoli autem aves erant celi, qui tacuerunt in hyeme Passionis, quando emarcuit caro Domini ; sed post Resurrectionem, quando refloruit, tunc cantaverunt laudem Domino. Unde ipse monet Sponsam, Canticorum 2.d. Surge, amica mea, columba mea, formosa mea et veni : iam enim hyems transiit, imber abiit et recessit : flores apparuerunt in terra nostra : vox turturis audita est in terra nostra. Et hoc est, quod dicit : Confitebor ei. Sed non timore pene, sed voluntarie. Unde dicit.
marg.| {i} Ex voluntate mea confitebor ei] id est ex voluntate a me in missione Spiritus sancti data, confitebuntur ei Apostoli. Similiter ad exemplum Domini, vir iustus debet gratias reddere Domino : quoniam Dominus exaudivit eum : Et debet dicere.
marg.| {a} Benedictus Dominus, quoniam exaudivit vocem deprecationis mee] 1Th. 5.d. In omnibus gratias agite : Non tantum in prosperis, sicut illi, de quibus dicitur Za. 11.a. Benedictus Dominus, divites facti sumus. Et Ps. 46. Confitebitur tibi, cum benefeceris ei. Col. 3.c. Grati estote.
marg.| {c} Dominus adiutor meus] ad bonum faciendum.
marg.| {d} Et protector meus] ad malum sustinendum. Unde alia littera habet : Dominus fortitudo mea et scutum meum, id est fortis adiutor ad bonum faciendum : Et scutum protegens, ad malum sustinendum : Et de utroque agende sunt gratie Deo. Eccl. 51.a. Confitebor nomini tuo, quoniam adiutor et protector factus es mihi.
marg.| {e} Et in ipso] Deo bono, largo, misericorde.
marg.| {f} Speravit cor meum] non tantum lingua. Prv. 21.a. Cor Regis in manu Domini.
marg.| {g} Et adiutus sum] Eccl. 2.b. Scitote, quia nullus speravit in Domino et confusus est.
marg.| {h} Et refloruit caro mea] in Salvatore, ut dictum est. Caro enim hominis floruit in Adam et habebat duos flores, scilicet immunitatem peccati et possibilitatem non moriendi. Sed quando peccavit, defloruit : et ceciderunt isti flores, quia facta est peccato obnoxia et mori necessaria. In Christo vero refloruit in Conceptione, quantum ad primum florem : et in Resurrectione, quantum ad secundum ; Et melius quam in Adam : quia pro possibilitate non moriendi, accepit impossibilitatem moriendi in Resurrectione. Christus enim resurgens ex mortuis iam non moritur : mors illi ultra non dominabitur. Rm. 6.b. Et in Conceptione accepit immunitatem peccati actualem et impossibilem ; sed in Adam fuit tantum actualis. Sic ergo, Refloruit caro mea, dicit Iustus. Refloruit in Christo in spe : quia si Christus resurrexit et nos resurgemus. Et sicut in Adam omnes defloruimus : ita in Christo omnes reflorebimus. 1Cor. 15.c. Nunc autem Christus resurrexit primitie dormientium : quoniam, quidem per hominem mors ; et {2.65vb} per hominem resurrectio mortuorum. In presenti etiam refloremus per penitentiam : Caro enim primo floret per virginitatem ; sed defloratur in corruptione carnali ; refloret autem in penitentia per continentiam. Flos virginitatis est flos lilii. Unde Ct. 2.a. Sicut lilium inter spinas ; sic amica mea inter filias. Et Ct. 7.b. Venter tuus, sicut acervus tritici vallatus liliis.
marg.| Hoc dicitur ad Beatam Virginem, cuius venter fuit, sicut acervus tritici, quando granum illud, scilicet filius eius seminatus fuit in eo. De quo dicit ipse Io. 12.d. Nisi granum frumenti cadens in terra mortuum fuerit, ipsum solum manet. Sed venter iste fuit vallatus liliis, quia mater fuit virgo ante partum, virgo in partu, virgo post partum. Flos continentie, est proprie flos viole, qui lividum colorem habet et refrigerat. De hoc flore potest intelligi illud Is. 11.a. Egredietur virga de radice Iesse et flos de radice eius ascendet. Quando enim caro deflorata est per peccatum, debet egredi virga discipline de radice Iesse, id est de corde contrito et dolenti. Iesse enim interpretatur holocaustum : Et propter peccatum, quod fecimus, debemus cor nostrum facere insulam, id est undique lacrimarum fluminibus irrigare et facere illud holocaustum Deo per contritionem : Quia sacrificium Deo spiritus contribulatus. Nec solum cor per dolorem debemus offerre in holocaustum ; sed et corpus per macerationem debemus offerre post contritionem. Et sic ex illo holocausto insule, egreditur virga discipline et de virga discipline ascendet flos continentie. Sine enim maceratione carnis non servatur continentia. Unde dicit beatus Bernardus Castitas periclitatur in deliciis. Et pro his omnibus.
marg.| {k} Confitebor] Domino confessione laudis.
marg.| {i} Ex voluntate mea] id est voluntarie et devote. Psalmo 55. Voluntarie sacrificabo et confitebor nomini tuo, Domine, quoniam bonum est. Notandum autem est hic, quod flos sumitur in bono et in malo.
marg.| Flos : In bono
- In malo
- Caro Christi. Is. 11.a. Egredietur virga de radice Iesse et flos de radice eius ascendet.
- Exempla Sanctorum. Ct. 2.c. Flores apparuerunt in terra nostra.
- Merita triumphantis Ecclesie. Ct. 2.b. Fulcite me floribus.
- Serenitas conscientie. Ct. 1.d. Lectulus noster floridus.
- Virginitas. Eccl. 24.c. Flores mei fructus honoris et honestatis. Et Eccl. 39.b. Florete, flores. Glossa Castitatis. Unde idem statim subdit : Quasi lilium date florem.
- Initium boni operis. Ct. 2.c. Vinee florentes odorem dederunt.
- Penitentia. Phil. 4.b. Tandem aliquando refloruistis, pro me sentire.
- Bravium. Ct. 2.a. Ego flos campi, etc.
- Stola anime. Ps. 131. Super ipsum autem efflorebit sanctificatio mea.
- Stola corporis, ut hic, Refloruit caro mea.
- Senectus. Eccl. ult. b. Florebit amygdalus. Glossa id est canescet caput.
- Iuventus. Ps. 89. Mane floreat, vespere decidat.
- Hominis infirmitas. Iob. 14.a. Qui, quasi flos, egreditur.
- Gloria mundi. Is. 40.b. Omnis gloria eius quasi flos agri. Ier. 48.b. Date florem Moab, quia florens egredietur.
- Voluptas. Sap. 2.b. Non nos pretereat flos temporis. Is. 28.a. Ve corone superbie, ebriis Ephraim, flori decidenti.
marg.| Septem sunt proprietates floris, que conveniunt Christo. Pulcher est flos et Christus pulcher est. Ct. 1.d. Ecce tu pulcher es, dilecte mi et decorus. Item flos redolens est, seu fragrans et Christus similiter. Gn. 27.d. Ecce odor filii mei sicut odor agri pleni, etc. Ct. 1.a. In odore unguentorum {2.66ra} tuorum curtemus : Item flos spes est fructus et Christus spes fructus copiosi : Ps. 70. Tu es spes mea a iuventute mea. Item flos brevis evi est ; sic et Christus. Iob. 14.a. Homo natus de muliere, brevi vivens tempore. Io. 16.d. Modicum et videbitis me, etc. Item flos dat mel apibus et Christus sapientiam humilibus. Iac. 4.b. Deus superbis resistit, humilibus autem dat gratiam. Ps. 18. Sapientiam prestans parvulis. Item flos est sertum vincentium ; et similiter Christus triumphantium. Is. 28.b. In die illa erit Dominus exercituum corona glorie et sertum exultationis residuo populi sui. Item flos per se nascitur ex terra sine coitu ; et Christus similiter de Virgine natus est sine coitu. Lc. 1.e. Quoniam virum non cognosco. Is. 7.c. Ecce Virgo concipiet et pariet filium. Canticorum 2.a. Ego sum flos campi : Versus : « Flos pulcher, redolens, spes fructus et brevis evi. Mel dat api, sertum capiti, sine semine nascens”.
marg.| {a} Dominus fortitudo plebis sue] Supra Christus, sive vir iustus egit gratias de beneficio sibi impenso. Unde immediate dixit supra : Ex voluntate mea confitebor ei : Sed quia caritas Christi, vel viri iusti, non querit tantum, que sua sunt ; sed et que aliorum. Et non tantum de propriis bonis gaudet ; sed et de aliorum bonis. Ideo ostendit hic et Christus et vir iustus ; quoniam gratias reddit pro bonis aliorum. Unde dicit.   [Dominus fortitudo] quasi dicat, ideo confitebor, quia   [Dominus est fortitudo plebis sue] generaliter. 1Mcc.3.b. Non in multitudine exercitus victoria belli ; sed de celo fortitudo est.   [Sue] dicit, non aliene. Ioel. ultim. c. Dominus spes populi sui et fortitudo plebis sue. Hab. 3.d. Dominus fortitudo mea. Is. 49.d. Deus meus factus est fortitudo mea.
marg.| {b} Et protector salvationum Christi sui est] Fortitudo est, ad fortiter operandum, protector est ad malum cavendum. Unde dicit   [Et protector salvationum Christi sui] id est salutem, quam Christus nobis per gratiam suam operatur, Deus Pater conservat. De qua salvatione ad Titum 3.b. Non ex operibus iustitie, que fecimus nos ; sed secundum suam misericordiam salvos nos fecit. Et dicit   [Salvationum] in plurali, propter diversos effectus gratie, sive propter diversas gratias : De quibus pro populo intercedendo subiungit.
marg.| {c} Salvum fac populum tuum, Domine] etc. dando gratiam in presenti. Non dicit : divitem fac populum tuum, Domine. Sed : Salvum. Et quomodo fit salvus : Eccl. 30.c, Salus animi in sanctitate iustitie.
marg.| {d} Et benedic hereditati tue] gratiam collatam augendo. Hereditas autem Dei est populus fidelis. Ps. 2. Postula a me et dabo tibi Gentes Hereditatem tuam. Et nota, quod, populum, dicit pro activis ; hereditati, pro contemplativis. Is. 19.d. Hereditas mea Israel.
marg.| {e} Et rege eos] docendo.
marg.| {f} Et extolle illos] glorificando. Non ad horam. Sed.
marg.| {g} Usque in eternum] Gratiam operantem petit eis, cum dicit   [Salvum fac populum tuum] Gratiam cooperantem, cum dicit   [Benedic hereditati tue] Gratiam conservantem, cum dicit   [Rege illos] Gratiam consummantem, cum concludit :   [Extolle illos usque in eternum] Hec quatuor possunt notari Rm. 8.f. Quos predestinavit, hos et vocavit ; et quos vocavit, hos et iustificavit ; quos autem iustificavit, illos et magnificavit. In illis enim quatuor verbis, scilicet predestinavit, vocavit, iustificavit, magnificavit, ille quatuor gratie, sive quatuor effectus eiusdem gratie possunt notari. Is. 31.c. Protegit Dominus Hierusalem, protegens et liberans, transiens et salvans. 2Cor. 9.c. Qui administrat semen seminanti et panem ad manducandum prestabit et multiplicabit semen vestrum et augebit incrementa frugum iustitie vestre. Ecce illa quatuor. Et multum debet confidere plebs fidelis ; quia hic Christus ipse orat pro ea. Non enim potest esse maior fiducia, quam cum is, qui dat, rogat. Unde super Nm. 14.d. Ubi Moyses placavit iram Domini, dicit Glossa Hieronymi {2.66rb} Habemus advocatum, qui interpellat pro nobis multo meliorem Moyse ; qui tamen pro populo illo exauditus est. Et forte hoc factum fuit, ut multo magis confidamus, quoniam advocatus noster veniam impetrabit a Patre. Unde Hbr. 9.c. Christus assistens Pontifex. Glossa Assistens Patri ad interpellandum. Et Beatus Bernardus dicit : Securum habes accessum, o homo, ad Deum ; habes filium ante Patrem, ante filium matrem. Filius ostendit Patri latus et vulnera ; mater ostendit filio pectus et ubera. Nulla potest esse repulsa, ubi tot occurrunt pietatis insignia. Ista quatuor verba possunt ita exponi.
marg.| {c} Salvum fac populum tuum] a fovea culpe, per penitentiam : Et hoc contra desperationem. Rm. 8.e. Spe salvi facti sumus.
marg.| {d} Benedic hereditati tue] in statu penitentie, per internam consolationem : Et hoc contra acediam, seu tristitiam. Ps. 93. Secundum multitudinem dolorum meorum, etc.
marg.| {e} Et rege eos] in via iustitie, per paternam disciplinam : Et hoc contra presumptionem. Ps. 22. Dominus regit me et nihil mihi deerit.
marg.| {f} Et extolle] a miseria per supernam gloriam : Et hoc contra pusillanimitatem. Ps. 72. Tenuisti manum dexteram meam et cum gloria suscepisti me.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 27), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 29/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_27)
Signaler un complément d'information

Notes :