Psalmus 120

Numérotation du verset Ps. 120,1 

¶ Canticum graduum.
¶Codd. : (Ps. 120) D30 Ω F Rusch Ps-G
Numérotation du verset Ps. 120,I 

Levavi oculos meos
in montes1 ¦
1 in ΨB² V² plerique codd., edd ad Ps-G (M² in ras.) Ω F cum Ps-R
unde veniet auxilium mihi.
Numérotation du verset Ps. 120,2 II

Auxilium meum
a Domino ¦ qui fecit celum et terram.
Numérotation du verset Ps. 120,3 III

Non det
in commotionem
pedem tuum ¦
neque dormitet2
2 dormitet D30 ² Ps-G ] dormiet ΨB* D30 * Ω F cum Ps-γ
qui custodit te.
Numérotation du verset Ps. 120,4 IV

Ecce non dormitabit
neque dormiet ¦ qui custodit Israel.
Numérotation du verset Ps. 120,5 V

Dominus custodit te ¦ Dominus
protectio tua’ super manum dexteram
tuam.3
3 <divisio.> te ¦... tua’ D30 ] te... tua ¦ Ω F
Numérotation du verset Ps. 120,6 VI

Per diem sol non uret te ¦
neque luna per noctem.
Numérotation du verset Ps. 120,7 VII

Dominus custodit te
ab omni malo ¦
custodiat
animam tuam Dominus.
Numérotation du verset Ps. 120,8 VIII

Dominus
custodiat introitum tuum et exitum tuum ¦
ex hoc nunc et usque in seculum.

Psalmus 120

Numérotation du verset Ps. 120,1 
marg.| Levavi] etc. Hic est secundus gradus, id est secundus Psalmus gradualis, in quo vir iustus divinum petit auxilium. Primus gradus est exire de malis seculi. Secundus est petere divinum auxilium. Congrue igitur sequitur iste gradus precedentem, nam de Mundo exeunti occurrunt pericula et ideo necesse habet divinum auxilium implorare : Sicut olim filii Israel de Egypto exeuntes, videntes Egyptios persequentes, ad Dominum clamaverunt, auxilium postulantes. Vir ergo iustus, qui supra gemebat inter malorum insidias, hic contra eos orat iuvari et sic patet continuatio Psalmi. Titulus autem est, qui supra, scilicet. Canticum gradus, id est exultatio mentis de ascensu spirituali, id est de profectu virtutum. Intentio etiam eadem, scilicet monere ad profectum, sive ad ascensum spiritualem.
marg.| Modus. Bipartitus est Psalmus. Primo orat. Secundo, quod oravit, affirmat, ostendens virtutem auxilii impetrati, ibi, Dominus custodit. Primo ergo ad Sanctos quasi ad balivos dirigit orationem, dicens.
Numérotation du verset Ps. 120,I 
marg.| {h} Levavi] id est sursum direxi.
marg.| {i} Oculos meos] interiores, id est desideria et cogitationes.
marg.| {k} Ad montes] spirituales, id est ad sanctos : Qui dicuntur montes propter eminentiam vite, propter constantiam patientie, quia prius radios Solis recipiunt, quia ab eis ros et lux ad valles descendit. Super hos montes fundata est Ecclesia. Unde Ps. 86. Fundamenta eius in montibus sanctis. Sed primus mons, super quem primo fundata est Ecclesia, est Christus, Is. 2.a. Erit in novissimis diebus preparatus mons domus Domini in vertice montium, Mt. 5.b. Non potest abscondi civitas super montem posita. Unde ab hoc et his montibus, dicitur Ecclesia, terra montuosa, Dt. 11.b. Terra inquit, ad quam ingredimini possidendam, non est sicut terra Egypti, de qua existis, ubi iacto semine in hortorum morem aque ducuntur irrigue, sed montuosa est et campestris, de celo expectans pluviam. Dicuntur autem montes, Demones et homines superbi, Is. 64.a. Utinam inquit, dirumperes celos et {2.323rb} descenderes, a facie tua montes defluerent. Ad hos non sunt levandi oculi, quia tales non sunt orandi, nec imitandi, nec in auxilium invocandi. Sed ad priores montes debemus levare oculos. Primo, ut visa eorum rectitudine, nostram rectitudinem cognoscamus, quia opposita iuxta se posita magis elucescunt. Iob. 33.d. Respiciet homines, scilicet Sanctos et dicet, peccavi et vere deliqui et ut eram dignus non recepi.
marg.| Secundo, ut visa eorum sanctitate, erubescamus et bona confusione confundamur, Ez. 43.c. Fili hominis, ostende filiis Israel templum et confundantur ab iniquitatibus suis.
marg.| Tertio, ut acuamur ad pugnam et patientiam, 1Mcc.6.d. Ostenderunt Elephantis sanguinem uve et mori, id est Christi et Sanctorum, ad acuendum eos in prelium, Os. 9.c. Quasi uvas in deserto inveni Israel quasi prima poma ficulnee in cacumine eius vidi patres eorum. Gregorius Si facta antiquorum patrum ad memoriam revocamus, non erunt gravia, que toleramus.
marg.| Quarto, ut in eis legamus, quid agere et qualiter vivere debeamus. Iob. 31.d. Librum scribat ipse, qui iudicat, ut in numero meo portem illum. Liber est Christus, liber est quilibet Sanctus. Gregorius Viva lectio est vita Sanctorum, Is. 34.a. Plicabuntur quasi liber celi.
marg.| Quinto, ut bonum concipiamus ex aspectu eorum, Gn. 30.f. Posuit Iacob virgas in canalibus, unde effundebatur aqua, ut cum venissent greges ad bibendum, ante oculos haberent virgas et in aspectu earum conciperent.
marg.| Sexto, ut eorum gloriam admiremur et desideremus, sicut Regina Saba gloriam Salomonis, 3Rg. 10.a. Is. 38.c. Attenuati sunt oculi mei suspicientes in excelso.
marg.| Septimo, ut Deo gratias referamus, sicut vigintiquatuor seniores. Apc. 4.d. dicentes, auditis quatuor animalibus, Dignus es Domine Deus noster accipere gloriam et honorem et virtutem.
marg.| Octavo, ut inde auxilium recipiamus. Et hoc est, quod sequitur.
marg.| {l} Unde] id est a quibus sanctis.
marg.| {m} Veniet auxilium mihi] sicut a montibus humoris et splendoris beneficium descendit ad valles : Ut supra Ps. 71. Suscipiant montes pacem populo et colles iustitiam. Et nota, quod levare oculos, quandoque accipitur in malo. Is. 3.c. Pro eo, quod elevate sunt filie Sion et ambulaverunt collo extento et nutibus oculorum, etc. Eccl. 26.b. Fornicatio mulieris in extollentia oculorum. Quandoque in bono, ut hic. Et 2Par. 20.c. Cum ignoremus, quid agere debeamus, hoc solum habemus, residui, ut oculos nostros dirigamus ad te. Similiter declinare oculos, quandoque accipitur in malo. Unde supra Ps. 16. Oculos suos statuerunt declinare in terram. Prv. 17.d. Oculi stultorum in finibus terre. Quandoque in bono Lc. 18.c. Publicano, qui defixit oculis in terram orabat. Item per montes possunt intelligi duo Testamenta, vetus scilicet et novum, ad quorum comparationem alie sententie dicuntur valles. Et de his dicitur in Ps. 101. Inter medium montium pertransibunt aque, de medio petrarum dabunt voces. Ad hos montes ascendit Maria, concepto Iesu : Lc. 1.d. id est anima visitata Spiritu S. Ad hos montes fugit Loth, ut salvaretur, Gn. 19.f. Super hos montes requievit Arca post diluvium, Gn. 8.a. Hi sunt montes Garizim et Hebal. Dt. 27.b. Garizim interpretatur divisio, vel abscisio. Hoc est novum Testamentum docens divisionem et abscissionem a peccato et Mundo. Hebal interpretatur vetus vorago, vel acervus lapidum. Hoc est vetus Testamentum. Quod recte dicitur vorago propter profunditatem iudiciorum et obscuritatem figurarum. Et acervus lapidum, propter multitudinem comminationum et duritiam iudiciorum. Ad hos montes levandi sunt oculi, quia inde venit lumen vere cognitionis, Gn. 18.a. Cum levasset. Abraham oculos, apparuerunt ei tres viri stantes prope eum. Per tres viros, tres persone intelliguntur, quarum visio, sive cognitio datur illis, qui ad hos montes oculos suos levant. Dicit ergo vir iustus.
marg.| {h} Levavi oculos meos] interiores, scilicet intellectum et affectum.
marg.| {k} Ad montes] videndos et cognoscendos.
marg.| {l} Unde veniet auxilium mihi] id est multiplex cognitio, que auxiliatur ad Glorie assecutionem et gehenne evitationem. Cognitis enim promissionibus et comminationibus, que fiunt in duobus Testamentis, multum iuvamur ad fugam mali et amorem boni. Sed ne crederet aliquis, quod Sancti, vel Scriptura hoc haberet ex se, ut scilicet iuvare posset et ita poneretur spes in eis, ostendit quod omne auxilium a Domino est, qui auxiliatur per eos et ipsi, quod iuvant a Domino est, qui auxiliatur per eos et ipsi, quod iuvant a Domino habent. Et hoc est.
Numérotation du verset Ps. 120,2 
II
marg.| {2.323va} {a} Auxilium meum] per quoscumque detur.
marg.| {b} A Domino] et non ab illis, licet per eos sit tamquam meditatores. Illi enim ministri sunt illuminationis, Deus autem auctor, qui est lux vera (ut dicit Augustinus) illuminans omnem hominem venientem in hunc Mundum, Io. 1.a.   [Qui fecit celum et terram] id est omne invisibile et omne visibile, omne spirituale et omne corporale. Et nota, quod auxilium hominis a Deo est, a quo est omne bonum, Iac. 1.c. Omne datum optimum etc. Item in Deo. Os. 13.c. Perditio tua Israel, supple ex te est tantum in me auxilium tuum. Item est cum Domino, quia et Deus hominem iuvat et homo Deum, 1Cor. 3.b. Dei adiutores sumus. Item per Deum, unde omnes orationes fere terminantur : Per Dominum nostrum. Sequitur.
Numérotation du verset Ps. 120,3 
III
marg.| {d} Non det] Vir iustus letus et securus de auxilio Domini, qui numquam deserit sperantes in se, sibi ipsi loquitur, dicens : Non det, id est non dabit, Dominus, scilicet.
marg.| {e} In commotionem] ruine, pedem tuum, id est affectum tuum, quasi dicat Dominus non sinet te cadere, quamdiu sperabis in eo. Prv. 3.e. Custodi legem meam, atque consilium et erit vita anime tue. Tunc ambulabis fiducialiter in via tua et pes tuus non impinget. Dominus erit in latere tuo et custodiet pedem tuum, ne corruas.
marg.| {f} Neque dormitet] id est non dormitabit, id est non permittet te dormitare, id est pigritare, quod plus est, quasi dicat non sinet te cadere a fide, neque impigritari, Dominus.
marg.| {g} Qui custodit te] omni tempore. Is. 27.a. nocte et die servo eam, id est animam, vel Ecclesiam.
Numérotation du verset Ps. 120,4 
IV
marg.| {h} Ecce] quasi dicat bene dico, quod non dormitabit, quia ecce, id est palam est, quod :
marg.| {i} Non dormitabit] id est non sinet dormitare te.
marg.| {k} Neque dormiet] id est neque sinet dormire.
marg.| {l} Qui custodit Israel] Non dicit, qui custodit illum, vel illam, sed, qui custodit Israel. Ac si diceret, si vis ab eo custodiri, esto Israel, id est vir videns Deum, nunc per fidem, postea per speciem. Hic est custos, de quo dicitur Is. 21.c. Ad me clamat ex Seir. Custos, quid de nocte, custos, quid de nocte. Et dixit custos, venit mane et nox, si queritis, querite, convertimini et venite. Et attende, quod non ait per preteritum, non dormitavit, neque dormivit, sed per futurum non dormitabit, neque dormiet. Dormitavit enim mortalis, dormivit mortuus, sicut ipsemet dicit. Ego dormivi et soporatus sum. Sed resurgens amplius non dormitabit, neque dormiet, quia mors illi ultra non dominabitur, ut dicitur. Rm. 6.b. Sed quia adhuc infinite dictum est : Qui custodit, diffinite ostendit.
Numérotation du verset Ps. 120,5 
V
marg.| {m} Dominus custodit te] Et hec est Secunda pars, ubi quod oravit affirmat, dicens : Cui subest posse et scire : Custodit te, diligentem se. Infra. Custodit Dominus omnes diligentes se.
marg.| {n} Dominus protectio tua] Vel protegit te, alia littera, sperantem in se. Supra protector est omnium sperantium in se.
marg.| {o} Super manum dexteram tuam] id est plus quam dextera tua. Ideo dicit Ps. 43. Non in arcu meo sperabo et gladius meus non salvabit me. Et alibi Ps. 126. Nisi Dominus custodierit civitatem, frustra vigilat, qui custodit eam. Et licet Dominus fecerit dexteram et sinistram et totum, quod sumus, non dicit simpliciter, Dominus protectio tua, vel Dominus protectio manus tue, sed, Dominus protectio tua super manum dexteram tuam. Vel super manum dextere tue, ut dicit alia littera. Revera, aliquid occultum latet hic, quod investigandum est. Dextera, eterna felicitas : Sinistra, terrena substantia. Utraque a Deo est, sed sinistra inferior ad consolationem, dextera superior ad fruitionem. Unde Prv. 3.b. Longitudo dierum in dextra eius, sed in sinistra illius divitie et gloria. Et Ct. 2.b. Leva eius sub capite meo et dextera illius amplexabitur me. Est igitur sensus : Dominus est protectio tua. Vel Dominus protegit te super manum dexteram tuam, id est ita ut possit esse ad dexteram, id est in eterna felicitate. Vel per manum dexteram, intelligitur bona operatio : Per sinistram, intentio mala, vel bona temporalia. Unde Mt. 6.a. Nesciat sinistra tua, quid faciat dextera tua, id est mala intentione, vel pro terrenis bona non facias, ponendo ibi finem. Est igitur sensus : Dominus protectio tua, est, super manum dexteram tuam, id est Dominus protectio tua, est, super manum dexteram tuam, id est Dominus protegit bonam operationem tuam, super te existens, vel super meritum tuum, vel super intellectum tuum. Et ideo.
Numérotation du verset Ps. 120,6 
VI
marg.| {p} Per diem] prosperitatis.
marg.| {q} Sol non uret te] id est estus inanis glorie, vel avaritie, vel luxurie, quod tamen frequenter fit, quia ex prosperitate oritur in multis inanis gloria, in multis comitatur avaritia, in multis luxuria. {2.323vb} Eccl. 43.a. Tripliciter Sol exurens montes, scilicet per superbiam sive inanem gloriam. Unde. Is. 7.a. Requievit Syria super Ephraim. Dt. 32.b. Incrassatus est dilectus et recalcitravit. Item per avaritiam, Eccl. 5.b. Avarus non implebitur pecunia. Quia.
prol.| Quo plus sunt pote, plus sitiuntur aque.
marg.| Item per luxuriam, ut patet in Salomone Eccl. 47.c. Collegisti quasi aurichalcum aurum et ut plumbum complesti argentum et inclinasti femora tua mulieribus.
marg.| {r} Neque Luna] id est tristitia, vel desperatio, uret te.
marg.| {s} Per noctem] adversitatis, Is. 27.a. Die et nocte servo eam. Multos ledit et deiicit adversitas, sed multo plures prosperitas. Unde supra. Cadent a latere tuo sinistro scilicet mille et decem millia a dextris tuis. Ideo dicit Gregorius Cum omnis fortuna timenda sit, plus timenda est prospera, quam adversa. Vel aliter : Per Solem intelligitur Divinitas ; per diem, sapientes ; per Lunam Christi humanitas ; per noctem, simplices. Sol lucet in die, Luna in nocte, quia Christi Divinitas nota, vel notificanda est sapientibus, humanitas simplicibus. Unde supra. Dies diei eructat verbum, id est sapientes sapientibus Christi Divinitatem ; et nox nocti indicat scientiam, id est parvuli parvulis Christi humanitatem. Et hoc est, quod dicit Apc. 1Cor. 3.a. Non potui vobis loqui quasi spiritualibus, sed quasi carnalibus, tamquam parvulis in Christo lac vobis potum dedi, non escam. Igitur a Sole uritur, qui errat in Divinitate, a Luna, qui errat in humanitate. Est igitur sensus.
marg.| {p} Per diem Sol non uret te] id est non errabis in sapientia Divinitatis, in qua heretici multi erant. Gregorius Dum lippientibus oculis claritas Solis intenditur, plerumque ex claritate cecitas generatur. Prv. 25.d. Sicut qui mel comedit multum, non est ei bonum ; sic qui perscrutator est Maiestatis, opprimetur a gloria. Ideo dicitur sponse. Ct. 6. Averte oculos tuos a me, quia ipsi me avolare fecerunt.
marg.| {r} Neque Luna per noctem] uret te, scilicet id est non errabis in scientia humanitatis. Quare autem Sol et Luna non urunt iustum, subiungit : Quia.
Numérotation du verset Ps. 120,7 
VII
marg.| {t} Dominus] qui omnipotens et omnisciens et benignus est.
marg.| {u} Custodit te ab omni malo] Augustinus id est a scandalis in Sole. et Luna et a persecutoribus, ne scilicet noceant. In quibus et si permittat corpus ledi, tamen.
marg.| {x} Custodit] etc. que in manu sua est, Sap. 3.a. Iustorum anime in manu Dei sunt et non tanget illos tormentum malitie. Prv. 2.b. Custodiet rectorum salutem et proteget gradientes simpliciter. Phil. 4.b. Et pax Dei, que exuperat omnem sensum, custodiat corda vestra et intelligentias vestras. Deinde vir iustus sibi ipsi loquens, orando cuncta concludit, dicens.
Numérotation du verset Ps. 120,8 
VIII
marg.| {y} Dominus custodiat] etc. in iustitiam.
marg.| {z} Et exitum tuum] a peccato. Vel introitum tuum, in vitam et exitum tuum, a vita. Vel Introitum tuum, in tentationem, ut non permittat te tentari supra id, quod potes. Et exitum tuum, a tentatione, ut victoriam det et victorem remuneret. Item, Introitum tuum, in Ecclesiam, ut tantum propter ipsum Dominum introeas, non propter questum. Et exitum tuum, id est resignationem dignitatis tue, vel beneficii, ut tantum ex amore Dei, non ex cupiditate fiat. Quod non bene servant illi, qui prelationes, vel beneficia accipiunt non principaliter propter Deum, sed potius propter honores, vel divitias, vel delicias, vel propter parentes sublimandos, vel propter inimicos suos deprimendos. De quibus dicitur Mal. 1.c. Quis est in vobis, qui claudat ostia et incendat altare meum gratuito ? quasi dicat nullus, aut rarus. Io. 10.b. Omnes quotquot venerunt fures sunt et latrones, quia non intrant per ostium Christum, nec intrant nisi, ut furentur bona pauperum. Et licet Dominus multa temporalia det intrantibus Ecclesiam, ut ei serviant, non tamen ei serviunt. Unde Ps. 104. Dedit illis regiones gentium et labores populorum possederunt, ut legem eius exquirant. Et ipsi nihil horum faciunt. Unde Is. 1.a. Filios enutrivi et exaltavi, ipsi autem spreverunt me. Ideo dicitur Eccl. 4.d. Intrans in domum Domini, custodi pedem tuum, Io. 10.b. Per me si quis introierit, salvabitur. Ergo qui per ipsum non intrat, damnabitur. Quantum, vel quamdiu petat custodiri ostendit.
marg.| {a} Ex hoc nunc et usque in seculum] id est continue et omni tempore. Mt. ult. d. Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem seculi, sicut pastor cum grege ; sicut Dux cum exercitu ; sicut pater cum filiis ; sicut magister cum discipulis.
prol.| {2.324ra} Custodit. Dominus :
- Ut speculator. Is. 21.c. Custos, quid de nocte, custos, quid de nocte.
- Ut defensor, Gn. 28.d. Si fuerit Dominus mecum et custodierit me in via, etc.
- Ut ostiarius, ut hic, Io. 10.a. Huic ostiarius aperit, etc.
- Ut Medicus, Lc. 10.f. Alligavit vulnera eius, etc.
- Angelus, Is. 62.b. Super muros tuos Hierusalem constitui custodes, etc.
- prelatus, Ct. 5.b. Invenerunt me custodes, etc.
- Mercenarius, Ct. 1.b. Posuerunt me custodem in vineis.
- Quilibet homo, Prv. 4.d. Omni custodia serva cor tuum, etc.
- Diabolus, Apc. 18.a. Babylon magna facta est habitatio Demoniorum et custodia omnis spiritus immundi, etc.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 120), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 29/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_120)
Signaler un complément d'information

Notes :