Psalmus 94

Numérotation du verset Ps. 94,1 

¶ Laus
¶Codd. : (Ps. 94) Hi D14 (33ra) D30 (83r) Ω M (175rb) ΩS Ω F Ω R P748 Bari1 P10525 ω1 ω² (129va) NAL3255 (55ra) ΩP P1152 (101r) Fr (104v) Ps-G
cantici ipsi
David1.
1 Laus Cantici... David] Psalmus ipsi David in die sabbati. Vox Ecclesie de Iudeis ad Dominum D30, Psalmus Fr | ipsi Ps-G ( I Q V D ) ΩS Rusch Clementina cum Ps- α γ etc om. D14 Fi179 P1152 Ps-G
Numérotation du verset Ps. 94,I 

Venite
exultemus
Domino ¦
iubilemus Deo
salutari nostro.
Numérotation du verset Ps. 94,2 II

Preoccupemus faciem eius
in confessione ¦
et in psalmis
iubilemus ei.
Numérotation du verset Ps. 94,3 III

Quoniam Deus magnus Dominus ¦
et rex magnus super omnes deos
quoniam non repellit Dominus plebem suam2.
2 quoniam non... plebem suam Ps-G ( H   : Catach S. Columbae ) Tr511 Lunel ΩS Ω F Bari3 Rusch cum Ps-R ] om. Ps-G Fi179 D30 P1152 P106 Ω M Ω R P748 P10525 Bari1 P15613 ω 1 NAL3255 | repellit Ps-G (ΨD) ΩS ΩP Rusch cum Ps- σ] repellet cett. cum Ps-R Cor2 (quod in matutinis cantatur hic interim sic : QUONIAM NON REPELLET DOMINUS PLEBEM SUAM , sumptum est de precedenti psalmo ‘Ps. 93, 14’ unde debet hic poni REPELLET sicuti ibi) | suam] om. #Bari3  | <divisio.> Quoniam non... suam’ quia in manu... terre ¦... sunt. ΩS Ω F Bari3
Numérotation du verset Ps. 94,4 IV

Quia in manu eius sunt omnes3 fines terre ¦
3 sunt omnes Ps-G ( Ψ B* D ) D14* Ω ΩP P10525 Bari1 Bari3 ω 1 NAL3255 Fr Ed1530 Clementina cum Ps-R ] sunt Hi Cor2 (neque vero hebr. et antiq. et Ieron. habent hic OMNES neque grecus) , omnes Ps-G ( Ψ B²) P1152 D14² cum Ps-γδζ, om. Ps-G D30 Ω R P748 Rusch
et altitudines montium ipsius sunt.
Numérotation du verset Ps. 94,5 V

Quoniam
ipsius
est mare
et
ipse fecit illud ¦ et siccam4
4 siccam Hi D30 Bari3 Ω Fr Rusch Ps-G ] sicca Ps-G (I Q² W Φ U K ΨB² D k) D14 P1152, aridam Bari1 cum Ps-R
manus eius formaverunt5.
5 m. e. formaverunt Bari3 Ω etc m. e. firmaverunt C Ps-G ( I ), m. e. fundaverunt P-R, fundaverunt manus eius Bari1 cum Ps-Med
Numérotation du verset Ps. 94,6 VI

Venite
adoremus
et procidamus
et6 ploremus
6 et Ω F P748] ante Deum ΩS ΩP Bari3* (expunc.) P15613 cum Ps-R , ante Dominum Fi179
ante Deum7 qui fecit nos ¦
7 a. Deum ω 1 Fr Rusch ] a. Dominum Ps-G D14 D30 Hi P1152 P748 Ω M # Ω F P10525 Bari1 , coram Domino ΩS ΩP Bari3 P15613 cum Ps-R | et ploremus ante Deum] ante Deum ploremus coram Domino super ras. Fr cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 94,7 

quia
ipse est Dominus8 Deus noster.9
8 Dominus Ps-G (K ΨB D) D14 * D30 * Ω ω 1 ΩS ΩP P105 25 Bari3 P1152 Fr Clementina cum Ps-R ] om. Ps-G D14 ² (exp.) D30 * (eras.) Hi P748 Bari1 |
9 <divisio.> adoremus et procidamus’ et... nos’ D14 Ω M, adoremus et procidamus et... nos ¦ D30 Hi ω² Ω F Ω R P748 P105 25 Bari1, adoremus’ et procidamus’… nos ¦ ω 1 , procidamus ante Deum’... fecit nos ¦ ΩS Bari3* P15613 | VI+VII ΩP |
Numérotation du verset Ps. 94,VII 

Et nos
populus
pascue eius ¦
et oves manus eius.10
10 Et nos... manus eius] nos autem populus eius et oves pascue eius ΩP cum Ps-R , Nos (?) populus pascue... eius Bari3
Numérotation du verset Ps. 94,8 VIII

Hodie
si vocem eius11 audieritis ¦
11 eius] om. Ω R
nolite obdurare corda vestra.12 13 14
12 <divisio.> |
13VII // VIII ω 1 NAL3255 Ω F Bari3 etc |
14VII+VIII ( D14 D30 Hi Ω M ΩS Ω R P748 P10525 Bari1 P15613 ) Et nos populus pascue eius’ et oves manus eius’ hodie si vocem eius audieritis nolite... vestra D14 ΩS, Et nos... eius’ et oves... eius² ¦ ... audieritis’ nolite... vestra D30 (eius1 Hi Ω R) Ω M P15613 , Et nos... eius² ¦... vestra P748 P10525 Bari1 Ω R |
Numérotation du verset Ps. 94,9 IX

Sicut in irritatione
secundum diem
temptationis
in deserto† ubi
temptaverunt me patres vestri ¦
probaverunt15
15 probaverunt Ps-G (ΨB V D) D30 Ω ω 1 P105 25 Bari1 Bari3 Rusch cum Ps-R ] + me Ps-G, ※me Fi179* ( ME expunct.)
et viderunt
opera mea.16
16 <divisio.> IX Sicut... deserto+ ubi... patres vestri ¦ probaverunt... opera mea # Ω F ω 1 NAL3255 , Sicut... deserto ¦ ubi... patres vestri probaverunt... opera mea P15613 Ω R (vestri’), IXa Sicut in irritatione ¦... deserto // IXb Ubi... patres vestri ¦ probaverunt... opera mea D14 D30 Hi Ω M ΩS (irritatione... temptationis ¦) P748 P10525 Bari1 Bari3
Numérotation du verset Ps. 94,10 X

Quadraginta annis
offensus17 fui generationi illi ¦
17 offensus] proxi/offensus  ΩP ; cf. Ps-R : proximus
et dixi
semper18 errant corde.
18 semper Ps-G D30 ω 1 NAL3255 P748 ΩP Ω R Rusch ] + hi(i) Cor2 Ω P105 25 Bari1 Bari3 P15613 Clementina cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 94,11 XI

Et isti non cognoverunt vias meas ¦
ut19 iuravi
19 ut Ps-G D14 ² D30 Ω F ΩP Ω R P748 P105 25 Bari1 Rusch ] et Ps-G (I) Ps-H, quibus Ps-G (ΨB) ΩS Bari3 Fr cum Ps-R
in ira mea20 : Si
20 <divisio.> meas... mea ¦ Ω F P748 Bari3, meas ¦... mea ¦ ΩS Bari1 , meas... mea... P10525, meas ¦... mea P15613 Ω R cett.
intrabunt21 in requiem meam.
21 intrabunt Ps-G D14 D30 Hi Cor2 ω 1 P748 P105 25 Bari1 Ω M ΩP Ω R Rusch ] introibunt Ps-G (Q* ΨB*) ΩS Ω F Bari3 P15613 Ed1530 Clementina cum Ps-R

Psalmus 94

prol.| {2.249rb}
Numérotation du verset Ps. 94,1 
marg.| Venite, Exultemus Domino] etc. Titulus,   [Laus Cantici ipsi David] In precedenti Psalmo egit de damnatione malorum, que erit in secundo adventu : In hoc autem Psalmo agit de primo adventu et de beneficiis in eo collatis, ut quos non attrahunt comminationes, attrahant saltem beneficia et promissiones et per hoc monet nos ad laudem Christi. Unde is est sensus tituli :   [Laus] ista   [cantici] id est exultationis et devotionis fit   [ipsi David] id est Christo. Et per hoc patet intentio, que est monere ad laudem et exultationem.
marg.| Modus. Bipartitus est Psalmus. Primo Propheta laudes describens invitat Iudeos quo : Christo resistere previdebat. Secundo ipse Christus monet eosdem Iudeos, ne obdurentur, ne contingat eis ut patribus, ibi : [Nolite obdurare] Invitans ergo Iudeos qui erant increduli : {2.249va} Primo incipit a fide et hortatur eos ad fidem dicens.
Numérotation du verset Ps. 94,I 
marg.| {a} Venite] passibus fidei, quia per fidem appropinquatur Christo, quia per fidem assimilamur ei, quod est appropinquare. Secundo, quia de Christi adventu et predicatione dolebant. Invitat eos ad exultationem spiritualem, cum dicit.
marg.| {b} Exultemus Domino] Christo. Cui exultavit infans in utero eius. Lc. 1.e. Ut audivit salutationem Marie Elisabeth, exultavit infans in utero eius. Cui etiam exultavit Abraham senex, Unde dicit Dominus Iudeis non exultantibus, sed dolentibus. Io. 8.g. Abraham pater vester exultavit, ut videret diem meum, vidit et gavisus est. Tertio, invitat eos ad laudem cordis, que ex exultatione sequitur. Unde dicit.
marg.| {d} Iubilemus Deo] Et merito. Quia.
marg.| {e} Salutari nostro] Unde vocatus est Iesus, dicente Angelo. Mt. 1.d. Ipse autem salvum faciet populum suum a peccatis eorum. Quid autem sit iubilus, vel iubilare, satis supra habitum est. Quarto, invitat ad laudem oris, cum subiungit.
Numérotation du verset Ps. 94,1 
moraliter
marg.| Moraliter. {a} Venite] Invitatorium est. Non potest autem vere dicere, venite, nisi is, qui iam viam intravit mandatorum. Alioquin magis debet dicere. Ite quam venite. Qui autem iam viam mandatorum Dei inceperit currere, debet alios invitare et dicere venite. Apc. ult. d. Qui audit, dicat, veni. Dicitur autem iste Psalmus in principio Matutinarum, que de nocte cantande sunt et tunc sunt homines somnolenti et pigri, quare dicitur eis, venite, quasi dicat non dormite, non pigritemini. Iob. 38.a. Ubi eras, cum me laudarent astra matutina et iubilarent omnes filii Dei, quasi dicat tu dormiebas tempore Matutinarum, vel cor tuum erat alibi. Quidam etiam surgunt, sed cum tedio et acedia. Unde contra eos addit.
marg.| {b} Exultemus] Ps. 99. Introite in conspectu eius in exultatione. Eccl. 35.b. In omni dato hilarem fac vultum tuum et in exultatione sanctifica decimas tuas, id est quicquid Deo reddis. Alii exultant, sed dissoluta letitia. Propter quod bene addit.
marg.| {c} Domino] Ps. 31. Letamini in Domino et exultate iusti. Item, {2.249vb} exultemus, id est extra saltemus de lecto. Ps. 5. Mane astabo tibi. Iob. 8.a. Si diluculo consurrexeris ad Deum et Omnipotentem fueris deprecatus, etc. Augustinus Turpe est Christiano, si eum radius Solis in lecto inveniat otiosum. Item quidam sunt, qui veniunt ad Matutinas, sed ibi non cantant, vel si cantant, vanitas magis movet eos, quam devotio : Contra quos addit.
marg.| {d} Iubilemus Deo] Non dicit, Domino, quasi metuendo, sed, Deo, super omnia diligendo. Unde addit :
marg.| {e} Salutari nostro] Sed quia ut dicitur in Ps. 49. Peccatori dixit Deus, quare tu enarras iustitiam meam ? Et Eccl. 15.c. Non est speciosa laus in ore peccatoris. Bene sequitur de mundatione, que fit per confessionem. Unde dicit :
marg.| {f} Preoccupemus] etc. Et dicit preoccupemus, quia facies eius irata in iudicio occupabit peccatores. Sicut in Ps. 33. Dicitur. Vultus Domini super facientes mala, ut disperdat de terra memoriam eorum. Et ita occupabit, quod non poterunt effugere, nec latere. Unde Apc. 6.d. Dicent montibus et petris, cadite super nos et abscondite nos a facie cedentis super thronum et ab ira Agni, quoniam venit dies magnus ire ipsorum et quis poterit stare ? Hec autem acies modo potest preoccupari et pacificari in confessione peccatorum. Unde Prv. 28.b. Qui abscondit scelera sua, non dirigetur, qui autem confessus fuerit et reliquerit ea, misericordiam consequetur. Hoc significatum fuit Gn. 32.e. Ubi dicitur, quod Iacob timens occursum Esau, premisit ei munera, videlicet capras, hircos, oves, arietes, camelos, etc. Dixit enim. Placabo illum muneribus, que precedunt et postea videbo eum, forsitan propitiabitur mihi. Per capras et hircos intelligitur confessio peccatorum fetentium in conspectu Domini et Angelorum. Per oves simplicitas confitentium. Per arietes et camelos, fortitudo et obedientia satisfacientium. Que satisfactio in tribus consistit, scilicet in ieiunio et eleemosyna et oratione. Unde addit :
marg.| {h} Et in Psalmis] etc. In Psalmis, id est in bonis operibus quantum ad ieiunium et eleemosynam, Iubilemus, quantum ad orationem. Item, preoccupemus faciem eius, ne nos preoccupet mors. Sap. 7.c. Frequenter enim preoccupant pessima redarguente conscientia. Propter hoc cantat Ecclesia in principio Quadragesime. Emendemus in melius, si ignoranter peccavimus, ne subito preoccupati die mortis, queramus spatium penitentie et invenire non possimus. Respondent etiam hec tria, scilicet preoccupatio, confessio, psalmodia, tribus superioribus, scilicet Venite, exultemus, iubilemus, secundum tres status, incipientium, pervenientium. Debemus autem ei confiteri et satisfacere.
Numérotation du verset Ps. 94,2 
II
marg.| {f} Preoccupemus] etc. id est preveniamus eum iudicaturum.
marg.| {g} In confessione] laudis et peccatorum, illum laudantes, nos accusantes. Quia ut dicit Glossa confessio peccati ad laudem pertinet innocentis. Ios. 7.c. Da gloriam Deo et confitere. Has duas confessiones non faciebant Iudei, sed potius se laudabant et Christum accusabant dicentes. Io. 8.e. Nos ex fornicatione non sumus nati, unum patrem habemus Deum. Et post.
marg.| {f} Nonne bene dicimus nos, quia Samaritanus es et demonium habes ? Quinto invitat ad laudem operum, cum addit.
marg.| {h} Et in psalmis] etc. id est in bonis operibus serviamus ei in letitia et exultatione mentis. Licet hoc non fecerunt Iudei. Unde dicebat eis Dominus. Io. 8.e. Si filiis Abrahe estis, opera Abrahe facite. Nunc autem queritis me interficere hominem, qui veritatem locutus sum vobis.
Numérotation du verset Ps. 94,3 
III
marg.| {i} Quoniam Deus] Hic ostendit, quare laudandus est Dominus. Et primo laudandus est, quia summe bonus. Unde dicit. Quoniam Deus. Secundo, quia suum est Dominium. Unde addit :
marg.| {k} Magnus Dominus] 2Par. 2.b. Magnus est Dominus Deus noster super omnes Deos ; quis ergo poterit prevalere, ut edificet ei dignam domum ? Tertio, quia habet Reginam potestatem. Unde subdit.
marg.| {l} Et Rex] etc. nuncupationis, id est super idola, etiam super Deos adoptionis, id est super Sanctos et super omnes Deos prelationis. Quarto, quia benignus. Unde dicit.
marg.| {m} Quoniam] etc. immo suscipiet et conservabit.
marg.| {n} Plebem suam] Iudaicam. Hanc non repulit Dominus ex toto. Etsi enim ramus fractus sit. Rm. 11.a. Non repulit Dominus plebem suam, quam prescivit. Et nota, quod secundum unam litteram non est hic hec clausula.   [Quoniam] etc. secundum aliam vero est. Dico, quod non repellet, sed conservabit.
Numérotation du verset Ps. 94,3 
III moraliter
marg.| {i} Quoniam] ipse est, Deus, qui omnia peccata nostra scit. Unde quod iam scit, ei confiteri non est dubitandum.
marg.| {k} Magnus Dominus] qui potest ulcisci se de inimicis suis.
marg.| {l} Et Rex] etc. qui sibi servientes et militantes magis stipendiis potest remunerare. Si ergo servus es, vel miles et tibi Dominum, vel Regem vis eligere, elige istum magnum et munificum. Cui, sicut dicit Boethius, servire, regnare est, cuius agi frenis, summa libertas est. Et posset dicere peccator. Verum est, quod magnus est Dominus et Rex magnus, sed ideo superbus et indignans. Unde cum eum offenderim, non auderem ad eum respicere. Propter hoc addit.
marg.| {m} Quoniam] etc. Christianam quam sibi emit suo pretioso sanguine. Bernardus Tanti emit, ut amittere non velit.
marg.| Non ergo repellet :
- Venientem. Io. 6.d. Eum, qui venit ad me, non eiiciam foras.
- Orantem. Ps. Deprecationem eorum exaudiet.
- Querentem. Is. 30.e. Statim ut audierit, respondebit tibi.
- Pulsantem. Lc. 11.b. Pulsate et aperietur vobis.
marg.| Posset adhuc aliquis dicere. Timeo ad ipsum redire, quia licet me recipiat ad misericordiam, tamen dimittet me mori fame. Contra quod bene sequitur.
Numérotation du verset Ps. 94,4 
IV
marg.| {o} Quia in manu] etc. Ad litteram, id est in sustentatione et defensione illius. Is. 40.c. Quis appendit tribus digitis molem terre et libravit in pondere montes, etc. Quinto, quia excelsus et altus est. Unde dicit.
marg.| {p} Et altitudines montium] etc. id est Angelorum, ipsius sunt. Sexto, quia ipse possidet universa. Unde dicit.
Numérotation du verset Ps. 94,4 
IV moraliter
marg.| {o} Quia in manu eius sunt omnes fines terre] quasi dicat ne timeat ei servire, quia ipse habet multas prebendas vocantes. Ps. 23. Domini est terra et plenitudo eius. Nec tantum prebendas, sed etiam prelationes. Quia.
marg.| {p} Et altitudines montium] id est dignitates prelatorum et Principum.
marg.| {q} Ipsius sunt] Prv. 8.b. Per me Reges regnant et legum conditores iusta decernunt, per me Principes imperant, etc. Dant. 4.e. Dixit Balthasar ad Nabuchodonosor. Septem tempora mutabuntur super te, donec scias, quod dominetur Excelsus super Regnum hominum et cuicumque voluerit, det illud. Vel sic potest legi.   [In manu eius sunt omnes fines terre] id est mortes hominum. Unde potest eos facere mori, quando vult. Dn. 5.f. Habet flatum tuum in manu sua.
marg.| {p} Et altitudines montium] id est prerogative Sanctorum, vel premia, que eis in celo preparavit.
marg.| {q} Ipsius sunt] Unde nec de meritis suis debent arrogantes esse, nec de premiis debent presumere, sed utraque Domino attribuere. Io. 1.b. De plenitudine eius omnes nos accepimus et gratiam * pro gratia, scilicet gratiam premiorum pro gratia meritorum. Nec credat aliquis, quod eum posset evadere.
Numérotation du verset Ps. 94,5 
V
marg.| {2.250ra} Δ {a} Quoniam ipsius est mare] ad litteram.
marg.| {b} Et ipse fecit illud] Iob. 26.d. In fortitudine eius repente maria congregata sunt, Vel mare, id est Mundus, qui suus est. Io. 1.a. In propria venit et sui eum non receperunt. Septimo, quia est Creator et Conditor universarum creaturarum, quod notatur, cum dicit. Et ipse fecit illud et cum addit.
marg.| {c} Et siccam] id est terram.
marg.| {d} Manus eius formaverunt] id est operatio filii. Vel si de Patre loquitur, Manus eius, id est Filius qui est manus Patris et potentia. Vel siccam, id est Ecclesiam sitientem imbrem doctrine eius ita invitavit ad laudem. Sed quia multi gravati peccatorum sarcina, laudare non possunt, ideo revocat consequenter Iudeos ad penitentiam. Et primo ad fidem, que prima est in iustificatione impii, cum dicit.
Numérotation du verset Ps. 94,5 
Vmoraliter
marg.| {a} Quoniam ipsius est mare et ipse fecit illud et siccam manus eius formaverunt] quasi dicat, ipse dominatur et peccatoribus et iustis, quia est Creator omnium. Per mare enim intelliguntur peccatores, sicut dicit Is. 57.d. Cor impii quasi mare fervens, quod quiescere non potest. Per siccam vero intelliguntur iusti, a quibus aque mundanarum deliciarum et divitiarum sequestrate sunt. Ps. 142. Anima mea sicut terra sine aqua tibi et propter hec omnia.
Numérotation du verset Ps. 94,6 
VI
marg.| {e} Venite] sicut supra passibus fidei. Secundo, ad cultum Dei, cum dicit, Adoremus. Tertio, ad humilitatem, cum dicit : Et procidamus ante Deum. Quarto, ad gemitum, cum dicit :   Ploremus . Quinto, quo fine, cum dicit : Ante Deum, non coram hominibus. Sexto, quare. Quia ipse est Dominus Deus noster. Dominus, timendus, Deus, colendus, noster, amandus. Et ut maiorem confidentiam sumamus.
Numérotation du verset Ps. 94,6 
VImoraliter
marg.| {e} Venite] ad Dominum, id est redite per viam penitentie, de qua Ex. 5.a. Deus Hebreorum vocavit nos, ut eamus viam trium dierum in deserto et sacrificemus Domino Deo nostro. Et dicit hic quatuor verba. Primo, Venite. Secundo, adoremus. Tertio, procidamus ante Deum. Quarto, ploremus coram Domino. Primum contra pigros. Secundum contra superbos. Tertium contra rigidos. Quartum contra duros. Multi enim sunt pigri et venire ad Deum nolunt, sed in lectulo fetido, scilicet in conscientia immunda et in peccato iacent et computrescunt ut iumenta in stercore suo. Ioel. 1.d. Multi etiam sunt superbi et rigidi, qui eum adorare per debitum cultum, nec ante ipsum procidere per humilem timorem nolunt. De talibus Iob. 15.c. Tetendit adversus Deum manum suam et contra Omnipotentem roboratus est ; cucurrit adversus Deum erecto collo, etc. Sunt et duri corde et plorare pro suis peccatis non querunt, nec malleo verbi Dei emolliri possunt. Unde dicit Za. 7.c. Posuerunt cor suum ut adamantem, ne audirent legem. Quia etiam dicit, Ploremus ante Deum, qui {2.250rb} fecit nos, est contra hypocritas, qui plorare et orare volunt coram hominibus, ut sancti reputentur. Mt. 6.a. Cum oratis, non eritis sicut hypocrite, qui amant in synagogis et in angulis platearum stantes orare, ut videantur ab hominibus, etc. Hoc autem debemus facere.
Numérotation du verset Ps. 94,7 
marg.| {f} Quia ipse] et non alius, est Dominus Deus noster, ut supra expositum est. Ios. 24.e. Serviemus Domino, quia ipse est Dominus Deus noster.
Numérotation du verset Ps. 94,VII 
marg.| {g} Et nos] sumus, populus pascue eius, quem pavit manna in deserto.
marg.| {h} Et oves manus eius] id est domestice et sub manu eius nutrite, unde confidere possumus, quod nos ad eum revertentes suscipiet ad penitentiam. Et hoc sub conditione sequenti.
Numérotation du verset Ps. 94,VII 
marg.| {g} Et nos] etc. Discretive dicit, nos, quia ut dicitur in Ps. 147. Non fecit taliter omni nationi. Nos, ergo, populus pascue eius, omnes videlicet fideles, qui corpus eius sanctum sumunt. Ps. 77. Panem Angelorum manducavit homo. Specialiter autem Sacerdotes dicuntur populus pascue eius, quia continue, id est quotidie comedunt in mensa Regis Christi ipsum panem Corporis et bibunt Sanguinem ipsius. 2Rg. 9.d. Miphiboseth comedet super mensam meam quasi unus de filiis Regis, id est de Angelis. Et dicit, Populus, in quo notatur discretio et unitas, sive concordia, que maxime necessarie sunt ministris Ecclesie. Item, populus pascue eius, etc. sunt Theologi, de quibus Is. 49.c. Super vias pascentur et in omnibus planis pascua eorum, non esurient, neque sitient et non percutiet eos estus et Sol. id est ubi Scriptura plana est, ibi nutrit, ubi obscura est, ibi exercet. Et qui vere in ea pascuntur, non esuriunt nec sitiunt divitias, vel prebendas, nec delicias. Item, populus pascue eius, etc. sunt contemplativi. Ez. 34.d. In pascuis uberrimis pascam eas et in montibus excelsis Israel erunt pascua earum, id est in celestibus et arduis. Et infra. In pascuis pinguibus pascentur, super montes Israel ego pascam oves meas. Ps. 22. Nihil mihi deerit in loco pascue.
marg.| {h} Et oves manus eius] etc. Oves manus Dei, id est manui eius assuete, sunt fideles omnes et precipue Religiosi, quos omnes ipse pro voluntate sue deducit sicut oves simplices. Ps. 79. Qui deducit velut ovem Ioseph. Hi designati sunt per ovem illam, de qua sumpsit Nathan parabolam ad David, 2Rg. 12.a. Pauper homo, inquit, nihil habebat omnino preter unam ovem parvulam, quam emerat et nutrierat et que creverat apud eum cum filiis eius, simul de pane eius comedens et de calice bibens et in sinu illius dormiens, eratque ei sicut filia. Pauper ille, Christus potest dici ; ovis illa parvula Religio, que sub manu Dei pascitur et nutritur. Ier. 6.a. Pascet unusquisque eos, qui sub manu sua sunt. Multo fortius Pastor bonus Christus ; oves etiam manus eius dicuntur omnes anime, eo quod ad manum eius oportet redire, ut ab eo recipiant, sicut meruerint et liberentur boni de manu luporum, id est prelatorum malorum, qui modo eas diripiunt. Ier. 33.c. Adhuc transibunt greges ad manum numerantis, ait Dominus. Ez. 34.c. Ego ipse requiram oves meas et visitabo sicut visitat Pastor gregem sum, id est non sicut mercenarius alienum. In hoc autem cognosci potest, si sumus oves Christi, si vocem eius audiamus. Unde addit :
Numérotation du verset Ps. 94,8 
VIII
marg.| {i} Hodie si vocem eius audieritis] quam per me vestris auribus intonat, o Iudei, quasi dicat, Ante poteratis vos excusare per ignorantiam ; sed si modo non audieritis, manifesta erit malitia. Ignorantes quidem digni sunt venia, malitiosi vero non. Hoc modo predicabat eis Petrus. Act. 3.c. dicens Auctorem vite interemistis, quem Deus suscitavit a mortuis, cuius nos testes sumus. Et infra Et nunc, fratres, scio, quia per ignorantiam fecistis etc. Penitemini igitur et convertimini, ut deleantur peccata vestra. Et postea, adducit auctoritatem legis dicens. Moyses quidem dixit. Quoniam Prophetam suscitabit vobis Dominus Deus vester de fratribus vestris, tamquam meipsum audietis, iuxta omnia, que locutus fuerit vobis. Et erit, omnis anima quecumque non audierit Prophetam illum, exterminabitur de plebe.
Numérotation du verset Ps. 94,8 
VIII
marg.| {i} Hodie si vocem eius audieritis] Io. 10.e. Oves mee vocem meam audiunt et ego cognosco eas et sequuntur me et ego vitam eternam do eis, etc. Hodie autem non auditur vox Christi vocantis ad penitentiam. Prv. 1.c. Vocavi et renuistis. Is. 22.d. Vocavit Dominus ad fletum et ad planctum et ad calvitium et ad cingulum sacci et ecce gaudium et letitia. Bene autem auditur vox vocantis ad prebendas. Hodie, id est in vita presenti, que est unum hodie. Futura vero vita est cras. Martialis : « Sera nimis vita est crastina, vive hodie ».
marg.| Quicumque non vivit, quomodo potest audire ? Et nota, quod multi sunt, qui non audiunt quidam :
- Quia longe sunt. Eccl. 4.d. Appropinqua, ut audias.
- Quia surdi. Is. 52.c. Surdi audite.
- Quia dormiunt. Eccles. 22.a. Cum dormiente loquitur, qui narrat stulto sapientiam.
- Quia declinant ad alia. Prv. 28.b.
- Quia declinant aurem suam ne audiant legem, etc.
- Quia obturant aures, ut Aspis. Ps. 57. Furor illis secundum similitudinem serpentis.
- Quia mortui. Eccles. 4.a. Laudavi magis mortuos quam viventes.
- Quia videlicet vivi fugiunt sermones Domini et exeunt Ecclesiam. Za. 7.c. Noluerunt attendere et averterunt scapulam, etc.
marg.| {2.250va} {a} Nolite] etc. Secunda pars, ubi monet ipse Christus Iudeos ne obdurentur, ne contingat eis, ut patribus. Dicit ergo, o vos Iudei, Nolite, etc. sed mollite ea et flectite ad fidem Christi et predicationem Apostolorum. Za. 7.c. Cor suum posuerunt ut adamantem, ne audirent legem et verba, que misit Dominus. De ista duritia arguebat eos. Stephanus, Act. 7.f. dicens : Dura cervice et incircumcisi corde et auribus, vos semper Spiritui S. restitistis, sicut patres vestri, ita et vos. Unde hic monet eos, ne obdurent corda sicut illi patres obduraverunt. Hoc est quod sequitur.
Numérotation du verset Ps. 94,8 
moraliter
marg.| {a} Moraliter. Nolite obdurare corda vestra] Multi indurant corda sua in tantum, quod nec igne liquefieri, nec malleo possunt frangi, nec aqua emolliri, id est verbo Domini, quod est ignis et malleus et aqua Ignis ad liquefaciendum, malleus ad conterendum, aqua ad mollificandum. De duobus primis. Ier. 23.f. Numquid non verba mea sunt quasi ignis et sicut malleus conterens petras ? De tertio habetur. Hbr. 6.b. Terra sepe venientem super se bibens imbrem, etc. id est verbum Dei. De talium duritia conqueritur Dominus. Ier. 5.a. Induraverunt facies suas supra petram et noluerunt reverti. Et quibusdam promittit Ez. 11.d. Auferam a vobis cor lapideum et dabo vobis cor carneum. Quod etiam plus est, non possunt quidem emolliri ungentis diversis beneficiorum Dei, sed quanto Dominus plura eis beneficia largitur, tanto magis duri fiunt et rebelles. Is. 48.a. Scio, quia durus es tu et nervus ferreus cervix tua et frons tua erea. Nervus, inquantum nervus, flecti potest et foveri et emolliri unguento, sed nervus ferreus non. Item frons erubescit, sed frons erea non erubescit, sed si feriatur, resonat. Ita tales si corriguntur, remurmurant et erubescere nesciunt, nec flecti ad emendationem possunt. Et propter hoc bene comparantur Iudeis rebellibus, qui tot a Domino beneficia recipientes et tot mirabilia videntes, semper contra Dominum murmurabant. Ideo dicit, Nolite, etc. Et est sensus satis moralis, ut non sint modo ita duri et rebelles, sicut fuerunt filii Israel in deserto. Et secundum hoc, totum, quod sequitur usque in finem Psalmi, non mutatur a precedenti expositione litterali. Possumus etiam magis moraliter dicere, ut hec omnia spiritualiter intelligamus.
Numérotation du verset Ps. 94,9 
IX
marg.| {b} Sicut in irritatione] id est in provocatione Domini a parentibus vestris facta.
marg.| {c} Secundum diem] id est in die.
marg.| {d} Tentationis] facte, in deserto. Sed quid est, quod dicit in irritatione ? Nonne 1Cor. 13.b. dicitur. Caritas non irritatur. Et Deus caritas est. 1Io. 4.d. Ergo Deus non irritatur. Solu tio: Ira non cadit in Deum, sed non stat per homines, ideo etiam dicitur Deus irritari, quia vindicat se sicut irritatus. Aggravat autem hic peccatum Iudeorum multis modis. Primo a tempore, cum dicit. Secundum diem tentationis. Secundo, a loco, cum dicit.
marg.| {e} In deserto] scilicet ubi magis timere Deum deberent. Tertio, ab infidelitate, cum addit.
marg.| {f} Ubi] etc. dicentes. Numquid poterit Deus parare mensam in deserto ? Quarto ab ingratitudine, qua ingrati fuerunt Domino. Unde dicit.
marg.| {g} Probaverunt] etc. id est miracula, que feci coram eis et tamen nihilominus peccaverunt et non crediderunt in me. Quinto, aggravat peccatum eorum a diuturnitate peccati, cum dicit.
Numérotation du verset Ps. 94,9 
moraliter
marg.| {b} Sicut in irritatione] etc. Per desertum enim intelligitur penitentia, vel Religio, in qua non est delitiosorum ciborum abundantia. Et cum homo de peccato exit et transfert se ad statum penitentie, vel de seculi vita ad Religionem, de Egypto exit et desertum intrat, per quod tandem transire valeat ad terram promissionis,scilicet ad terram {2.250vb} viventium. Sed in hoc exitu Pharao contemptus surgit in scandala, quia Diabolus contra tales insurgit et tentationes commovet. Unde dicitur Eccles. 2.a. Fili accedens ad servitutem Dei, sta in iustitia et prepara animam tuam ad tentationem. Qui ergo in hoc tentationum conflictu bene pugnant, Deum placant ; qui autem statim se vinci permittunt, Deum irritant. Sicut dicit Iob. 36.b. Simulatores et callidi provocant iram Dei. Quis enim est simulator, nisi qui ante bellum se Dei militem ostentat et in bello contra hostem pugnare recusat ? Bene autem competit huic expositioni littera Hieronymus que sic habet, Nolite indurare corda vestra, sicut, etc. Dum enim homo in tali conflictu est, semper dicit ei conscientia et suggerit Spiritus Sanctus quod resistere deberet. Sed quidam obdurant corda sua dissimulantes Dei admonitionem et nolentes audire, non sicut Propheta, qui dicit : Audiam, quid loquatur in me Dominus Deus.
marg.| {a} Nolite] ergo inquit, obdurare corda vestra, etc. id est ut Deum irriteris et provocetis in die, vel in hora tentationis, non resistendo. Tentationis, dico, que homini infertur.
marg.| {e} In deserto] id est in initio conversionis sue, sive ad penitentiam, sive ad Religionem.
marg.| {f} Ubi tentaverunt] etc. id est illi, qui vos suo exemplo, peccato et pigritie genuerunt. Nm. 32.c. Ecce, inquit, vos surrexistis pro patribus vestris incrementa et alumni hominum peccatorum. Quomodo autem tentent Deum, dicitur in Ps. 77. Et tentaverunt Deum in cordibus suis, ut peterent escas animabus suis et male locuti sunt de Deo, dixerunt. Numquid poterit Deus parare mensam in deserto ? Sic faciunt multi, qui cum penitentiam assumpserint, vel Religionem intraverint, statim timent mori fame et dicunt, quod hoc, quod inceperunt, sine corporis periculo consummare non possent, unde accidit, quod bonum principium non sequitur bonus finis, sed cum spiritu ceperint, carne consummantur. Sicut dicit Apostolus Gal. 3.a. Sic stulti estis, ut cum spiritu ceperitis, nunc carne consummamini. Ostendit autem, quod consummare possent, si vellent cum dicit.
marg.| {g} Probaverunt] etc. quasi dicat per hoc quod viderunt quod eos extraxi de peccato, vel de seculo, quod utique apud homines est impossibile, scire possunt, quod auxilio meo perseverare poterunt in bono, quod iam inceperunt. Secundum quod dicit Horatius : « Dimidium facti qui bene cepit habet. Sapere aude, Incipe vivendi » etc.
marg.| Propter hoc ne tentatione victus homo a bono incepto desistat, monet Apostolus 2Cor. 10.c. Tentatio vos non apprehendat nisi humana : fidelis autem Deus, qui non patietur vos tentari supra id, quod potestis, sed faciet cum tentatione etiam proventum, ut possitis sustinere. Et quia tales patres tales filios generant in peccato, bene de utrisque subiungit.
Numérotation du verset Ps. 94,10 
X
marg.| {h} Quadraginta annis] etc.scilicet toto tempore, quo fuerunt in deserto. Nm. 32.c. Iratus Dominus adversus Israel circumduxit eum per desertum 40. annis, donec consumeretur universa generatio, que fecerat malum in conspectu eius. Sexto, aggravat peccatum eorum, quia non ex fragilitate, sed ex certa malitiam peccabant. Unde addit :
marg.| {i} Et dixi] etc. id est ex certa malitia et voluntate cordis, hoc est errare corde. Septimo, aggravat peccatum eorum a stultitia, cum subiungit.
marg.| {k} Et isti non cognoverunt vias meas] Ier. 4.f. Stultus populus meus me non cognovit. Vel ita coniunge litteram.
marg.| {k} Et isti non cognoverunt] id est cognoscere noluerunt.   [Vias meas] id est precepta mea, vel opera mea.
marg.| {d} {2.251ra} Δ Ideo Si introibunt] id est non intrabunt.
marg.| {e} In requiem meam] eternam.
marg.| {a} Ut] sicut.
marg.| {b} Iuravi] id est statui.
marg.| {c} In ira mea] in voluntate vindicandi et puniendi rebelles et incredulos. Vel sic. Revocatis illis, ne sint similes patribus suis in culpa, subiungit etiam de pena, ut magis timeant et libentius resipiscant. Unde dicit.
marg.| {a} Ut] id est propter quid.
marg.| {b} Iuravi] id est firmiter comitatus sum.
marg.| {c} In ira mea] etc. id est in terram promissionis. Et est aposiopisis, quasi dicat si hoc continget, supple quodlibet aliud impossibile accidet, vel non credatis mihi. De hoc iuramento habetur Nm. 32.b. Quibus iratus iuravit dicens. Si videbunt homines isti, qui ascenderunt ex Egypto a viginti annis et supra, terram, quam sub iuramento pollicitus sum Abraham, Isaac et Iacob. Et Nahum. 14.d. Dimisi eis iuxta verbum tuum, vivo ego et implebitur gloria Domini in universa terra ; attamen homines, qui viderunt Maiestatem meam et signa mea, que feci in Egypto et in solitudine et tentaverunt me iam per decem vices, nec obedierunt voci mee, non videbunt terram, pro qua iuravi patribus eorum.
Numérotation du verset Ps. 94,10 
moraliter
marg.| {h} Quadraginta annis offensus fuit generationi illi] scilicet patribus et filiis, id est imitatoribus peccantium, qui si ad horam credant et penitentiam, vel claustralem vitam incipiant, tamen tempore tentationis recedunt. Lc. 8.b. Talibus offenditur Dominus, sicut dicitur Ier. 15.b. Populo, qui dilexit movere pedem suum et Domino non placuit. Et dicit. Quadraginta annis, per quos ut in Glossa dicitur, omnia secula designantur, quia quadragenarius numerus constat ex denario, qui est primus limes numerorum et plenitudinem significat et ex quaternario qui ad quatuor tempora refertur. Cum ergo dicit Dominus se talibus offensum semper, eis autem offensus semper esse dicitur, quibus finaliter offenditur. Sicut e contrario de illis, qui finaliter indulgentiam petunt, dicitur in collecta. Ut indulgentiam, quam semper optaverunt, piis supplicationibus consequantur. Illis autem finaliter offenditur Dominus, qui licet incipiant boni esse, tamen finaliter mali sunt. Secundum quod dicitur Lc. 9.g. Nemo mittens manum ad aratrum et respiciens retro, aptus est Regno Dei. Et non qui tantum inceperit, sed qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit. Mt. 10.c. Et 2Tim. 2.a. Qui certat in agone, non coronabitur, nisi legitime certaverit. Quod autem ita debeat exponi, quod dicit, quadraginta annis, ostendit, cum subiungit.
marg.| {i} Et dixi, semper hi errant corde] etc. Ecce quod dicit semper et errasse semper iudicabitur, qui in fine errans invenietur. Dicit autem signanter, errant corde, non dicit opere, quia error operis finem habuit, sed error voluntatis finem non habuit. Peccare enim opere desinunt in morte, non quia peccare amplius non velint, sed quia peccare amplius non valent.
Numérotation du verset Ps. 94,11 
XI
marg.| {k} Et isti non cognoverunt] id est scire noluerunt.
marg.| {l} Vias meas] quibus ad celestem patria itur. Iob. 21.b. Qui dixerunt Deo, recede a nobis, scientiam viarum tuarum nolumus. Vel non cognoverunt, approbatione et experimento. Tit. 1.d. Confitentur se nosse Deum, factis autem negant.
marg.| * Quibus] id est quia talibus.
marg.| {b} Iuravi] id est minatus sum et immobiliter statui.
marg.| {c} In ira mea] etc. id est non intrabunt.
marg.| {e} In requiem meam] eternam. Unde littera Hieronymus habet. Et iuravi, etc. De qua requie. Hbr. 4.b. Si Iesus requiem prestitisset, numquam de alia loqueretur, scilicet David. Post hanc diem itaque relinquitur sabbatismus populo Dei et ipse requievit ab operibus suis, sicut et Deus a suis : festinemus ergo ingredi in illam requiem ad quam nos perducat Iesus Christus. Amen.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 94), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 29/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_94)
Signaler un complément d'information

Notes :