Psalmus 61

Numérotation du verset Ps. 61,1 

¶In finem
¶Codd. : (Ps. 61) D14 D30 ω1 ΩX ΩP Rusch Ps-G, def. ΩF
pro Idithun
psalmus David1.
1 David] + Vox Christi de passione D30
Numérotation du verset Ps. 61,2 I

Nonne Deo
subiecta erit
anima mea ¦ ab ipso
enim salutare meum.
Numérotation du verset Ps. 61,3 II

Nam et ipse Deus meus
et salutaris meus ¦
susceptor meus
non
movebor amplius.
Numérotation du verset Ps. 61,4 III

Quousque
irruitis
in hominem †
interficitis
universi
vos ¦
tamquam parieti inclinato et macerie depulse. 2
2 <divisio.> hominem+ ... vos D14 D30  ¦] hominem vos ¦ ΩP
Numérotation du verset Ps. 61,5 IV

Verumtamen
pretium meum
cogitaverunt
repellere† cucurri
in siti ¦
ore suo
benedicebant et corde suo
maledicebant. 3
3 <divisio.> repellere+ ... siti ¦ D14 D30 ] repellere ¦ siti ΩP
Numérotation du verset Ps. 61,6 V

Verumtamen4
4 Verumtamen] diapsalma praem. Ps-G D14
Deo subiecta esto anima mea ¦ quoniam
ab ipso patientia mea.
Numérotation du verset Ps. 61,7 VI

Quia ipse5 Deus meus6
5 Quia] sub ÷ Φ, ※Quia D14 | Quia ipse] sub ÷, + est Ω M Ps-R |
6 Deus meus] sub ÷ ΦRGP G², praem. est ΩM cum Ps-R Ps-H |
et salvator meus ¦
adiutor7 meus
7adiutor ΩX cum Ps-Med (VL408 VL409) ] susceptor ΩP cum Ps-α Ps-Med (+Clm343) cum Ps-H, ἀντιλήμπτωρ LXX (+VL408 VL409) , βοηθος LXX (R156 HoP188 Sedulius)
non emigrabo.
Numérotation du verset Ps. 61,8 VII

In Deo
salutare meum et gloria mea ¦
Deus auxilii mei
et spes mea
in Deo est8.
8 est] sub ÷ Q ΦR²GVP² G² D14
Numérotation du verset Ps. 61,9 VIII

Sperate
in eo9
9 in eo ΩX] in eum Ps-G ( R C I ) Ps-R
omnis congregatio populi †
effundite coram illo
corda vestra ¦
quia10 Deus adiutor noster in eternum11.
10 quia Ps-G (M* Q² W U ΨB) Ps-R Rusch ] om. D14 D30 ω1 ΩP Ps-G |
11in eternum cum Ps-ε (+ diapsalma) cum graec. (εἰς τὸν αἰῶνα R156 HOP188 R27 Sedulius) Ps-R (V) ] om. Ps-R, sub ÷ Ps-G (Q* ΦRP² ΨB) cum Hieron. Ep. 106 § 46 : « sexagesimo primo: quia deus adiutor noster in aeternum. pro quo in graeco est: deus adiutor noster, ergo 'in aeternum' obelus est » ; + diapsalma F I M ΦRG²VP U G K ΨB² D14 , semper Ps-H, hebr. סֶלָה, LXX διάψαλμα ¶Nota : in eternum est une leçon vieille latine issue d’une glose de Théodotion qui explique le sens de diapsalma (interruption de la psalmodie), à partir du sens supposé de son équivalent hébreu סֶלָה , que Jérôme rend par semper dans le Ps-H . En plaçant in eternum sous obèle ÷ dans le Ps-G, Jérôme signale ipso facto que la leçon est venue au grec par la sixième colonne des Hexaples soit la version de Théodotion ( Ep. 106 § 6). Le signe diacritique ÷ ayant été omis par la tradition textuelle majoritaire du Ps-G, la contamination a été intégrée dans la version liturgique commune (Ps-L). Il faut en conclure que la leçon est antérieure à Jérôme qui la corrige. Ici on peut penser que le Ps-R, dans l’état que nous lui connaissons, en omettant la leçon in eternum, a bien reçu et conservé la correction effectuée jadis par Jérôme psalterium Rome dudum emenderat. Par conséquent, la présence de εἰς τὸν αἰῶνα dans les manuscrits grecs signalés n’est pas une contamination du grec par le latin, mais le latin est un témoin de la version protohexaplaire qui est à l’origine de la vieille latine proto Ps-R. Il s’agit donc plutôt d’un vestige et non d’une “latinisation” active effectuée dans l’intention de corriger le grec par le latin de Jérôme, au sens où l’entend la critique textuelle de la Septante à la suite de Rahlfs, v. g. Marie-Noëlle DIVERCHY-GADD, Le Psautier grec de Sedulius Scottus : Édition critique et étude d’une révision carolingienne des psaumes , thèse de doctorat, Université de Lorraine, dir. Cécile BERTRAND-DAGENBACH & Jean MEYERS, Nancy, dactyl., 2023, p. 82 [soutenance 15.12.2023]. |
Numérotation du verset Ps. 61,10 IX

Verumtamen
vani filii hominum †
mendaces
filii hominum in stateris ¦ ut decipiant ipsi
de vanitate in idipsum.
Numérotation du verset Ps. 61,11 X

Nolite sperare
in iniquitate †
et rapinas
nolite concupiscere ¦
divitie
si affluant
nolite
cor apponere.
Numérotation du verset Ps. 61,12 XI

Semel locutus est Deus
duo hec audivi †
quia potestas Dei est12 13
12 est Ps-R Ps-G ( I G K Ψ B² V D ) D30² Ω ω 1 Rusch Ed1530 Clementina ] om. Ps-G D14 D30 * Cor2 (anti. non interponunt EST neque grecus) |
13 <divisio.> audivi+ misericordia ¦ D14 D30 ω 1] audivi ¦ misericordiaΩP |
Numérotation du verset Ps. 61,13 

et tibi Domine misericordia ¦ quia tu reddes14 unicuique iuxta15 opera sua.
14 reddes D14 D30 ω 1] reddis Ps-G ( C I G ) |
15 iuxta Ps-G ] secundum Ps-G ( R ) Ps-R |

Psalmus 61

Numérotation du verset Ps. 61,1 
marg.| {154rb} Nonne Deo] etc. Titulus.   [In finem pro idithum. Psalmus David] In precedenti psalmo egit de celesti hereditate. Et dicit Gregorius quod vilescunt temporalia, cum considerantur eterna. Ideo in hoc Psalmo agit de transiliente spirituali, qui corda terrena transilit. De hoc est titulus. Idithum enim interpretatur transiliens eos, scilicet mundanos, terrena amantes. Unde sensus tituli talis est. Psalmus iste est   [David] Prophete, habitus, pro   [idithum] id est agens de transiliente, qui transilit   [in finem] Christum, qui non in via remanet ; sed usque in finem transilit. Intentio patet, quia monet, ut contemptis temporalibus, ad eterna aspiremus.
marg.| Modus. Tripartitus est Psalmus. Primo transiliens iste respondet invidis volentibus decipere. Secundo seipsum hortatur subiici Deo. Et ad idem monet alios, ibi : Verumtamen Deo subiecta. Tertio errantes increpat, monens in Deo non in caducis et transitoriis confidere, ibi : Verumtamen vani. Transiliens ergo iste, id est vir iustus, vel Ecclesia, id est clericus, aut Religiosus, videns, quod qui se transilit, de facili transilit cetera omnia. Se autem transilit homo per humilitatem, ab humilitate incipit, dicens.
marg.| {h} Nonne Deo subiecta erit anima mea ?] quasi dicat, sic subiecta erit 1Pt. 5.b. Humiliamini sub potenti manu Dei. Deo, non auro, Mt. 6.d. Non potestis Deo servire et mammone. Nec et spiritui et carni. Eccl. 10.b. Vidi servos ambulantes in equis, id est carnem dominantem spiritui, Gn. 16.a. Agar contempsit Dominam suam. Item nec peccato, Rm. 6.b. Non regnet peccatum in vestro mortali corpore. Anima mea, non dicit caro, quia ut dicitur Gal. 5.c. Caro concupiscit adversus spiritum et non vult Deo subiici : ideo dicitur Lc. 1.e. Magnificat anima mea Dominum. Subiecta erit Deo, ut discipula magistro. Is. 50.b. Audiam quasi magistrum, id est obediam Evangelio. Rm. 10.c. Non omnes obediunt Evangelio. Item, ut creatura Creatori. Is. 45.b. Ve qui contradicit factori suo. Item, ut materia artifici, Ier. 18.a. Sicut lutum in manu figuli, sic vos in manu mea, dicit Dominus. Item ut sponsa sponso, Is. 61.d. Exultabit anima mea in Deo meo, quia induit me vestimento salutis et indumento iustitie circumdedit me, quasi sponsam ornatam monilibus suis. Item, ut ancilla Domine, 1Rg. 25.g. Famula tua sit in ancillam, ut lavet pedes servorum Domini mei. Postea ostendit causas istius humiliationis. Prima est, quia filium suum nobis dedit. Unde dicit.
marg.| {i} Ab ipso enim] id est a Deo Patre.
marg.| {k} Salutare meum] id est Christus. De quo Mt. 1.d. Vocabis nomen eius Iesum ; et ipse salvum faciet populum suum a peccatis eorum. Et bene dicit, ab ipso, quasi non a me, a quo non est nisi malum. Unde Os. 13.c. Perditio tua, Israel, ex te est ; tantummodo ex me auxilium tuum. Secunda causa est bonum creationis. Unde addit :
marg.| {l} Nam et ipse] etc. qui creavit me. Tertia est beneficium salvationis. Unde addit :
marg.| {m} Et salutaris meus] per recreationem. Ioel. 2.g. In Sion et in Hierusalem erit salvatio, id est in vita contemplativa et activa. Quarta, quia adiuvat. Unde dicit.
marg.| {n} Susceptor meus] Alia littera habet : Adiutor, vel fortitudo. Ps. 45. Adiutor in tribulationibus, que invenerunt nos nimis. Quinta, quia confirmatur in bono. Unde adiungit.
marg.| {o} Non movebor] etc. licet hostis impellat tentando, 1Pt. 5.c. Deus omnis gratie, qui vocavit nos in eternam gloriam suam in Christo Iesu modicum passos ipse perficiet, confirmabit, solidabitque. Bene autem potest, quando dixit : Susceptor meus, adiungit. Non movebor amplius, quasi dicat antequam me susciperes, movebar. Sed nunc postquam me suscepisti, non movebor amplius. Hoc est, quod dicit Augustinus Inquietum est cor nostrum, Domine, donec perveniat in te. Deus enim est locus anime. Unde non est mirum, si postquam suscipitur a loco suo, non moveatur amplius. Eccl. 11.c. Confide in Deo et mane in loco tuo, Eccl. 10.a. Si spiritus potestatem habentis ascenderis super te, locum tuum ne dimiseris.
marg.| {h} Nonne] etc. Moraliter, vita claustralium describitur hic in septem. Primum est obedientia. Nonne Deo subiecta. Secundum humilitas. Ab ipso enim, quasi dicat, nihil a me. Lc. 17.c. Cum omnia bene feceritis, dicatis : servi inutiles sumus. Tertium fides. Nam et ipse Deus meus. Quartum, gratitudo beneficii, Salutaris meus. Quintum sodalitas, Susceptor meus, in societatem fratrum. Sextum perseverantia. Non movebor amplius. Septimum patientia tentationum.
prol.| {2.154va}
marg.| {a} Quousque irruitis] Ex quo non movebor amplius, o invidi, o parentes, o Tyranni, quousque irruitis in hominem, in humum et carnem, que data sunt in manus impii, ut dicitur Iob. 9.c. Anime enim nihil potestis nocere. Vel sic, In hominem, id est in me ratione utentem. Et ideo non poteritis me decipere, quia ratione et virtute stabilitus sum. Iob. 30.b. Irruerunt super me et ad meas miserias devoluti sunt. Dico, quod irruitis in me et incumbitis mihi secundum opinionem.
marg.| {e} Tamquam parieti inclinato] et minanti ruinam.
marg.| {d} Et tamquam macerie] que debilis est et sine ligamine cementi, quo solent vinee et horti circumdari. Is. 25.b. Spiritus robustorum, quasi turbo impellens parietem. Hec tamen quandoque firmiter stat propter sui novitatem : ideo removet hoc dicens.
marg.| {e} Depulse] iam vetustate, quasi dicat, putatis me cito pervertere quasi parietem inclinatum et maceriam inveteratam ; sed ego sum homo habens imaginem Dei in naturalibus et ideo sum quasi paries erectus ad superna et habens similitudinem eius in gratuitis et ideo sum ligatus et cementatus glutino caritatis. Et propter hoc in vanum irruitis in me : quia mihi nocere non potestis, sed vobisipsis nocetis. Quia.
marg.| {b} Interficitis universi] non me, sed   [vos] per peccatum et possum decem mala notari in isto versu : Quousque. Ecce mora in malitia. Ier. 4.d. Usquequo morabuntur in te cogitationes noxie ? Irruitis, Ecce vehementia, seu violentia. Iob. 16.c. Irruit in me quasi Gigas. In hominem, Ecce inhumanitas, 1Par. 10.b. arripuit Saul ensem et irruit in eum. Interficitis ; Ecce atrocitas, Os. 6.d. Fauces virorum latronum participes Sacerdotum in via interficientium pergentes de Sichen. Universi, Ecce conspiratio. Ps. 13. et 52. Omnes declinaverunt simul. Vos : Ecce presentia. Et secundum hoc non legitur in accusativo sicut ante ; sed in nominativo sic. Vos universi interficitis, id est interficere nitimini. Tamquam parieti : Ecce contemptus. Inclinato : Ecce pravum iudicium, scilicet dicere recte inclinatum. Is. 5.e. Ve qui dicitis bonum malum et malum bonum. Et macerie, Ecce stulta fiducia, scilicet dicere, quod Iustus, vel Ecclesia non habet vinculum caritatis. Depulse, Ecce blasphemia, scilicet dicere, quod Deus depellat Iustum a se. Ps. 94. Non repellet Dominus plebem suam.
marg.| {f} Verumtamen] Supra arguit vir iustus persecutores, quod in vanum persequuntur eum ; sed ipsi nihilominus ei malitiose insidiantur et parant malum. Unde convertens sermonem ad alios, de his, quibus prius loquebatur, dicit. Verumtamen pretium meum cogitaverunt repellere, quasi dicat, non propter reprehensionem meam dimittunt malitiam suam, sed cogitaverunt repellere et auferre a me pretium meum. Duplex est pretium, quod emitur et quo emitur. Pretium, quod emitur, est vita eterna, que pretium dicitur, eo quod pretiosa est. Pretium, quo emitur, sunt bona opera. Utrumque volunt Demones et mali homines repellere a Iustis. Christus autem est utrumque pretium : quod, scilicet emere debemus et quo empta est nobis vita eterna. Is. 14.c. Pretiosior erit vir, id est Christus auro obrizo. Rm. 8.f. Pro nobis omnibus tradidit illum. Istud etiam pretium, scilicet Christum, volunt a nobis repellere dicentes illud in Ps. 3. Non est salus ipsi in Deo eius. Sed Iustus quanto magis impetitur, tanto magis festinat ad pretium suum. Unde addit :
marg.| {g} Cucurri in siti] id est cum magno desiderio, quasi dicat, non considero tribulationem, quam ingerunt : nec temporalia, que promittunt ; sed hec omnia transilio. Hoc est idithum. Unde Phil. 3.c. Que retro sunt, obliviscens, ad ea vero, que sunt priora extendens meipsum, ad destinatum persequor, ad bravium superne vocationis, 1Cor. 9.d. Sic currite, ut comprehendatis. In siti. Ps. 41. Sitivit anima mea ad {2.154vb} Deum fontem vivum. Ita, cucurri : Sed illi, quasi Sirene voluerunt me a cursu retardare. Hoc est, quod sequitur.
marg.| {h} Ore suo benedicebant] adulando et mihi vanitatem suggerendo.
marg.| {i} Et nihilominus, corde suo maledicebant] Ecce malitia. De benedictione adulationis, Prv. 27.c. Qui benedicit proximo suo voce grandi de nocte consurgens, id est in tempore quietis et prosperitatis, maledicenti similis erit, Eccles. 37.b. A consiliario malo serva animam tuam, id est a Diabolo et adulatore. Et sequitur ibi, Ne forte dicat tibi, bona est vita tua : et stet e contrario videre, quid tibi eveniat : sic facit Diabolus, semper in vita hominis suggerit ei spem, sive presumptionem, in morte autem suggerit desperationem.
marg.| {k} Verumtamen] etc. Secunda pars est diapsalma. Ista velut columba non inveniens requiem, ad arcam revertitur, id est ad seipsum. Gn. 8.b. Et quod supra posuit in questione, hic ponit in assertione, quasi dicat. Illi ita me persequuntur ; sed ego non blasphemabo per impatientiam motus contra Deum. Hoc est, Verumtamen Deo subiecta esto anima mea. Hoc supra expositum est. Et sicut supra ostendit causas humiliationis ; ita et hic ostendit. Prima est, quia dat patientiam in tribulatione. Unde dicit.
marg.| {l} Quoniam ab ipso] etc. est. Ps. 17. Posuisti, ut arcum ereum brachia mea. Arcus ereus infatigabilis est ; sic vir patiens. Secunda est, quia est Creator. Unde dicit.
marg.| {m} Quia ipse Deus meus] per creationem. Tertia est, quia Salvator. Unde addit :
marg.| {n} Et Salvator meus] per recreationem. Vel secundum. Glossa   [Ipse] est   [Deus meus] vocans per pietatem.   [Et salvator] per iustificationem. Quarta est, quia ad bonum agendum adiuvat. Unde addit :
marg.| {o} Adiutor meus] Io. 15.a. Sine me nihil potestis facere. Quinta, quia confirmat in bono. Unde dicit.
marg.| {p} Non emigrabo] ad exercitum Diaboli, sicut apostate et qui transcurrunt de loco ad locum et de domo ad domum. Prv. 27.a. Sicut avis transmigrans de loco suo, supple rapitur a milvo et cato ; sic vir, qui relinquit locum suum. Is. 16.a. Sicut avis fugiens et pulli de nido avolantes ; sic erunt filie Moab, scilicet anime divites, Os. 9.c. Ephraim quasi avis avolavit. Ideo dicitur supra. Quomodo dicitis anime mee, transmigra in montem sicut passer. Sexta causa humiliationis est, quia Dominus omnia mala a nobis auferet in futuro. Unde sequitur :
marg.| {q} In Deo salutare meum] id est salvabit me et liberabit ab omni miseria, Lam. 3.c. Bonum est prestolari cum silentio Salutare Dei. Septima est, quia omnia bona dabit nobis. Unde addit :
marg.| {r} Et gloria mea] quia glorificabit me. Ps. 3. Tu es, Domine, susceptor meus et gloria mea et exaltans caput meum. Octava, quia interim prebet auxilium ad sustinendum : Unde dicit.
marg.| {s} Deus auxilii mei] id est auxilians, Ps. 45. Adiutor in tribulationibus, que invenerunt nos nimis. Os. 13.c. Tantummodo ex me auxilium tuum. Nona est, quia de futuris bonis dat spem : Unde concludit.
marg.| {t} Et spes mea] etc. id est in eo spero et ab ipso illam spem habeo, Ps. 70. Tu es, Domine, spes mea a iuventute mea. Nota, ter dicitur Deus, in hoc versu, propter personarum Trinitatem et una gloria tantum. Unde cantatur : Gloria Patri et Filio et Spiritui sancto. Vel sic,   [In Deo] est   [Salutare meum] id est virtus penitentie contra peccatum, Gn. 49.c. Salutare tuum expectabo, Domine.   [Et gloria mea] id est puritas conscientie contra tristitiam, 2Cor. 1. Gloria nostra hec est testimonium conscientie nostre. Vel auxilium consolationis contra tentationem, Iac. 40.a. Consolamini, consolamini, popule meus, etc. Vel spes venie contra desperationem, Rm. 8.e. Spe salvi facti sumus. Postea exemplo suo alios hortatur, ut sperent in Deo, dicens.
marg.| {u} Speret in eo] id est in Deo, sicut ego spero. O vox.
marg.| {x} Omnis ; ] etc. istud est primum necessarium in homine peccatore, ut habeat spem venie.   [Omnis] dicit, quia omnibus potest Dominus veniam dare et indulgere. Iac. 1.a. Dat omnibus affluenter, Eph. 2.a. Dives est in misericordia, Ps. 50. Miserere mei, Deus, secundum magnam misericordiam tuam, etc. Non est enim Dei misericordia brevis, sicut misericordia hominis, Os. 6.b. Misericordia vestra sicut nubes matutina et sicut ros mane pertransiens. Dicit ergo, omnis, contra pusillanimes, qui de Dei misericordia et largitate desperant,   [Congregatio] contra singulares. Eccles. 32.a. Dignitatem consequaris congregationis. Et que est hec dignitas, habere Deum socium : secundum illud Mt. 18.c. Ubi duo, vel tres congregati sunt in nomine {2.155ra} meo, ibi sum in medio eorum ? Ideo dicit Iacob. Gn. 49.a. Congregamini filii Iacob. Eccl. 4.c. Ve soli   [populi] dicit, id est rationabilium, contra congregationes taurorum in vaccas. Am. 4.a. Audite verbum Domini, vacce pingues. Os. 10.b. Vaccas Bethaven coluerunt habitatores Samarie, id est clerici, qui colunt vaccas Bethaven, id est prelatos, qui de Bethel, id est de domo Dei fecerunt Bethaven, id est domum inutilem. Vel vaccas, id est prebendas. Ps. 67. Congregatio taurorum, id est clericorum lascivorum, in vaccis populorum, id est circa prelatos, ut habeant prebendas, quas debent habere viri iusti et periti. Unde sequitur ibi : Ut excludantur eos, qui probati sunt argento, id est sacro eloquio. Ille probatus est sacro eloquio, qui illud scit facere et docere et etiam pro illo persecutionem pati, quia ut dicitur Prv. 19.b. Doctrina viri per patientiam noscitur.
marg.| {a} Effundite coram illo corda vestra] per confessionem. Cor enim peccatoris est quasi plenum stercoribus. Unde Dominus non infundit ibi gratiam suam, nisi prius stercora effundantur per confessionem. Lam. secundo f. Effunde sicut aquam cor tuum. Non sicut lac, cuius color remanet. Non sicut vinum, cuius odor remanet. Non sicut mel, cuius sapor remanet. Sed sicut aquam, de qua, cum effusa fuerit, nihil remanet. Ita effundendum est peccatum de corde, ut nec color remaneat in signis exterioribus, nec odor in verbis, nec sapor in affectu. Is. 14.e. Perdam Babylonis nomen et reliquias et progeniem et germen.
marg.| {b} Coram illo] scilicet Deo, non coram mundo, sicut dicitur Lam. 2. Effusum est in terra iecur meum, id est concupiscentia.
marg.| {c} Corda] non tantum labia, ut hypocrite. Ps. 41. Effudi in me animam meam. Et nota, quod postquam exhortatus est ad spem, statim exhortatur ad confessionem, quia ex spe debet confessio procedere, non ex desperatione, sicut confessio Iude, qui confessus est. Mt. 27.a. Peccavi, tradens sanguinem iustum. Et abiens laqueo se suspendit. Et ut magis ad spem excitet, adiungit.
marg.| {d} Deus adiutor noster] quasi dicat, non timeatis confiteri et penitentiam agere, quia Deus adiutor noster. Non ad horam tantum, sed.
marg.| {e} In eternum] qui nos adiuvabit ad confitendum et ad penitentiam faciendam, Ier. 9.g. Ego Dominus, qui facio iudicium et iustitiam in terra, id est confessionem et satisfactionem in homine. In confessione enim est iudicium, in satisfactione iustitia. Sic ergo prosecuti sumus primam et secundam partem huius Psalmi, quarum utraque incipit a subiectione anime Deo. Et in serie littere assignat Propheta plures rationes, quare subiici debet homo Deo : Preter illas autem possumus et alias assignare. Et primo, quia omnia subiecit nobis ; ideo debemus ei esse subiecti. Ps. 4. Omnia subiecisti sub pedibus eius. Secundo, quia seipsum subiecit pro nobis. Phil. 2.a. Exinanivit semetipsum, formam servi accipiens. Et post. Factus est pro nobis obediens usque ad mortem. Et ut nostra superbia non erubesceret, subiecit se etiam inferiori. Mt. 3.d. recusante Ioanne pre reverentia eum baptizare, respondit ei Christus : Sine, sic docet nos implere omnem iustitiam, id est perfectam humilitatem, que est, cum quis se inferiori subdit. Unde et ipse pedes Discipulorum lavit. Io. 13.a. Lc. 2.a. Et erat subditus illis.
marg.| beatus Bernardus : Quis, quibus ? Deus, hominibus. Subiecit etiam se non tantum patri, nec tantum homini ; sed et miseriis nostris. Eo enim ipso, quod factus est creatura, subiecit se miserie. Rm. 8.d. Vanitati subiecta est omnis creatura, non volens propter eum, qui subiecit eam in spe, etc. Tertia causa est ius belli, quia nos sumus preda illius. Is. 9.a. Iugum oneris eius et virgam humeri eius et sceptrum exactoris eius, superasti, sicut in die Madian, id est sicut liberasti filios Israel per Gedeonem ; ita redemisti et liberasti genus humanum per filium tuum, de manu exactoris, scilicet Diaboli. Propter hoc ergo debemus ei subiici secundum naturam Elephantis. Antequam enim dometur Elephas, cedit eum aliquis et pessime tractat : et tunc venit ille, cuius est, qui eum vult domesticum habere et liberat eum de manu illius et Elephas postea semper obedit. Ecclesiast. 29.c. Ingratus sensu derelinquit liberatorem suum. Quarta causa est vis victorie : Dominus enim nos vicit iustitiam, unde servi eius debemus {2.155rb} esse. 2Pt. 2.d. A quo quis victus est, eius et servus est. Habemus ergo, quare subiici debemus Deo. Sed quomodo debemus ei subiici ? Per abrenunciationem proprie voluntatis et proprii sensus. De prima, Eccles. 18.d. Post concupiscentias tuas non eas et a voluntate avertere. De secunda. Prv. 3.a. Ne innitaris prudentie tue. Propter hec duo bene dicit Dominus Io. 13.b. Vos vocatis me Magister et Domine. Quia enim Magister est, ideo debet ei credere et acquiescere sensus noster : Quia Dominus est, ideo debet ei obedire voluntas nostra. Non tantum ei, neque in se, sed in membris suis, maxime in vicariis debemus nos ei subiicere, sicut pre aliis faciunt Religiosi. Sed multi volunt esse liberari et exempti, ut nullum habeant superiorem, cui teneantur obedire, similes facti Diabolo, qui primus voluit eximi ab obedientia superioris. Iob. 39.a. Quis dimisit onagrum liberum et vincula eius quis solvit ? onagrum appellat Diabolum, qui domari non potest. Natura onagri est, quod cum fugatur a canibus, emittit stercora sua et canes ad odorem illorum remanent et sic evadit : Sic facit Diabolus. Canes, qui illum fugant, sunt predicatores : Quando aliquis Predicator illum vehementer insequitur, tunc mittit illi stercora, procurans, quod habeat aliquam prebendam, vel aliquod temporale, cui inhereat et odorando illud omittat insequi Diabolum. Quia vero Diabolus voluit se eximere, factus est servus perpetuus. Secundus, qui eximere se voluit, fuit Adam : Unde ipse fuit pullus onagri. Iob. 11.c. Vir vanus in superbiam erigitur et quasi pullum onagri se liberum natum putat. Filii ergo Diaboli et veteris Ade, sunt illi, qui se volunt eximere a potestate Superiorum : sicut multi Abbates, qui in signum sue libertatis portant cornua : De quibus Am. 6.d. Letamini in nihilo, qui dicitis : nonne in fortitudine nostra assumpsimus nobis cornua ? Et vere letantur in nihilo, quia secundum hoc non sunt, nisi umbra pictura Diaboli ; habentes enim mitram et annulum et baculum, nec officium, nec dignitatem Episcopi habent : Unde bene per mulum significantur, qui habet genitalia, sed tamen generare non potest.
marg.| Dicit etiam beatus Bernardus : quod nec Papa de iure potest istas exemptiones facere, quia in hoc Ecclesia corrumpitur et demembratur.
marg.| Debet ergo anima nostra subiici Deo ut :
- Creatura Creatori. Is. 43.b. Ve qui contradicit factori suo.
- Materia artifici. Ier. 18.a. Sicut lutum in manu figuli ; sic vos in manu mea Domus Israel.
- Sponsa Sponso, Io. 3.d. Qui habet Sponsam Sponsus est.
- Ancilla Domine. Ps. 122. Sicut oculi ancille in manibus Domine sue, ita oculi nostri, etc.
- Pupilla patri, Est. 2.d. Quicquid Mardocheus precipiebat, Esther observabat.
- Captiva victori. Eph. 4.b. Captivam duxit captivitatem.
- Merces emptori. Is. 62.d. Merces eius cum eo.
- Pullus galline. Mt. 23.d. Quoties volui congregare, etc.
- Tabula Scriptori, Is. 8.a. Sume tibi librum grandem, id est animam, 2Cor. 3.a. Epistola nostra vos estis.
- Templum Sacerdoti, quia anima est Sanctasanctorum, ubi solus Sacerdos intrat : solus enim Deus intrare debet animam. Hbr. 9.b. In secundo autem semel in anno solus Pontifex.
- Navis Nauclero. Prv. 1.a. Intelligens gubernacula possidebit et 11.b. Ubi non est Gubernator, populus corruit.
- Regnum Regi, Lc. 17.e. Regnum Dei intra vos est.
- Monachus Abbati. Hbr. ultim. c. Obedite Prepositis vestris. Rm. 8.c. In quo clamamus Abba Pater.
- Potestatis, Esth. 13.a. Qui eius imperio subiecti sunt. Ps. 8. Omnia subiecisti sub pedibus eius.
- Item est subiectio.
prol.| Coactionis. Lc. 10.c. Etiam Demonia subiiciuntur nobis in nomine tuo.
- Manifestationis. 1Cor. 15.d. Cum autem subiecta fuerint ei omnia, etc.
- Sustentationis. Eph. 5.e. Subiecti invicem in timore Christi.
- Voluntatis, ut hic et 3. Mach. 9.b. Iustum est, subditum esse Deo.
-  {2.155va}
marg.| {a} Verumtamen vani] etc. Tertia pars, in qua errantes increpat et monet, ut in Deo confidant, non in transitoriis caducis. Sic ergo coniunge : Deus est adiutor noster, sed tamen homines mundi non curant de ipso, sed vanitates sequuntur. Hoc est, quod dicit : verumtamen filii hominum, Ade, scilicet et Eve.
marg.| {b} Vani sunt] sequentes vanitatem temporalium. Ier. 2.a. Ambulaverunt post vanitatem et vani facti sunt : vel filii hominum sunt clerici, specialiter, qui pre aliis scientia et ratione utentes debent esse et precipue Theologi. Sed de multis potest dici, quod vani sunt, secundum illud Ier. 10.c. Stultus factus est omnis homo a scientia sua, confusus est omnis artifex in sculptili, quoniam falsum est, quod conflavit : et non est spiritus in eis, vana sunt et opus risu dignum. Ipsi enim de scientia faciunt quasi sculptile et idolum : quia eam exterius ornant verbis Rhetoricis et exquisitis : et volunt, quod eorum scientia quasi idolum adoretur, vel ipsi propter scientiam. Sed tamen non est in ea spiritus, quia non spirituales fiunt propter scientiam suam ; sed magis carnales : et sic simulacra sacre scientie, quam pretendunt, vana sunt et opus, dignum risu. Unde Sap. 13.a. vani sunt omnes homines, in quibus non subest scientia Dei : et de his, que videntur bona, non potuerunt intelligere eum, qui est : neque operibus attendentes agnoverunt, quis esset artifex. Secundum hoc ergo, vani sunt filii hominum in affectione. Sunt etiam vani in cogitatione, Ps. 93. Dominus scit cogitationes hominum, quoniam vane sunt. Item vani sunt in locutione. Ps. 11. Vana locuti sunt, unusquisque ad proximum suum. Item vani sunt in operatione. Is. 59.a. Telas aranee texuerunt. Ideo dicit Ps. 38. Universa vanitas omnis homo vivens.
marg.| {c} Mendaces filii hominum in stateris] Hoc respondet verbo premisso. Quia enim filii Ade vani sunt et amantes vanitatem temporalium : ideo que non possunt iuste acquirere, per falsitatem nituntur acquirere. Et ad litteram fiunt mendaces et falsi in stateris et ponderibus inequalibus. Contra illud Dt. 25.d. Pondus habebis iustum et verum : et modius equalis et verus tibi erit : Am. 8.b. Imminuamus mensuram et augeamus siclum et subiiciamus stateram dolosam, ut possideamus in argento egenos, etc. Hoc etiam de clericis legi potest, quia enim vani sunt in scientia sua : ideo sunt mendaces in stateris : quia aliter ponderant, quando vendunt et aliter, quando emunt. Quando predicant, tunc quasi vendunt et venalia ostendunt celestia gaudia et tunc satisfaciunt ea ponderare, commendando ea. Quando autem operantur, tunc quasi emunt et tunc faciunt celestia valde parum ponderare, quia aliquando nummus, vel delectatio transitoria magis trahit eos, quam bona celestia. Talibus dicitur Prv. 20.d. Expecta Dominum et liberabit te, quasi dicat, noli ista transitoria amplecti, sed expecta Dominum, qui erit merces tua. Et statim addit. Abominatio est apud Deum pondus et pondus, statera dolosa non est bona. Item de hypocritis potest legi, quia vani sunt et mendaces in stateris, quia opera eorum plus videntur, quam in veritate ponderent. Prv. 16.a. Spirituum ponderator est Dominus. Dn. 5.g. Appensus es in statera et inventus es minus habens. Et ad quid sunt tam hi, quam illi mendaces in stateris ?
marg.| {d} Ut decipiant de vanitate] id est ut occultent vanitatem suam.
marg.| {e} In idipsum] id est in eo quod mentiantur se habere equam stateram. Tales ergo dehortatur, dicens.
marg.| {f} Nolite sperare in iniquitate] id est in divitiis, que dicuntur iniquitas, quia faciunt iniquos, aut quia male acquiruntur, aut quia male possidentur, aut quia male expenduntur. Unde dicitur Lc. 16.c. Facite vobis amicos de mammona iniquitatis. Et in hac iniquitate non est sperandum, quia.
prol.| Non habet eventus sordida preda bonos.
marg.| Prv. 12.a. Non roborabitur homo ex impietate, propter hec dicit Apostolus. 1Tim. 6.d. Divitibus huius seculi precipe non sublime sapere, nec sperare in incerto divitiarum. Sed quia sunt multi, qui divitias non habent ; {2.155vb} nec tamen sine culpa divitiarum sunt, quia eas nimis appetunt, adiungit.
marg.| {g} Et rapinas nolite concupiscere] Ecce non tantum cohibet manum a rapina ; sed et animum, cum dicit : Nolite concupiscere. Prv. 21.b. Rapine impiorum detrahent eos. Et capitulo 24.a. Ne emuleris viros malos, quia rapinas meditatur mens eorum. Dicuntur autem rapine non solum divitie, que rapiuntur, id est que per rapinam acquiruntur ; sed et omnes divitie, que rapiunt mentem hominis. Mt. 6.c. Ubi est thesaurus tuus, ibi est et cor tuum. Iob. 20.a. Idcirco cogitationes mee varie succedunt sibi et mens in diversa rapitur. Sed sunt quidam, qui rapinas non concupiscunt ; sed si contingat eos habere aliquas divitias, nimis diligunt eas, propterea hoc etiam prohibet, cum subiungit.
marg.| {h} Divitie si affluant, nolite cor apponere] Cor apponit divitiis, qui illis per amorem inheret. Ps. 118. Adhesit pavimento anima mea. Et quasi aliquis quereret : Quare ita hortaris, ne rapiamus, vel divitias diligamus, subiungit causam, quia scilicet Deus iustus est et misericors : et ita bonis bona et malis mala reddet. Hoc est, quod sequitur.
marg.| {i} Semel] id est immutabiliter.
marg.| {k} Locutus est Deus] per Prophetas, per filium, per Apostolos. Et in locutione illa.
marg.| {l} Duo hec audivi] que sequuntur.
marg.| {m} Quia potestas Dei est] ad puniendum.
marg.| {n} Et tibi, Domine, misericordia] ad remanendum supra merita. Hec duo manifestabuntur in te.
marg.| {o} Quia tu reddes unicuique] tam bonis, quam malis.
marg.| {p} Iuxta opera sua] et ideo bonum est rapinas non concupiscere et in divitiis cor non apponere. Et dicit quod hec duo audivit in locutione Dei per Prophetas et Apostolos : quia omnes creature pertinent ad hec duo : nam ad Dei misericordiam, vel iustitiam reducuntur. Unde in Ps. 24. Universe vie Domini misericordia et veritas, requirentibus testamentum eius et testimonia eius, quasi dicat, si requiras per totum vetus et novum testamentum, quicquid invenies totum ad misericordiam, vel veritatem Dei pertinebit. Item in sacra Scriptura semel loquitur Deus, quia ibi est vox simplex, sive verbum et tamen duo audiuntur, scilicet littera et spiritus : secundum quod exponitur versus in quadam Glossa super Lv. 12. ubi dicitur : Spiritum audit Moyses, ut sublimior : Aaron litteram, ut inferior. Sic est modo de Christiano et Iudeo : Et hec duo ostendunt, quia potestas Dei est et tibi, Domine, misericordia. Littera enim precipit difficilia et non facientes punit : et hoc pertinet ad Dei potestatem. Spiritus autem suavia consulit et facientibus eterna promittit, quod ad misericordiam pertinet. Vel sic
marg.| {i} Semel locutus est Deus] id est verbum genuit. De quo Io. 1.a. In principio erat verbum. Et in verbo illo.
marg.| {o} Duo hec audivi] scilicet Trinitatem et unitatem : vel divinitatem. Et secundum hoc ultimum bene potest dici :   [Duo hec audivi]
marg.| {m} Quia potestas Dei est] Ecce divinitas notatur.
marg.| {n} Et tibi, Domine, misericordia] que te fecit hominem et Salvatorem nostrum per crucem. Tit. 3.b. Apparuit benignitas et humanitas Salvatoris nostri Dei, non ex operibus iustitie, que fecimus nos ; sed secundum suam misericordiam salvos nos fecit. Et hec duo, scilicet potestas et misericordia apparebunt in die iudicii, quando eadem facies Christi malis apparebit potens et crudelis et bonis mansueta et dulcis. Unde bene addit.
marg.| {o} Quia tu reddes unicuique iuxta opera sua) malos de potestate damnans : et bonos de misericordia salvans. De hac redditione. Is. 3.b. Dicite Iusto, quoniam bene : quoniam fructum adinventionum suarum comedet : Ve impio in malum, retributio manuum eius fiet ei. 2Cor. 15.b. Omnes nos manifestari oportet ante tribunal Iudicis, ut referat unusquisque propria corporis, prout gessit, sive bonum, sive malum.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 61), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 29/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_61)
Signaler un complément d'information

Notes :