Psalmus 131

Numérotation du verset Ps. 131,1 

¶Canticum graduum1.
¶Codd. : (Ps. 131) D30 ω² Rusch Ps-G
1 gr + Propheta ad Patrem de Christo dicit D30
Numérotation du verset Ps. 131,I 

Memento Domine
David ¦
et omnis mansuetudinis eius.
Numérotation du verset Ps. 131,2 II

Sicut iuravit Domino ¦
votum vovit Deo Iacob.
Numérotation du verset Ps. 131,3 III

Si introiero in tabernaculum domus mee ¦
si ascendero in lectum strati mei.
Numérotation du verset Ps. 131,4 IV

Si dedero
somnum
oculis meis ¦ et palpebris meis dormitationem.
Numérotation du verset Ps. 131,5 V

Et requiem temporibus meis,
donec inveniam locum
Domino ¦
tabernaculum Deo Iacob.
Numérotation du verset Ps. 131,6 VI

Ecce
audivimus eam2
2 eam Correc2 Rusch Ps-G ] eum ΦV D30 ² cum Ps-Moz X, ea Ps-G (F M Q² ΦRGP ΨB V) ΩM cum Ps-R
in Ephrata ¦
invenimus eam3 in campis silve.
3 eam Cor2 ω² Ps-G ] ea Ps-G (F M ) Ω M cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 131,7 VII

Introivimus4
4 introivimus Ps-G (F I M ² Q W) Rusch cum Ps-R ] introibimus Ps-G (ΨB²...) D30 Δ
in tabernaculum5 eius
5 tabernaculum Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch cum Ps-R ] tabernacula Ps-G (R F I M Q Φ U G K) Δ
adoravimus in loco6
6 adoravimus Ps-G (F I M² Q W) Rusch cum Ps-R ] adorabimus Ps-G (ΨB ...) D30 Δ
ubi steterunt pedes eius.
Numérotation du verset Ps. 131,8 VIII

Surge Domine
in requiem tuam ¦ tu et arca sanctificationis tue.
Numérotation du verset Ps. 131,9 IX

Sacerdotes tui induantur7 iustitiam8* ¦
7 induantur Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Δ Rusch cum Ps-R ] induentur Ps-G (R I W U) |
8 iustitiam Ps-G ( M * Q ΦRGV ΨB D) Δ D30 ΩS Ed1530 Clementina cum Ps-R (S T C D P Q R V X edd. )] iustitia Ps-G Rusch cum Ps-R ] |
et sancti tui exultent9.
9 exultent Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Δ Rusch cum Ps-R (S T P Q R U V X edd. ) etc exultabunt Ps-G , letentur Ps-R
Numérotation du verset Ps. 131,10 X

Propter David servum tuum ¦ non avertas faciem christi tui.
Numérotation du verset Ps. 131,11 XI

Iuravit Dominus David
veritatem et non frustrabitur10
10 frustrabitur Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Δ Rusch cum Ps-R ]] frustrabit Ps-G
eum ¦ 11
11 eum Ps-G D30 Δ Rusch etc eam Clementina
de fructu ventris tui ponam super sedem tuam.
Numérotation du verset Ps. 131,12 XII

Si custodierint
filii tui testamentum meum ||
et testimonia
mea
hec que docebo eos.
Numérotation du verset Ps. 131,XIII 

Et filii eorum
usque in seculum ¦ 12
12 <XIII divisio.> eorum|| usque in seculum ω²
sedebunt super sedem tuam.
Numérotation du verset Ps. 131,13 XIV

Quoniam elegit Dominus
Sion ¦
elegit eam in habitationem sibi.
Numérotation du verset Ps. 131,14 XV

Hec requies mea
in seculum seculi ¦
hic
habitabo
quoniam elegi eam.
Numérotation du verset Ps. 131,15 XVI

Viduam eius benedicens benedicam ¦
pauperes
eius
saturabo panibus.
Numérotation du verset Ps. 131,16 XVII

Sacerdotes eius
induam salutari ¦
et sancti eius
exultatione exultabunt.
Numérotation du verset Ps. 131,17 XVIII

Illic
producam
cornu David ¦
paravi lucernam christo meo.
Numérotation du verset Ps. 131,18 XIX

Inimicos eius
induam confusione ¦ super ipsum autem efflorebit sanctificatio mea.

Psalmus 131

Numérotation du verset Ps. 131,1 
marg.| Memento, Domine, David] Hic est tertius decimus gradus, scilicet sollicitudo edificandi domum Dei. Et recte ponitur iste gradus post duos precedentes. Nam in illis edificavit seipsum vir iustus ascendens per penitentiam et humilitatem, de quibus agitur ibi : Hic autem intendit alios edificare. Et primo debet homo seipsum edificare, id est in edificio Dei ponere et postea alios. Unde 1Tim. 4.d. Attende tibi et doctrine, insta in illis, hoc enim faciens et teipsum salvum facies et eos, qui te audiunt. Eccl. 2.a. Magnificavi opera mea, edificavi mihi domos. De hoc dicit Beatus Bernardus ad Eugenium : Omnes de fonte pectoris tui publice bibunt et tu solus seorsum sitiens stabis ? Sed maledictus, qui partem suam facit deteriorem, quid ille, qui penitus se reddit expertem ? Sane derivantur aque tue in plateis, homines et iumenta et pecora bibunt ex eis, quin et Camelis pueri Abrahe potum tribuis. Ergo inter ceteros bibe et tu de fonte putei tui. Alienus, inquit, non bibat ex eo, numquid tu alienus, cui non alienus si tibi es ? Denique. Qui sibi nequam, cui bonus ? Patet igitur ordo Psalmi. Titulus, qui supra. Intentio monet ad edificationem domus Dei.
marg.| Modus. Tripartitus est Psalmus. Primo precatur vir iustus, ut voluntatem suam de edificando domum Deo impleat Dominus. Secundo, ostendit domum edificatam et ubi sit edificata, ibi : Ecce audivimus. Tertio dicit promissiones Dei factas edificate Sion, ibi : Iuravit Dominus. Dicit ergo.
Numérotation du verset Ps. 131,I 
marg.| {g} Memento] etc. Et loquitur Propheta in persona totius Christi, id est in persona capitis et corporis, sicut dicit Glossa que satis confusa et obscura est. Sed ut planior sit expositio, primo exponemus de Christo ; secundo de viro iusto, uterque enim per David designatur, sicut dicemus infra. Propheta igitur in persona Christi ad Patrem loquens, cui omnia attribuit, dicit.
marg.| {g} Memento] id est memorem te esse ostendito.
marg.| {h} Domine] Pater, qui omnia potes.
marg.| {i} David] spiritualis, id est Christi. Qui per eum significatur triplici ratione : Primo ratione dignitatis, David enim fuit Rex Hierusalem et Christus Rex est Ecclesie. Unde supra in Ps. 43. Tu es ipse Rex meus et Deus meus, qui mandas salutem Iacob.
marg.| {2.333ra} Δ Secundo, ratione humilitatis. David enim in dignitate Regia servavit humilitatem, sic et Christus, unde pedes lavit discipulis, Io. 13.a. et multa similia fecit, propter que dicit Mt. 11.d. Discite a me, quia mitis sum et humilis corde. Tertio, ratione interpretationis nominis. David enim interpretatur manu fortis, aspectu desiderabilis ; et Christus fuit manu fortis in Passione, ubi fortiter fortem Diabolum debellavit, non manu armata, ut dicit beatus Bernardus sed Cruci affixa, non equo residens, sed in Cruce pendens. Item manu fortis est modo, suos fortiter custodiendo, sive tenendo, Iob. 10.b. Cum sit nemo, qui de manu tua possit eruere. Item manu fortis erit in Iudicio, quoniam fortiter percutiet inimicos suos in posteriora. Unde supra Tamquam vas figuli confringes eos. Propter hoc dicitur Hbr. 10.f. Horrendum est incidere in manus Dei viventis, Iob. 13.c. Manum tuam longe fac a me et formido tua non me terreat. Item aspectu desiderabilis fuit Christus, ad litteram, speciosus et gratiosus in conversatione et allocutione, sed magis in Resurrectione adhuc in pulchritudine anime, sed permaxime in divinitate. Unde dicit Iacob Gn. 32.g. Vidi Dominum facie ad faciem et salva facta est anima mea. Et ideo etiam Moyses orabat, Ex. 33.c. Si inveni, inquit, gratiam in conspectu tuo, ostende mihi faciem tuam, ut sciam te. Ps. 79. Ostende faciem tuam et salvi erimus.
marg.| {a} Et omnis mansuetudinis eius] memento ; scilicet id est ipsius memorem te esse ostende propter meritum mansuetudinis eius. Ad litteram enim Christus mansuetus fuit, quia nec irritavit, nec irritatus fuit. Is. 42.a. Non clamabit, nec accipiet personam, neque audietur foris vox eius, calamum quassatum non conteret et linum fumigans non extinguet, in veritate educet iudicium, non erit tristis, neque turbulentus. Ier. 11.d. Ego quasi agnus mansuetus, qui portatur ad victimam. Et dicit, omnis, quia neque contumeliis verborum, neque molestiis verberum, neque iniuriis rerum irritatus fuit. De primo dicitur in Ps. 37. Qui inquirebant mala mihi, locuti sunt vanitates et dolos tota die meditabantur. Ego autem tamquam surdus non audiebam et sicut mutus non aperiens eos suum. Et factus sum sicut homo non audiens et non habens in ore suo redargutiones. De secundo dicit Is. 53.c. Sicut ovis coram tondente se obmutescet. De tertio dicitur Is. 50.c. Corpus meum dedi percutientibus et genas meas vellentibus, 1Pt. 2.d. Cum malediceretur, non maledicebat : cum pateretur, non comminabatur, tradidit autem iudicanti se iniuste. Sequitur.
marg.| {a} {2.333va} Δ Sicut iuravit] quasi dicat, ad hoc memento David, spiritualis, id est Christi, ut impleat, sicut iuravit Domino et sicut votum vovit Deo Iacob, id est quem coluit Iacob, hoc est, da, ut Christus, quod firmiter proposuit et voluit, impleat. Sed numquid non poterat Christus implere, quod proposuerat et solvere quod promiserat ? Constat quod sic, quia Deus est et hoc credebat Propheta. Quare ergo precatur hoc ? Duplici ratione. Primo ut ostendat, quod quicquid habet Christus, habet a Patre. Unde Io. 5.e. Non possum ego a meipso facere quicquam. Secundo, ut ostendat, quod sicut voluntas promittendi est a Deo, ita et facultas implendi. Unde Augustin. Nemo presumat viribus suis reddere, que vovit. Quid enim te hortatur, ut voveas, ipse te adiuvat, ut reddas. Hoc est quod dicitur Phil. 2.b. Ipse dat et velle et perficere pro sua bona voluntate. Is. 26.c. Omnia opera nostra operatus es in nobis, Domine. Cetera, que sequuntur, eodem modo exponuntur de capite et de corpore et modica est differentia in expositione.
prol.| *
marg.| {g} Memento] etc. Moraliter de viro iusto. Dicit ergo Propheta in persona viri iusti : Memento, Domine, David, id est viri iusti manu fortis et aspectu desiderabilis. Manu fortis, bene operando ; aspectu desiderabilis, honeste conversando. Vel manu fortis in activa, aspectu desiderabilis in contemplativa. Notandum autem, quod fortitudo manus iustorum in quatuor consistit. Primo, in magnorum et difficilium operum executione. De quo supra : Posuisti ut arcum ereum brachia mea. Secundo, in forti tentatione, ut nullatenus dimittat bonum, quod incepit. Iob. 27.a. Donec deficiam, non recedam ab innocentia mea, iustificationem meam, quam cepi tenere, non deseram. Ct. 3.b. Tenui eum, non dimittam. Tertio, in forti luctatione, 1. Gn. 32.f. Si contra Deum fortis fuisti, luctando, scilicet mecum, dicit Angelus, quanto magis contra homines prevalebis ? Et de Iuda dicitur Dt. 33.a. Manus eius pugnabunt pro eo. Quarto in vinculorum ruptione, sicut legitur iudicum 16.b. de Samsone. Rupit, inquit, vincula, sicut si quis rumpat filum stupe. Erat autem ligatus septem funibus nerviceis, per quos * significantur septem funes, qui ligant hominem et tenent hominem quasi ligatum in Mundo, vel in peccato. Primus, est amor sui. Secundus, est amor Mundi. Tertius, amor parentum. Quartus, ambitio honorum. Quintus, prava consuetudo. Sextus, stulta promissio. Septimus, presumptio.
marg.| Primus ligat hominem, allegando infirmitatem, seu fragilitatem nature, aut complexionis. Dicit enim : Tu es fragilis et non poteris sustinere, vel consummare, quod proponis inchoare et eris confusus et dicetur tibi : Ecce homo, qui cepit edificare et non potuit consummare, Lc. 14.f. Sic allegat et ligat prudentia carnis, advocatus amoris proprii. Sed mentitur iniquitas sibi, quia plus potest homo, quam dicat prudentia carnis.
marg.| Secunda ligat allegando utilitatem, seu necessitatem. Dicit enim : Tu es multum utilis et necessarius Mundo, tu facis multas eleemosynas et multa bona, que non faceres in Religione. Sed et in hoc mentitur iniquitas sibi, quia non caritas, sed cupiditas allegat hoc.
marg.| Tertius ligat allegando pietatem et crudelitatem. Dicit enim : Pium est iuvare suos et crudelitas est relinquere inconsultos, sicut dicitur 1Tim. 5.a. Si quis suorum et maxime domesticorum curam non habet, fidem negavit et est infideli deterior. Et in hoc similiter mentitur iniquitas sibi, quia non pietas, sed carnalitas loquitur hoc.
marg.| Quartus ligat allegando communem utilitatem. Dicit enim : Si tu esses Episcopus, vel Archidiaconus, vel Decanus, vel aliquid huius, tu faceres multa bona : tu enim dares illud et constitueres istud. Et in hoc revera mentitur iniquitas sibi, ambitionis enim est allegatio, non caritatis.
marg.| Quintus ligat allegando impossibilitatem. Dicit enim Nullo modo posses hoc facere, quia consuevisti comedere {2.333rb} delicias et varia et frequenter, dormire multum, iacere in culcitra, uti lineis, non posses mutare consuetudinem : Consuetudo enim altera natura est. Nec poterit Ethiops mutare pellem suam, Ier. 13.d. Et in hoc utique mentitur iniquitas sibi.
marg.| Sextus ligat allegando emendationem. Dicit enim : Tu emendabis te et adhuc poteris facere multa bona sive in claustro, sive in seculo. Et hoc similiter mentitur iniquitas sibi, quia « Qui non est hodie, cras minus aptus erit »a. Et Ecclesiast. 29.c. Repromissio nequissima multos perdidit diligentes.
a Versus.
marg.| Septimus ligat allegando bonitatem, seu securitatem status. Dicit enim : Tu es in bono statu et in satis securo, bene potes sic salvari et forte non faceres tot bona in Religione. Et in hoc similiter mentitur iniquitas sibi, quia nemo in via securus. Primum funem facile rumpit, qui attendit illud Mt. 16.d. Qui voluerit animam suam salvam facere, perdet eam. Et Io. 12.d. Qui odit animam suam in hoc Mundo, in vitam eternam custodit eam. Secundum solvit et tertium, qui audit, quod dicitur Mt. 19.d. Omnis, qui reliquerit domum, aut fratres, aut sorores, aut patrem, aut matrem, aut uxorem, aut filios, aut agros propter nomen meum ; centuplum accipiet et vitam eternam possidebit. Quartum cito solveret, qui bene attenderet illud Mt. 16.d. Quid prodest homini, si universum Mundum lucretur, anime vero sue detrimentum patiatur ? Quintum solvit, qui attendit, quod dicit Apostolus Phil. 4.c. Omnia possum in eo, qui me confortat. Sextum solvit, qui audit illud Eccl. 5.b. Non tardes converti ad Dominum et ne differas de die in diem : subito enim veniet ira illius. Septimum solvit illud Eccl. 37.a. O presumptio nequissima, unde creata es, etc. quasi dicat, unde est, quod presumit homo de se, aut de statu suo ?
marg.| Hos septem funes rumpunt septem circuitus, quos fecit Iosue circa Iericho, ut legitur Ios. 7.b.
Primus circuitus, est consideratio sui et rumpitur primus funis, scilicet amor sui. Ex ignorantia enim est, quod homo nimis diligit se.
Secundus circuitus est consideratio mundi ; et rumpitur secundus funis, quia qui cognosceret Mundum, non amaret ipsum. Naum 3.b. Qui viderit te, resiliet a te.
Tertius circuitus est consideratio infidelitatis parentum, quam qui bene adverteret, non amaret eos. Ier. 9.b. Unusquisque a proximo suo se custodiat et in fratre suo non habeat fiduciam, quia omnis frater supplantans supplantabit et omnis amicus fraudulenter incedet.
Quartus circuitus est consideratio periculorum, que sunt in dignitatibus, que si quis cognosceret, prelationes minime ambiret. Nm. 15.a. Tolle cunctos Principes populi et suspende eos contra Solem in patibulis. Ibi dicit Origenes Hec pericula homines si attenderent, Principatus non ambirent. Quanto in loco superiore prelatus constituitur, tanto in periculo maiore versatur.
Quintus circuitus est consideratio divine misericordie, que semper iuvant confidentes in eum, Ps. 54. Iacta cogitatum tuum in Domino et ipse te enutriet et non dabit in eternum fluctuationem iusto. Augustinus. Proiice te in Deum, non est ita crudelis, ut se subtrahat et te cadere permittat.
Sextus circuitus est consideratio breviatis vite humane et incertitudo, quam qui attendit, nihil in futurum sibi promittit. Eccl. 9.c. Nescit homo finem suum, Iob. 32.d. Nescio quamdiu subsistam et si post modicum tollat me factor meus.
Septimus circuitus est consideratio proprie infirmitatis, quam qui cognoscit, nihil de se presumit, Mi. 6.d. Humiliatio tua in medio tui. Sic rumpit homo funes et fit David, id est manu fortis. Et tunc potest dicere vere : Memento, Domine, David, ut eum iuves et omnis mansuetudinis eius, ut propter hanc iuves.
marg.| David enim mansuete sustinuit persecutionem Saulis, quem etiam in spelunca sibi traditum, noluit interficere, immo illum Regem et se canem et pulicem appellavit, 1Rg. 24.c. Item sustinuit despectionem et vilificationem Semei. 2Rg. 16.b. Et uxoris sue Michol, 2Rg. 6.d. Nec illi, vel illi voluit respondere, immo Abisai et Ioab volentibus occidere illum, dixit, dimittite, ut maledicat mihi : Dominus enim precepit ei, ut malediceret David et quis est, qui audeat dicere, quare sic fecerit ? Item sustinuit exheredationem a filio suo, 2Rg. 15. Et ideo postea restitutus est in Regnum. Ideo dicitur supra : Mansueti hereditabunt terram et delectabuntur in multitudine pacis. Talis mansuetudo facit Deum memorem sui. Unde Iob, qui sustinuit mansuete damna rerum, verbera corporis, convicia amicorum et uxoris, reddidit Deus in duplum, ut patet Iob. ult.
prol.| *
prol.| {a} Sicut
marg.| {a} Sicut iuravit Domino] et sicut   [votum vovit Deo Iacob] id est futura querentium, supple, sic reddet, alioquin non esset iustus, Mt. 5.e. Reddes Domino iuramenta tua. Eccl. 23.b. Iurationi non assuescat os tuum, multi enim casus in illa. Et iterum infra : Vir multum iurans replebitur iniquitate et non discedet a domo illius plaga. Et infra : Si in vacuum iuraverit, non iustificabitur. Eccl. 5.a. Si quid vovisti Deo, non moreris reddere, displicet enim ei stulta et infidelis promissio. Dt. 23.d. Quod semel egressum est de labiis tuis, observabis et facies. Si moratus fueris, reputabitur tibi in peccatum.
marg.| {b} Si introiero] etc. Hic ostendit vir iustus, quid iuravit et vovit, scilicet quod non quiescet donec impleverit, quod promisit. Et suspenditur littera usque ibi, donec inveniam locum Domino. Et est hic aposiopisis. Unde sensus est : Si hoc, vel illud fecero, de cetero non credatur mihi. Dicit ergo : Si introiero, etc. ad comedendum panem, vel alia quacumque necessitate. Item.
marg.| {c} Si ascendero] etc. ad dormiendum, sicut nec Urias, 2Rg. 11.c. Item.
marg.| {d} Si dedero] etc. etiam extra lectum et domum.
marg.| {e} Et palpebris meis dormitationem] quod minus est. Dormitio enim continua est, dormitatio interpolata.
marg.| {f} Et] si dedero   [requiem temporibus meis] manum capiti supponendo, quod adhuc minus est, de cetero non credatur mihi, donec perfecero, quod promisi. Et hoc est, quod sequitur.
marg.| {g} Donec inveniam] etc. id est donec meipsum et alios tales fecero, ut sint locus habitationis Dei et exerceant militiam eius. Spiritualiter autem removet vir iustus hic quinque impedimenta edificandi domum Deo. Primum est nimia sollicitudo rei familiaris, ibi : Si introiero. Secundum est carnalis delectatio, ibi : Si ascendero. Tertium est concupiscentia oculorum, ibi : Si dedero. Quartum est levitas inconstantie, ibi : Et palpebris. Quintum est torpor, ibi : Et requiem. Dicit ergo.
marg.| {h} Si introiero] etc. id est si que mea sunt, sollicite quesiero, sicut multi faciunt. Phil. 2.c. Omnes, que sua sunt, querunt.
marg.| Nota quod est tabernaculum
- Materiale. Is. 38.c. Quomodo ablata est a me et convoluta quasi tabernaculum pastorum.
- Ecclesia militans. Is. 4.b. Tabernaculum erit in umbraculo diei. Glossa id est Ecclesia.
- Beata Virgo, Ps. 45. Sanctificavit tabernaculum suum Altissimus.
- Corpus Christi, Ps. 18. In Sole posuit tabernaculum suum, Glossa id est in fervore Passionis corpus proprium.
- Corpus humanum. 2. Pet. 1.c. Velox est depositio tabernaculi mei.
- Cogitatio humana, Iob. 15.d. Ignis devorabit tabernacula eorum, qui munera libenter accipiunt. GregoriusIgnis tabernacula devorat, cum estus avaritie cogitationes humanas devastat.
- Res temporalis. Sic accipitur hic, ut dicit Glossa
{2.333vb} Unde intrare in tabernaculum domus sue, nihil aliud est, quam suum commodum temporale sollicite procurare ; et de bono communi non curare. Quod multi faciunt. Unde conqueritur Dominus Agg. 1.c. Domus mea deserta est et vos festinatis unusquisque in domum suam. Iob. 18.c. Avellatur de tabernaculo suo fiducia eius. Gregorius De tabernaculo fiducia avellitur, quando qui multa paraverat, repentina morte dissipatur. Sicut dives, cui dixit Dominus : Stulte, hac nocte repetent animam tuam a te et que parasti, cuius erunt ? Lc. 12.d. Ideo dicitur Iob. 8.d. Tabernaculum impiorum non subsistet.
marg.| {c} Si ascendero in lectum strati mei] id est si acquievero carnali delectationi, quasi dicat, non acquiescam. Hunc lectum noluit ascendere Urias, nec intrare domum. 1Rg. 11.b. Immo dixit : Arca Dei, Ecclesia et Israel et Iuda, id est populus Christianus, habitant in papilionibus et Dominus meus Ioab et servi Domini mei, id est bonus prelatus et ministri ipsius, super faciem terre manent et ego ingrediar in domum meam, ut comedam et bibam et dormiam cum uxore mea, id est carnali voluptate ? Per salutem tuam et per salutem anime mee non faciam hanc rem. De hoc tecto dicitur Mt. 9.a. Surge, tolle lectum tuum et vade in domum tuam, id est conscientiam. Ct. 3.a. In lectulo meo per noctem quesivi, quem diligit anima mea, quesivi et non inveni eum. Quippe non invenitur in terra suaviter viventium, ut dicit Iob. 28.
marg.| {d} Si dedero somnum oculis meis] interioribus, id est non dabo eis concupiscentiam suam, que cito transit, ut somnus. Sicut enim, qui somniat thesauros, dormiens dives est, sed evigilans nihil habet ; sic divites huius Mundi videntur sibi esse divites, sed pauperes sunt in veritate. Ps. 75. Dormierunt somnum suum omnes viri divitiarum et nihil invenerunt in manibus suis. Prv. 13.a. Est quasi dives, cum nihil habeat. Is. 29.b. Erit sicut somnium visionis nocturne multitudo omnium gentium, que dimicaverunt contra Ariel. Et infra c. Et sicut somniat esuriens et comedit ; cum autem fuit expergefactus, vacua est anima eius, sic erit multitudo omnium gentium. Modo somniant avari divites, quod post hanc fertilitatem erit caritas et ideo implent horrea sua. Sed forte, antequam veniat caritas, morientur, sicut accidit diviti, Lc. 12.c. Ideo dicit Salomon Prv. 6.a. Ne dederis somnum oculis tuis. Sequitur.
marg.| {e} Et palpebris meis dormitationem] non dabo, supple, id est non ero levis et inconstans, ut modo retraham me ab amore temporalium et postea relabar in idem et iterum resurgam et postea cadam et iterum redeam et postea recidam, sicut ille, qui dormitat, frequenter caput inclinat et frequenter relevat. Prv. 15.c. Cor stultorum dissimile erit. Ecclesiast. 17.b. Stultus, ut Luna mutatur. Mt. 25.a. Moram autem faciente sponso, dormitaverunt omnes et dormierunt. Sed certe parum durat sive dormitio, sive dormitatio. Prv. 6.b. Paululum dormies, paululum dormitabis.
marg.| {f} Et requiem temporibus meis] non dabo supple, id est non ero torpens, vel otiosus, sicut ille, qui sustinet manibus tempora sua. Inclinatio siquidem capitis super manus signum est torporis. Vir igitur iustus et torporem et otium excutit a se, quia nunc est tempus laborandi, postmodum erit tempus quiescendi. Mi. 2.c. Surgite. et ite, quia non habetis hic requiem. Apc. 14.c. Amodo iam dicit spiritus et non ante, ut quiescant a laboribus suis. Et Mt. 26.d. dicit Dominus primo discipulis suis : Vigilate et orate. Et postea dicit : Dormite iam et requiescite.
marg.| {g} Donec inveniam] quasi, illa non faciam, donec inveniam locum Domino. Et ponitur donec, exclusive, quasi dicat, illa non faciam, donec locum inveniam Domino. Similis modus habetur supra Dixit Dominus Domino meo, sede a dextris meis. Donec ponam, etc. Glossa Sede, donec ponam, id est eternaliter sede, sicut eternaliter ponam.
marg.| {h} Tabernaculum Deo Iacob] Dominus invenit locum in quietis mentibus et pacificis. Unde supra : Factus est in pace locus eius. Qui ergo vult parare in se locum Domino, oportet ut eiiciat a corde suo omnem causam inquietudinis, hoc est amorem, vel curam temporalium et omnem malam concupiscentiam. Unde Gn. 35.a. dixit Iacob filiis suis : Abiicite deos alienos, qui in medio vestri sunt et mundamini, ac mutate vestimenta vestra et surgite et ascendamus in Bethel et faciamus ibi altare Domino. Mt. 27.g. Accepto corpore {2.334ra} Ioseph involvit illud in syndone munda et posuit in monumento suo novo, quod exciderat in petra. In paucis invenit locum Dominus, quia pauci habent locum mundum. Unde Eccl. 24.a. dicit Dominus : In omnibus requiem quesivi et supplendum est et non inveni. Item in illis, qui strenue pugnant pro Domino et cum Domino, invenit Dominus tabernaculum. Lev. 26.b. Ponam tabernaculum meum in medio vestri. Proprie ergo in contemplativis habet locum Dominus, in activis tabernaculum. Sequitur.
marg.| {a} Ecce audivimus] etc. Secunda pars, ubi ostenditur domus edificata et locus edificationis et precatur, ut exaltetur. Dicit ergo, Ecce, quasi iuravit David, ut non quiesceret, donec esset edificata domus Domini et complevit, ut apparet. Ecce audivimus eum, scilicet locum, vel ipsum Deum, vel eam, scilicet sedem, vel ea, scilicet locum Domini et domum et sedem.
marg.| {b} In Ephrata] id est in lege, in qua imago et umbra futurorum videtur quasi in speculo. Ephrata enim interpretatur speculum : Et in lege audita est eius edificatio domus Dei, sed in Gentibus inventa. Unde sequitur :
marg.| {c} Invenimus] etc. id est in gentibus incultis et infructuosis et plenis spinis et vepribus idololatrie et omnium peccatorum. Quod enim in figura et imaginem predicatum est Iudeis, in fide gentium est inventum. Unde Is. 9.b. Verbum misit Dominus in Iacob, id est ad Iudeos et cecidit in Israel, id est in Gentibus ad fidem conversis. Rm. 9.a. Gentes, que non sectabantur iustitiam, apprehenderunt iustitiam, Israel vero sectando legem iustitie, in legem iustitie non pervenit. Is. 35.a. Letabitur deserta et invia et exultabit solitudo et florebit quasi lilium. Vel sic.
marg.| {a} Ecce audivimus eum] id est Dominum nasciturum.
marg.| {b} In Ephrata] id est in Bethleem. Mi. 5.a. Et tu Bethleem Ephrata parvulus es in millibus Iuda, ex te enim egredietur, qui sit Dominator in Israel.
marg.| {c} Invenimus] etc. id est in Gentibus prius silvis, id est infructuosis, modo campis, id est arabilibus vomere predicationis. Item.
marg.| {a} Audivimus eum Dominum] scilicet loquentem.
marg.| {b} In Ephrata] id est in clericis, qui deberent esse speculum Ecclesie. Sed.
marg.| {c} Invenimus eum] quiescentem.
marg.| {d} In campis silve] id est in campestribus, hoc est in laicis. Is. 65.a. Populus, qui ad iracundiam provocat me, ante faciem meam semper, id est clerici. Eodem 23.a. Erubesce Sidon, id est clericus, ait Mare, id est laicus. Et non solum invenimus, immo et
marg.| {e} Introibimus] etc. scilicet Dei Iacob, id est erimus de militibus eius pugnantes pro eo et cum eo. Iob. 7.a. Militia est vita hominis super terram. Soli igitur milites Christi intrant tabernaculum eius et quicumque intrant, milites eius fiunt. Intratur autem in tabernaculum eius, per fidem operantem per dilectionem, ut dicit Augustinus Et nota, qui prius loquitur singulariter, Si introiero, etc. nunc loquitur pluraliter. Ecce audivimus et introibimus : quia omnes iusti unum sunt in fide et in caritate. 1Cor. 10.d. Unus panis et unum corpus multi sumus. Za. 8.d. Venient populi multi et gentes robuste ad querendum Deum exercituum in Hierusalem et deprecandam faciem Domini. Unde et hic sequitur.
marg.| {f} Adorabimus] etc. id est in Ecclesia existentes numero et merito et nomine et numine. Extra quam non exaudit Dominus. Can. 4.c. In Ierosolymis est locus, ubi adorare oportet. Et infra : Venit ora et nunc est, quando veri adoratores adorabunt Patrem in spiritu et veritate. Sup. Ps. 137. Adorabo ad Templum sanctum tuum. Pedes Dei dicuntur Apostoli, qui ipsum in omnem terram portaverunt. Is. 52.b. Quam pulchri super montes pedes annuntiantis et predicantis pacem. Hi pedes steterunt in domo Dei, quia in fide et caritate perseveraverunt et numquam post Resurrectionem Domini de ea exierunt. Item tabernaculum Dei est Beata Virgo , ubi ipse nudus intravit et ibi armavit se sicut granum frumenti in terra. Ibi siquidem scutum nostre carnis assumpsit et arma nostrarum infirmitatum. Quod diu desiderat David, dicens, apprehende arma et scutum et exsurge in adiutorium mihi. Eadem est locus pedum eius, id est Divinitatis et humanitatis ipsius. De quo Is. 60.c. Locum pedum meorum glorificabo. Introeamus igitur secure in tabernaculum, {2.334rb} et adoremus in loco pedum Domini, quia ipsa exaudiet et exaudiri faciet. Hbr. 4.d. Adeamus cum fiducia ad thronum gratie eius, ut misericordiam consequamur et gratiam inveniamus in auxilio opportuno.
marg.| {g} Surge] Quia vir iustus dixerat se intraturum in tabernaculum Dei, ne putaret aliquis, quod per se posset hoc, convertens se iustus ad Dominum, implorat eius auxilium, dicens : Surge, Domine, a morte.
marg.| {h} In requiem tuam] id est in glorificatam naturam, ubi nulla est turbatio. Rm. 6.b. Christus resurgens a mortuis iam non moritur, mors illi ultra non dominabitur.
marg.| {i} Tu et arca sanctificationis tue] quasi dicat, tu prior surge, ut arca, id est Ecclesia surgat post te et per te. 1Cor. 15.c. Si Christus resurrexit et nos resurgemus. Et dicitur Ecclesia   [arca sanctificationis] id est sanctificata a Christo per aspersionem sanguinis. Eph. 5.e. Christus dilexit Ecclesiam et seipsum tradidit pro ea ut illam sanctificaret et sanctificans alios per legationem Sacramentorum. 1Cor. 6.c. Sed abluti estis sed sanctificati estis, sed iustificati estis in nomine Domini nostri Iesu Christi. Hoc posset esse thema in Assumptione Beate Virginis. Surrexit enim Dominus in requiem suam et postea surrexit in requiem suam arca sanctificationis, id est Beata Virgo in die Assumptionis. Utraque Ascensio mirabilis fuit. Unde utramque mirantur Angeli. De prima querentes, Is. 63.a. Quis est iste, qui venit de Edom. De secunda querentes, Ct. 8.b. Que est ista, que ascendit de deserto. Angeli usque ad illa tempora non viderant aliquem carne vestitum in celum ascendentem, sed tunc viderunt Christum et postea Matrem eius, cum nostra carne gloriose ascendentem : et ideo mirabantur. Preterea, mirabantur quomodo de Mundo tam deformi et horribili deserto veniebat tam formosus et tam formosa tota delitiis affluens, cum in Mundo nulle sint, sed miserie multe et magne. Sicut dicitur Iob. 14.a. Homo natus de muliere brevi vivens tempore repletur multis miseriis.
marg.| [Arca sanctificationis] dicitur Beata Virgo . Arca quidem federis in qua fuit recondita urna aurea habens manna, virgam et tabulas Testamenti. Urna aurea, Christus homo habens manna misericordie, tabulas sapientie et scientie. Hec arca hodie surrexit in requiem suam et impletum est, quod dicitur Gn. 8.a. Requievit arca super montes Armenie. Armenia interpretatur mons vellicatus et significat celum Empyreum, unde Angeli apostate vellicati, id est evulsi fuerunt. Montes Armenie sunt virtutes Angelice. Igitur hodie super montes Armenie requievit arca, quia hodie super omnes Angelos Beata Virgo est collocata. Unde Ps. 8. « Elevata est magnificentia tua super celos ». Deus, id est Beata Virgo , que te magnificavit super Angelos.
marg.| Dicitur autem [arca sanctificationis] vel quia continuit in se, id est in utero suo fontem totius sanctificationis, id est Christum, qui dicit Io. 17.c. Ego sanctifico me pro eis, ut et ipsi sint sancti in veritate. Vel quia plenarie fuit sanctificata. Primo quidem in utero matris sue. Unde Ps. 45b « Fluminis impetus », id est abundantia Spiritus sancti, « letificat civitatem Dei », id est Beata Virginem. Hoc fuit, quando Spiritus sanctus supervenit in eam et virtus Altissimi se obumbravit in ea. Sed prius « sanctificavit tabernaculum suum Altissimus », antequam nata esset ex utero matris sue et hec sanctificatio fuit mundatio ab originali. Postea vero fuit sanctificata per sacrificia et oblationes, sicut alie mulieres Hebree, que loco circumcisionis virorum, sanctificabantur sacrificiis et oblationibus et hec sanctificatio fuit fomitis diminutio. Postea fuit sanctificata conceptione Filii sui et hec sanctificatio fuit fomitis extinctio et ideo plene sanctificata fuit : ideo arca sanctificationis rationabiliter dicitur.c
b Ps. 45, 5.
c ¶Nota : L’auteur décrit la sanctification de la Vierge Marie comme un processus en trois étapes, marquées chacune par une grâce distincte, reçue à un moment différent de la vie de la Vierge: 1° comme embryon (in utero) elle est sanctifiée par purification du péché originel ; 2° comme enfant : diminution du foyer du péché par les rituels juifs de purification de la petite enfance ; 3° comme mère, par l’acte même de la conception de son Fils, l’extinction totale du foyer du péché conduit à la sanctification plénière.
marg.| {k} Sacerdotes tui] etc. Rogando predixit Propheta Ecclesiam cum Domino exaltandam. Sed ad hoc, quod exaltetur, necesse est, ut membra eius virtutibus exaltemus. Unde et hoc ipsum orat hic Propheta distinguendo ipsam Ecclesiam in duas partes, in prelatos et subditos. Pro utrisque orat Propheta, ut in virtutibus proficiant. Dicit ergo :   [Sacerdotes tui] id est prelati Ecclesiastici, sacri duces, sanctitate dotati, sacra dantes, id est Sacramenta gratis ministrantes.
marg.| {l} Induantur iustitiam] Glossa id est ad fidem, que iustificat, Rm. 5.a. Iustificati ex fide pacem habeamus ad Deum. Abach. 2.a. Iustus ex fide sua vivit. Sed melius,   [Induantur iustitiam] generalem, que omnes virtutes complectitur. Hec est vestis Sacerdotalis. Unde Iob. 29.c. Iustitia indutus sum et vestivi me sicut vestimento. Et hec vestis, secundum partes suas designata fuit in veteri lege per vestimenta legalium Sacerdotum, {2.334va} ut tangit Glossa dicens : Que legales Pontifices in vestibus gestabant, illa Evangelici Sacerdotes in cordibus habere debent.
marg.| Primum igitur indumentum legalium Sacerdotum erat feminalia linea. Unde Ez. 44.c. Feminalia linea in lumbis eorum, scilicet Sacerdotum et non accingentur in sudore. Et per hoc designatur continentia mentis, que est interius, nec videtur, sicut nec feminalia. Sine hoc indumento non licebat Sacerdotibus accedere ad ministerium. Is. 1.e. Lavamini, mundi estote, auferte malum cogitationum vestrarum ab oculis meis. Eodem 52.d. Mundamini, qui fertis vasa Domini.
marg.| Secundum indumentum erat linea stricta, id est quedam camisia alba, que vocatur gallice rochet, id est continentia carnis, que est exterius. Sine hac etiam non debet ministrare Sacerdos. Unde Za. 3.b. dicitur : Iesus Sacerdos magnus erat indutus vestibus sordidis et stabat ante faciem Angeli. Qui respondet et ait ad eos, qui stabant coram se dicens : Auferte vestimenta sordida ab eo et dixit ad eum : ecce abstuli a te iniquitatem tuam et indui te mutatoriis.
marg.| Tertium indumentum est alba, que totum corpus vestit et est valde ampla et valde longa, hec est operis munditia. Albedo sinceritatis et hilaritatis attestatur. Que duo monet Dominus in operibus servare. De primo dicit Mt. 6.a. Attendite, ne iustitiam vestram faciatis coram hominibus, ut videamini ab eis. De secundo eodem 6.b. Cum ieiunatis, non eritis sicut hypocrite tristes. Et infra c. Tu autem, cum ieiunas, unge caput tuum et faciem tuam lava. Eccl. 35.b. In omni dato hilarem fac vultum tuum. Rm. 12.b. Qui miseretur in hilaritate. De utroque simul dicitur Apc. 19.b. Datum est illi, ut se cooperiat byssino splendenti et candido. Byssinus splendens munditie hilaritas, byssinus candidus munditie sinceritas. Amplitudo huius vestis est abundans iustitia. De qua Mt. 5.c. Nisi abundaverit iustitia vestia plus quam Scribarum et Phariseorum, non intrabitis in Regnum celorum. Prv. 15.a. In abundanti iustitia virtus maxima est. Longitudo attestatur perseverantie, sine qua non est meritum apud Deum. Mt. 10.b. Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit et non alius. 1Cor. 9.d. Omnes, qui in stadio currunt, omnes quidem currunt, sed unus accipit bravium ; scilicet perseverans.
marg.| Quartum indumentum est balteus, sive cingulum, sive zona et significat iustitiam, iuxta illud Is. 11.a. Et erit iustitia cingulum lumborum eius. Dicitur Ex. 28.g. quod balteus erat ex quatuor coloribus pretiosis, quia iustitia in quatuor consistit, sine quibus non est salus, scilicet in declinatione malorum, in restitutione ablatorum, in solutione debitorum, in punitione erratorum. De hoc balteo dicit Dominus comminando, Iob. 12.c. Balteum Regum dissolvet et precinget fune renes eorum. Quintum indumentum est tunica hyacinthina, que celi colorem habet et significat spem, que de bonis celestibus tantum est. Ab hac veste dependebant malogranata et tintinnabula mixta, per que significantur operum bonorum merita, quia spes est certa expectatio futurorum bonorum ex gratia et meritis proveniens. Alioquin si desint merita, non est spes, sed presumptio vana.
marg.| Vel tunica hyacinthina est Sacerdotum vita, que tota debet esse celestis. Phil. 3.d. Conversatio nostra in celis est. Col. 3.a. Mortui estis et vita vestra abscondita est cum Christo in Deo. Et de hac dicitur Sap. 18.d. quod in veste poderis, quam habebat Sacerdos, erat descriptus universus Orbis, quia omnes debent invenire in vita Sacerdotum, quid valeant et debeant imitari. Unde « Regis ad exemplum totus componitur Orbis ».d Sed heu ! hodie nullum maius periculum, quam quod vivitur ad exemplum, ut dicit Seneca Dn. 13.a. Egressa est iniquitas de Babylone a senioribus iudicibus, qui videbantur regere populum. Os. 5.a. Audite hec Sacerdotes, quia vobiscum est iudicium, quoniam laqueus facti estis speculationi et sicut rete expansum super montem Thabor, quod interpretatur lumen veniens. Ideo dicit Dominus Mt. 23.a. Super cathedram Moysi sederunt Scribe et Pharisei, quecumque ergo dixerint vobis, facite, secundum opera vero eorum nolite facere. Loco huius indumenti habent nostri Sacerdotes casulam.
d Versus.
marg.| Sextum indumentum est superhumerale, loco cuius habent nostri Sacerdotes stolam, per quam longanimis patientia designatur, {2.334vb} que necessaria est Sacerdotibus. Unde Ps. 91. Bene patientes erunt, id est diu, ut annuntient. Prv. 19.b. Doctrina viri, id est Christi, per patientiam noscitur.
marg.| Septimum indumentum est Rationale. Loco cuius habent Archiepiscopi pallium, per quod discretio, sive prudentia significatur, que valde necessaria est Sacerdotibus, qui debent alios prudentes regere et seipsos. Mt. 10.b. Estote prudentes sicut serpentes. Philosophus. Nemo iuvenes eligit duces, eo quod non constet eos esse prudentes. Quia dicitur Iob. 12.e. In antiquis est sapientia et multo tempore prudentia.
marg.| Octavum indumentum est cidaris. Loco cuius habent nostri Sacerdotes amictum, per quem designatur fides, quia fides de occultis est, que non videntur. Hbr. 11.a. Fides est argumentum non apparentium et tamen luminositas eius maior est omni luce rationis humane. Unde Apc. 12.a. dicitur : Mulier amicta Sole, id est Ecclesia fide et Luna sub pedibus eius, id est Lunam rationis habens. 2Cor. 10.b. Consilia destruentes et omnem altitudinem extollentem se adversus scientiam Dei. Et vide quod amictus capiti imponitur et collo circumdatur quia fides in corde est per iustificationem et in ore per confessionem. Rm. 10.b. Corde creditur ad iustitiam, ore autem confessio fit ad salutem. Iob. 39.c. Numquid prebebis equo fortitudinem, aut circumdabis collo eius hinnitum ? Hinnitum collo circumdamus, quando, quod corde credimus, ore confitemur. Si hoc modo essent induti Sacerdotes, inde sequeretur profectus et gaudium subditorum. Unde sequitur :
marg.| {a} Et Sancti tui] id est minores in Baptismo sanctificati.
marg.| {b} Exultent] exemplo Sacerdotum, proficientes in bono. Ier. 31.c. Inebriabo animas Sacerdotum pinguedine et populus meus bonis adimplebitur. Idc. 8.c. Vos, qui estis presbyteri in populo Dei, ex vobis pendet anima illorum, etc. Deinde ex persona ipsius Prophete rogantis Deum patrem, subditur.
marg.| {c} Propter servum tuum] o Deus pater.
marg.| {d} Non avertas] penitus a Iudeis.
marg.| {e} Faciem Christi tui] id est notitiam Filii tui incarnati, quasi dicat, propter me, o Deus pater, Iudeos licet Christum crucifixerunt, penitus non repellas, sed salva, ad minus reliquias. Is. 10.e. Si fuerit populus Israel quasi arena maris, reliquie convertentur ex eo. 2Par. 6.g. Domine Deus, ne avertas faciem Christi tui, memento misericordiarum David. Vel in persona Ecclesie.
marg.| {c} Propter David servum tuum] id est propter filium tuum factum servum : Ipse enim exinanivit se, formam servi accipiens. Phil. 2.a.
marg.| {d} Non avertas faciem Christi tui] id est clementiam filii tui a populo tuo, sed potius respice oculo misericordie. Unde supra : Respice in faciem Christi tui. Sequitur.
marg.| {f} Iuravit Dominus] Tertia pars, ubi ostendit promissiones Dei factas edificate Sion, id est Ecclesie. Et respondet David tacite obiectioni, que posset fieri, scilicet quare dixit : Propter David servum tuum non avertas faciem Christi tui, potius quam propter alium, quia videlicet illi facta fuit specialiter promissio a Deo et impleta. Et hoc est.
marg.| {f} Iuravit] id est immobiliter promisit.
marg.| {g} David] litterali, vel spirituali, veritatem.
marg.| {h} Et non frustrabitur eum] Alia littera : Et non penitebit eum, id est non mutabit promissum. Et nota, cum dicitur alicubi Deus penitere, operis mutatio, non consilii variatio, vel erroris correctio, vel doloris afflictio designatur. Sicut ergo homo penitens mutat, quod fecit, sic cum de Deo dicitur Gn. 6.b. Penitet me fecisse hominem, sensus est, delebo, quem feci hominem. 1Rg. 15.f. Triumphator in Israel non parcet, nec penitudine flectetur : neque enim homo est, ut agat penitentiam. Nm. 23.c. Non est Deus quasi homo, ut mentiatur, neque ut filius hominis, ut mutetur. Deinde ostendit quid iuravit Dominus David, hoc scilicet.
prol.| Δ
prol.| {a} De fructu
marg.| Vel sic.
marg.| {f} Iuravit Dominus] id est Pater firmiter statuit.
marg.| {g} David] id est Christo veritatem.
marg.| {h} Et non frustrabitur eum] id est et implebit promissum. Iuravit, inquam, dicens ei.
prol.| Θ
prol.| {a} De fructu
marg.| Vel sic.
marg.| {f} Iuravit Dominus David] id est viro iusto, veritatem.
marg.| {h} Et non frustrabitur eum] a promisso.
prol.| *
prol.| {a} De fructu
marg.| {2.335ra} Δ
marg.| {a} De fructu] etc. id est ex te nascetur, qui erit Rex super Israel, scilicet Christus, de quo 2Rg. 7.b. Suscitabo nomen tuum post te, quod egredietur de utero tuo et firmabo nomen Regnum eius. Is. 9.b. Puer natus est nobis et filius datus est nobis et factus est principatus eius super humerum eius et vocabitur nomen eius admirabilis, consiliarius, Deus fortis, pater futuri seculi, Princeps pacis, multiplicabitur eius imperium et pacis non erit finis, super solium David et super Regnum eius sedebit, ut confirmet illud et corroboret illud in iudicio et iustitia, amodo et usque in sempiternum. 3Rg. 2.g. Thronus David, erit stabilis coram Domino in sempiternum. Et nota, quod dicit, de fructu ventris et non femoris ; per hoc siquidem notatur, quod de femina tantum natus est Christus, ad quam vir non accessit. Unde supra Terra nostra dabit fructum suum : ideo Beata Virgo dicitur apis Eccl. 11.a. Brevis in volatilibus apis, que de se tantum generat, ut dicit Augustinus in 3. li. de mirabilibus Scripture divine. Ob hoc etiam Christus dicitur vermis, quia de sola terra nascitur, ut dicitur ibidem Unde patet, quod non de Salomone intelligitur hoc, qui non tantum de femina natus est et cuius Regnum non fuit sempiternum.
prol.| Θ
marg.| {a} De fructu ventris tui] id est aliquos labore tuo mihi genitos in fide, iuxta illud Iac. 1.c. Voluntarie nos genuit verbo veritatis sue, vel in Cruce potius parturivit. Is. 60.a. Filii tui de longe venient, etc.
marg.| {b} Ponam super sedem tuam] id est faciam prelatos et Doctores Ecclesie, quod verificatum fuit in Apostolis, unde dicitur supra Pro patribus tuis nati sunt tibi filii, constitues eos Principes super omnem terram.
prol.| *
marg.| {a} De fructu] etc. id est aliqua de operibus tuis.
marg.| {b} Ponam sup. sedem tuam] id est te propter illa mecum in iudicio et in Regno sedere faciam. Tale opus est vincere Mundum et relinquere. Apc. 3.d. Qui vicerit dabo ei sedere in throno meo mecum, sicut ego vici et sedeo cum Patre meo in throno eius. Ideo autem dicit, de fructu et non fructum ponam, quia nec omnes vocati, ad Regnum perveniunt, iuxta illud Mt. 20.b. Multi sunt vocati, pauci vero electi. Item nec omnia opera Deo sunt accepta. Unde Gregorius Aliquando sordet in oculis Iudicis, quod fulget in oculis facientis.
marg.| {c} Si custodierint] etc. quasi dicat, non solum Apostolos per te genitos, o tu Christe, faciam Doctores et prelatos Ecclesie, vel in Iudicio tecum sedere, immo etiam filios filiorum et filios filiorum usque in seculum. Et hoc est.
marg.| {c} Si custodiant] etc. id est Apostoli et ceteri primo vocati.
marg.| {e} Testamentum meum] scilicet vetus.
marg.| {f} Et testimonia mea] id est precepta Evangelica.
marg.| {g} Hec] etc. per Moysen et per te, o Christe, quia lex per Moysen data est, gratia et veritas per I. Chr. facta est. Io. 1.b.
marg.| {h} Et filii eorum] id est sequaces, seu imitatores, vel auditores eorum, supple, si custodierint hec.
marg.| {i} Usque in seculum] id est quamdiu durat hoc seculum.
marg.| {k} Sedebunt] etc. id est Doctores Ecclesie erunt. Vel   [usque in] etc. id est sine fine regnabunt, vel in fine tecum iudicabunt. Sap. 3.b. Iudicabunt iusti nationes et dominabuntur populis et regnabit Dominus illorum in perpetuum. Vel sic.
marg.| {c} Si custodierint] quasi dicat, non solum de fructu ventris tui, o tu David, ponam super sedem tuam, id est non solum Christum Doctorem Ecclesie, vel Iudicem, aut Regem faciam, immo omnes filios eius et filios filiorum successive futuros. Et hoc est.
marg.| {c} Si custodierint] corde credendo et opere exhibendo.
marg.| {d} Filii tui] etc. futuri,   [usque in seculum] etc. ipsi omnes.
marg.| {k} Sedebunt] etc. id est Doctores, vel Iudices, vel Reges erunt. 3Rg. 3.c. Si ambulaveris in viis meis et custodieris precepta mea et mandata mea, sicut ambulavit pater tuus, longos faciam dies tuos in conspectu meo. Vel si per David, intelligatur vir iustus, tunc per filios eius accipiuntur cogitationes, seu mentis conceptiones ; per filios filiorum, opera, que ex illis quodammodo generantur. Et est sensus.
marg.| {c} Si custodierint filii tui] id est mentis conceptiones.
marg.| {h} Et filii eorum] id est operationes ex illis provenientes.
marg.| {e} Testamentum meum] id est Baptismale pactum, vel penitentiale promissum, vel clericale, vel regulare {2.335rb} votum.
marg.| {f} Et testimonia mea] id est precepta, seu monita, vel consilia, vel exempla, que omnia testificantur pro facientibus, vel contra non facientes.
marg.| {g} Hec] inquam   [que docebo eos] non que ipsi invenerunt, hoc est, si contra pactum, vel preceptum meum non fecerint.
marg.| {i} Usque in seculum] etc. id est te regnare, vel iudicare cum Domino facient. Item sic.
marg.| {c} Si custodierint] etc. id est si opera tua non dissipaverint ea, id est si talia fuerint, cum quibus manserit testamentum meum et testimonia mea, id est lex vetus et nova, vel pax et opera.
marg.| {g} Hec que docebo eos] supra Beatus, quem tu erudieris, Domine et de lege tua docueris eum. Pax est testamentum Domini, Io. 14.d. Pacem meam relinquo vobis, pacem meam do vobis. Opera sunt testimonia eius. Io. 10.e. Opera, que ego facio, ipsa testimonium perhibent de me.
marg.| {h} Et] tunc   [filii eorum] id est merces operum.
marg.| {i} Usque in seculum] id est in eternum.
marg.| {k} Sedebunt] etc. id est quietem eternam tue conscientie prestabunt.
marg.| {l} Quoniam elegit] quasi dicat, hec promisit Dominus gratis, non pro meritis, quoniam elegit Dominus, sola gratia, nullo merito precedente.
marg.| {m} Sion] id est Ecclesiam per speculum in enigmate videntem. Ad quid ?   [Elegit eam] etc. id est ut habitaret ibi : 1Cor. 3.c. Templum Dei estis et spiritus Dei habitat in vobis. Apc. 21.a. Ecce tabernaculum Dei cum hominibus et habitabit cum eis. Est autem triplex electio, qua Dominus elegit Ecclesiam. Prima est electio predestinationis. Eph. 1.a. Elegit nos in Christo ante Mundi constitutionem. Secunda iustificationis. Io. 15.c. Non vos me elegistis, sed ego elegi vos. Tertia glorificationis. Mt. 13.f. Elegerunt bonos in vasa sua. Mt. 20.b. Multi sunt vocati, pauci vero electi. Glossa ad Regnum.
marg.| {o} Hec requies] Verba sunt Domini, qui sic Ecclesiam amat, ut dicat se requiescere in ea, si tamen ipsa requiescit in illo, quasi dicat, utique elegit Dominus Sion, dicens. Hec requies mea, id est locus requiei mee est in Ecclesia, quam requiem preparant Domino virtutes, maxime autem Humilitas, Pietas et Pax et Prudentia. De primo, Is. 66.a. Super quem requiescet Spiritus meus, nisi super humilem et contritum spiritu ? De secundo, Is. 28.c. Hec requies mea, reficite lassum. De tertio, Ps. 75. In pace factus est locus eius. Et iterum : In pace in idipsum dormiam et requiescam. De quarto, Prv. 14.d. In corde prudentis requiescit sapientia. Et ne putaretur, quod ad tempus haberet Dominus requiem in Ecclesia et non semper, ideo addit.
marg.| {p} In seculum seculi] id est in futuro et in presenti, seu in eternum. Mt. ult. d. Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem seculi.
marg.| {q} Hic habitabo] in presenti per fidem. Eph. 3.d. dico habitare Christum per fidem in cordibus vestris. Za. 2.d. Applicabuntur gentes multe ad Dominum in die illa et erunt mihi in populum et habitabo in medio tui. In futuro per spem, que succedet fidei. Et hec habitatio erit continua et perpetua et quieta. Ez. ult. d. Nomen civitatis ex illa die Dominus, ibidem Is. 62.b. Terra tua non vocabitur amplius desolata, sed vocabitur voluntas mea in ea et terra tua inhabitabitur, quia complacuit Domino in te, habitare scilicet habitabit enim iuvenis cum Virgine et habitabunt in te filii tui.
marg.| {r} Quoniam elegi eam] quasi dicat, hec habitatio mea non erit ex meritis eius, sed ex gratia mea, que dat ipsi Ecclesie benedictionem. Unde sequitur :
marg.| {s} Viduam eius] id est illam animam, que marito antiquo, scilicet Mundo, vel carnali sensu penitus viduata est et a mundano auxilio et consilio destituta.
marg.| {t} Benedicens] benedictione gratie in presenti.
marg.| {u} Benedicam] benedictione glorie in futuro. De prima benedictione dicitur Prv. 10.b. Benedictio Domini divites facit. De secundo Eph. 1.a. Benedixit nos omni benedictione spirituali in celestibus. Mt. 25.c. Venite, benedicti Patris mei, etc. Vel viduam, dicit animam quamlibet fidelem, que a marito suo, id est Christo est, dum hic vivit corporaliter viduata, cui tamen servat fidem coniugalem, quia sperat ipsum aliquando reversurum et eam secum in domo sua ducturum. Prv. 7.c. Non est vir in domo sua, abiit via longissima, sacculum pecunie secum tulit, in die plene Lune reversurus, etc. Os. 3.b. Dies multos expectabis me, non fornicaberis et non eris cum viro. De hac vidua dicitur Eccl. 35.c. Non despiciet Dominus preces pupilli, nec viduam, si effundat loquelam gemitus. Iob. 24.d. Pavit sterilem, id est carnem et vidue id est anime non benefecit, 1Tim. 5.a. Que vere desolata est et vidua, speret in Deum. Sequitur.
marg.| {x} Pauperes eius] id est Ecclesie, qui sunt vere pauperes, non de suis meritis presumentes, sed iugiter defectus suos considerantes in sola Dei misericordia spem suam ponunt, Hos.
marg.| {y} Saturabo] dicit Dominus   [panibus] tribus, id est Fide, Spe, Caritate replebo. De quibus Lc. 11.a. Amice, commoda mihi tres panes. Vel quinque   [panibus] quorum {2.335va} primus est panis penitentie. De quo 3Rg. 19.a. Respexit Elias et ecce ad caput eius subcinericus panis, qui fit in cinere, id est de peccatorum memoria quasi de farina et aqua lacrimarum. Unde Ps. 101. Cinerem tamquam panem manducabam. Item. Fuerunt mihi lacrime mee panes die, ac nocte. Secundus est panis doctrine, de quo Eccl. 15.a. Cibavit illum pane vite et intellectus. Mt. 4.a. Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo, quod procedit de ore Dei. Tertius est panis Eucharistie, de quo Io. 6.e. Panis, quem ego dabo, caro mea est. Item eodem 6.e. Ego sum panis vivus, qui de celo descendi. Quartus est panis gratie, de quo Lc. 11.a. Panem nostrum quotidianum da nobis hodie. Quintus est panis glorie, de quo Lc. 14.d. Beatus, qui manducabit panem in Regno Dei. His panibus saturantur pauperes spiritu. Unde supra Edent pauperes et saturabuntur, etc. Is. 65.b. Servi mei comedent et vos esurietis. Lc. 1.e. Esurientes implevit bonis et divites dimisit inanes. Sequitur.
marg.| {a} Sacerdotes eius] id est omnes fideles Ecclesie, qui corpora sua offerunt Deo hostiam vivam, sanctam et Deo placentem. Rm. 12.b.   [Induam salutari] id est Christo secundum illud Gal. 3.d. Quicumque in Christo baptizati estis, Christum induistis. Rm. 13.d. Induimini Dominum Iesum Christum Christum autem indui, est eius virtutibus, ac motibus adornari. Vel
marg.| {a} Sacerdotes eius] id est prelatos Ecclesie sacra dantes, id est Sacramenta gratis ministrantes.
marg.| {b} Induam sal] id est penitentia finali, vel caritate, que sola meretur salutem. Is. 61.d. Induit me Dominus vestimentis salutis et indumento iustitie circumdedit me.
marg.| {c} Et Sancti eius] id est Baptismo sanctificati.
marg.| {d} Exultatione exultabunt] id est iugiter, vel dupliciter, scilicet interius et exterius, vel in presenti et in futuro, vel pro duobus, scilicet pro stola corporis et pro stola anime, vel pro evasione mali et pro adeptione boni. 2Par. 6.g. Sacerdotes tui, Domine Deus, induantur salutem et Sancti tui letentur. Is. 51.d. Qui redempti sunt a Domino revertentur et venient in Sion laudantes et letitia sempiterna super capita eorum, gaudium et letitiam tenebunt et fugiet dolor et gemitus. Idem eodem 35.d.
marg.| {e} Illuc] id est ad viduam et pauperes et Sacerdotes et Sanctos.
marg.| {f} Producam] id est extendam dicit Deus pater.
marg.| {g} Cornu David] id est glorie Christi sublimitatem, id est illis dabo eamdem gloriam et dignitatem, quam dedi Filio meo. Et hoc ideo contingit, quia
marg.| {h} Paravi] in eis lucernam Christo meo, id est ipsos feci lucernam Filio meo, id est receptaculum glorie eius. Lucerna enim proprie est vas, ubi lumen ponitur. Idem est ergo, ac si dicat : ideo ad tantam celsitudinem venient, quia erunt vasa, in quibus lucebit Christus, ipsi attribuentes quicquid boni habebunt, Vel sic.
marg.| {e} Illuc] id est in Sion, id est Ecclesiam.
marg.| {f} Producam] etc. id est Ecclesie dabo fortitudinem Christi, ut sicut cornu carnem excedit, sic fortitudo Ecclesie excedet fortitudinem carnalem. Is. 40.g. Qui sperant in Domino, mutabunt fortitudinem. Lc. 1.g. Erexit nobis cornu salutis in domo David. Illa autem productio in parte facta fuit per Io. Baptiste, qui precessit Christum nascendo, predicando, baptizando, moriendo, sicut preiudicem ; aut sicut vox verbum ; aut sicut servus Dominum ; aut sicut lucerna portatur ante Regem. Unde subdit
marg.| {h} Paravi] predestinando, sanctificando, docendo, conservando, regendo.
marg.| {i} Lucernam] id est Io. Baptistam. De quo Io. 5.f. Ipse erat lucerna ardens et lucens.
marg.| {k} Christo meo] id est ut per eum Christus hominibus innotesceret. Iob. 38.d. Numquid producis Luciferum in tempore suo ; Mal. 3.a. Ecce ego mitto Angelum meum et preparabit viam tuam ante faciem meam. Et quod hoc debeat intelligi de Ioanne, patet per illud quod Dominus dicit Mt. 11.b. Hic est, de quo scriptum est : Ecce ego mitto Angelum meum ante faciem tuam, qui preparabit viam tuam ante te. Inde est quod in profestis diebus unus cereus accensus defertur ante Evangelium. Hic est enim Ioannes, qui solus precessit primum adventum Christi. In festis vero diebus precedunt duo cerei, quia secundum adventum precedent Enoch et Elias. Apc. 11.a. Ita sublimabo Ecclesiam, sed.
marg.| {l} Inimicos eius] scilicet Ecclesie, vel Christi : hos, scilicet qui non sunt filii Ecclesie, quia, qui non est mecum, contra me est et qui non congregat mecum, dispergit, Mt. 12.c.
marg.| {m} Induam confusione] eterna. Iob. 8.d. Qui oderunt te, induentur confusione. Ier. 20.c. Confundent vehementer, quia {2.335vb} non intellexerunt opprobrium sempiternum, quod numquam delebitur. Erit autem duplex confusio reproborum. Una in iudicio in exprobratione misericordie, quam non fecerunt. Mt. 25.d. Esurivi et non dedistis mihi manducare. Altera in sententie prolatione. Eodem Ite maledicti in ignem eternum. Unde Ps. 108. Induatur sicut diploide confusione sua. Ier. 17.c. Induc super eos, diem afflictionis et duplici contritione contere eos.
marg.| {n} Super ipsum autem] id est Christum integrum.
marg.| {o} Efflorebit] id est apparenter florebit.
marg.| {p} Sanctificatio mea] id est effectus sanctificationis mee, scilicet gloria intus in anima et exterius in corpore firmata. Vel
marg.| {n} Super ipsum] id est Christum caput.
marg.| {o} Efflorebit] id est efficaciter et excellenter florebit.
marg.| {p} Sanctificatio mea] id est potestas sanctificandi, quoniam solus Christus sanctificavit per sanguinem suum Ecclesiam. Eph. 5.e. Christus dilexit Ecclesiam et seipsum tradidit pro ea, ut illam sanctificaret. Io. 17.c. Ego pro eis sanctifico meipsum, ut sint sanctificati in veritate.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 131), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 28/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_131)
Signaler un complément d'information

Notes :