Psalmus 54

Numérotation du verset Ps. 54,1 

¶In finem
¶Codd. : (Ps. 54) D30 Rusch Ps-G, def. ΩF
in carminibus vel hymnis
intellectus David1.
1 vel hymnis] om. Ps-G D30 | David] + vox Christi adversus magnatos Iudeorum D30
Numérotation du verset Ps. 54,2 I

Exaudi Deus
orationem meam†
et ne despexeris
deprecationem meam ¦
Numérotation du verset Ps. 54,3 

intende mihi
et exaudi me.
Numérotation du verset Ps. 54,II 

Contristatus sum
in exercitatione mea ¦
et conturbatus sum
Numérotation du verset Ps. 54,4 

a voce inimici
et a tribulatione peccatoris.
Numérotation du verset Ps. 54,III 

Quoniam declinaverunt in me
iniquitates2 ¦
2 iniquitatem] iniquitates Ps-G
et in ira
molesti erant mihi.
Numérotation du verset Ps. 54,5 IV

Cor meum conturbatum est in me ¦
et formido mortis cecidit super me.
Numérotation du verset Ps. 54,6 V

Timor
et tremor
venerunt3 super me ¦ et contexerunt me tenebre4.
3 venerunt] venit Ps-G |
4 contexerunt me tenebre] contexit me tenebra Ps-G |
Numérotation du verset Ps. 54,7 VI

Et dixi† quis
dabit mihi
pennas sicut columbe ¦ et volabo
et requiescam.
Numérotation du verset Ps. 54,8 VII

Ecce
elongavi
fugiens ¦
et mansi in solitudine.5
5 solitudine+ diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 54,9 VIII

Exspectabam eum qui salvum me fecit
a pusillanimitate spiritus ¦
et6 tempestate.
6 et] + a Ps-G
Numérotation du verset Ps. 54,10 IX

Precipita Domine
divide linguas eorum ¦
quoniam vidi iniquitatem
et contradictionem
in civitate.
Numérotation du verset Ps. 54,11 X

Die et nocte
circumdabit
eam
super muros eius7 iniquitas ¦
7 eius] + et Ps-G
et labor
in medio eius
Numérotation du verset Ps. 54,12 

et iniustitia.
Numérotation du verset Ps. 54,XI 

Et non defecit
in8 plateis eius ¦
8 in] de D30 Ps-G
usura et dolus.
Numérotation du verset Ps. 54,13 XII

Quoniam
si inimicus meus9 maledixisset mihi ¦
9 meus] om. Ps-G
sustinuissem
utique.
Numérotation du verset Ps. 54,XIII 

Et si is10 qui
10 is D30² Rusch Ps-G ] his D30*
oderat me super me magna locutus fuisset ¦
abscondissem
me
forsitan ab eo.
Numérotation du verset Ps. 54,14 XIV

Tu vero
homo unanimis11 ¦
11 unanimis Ps-G Rusch ] unianimis Ps-G (nonnulli codd.)
dux meus et notus meus.
Numérotation du verset Ps. 54,15 XV

Qui simul
mecum
dulces capiebas cibos ¦
in domo Dei mei12
12 mei] om. D30 Ps-G
ambulavimus cum consensu.
Numérotation du verset Ps. 54,16 XVI

Veniat
mors
super illos ¦
et descendant
in infernum
viventes.
Numérotation du verset Ps. 54,XVII 

Quoniam
nequitie in habitaculis eorum ¦
in medio eorum.
Numérotation du verset Ps. 54,17 XVIII

Ego autem
ad Deum clamavi ¦
et Dominus salvavit13 me.
13 salvavit] salvabit Ps-G
Numérotation du verset Ps. 54,18 XIX

Vespere et mane et meridie
narrabo
et annuntiabo ¦
et exaudiet vocem meam.
Numérotation du verset Ps. 54,19 XX

Redimet
in pace
animam meam
ab his qui
appropinquant mihi ¦
quoniam14 inter multos
14 quoniam Ps-G Ps-L] qui cacogr. Rusch
erant mecum.
Numérotation du verset Ps. 54,20 XXI

Exaudiet
Deus et humiliabit illos ¦
qui est ante secula.15
15 secula] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 54,XXII 

Non enim est illis commutatio†
et non timuerunt Deum ¦
Numérotation du verset Ps. 54,21 

extendit manum suam
in retribuendo.
Numérotation du verset Ps. 54,XXIII 

Contaminaverunt
testamentum eius†
Numérotation du verset Ps. 54,22 

divisi sunt
ab
ira
vultus eius ¦ et appropinquavit
cor illius.
Numérotation du verset Ps. 54,XXIV 

Molliti sunt
sermones eius super oleum ¦ et ipsi sunt iacula.
Numérotation du verset Ps. 54,23 XXV

Iacta
super
Dominum curam tuam
et ipse te enutriet ¦ et16 non dabit in eternum
16 et] om. D30² Ps-G
fluctuationem iusto.
Numérotation du verset Ps. 54,24 XXVI

Tu vero Deus ¦ deduces eos
in puteum interitus.
Numérotation du verset Ps. 54,XXVII 

Viri sanguinum
et doli
non dimidiabunt
dies suos ¦
ego autem sperabo in te Domine.

Psalmus 54

Numérotation du verset Ps. 54,1 
marg.| Exaudi, Deus, orationem meam] Titulus : In finem in carminibus, vel hymnis intellectus David. Per David hic intelligitur Ecclesia, que supra clamabat propter crudelitatem, fortitudinem et multitudinem hostium : Hic autem clamat propter miserias, quas patitur a se et ab hostibus tam visibilibus, quam invisibilibus. Sed quia per istas miserias exercetur et proficit in virtute et gratia : ideo reddit gratias Deo de ipsis miseriis. Sicut patet in titulo. Cuius is est sensus. Hic ostenditur   [intellectus David] id est Ecclesie intelligentis miserias, in quibus est ; sed tamen ille intellectus est   [in hymnis, vel carminibus] id est in utilitatem, que ex eis sequitur. Vel   [in finem] Christum. Sciendum ergo, quod in hoc psalmo loquitur Ecclesia in persona sua, vel capitis, Christi scilicet. Materia est de Passione, vel Resurrectione Christi, intentio est monere bonos, ut mala presentia attendant et inter ea plangant.
marg.| Modus. Tripartitus est Psalmus. In prima parte premittit orationem contra fluctus maris, id est contra mala seculi. In secunda parte pusillanimus iam in solitudine salvus, sperat auxilium Dei et civibus imprecatur, ibi :
marg.| [Expectabam] Tertio affirmans ostendit, quid sibi et illis fiat, alternatim procedendo, ibi :
marg.| [Ego autem] Notandum autem, quod in duobus precedentibus Psalmis oravit contra Antichristum, qui erit maxima tribulatio Ecclesie : In isto orat contra falsos fratres. In secundo sequente contra hereticos. In tertio contra martyricidas. Et sic ordinat retrograde secundum quantitatem persecutionis. He quatuor persecutiones significantur Dn. 7.a. per quatuor bestias. Prima bestia quasi leena : ecce martyricide. Secunda est ursus, qui est fortis in renibus, sed debilis in capite : et significat hereticos {2.138va} debiles in fide. Tertia est pardus et significat falsos fratres. Quarta non nominatur, nisi terribilis et mirabilis, scilicet Antichristus. Contra has quatuor persecutiones ponit quatuor verba, sive quatuor clausulas in hoc versu. Vel contra Diabolum, mundum, carnem et mortem. Potest autem exponi psalmus iste primo de Christo. Secundo de Ecclesia. De Christo, sic :
marg.| {a} Exaudi Deus] Pater.
marg.| {b} Orationem meam] qua oro ad te, secundum quod homo.
marg.| {c} Et ne despexeris deprecationem meam] Sed   [intende mihi et exaudi me] Conculcatio est verborum, ad notandum instantiam. Et dignus sum, quod audias, quia.
marg.| {e} Contristatus sum] humana infirmitate.
marg.| {f} In exercitatione mea] id est Passione.
marg.| {g} Et conturbatus sum a voce inimici] Iudei maledicentis.
marg.| {i} Et a tribulatione peccatoris] Iudei persequentis. Hoc autem non meo merito, sed suo malo.
marg.| {k} Quoniam declinaverunt in me iniquitates] id est mala sua imposuerunt mihi.
marg.| {n} Et in ira molesti erant mihi] dicentes : Crucifige, crucifige eum. Et propter hoc :
marg.| {o} Cor meum conturbatum est in me] id est intus, non extra ostendi impatientiam, vel vindictam, vel   [In me] id est non ex necessitate extrinseca, sed tantum voluntate intrinseca.
marg.| {p} Et formido mortis cecidit super me] ad litteram, quia secundum quod homo mortem horruit. Vel   [Formido mortis] id est mors formidolosa et usque nunc formidanda   [super me] veniens   [cecidit] victa et fracta, sicut olla cadens super lapidem. Unde Os. 13.d. Ero mors tua, o mors.
marg.| {q} Timor] animi.
marg.| {r} Et tremor] corporis.
marg.| {s} Venerunt super me et contexerunt me tenebre] mortis, vel tenebrosi circumdederunt {2.139ra} Δ me.
marg.| {a} Et] videns rebellionem Iudeorum.
marg.| {b} Dixi, quis dabit mihi pennas] potentie, secundum quod homo sum, nisi tu, Pater ?
marg.| {e} Et volabo] resurgendo.
marg.| {f} Et requiescam] in sinu patris, a quo veni, sicut columba rediens ad arcam. Et ideo dicit :   [Sicut columbe] Vel sic :   [Volabo] a Iudeis infidelibus.   [Et requiescam] in Gentibus credentibus. Ut enim columba inveniens lutosa reversa est ad arcam ; sic Christus inveniens corda Iudeorum lutosa, volavit ad Gentes : Unde addit :
marg.| {g} Ecce elongavi fugiens] a Iudeis resurgendo, vel ad Gentes eundo per predicationem Apostolorum.
marg.| {k} Et mansi in solitudine] id est in gentilitate inculta et a Deo prius derelicta.
prol.| Δ
prol.| {a} Expectabam
marg.| Secundo modo potest exponi de Ecclesia, sive de quolibet Iusto existente in ea.
marg.| {a} Exaudi, Deus] qui interpretaris videns. Lam. 3.d. Vidisti, Domine, iniquitatem illorum adversum me.
marg.| {b} Orationem meam] de obtinendis bonis.   [Exaudi] id est usque ad exitum audi, vel extra audi, ut alii sciant et provocentur ad orationem, vel ex corde audi.
marg.| {c} Et ne despexeris deprecationem meam] de malis amovendis, sicut fit, cum petuntur temporalia : Non enim debent stercora poni super alta cordis. Prv. 17.d. Pretiosi spiritus vir eruditus. Et plerumque licet Dominus despiciat huiusmodi deprecationem ; dat tamen temporalia, que petuntur, sed cum ira, sicut dicitur in Ps. 77. Pluit illis manna ad manducandum : Et tamen ibi sequitur : Adhuc esce eorum erant in ore ipsorum et ira Dei ascendit super eos. Hec est autem differentia, quod oratio est de bonis adipiscendis, deprecatio de malis amovendis. Eccl. 35.c. Non despiciet Deus loquelam pupilli.
marg.| {d} Intende mihi et exaudi me] Inculcat verba, ut effectum manifestet. Nota, quod idem est principium et finis in hoc versu. In quo significatur, quod ad ipsum dirigitur oratio, qui est principium et finis : alpha et omega. Quatuor verba ponit contra quatuor hostes. Exaudi contra Diabolum tentantem. Et ne despexeris, contra mundum blandientem. Intende contra carnem repugnantem. Exaudi, contra mortem triplicem : culpe, nature, gehenne. Prima est anime, secunda corporis, tertia utriusque. Apc. 8.d. Ve, ve, ve, habitantibus in terra.
marg.| ¶Nota :
- Quidam despiciuntur et exaudiuntur, ut Satan. Iob. 1.c. dixit Dominus : Ecce universa, que habet, in manu tua sua. Et Mt. 8.d. Demones, qui petierunt, ut mitterentur in porcos.
- Quidam exaudiuntur et non despiciuntur Is. 58.c. Tunc invocabis et Dominus exaudiet.
- Quidam despiciuntur et non exaudiuntur. Mt. 25.a. Domine, aperi nobis. At ille respondens ait : nescio vos. Prv. 2.d. Tunc invocabunt me et non exaudiam.
- Quidam nec despiciuntur, nec exaudiuntur. 2Cor. 12.c. Ter rogavi Dominum, etc.
- Facta oratione, ostendit, quare mota est oratio et quod indiget exaudiri, dicens :
marg.| {e} Contristatus sum] id est corpore et anima tristatus, vel sensualitate et ratione.
marg.| {f} In exercitatione mea] Nota, quod est exercitatio corporalis, {2.138vb} ut in peregrinatione. Et est alia interior, que est pietatis et misericordie. De his duabus 1Tim. 4.c. Exerce teipsum ad pietatem : nam corporalis exercitatio ad modicum utilis est ; pietas autem ad omnia utilis est. Tertia exercitatio est in tribulationibus, de qua loquitur hic. Hic enim oportet contristari, si velimus in futuro ad letitiam transire : omnes enim motus a contrario sunt. Eligat igitur hic unusquisque, quod voluerit, letitiam, scilicet vel tristitiam : quia hinc ad suum contrarium transiturus est, Io. 16.d. Tristitia vestra vertetur in gaudium. Lc. 6.d. Ve vobis, qui ridetis nunc : quia lugebitis et flebitis. Gregorius Abel esse renuit, quem Cain malitia non exercet. Non solum contristatus, sed.
marg.| {g} Et conturbatus sum] id est simul turbatus corpore et anima.
marg.| {h} A voce inimici et tribulatione peccatoris] Antithesis est. Duo contra duo, quasi dicat contristatus sum   [a voce inimici] obloquentis mihi et contradicentis. Et conturbatus a tribulatione peccatoris affligentis me. Item istis duobus reddit alia duo, dicens :
marg.| {k} Quoniam declinaverunt] quasi dicat, hec est vox inimici, a qua contristatus sum : vel inimicorum, qui obloquentes imponunt mihi mala : que tamen non ego, sed ipsi faciunt. Hoc est, quod dicit : Quoniam ipsi inimici   [declinaverunt] id est intorserunt.
marg.| {l} In me] per detractionem et oblocutionem.
marg.| {m} Iniquitates] que tamen eorum erant, non mee. Sicut fecerunt Iudei in Dominum, dicentes : Io. 8.f. Demonium habes. Hi bene possunt dici Antichristiani : quia Dominus declinat contrarium, secundum illud Is. ult. d. Declinabo super eum quasi fluvium pacem.
marg.| {n} Et in ira] etc. Hoc respondet ei, quod dixit :   [Conturbatus sum in tribulatione peccatoris, quia in ira molesti erant mihi] In ira sua, non meo merito similes facti sunt patri suo Diabolo. De quo Apc. 12.c. Ve terre et mari : quia descendit Diabolus ad vos habens iram magnam.
marg.| {o} Cor meum] Posset aliquis dicere : Ita faciunt tibi ; tu autem quomodo te habes erga eos ? Ecce responsio. Cor meum conturbatum est, quasi dicat, oculus rationis mee turbatus est propter molestias, quas inferunt ; sed tamen in me, id est intus, non extra me, quasi, non usque ad vindictam, ut vellem reddere malum pro malo. Et quia turbatus est festuca, in ira propassionis.
marg.| {p} Formido mortis cecidit super me] id est timeo incurrere fraternum odium, quod est mors anime, sicut dicitur 1Io. 3.c. Qui odit fratrem suum, homicida est. Et ducet ad mortem eternam : Unde timendum est, quia ibi perpetuo morietur corpus et anima. Unde addit :
marg.| {q} Timor et tremor venerunt super me] Timor anime, cui timeo a gehenna : Et tremor corporis, cui timeo a flagellis timore naturali.
marg.| {t} Et] pro quia.
marg.| {u} Contexerunt me] id est circumdederunt et oppresserunt me.
marg.| {x} Tenebre] id est mali homines, qui emphatice dicuntur tenebre, precipue propter fraternum odium. 1. Io. 2.b. Qui odit fratrem suum, in tenebris est et in tenebris ambulat et nescit, quo eat : quoniam tenebre obcecaverunt oculos eius. Eph. 5.b. Fuistis aliquando tenebre.
moraliter
marg.| Moraliter Ecclesia in sua persona potest hoc dicere : {o} Cor meum conturbatum est in me] Caput in Ecclesia est prelatus : Cor Religiosus, quia celatur, ut cor et absconditur. Is. 1.b. Omne caput languidum et omne cor merens : a planta pedis usque ad verticem non est sanitas in eo, quasi dicat, si prelati languent et Religiosi dolent, totum corpus infirmatur : Unde hic conqueritur Ecclesia de corde. Et habet alia littera :   [Cor meum doluit in vitalibus meis] Et ideo dicit Ecclesia.
marg.| {p} Formido mortis cecidit super me] quasi dicat, propter dolorem et infirmitatem cordis timeo et mortem corporis. Ex corde enim vita corporis procedit. Unde Prv. 4.d. Omni custodia serva cor tuum : ex ipso enim vita procedit. Et eiusdem 14.d. Vita carnium sanitas cordis. Et nota, quod ter ponit hic timorem dicendo : Formido, timor, tremor, propter triplicem timorem malum, scilicet mundanum, humanum et servilem. De mundano Prv. 10.c. Pavor pauperum egestas eorum. De humano 2Rg. 17.c. Cuius cor est quasi leonis, pavore solvetur. De servili Prv. 10.d. Pavor his, Θ qui operantur malum.
marg.| {a} Et dixi] Quasi quia inter istas tribulationes ita concutiebar.
marg.| {b} Dixi] id est liberavi et optavi.
marg.| {c} Quis dabit mihi pennas, sicut columbe et volabo] in solitudinem   [et requiescam ?] Hec est medicina contra istas tribulationes, supra Ps. 31. Conversus sum in erumna mea, dum configitur spina. Ideo cum Apostolus tribularetur, dixit ad Rm. 7.d. Infelix ego homo ! quis me liberabit de corpore mortis huius ? Penne sunt sancta desideria et virtutes : Nec sufficit unica penna : unde dicit pluraliter. Ale sunt duo brachia caritatis : vel timor et amor : vel cognitio et affectio : vel meditatio et oratio. Apc. 12.d. Date sunt mulieri due ale Aquile magne, ut avolaret in desertum.
marg.| {d} Columbe] dicit, non vespertilionis, vel bubonis, qui de nocte volant, vel Milvi rapacis.
marg.| ¶Nota, quo precipue prelati et viri ecclesiastici comparantur columbe propter multas proprietates columbe, que notantur his versibus : « Grex, visus, pulli, fel, oscula, pugna, lapilli : Grana, latex, nidus, turris, gemitus, color et pes. Nuncia, simplicitas, fimus, ova, venus, fuga, cervix ».
marg.| Primo ergo notandum quod columba gregatim volat et extraneam secum congregat in sociam. Primum est contra singularitatem. Sap. 11.d. Omnia in mensura et numero et pondere disposuisti. Numero contra singularitatem, mensura contra immoderantiam, pondere contra levitatem.
- Item debemus extraneos colligere, secundum illud Ex. 12.g. Si quis peregrinorum in vestram voluerit transire coloniam et facere Phase Domini, circumcidetur prius omne masculinum eius et tunc rite celebrabit, eritque sicut indigena terre.
- Item columba visum acuit sanguine suo, Ct. 1.d. et 4.a. Oculi tui columbarum.
- Item pullos et suos et alienos nutrit. 1Th. 2.b. Facti sumus parvuli in medio vestri, tamquam si nutrix foveat filios suos. Mt. 23.d. Quoties volui congregare filios tuos, quemadmodum gallina congregat pullos suos sub alas, etc.
- Item felle caret. Sap. 8.c. Non habet amaritudinem conversatio illius, nec tedium convictus illius. Eccl. 21.b. Non est sensus, ubi est amaritudo.
- Item habet oscula. Prv. 24.c. Labia deosculabitur, qui recta verba respondet.
- Item pugnat elevatis alis : et sic significat pugnam, que fit per orationem. Ex. 17.c. Cum levaret Moyses manus, vincebat Israel : Sin autem paululum remisisset, superabat Amalech. - Item comedit lapillos. Lapilli sunt laici parvi, quos debet prelatus comedere, id est Ecclesie incorporare, secundum illud Act. 10.b. Macta et manduca. Quod significatur per hoc, quod Ioannes Baptista comedit locustas, scilicet parva animalia. 1Cor. 1.d. Non multi nobiles inter vos.
- Item in iecore columbe quidam lapides pretiosi purificantur, scilicet perle, vel uniones, vel margarite : et predicatione Sanctorum clarificatur fides Christi, que per lapidem significatur. Mt. 13.f. Inventa una pretiosa margarita abiit, etc.
- Item grana comedit, non cadaver, sicut faciunt detractores : Prv. 23.c. Carnes ad vescendum conferunt. Item residet super laticem, id est aquam. Ct. 5.d. Resident super fluenta plenissima.
- Ibi etiam videt umbram accipitris, id est tentationes Diaboli. Item nidus eius durus est et significat penitentiam : Ideo dixit Iob. 29.c. In nidulo meo {2.139rb} moriar, id est in penitentia.
- Item in turre habitat. Ct. 2.d. Veni, amica mea, columba mea, in foraminibus petre, in cavernis macerie. Is. 60.b. Quasi columbe ad fenestras suas.
- Item gemit Is. 59.b. Quasi columbe meditantes gememus.
- Item diversum habet colorem, scilicet plumbeum et candidum et significat livorem penitentie et candorem innocentie. Ct. 5. Sicut columbe, que lacte sunt lote. Et ibidem 6.b. Capilli tui, sicut grex caprarum, ecce penitentia.
- Item habet pedes pennatos et significat velocem volatum. Ps. 17. Volavit super pennas ventorum. Item est nuncia pacis. Gn. 8.b. Portavit in ore suo ramum olive. Et Lc. 3.d. ostendit filium Dei, ubi dicitur : Descendit Spiritus sanctus corporali specie, sicut columba in ipsum.
- Item simplex est. Mt. 10.b. Estote prudentes, sicut serpentes : et simplices, sicut columbe.
- Item fimus eius calidus est et significat penitentiam et vilitatem Religiosorum. Pauperes comederunt fimum columbarum. 4Rg. 6.f. Quarta pars cabi stercoris columbarum vendebatur quinque argenteis : Et humiles imitantur eorum penitentiam.
- Item alia est proprietas columbe, quantum ad fimum : quia nihil ita fedat Ecclesiam et nihil tantum maculat spiritualiter Ecclesiam, sicut viri Ecclesiastici.
- Item ova eius calida sunt et significat spem. Ut dicit Apostolus ad Rm. 12.c. Spiritu ferventes, Domino servientes, spe gaudentes.
- Item columba multam facit generaturam, quod bene competit spiritualiter prelatis. Is. ult. c. Parturivit et peperit Sion filios suos. Vel in malo convenit clericis et Sacerdotibus, qui ad litteram plures habent filios, quam alii.
- Item fugit hostes. 2Cor. 6.c. Nolite iugum ducere cum infidelibus. Ecclesiast. 13.c. Que communicatio Sanctis ad canem ?
- Item in cervice habet plumas aureas et significat sapientiam et eloquentiam. Mt. 5.b. Luceat lux vestra coram hominibus.
marg.| {e} Et volabo] non ad predam, sed ad requiem. Unde sequitur :
marg.| {f} Et requiescam] sicut fecit columba Noe : Gn. 8.b. Sed multi volant ad predam, scilicet ad dignitates et divitias et laboriosa opera mundi. Is. 18.a. Ve terre cymbalo alarum. Gn. 49.b. Catulus leonis Iuda, ad predam, fili mi, ascendisti.
prol.| In hoc versu tria principaliter notantur. Per hoc enim, quod dicit.
marg.| {c} Quis dabit mihi pennas, sicut columbe] ostendit oportere habere virtutes. Per hoc, quod dicit.
marg.| {e} Et volabo] innuit motum et concitationem in virtutibus et oportere operari, quia ut dicit. Augustinus, cum audis Deum requievisse post opera, frustra speras requiem, nisi post laborem. Per hoc, quod dicit.
marg.| {f} Et requiescam] innuit remunerationem in celis post opera.
marg.| {g} Ecce elongavi fugiens] etc. Dico, quod petii pennas et impetravi, quia   [Ecce elongavi fugiens et mansi in solitudine] Hunc versum sic exponit Gregorius . Fugiens se elongat, qui a turba desideriorum terrenorum in altam Dei contemplationem se sublevat. Manet in solitudine, qui perseverat in remota mentis intentione. Vel de Religiosis potest legi, qui mente et corpore simul fugientes, elongant se a mundo.
prol.| Et notantur hic quatuor.
marg.| {g} Ecce] in hoc notatur manifestatio exempli.
marg.| {i} Fugiens] mente et corpore, in hoc notatur derelictio mundi in primo Regum quarto c. Ego sum, qui de acie fugi hodie.
marg.| {h} Elongavi] per hoc notatur contemptus mundi, sive modus fugiendi, scilicet elongatio ab omni occasione et circumstantia peccati. Gn. 19.d. Nec stes in omni circa regione.
marg.| {k} Et mansit in solitudine] per hoc notatur perseverantia.   [Mansi] non mutavi me de loco ad locum. Eccl. 10.a. Si spiritus potestatem habentis ascenderit super te, locum tuum ne dimiseris. Ecclesiastic. 11.c. Sta in Testamento tuo.
prol.| In solitudine] non in civitate, id est occupationibus secularibus. Eccl. 38.c. In tempore vacuitatis scribe sapientiam. Iob. 29.a. Quando secreto Deus erat in tabernaculo meo. Os. 2.c. Ducam eam in solitudinem et ibi loquar ad cor eius.
prol.| Sed quare ita bonum est esse in solitudine ? Solutio. Ager cultus, nisi custodias, a transeuntibus cito vastatur et conculcatur : et in via trita non crescit fructus : Et Demones libenter terunt animam fructiferam. Iob. 19.b. Fecerunt sibi viam per me. Is. 51.g. Dixerunt anime mee ; incurvare, ut transeamus : et posuisti, ut terram corpus tuum et quasi viam transeuntibus.
prol.| Θ De Ecclesia
marg.| {2.139va} Δ
marg.| {a} Expectabam eum] Secunda pars, ubi ostendit se sperare auxilium Dei : Et imprecatur civibus, qui solitudinem non querunt. Sed hec pars dupliciter, sicut prima potest legi. Primo de Christo sic :   [Expectabam] positus in agonia Passionis.
marg.| {b} Eum] scilicet Deum Patrem.
marg.| {c} Qui salvum me fecit a pusillanimitate spiritus] ne in Passione malis cederem.
marg.| {d} Et tempestate] ire, quia nec ipse iratus est : quia quasi ovis coram tondente se obmutuit : Nec tempestas ire eorum eum submersit, quia surrexit. Postea imprecatur eis dicens :
marg.| {e} Precipita, Domine] eos, qui in altum superbie erecti sunt.
marg.| {f} Divide linguas eorum] id est disperge eos per diversas nationes et linguas. Hoc totum fecit Iudeis per Titum et Vespasianum : Et ideo divide eos, quoniam in congregatione non faciunt nisi malum. Hoc est, quod sequitur :
marg.| {g} Quoniam vidi iniquitatem et contradictionem in civitate] Hierusalem, in qua Iudei congregati erant.
marg.| {h} Iniquitatem] in corde, quia odio me habebant, Ps. 139. Qui cogitaverunt iniquitates in corde. Et in alio Ps. 24. Odio iniquo oderunt me.
marg.| {i} Contradictionem] in ore, quia mihi tota die contradicebant. Rm. 10.d. Et Is. 65.a. Tota die expandi manus meas ad populum non credentem et contradicentem mihi. Nec ad horam fuit eorum iniquitas, nec in mediocribus tantum ; sed in maioribus et assidue. Et hoc est, quod sequitur :
marg.| {k} Die, ac nocte] id est assidue.
marg.| {l} Circumdabit eam] universaliter ad omnes : Sed precipue.
marg.| {m} Super muros eius] id est super Principes.
marg.| {n} Iniquitas] qua me oderunt. Nec solum oderunt, sed et persecuti sunt, non tantum occulte, sed et aperte. Unde sequitur
prol.| Δ
prol.| {a} Et labor
marg.| Θ De Ecclesia autem, vel quolibet Iusto sic legitur.
marg.| {a} Expectabam eum] dico, quod perseveravi et mansi in solitudine et hoc propter premium, quia, scilicet expectabam eum, non alium, quam eum. Phil. 3.d. Salvatorem expectamus Dominum Iesum Christum. Sed quidam expectant, non Salvatorem, sed Iudicem. Hbr. 12.b. Tamquam filiis se offert Deus, supple in presenti : Sed in die iudicii se multis offeret, tamquam Dominus servis, non ut pater filiis. Hbr. 10. Terribilis est quedam expectatio iudicii, que consumptura est adversarios. Lc. 12.e. Et vos similes hominibus expectantibus Dominum suum. Gn. 49.c. Expectabo Salutare tuum. Domine.
marg.| {c} Qui salvum me fecit a pusillanimitate spiritus et tempestate] id est liberavit a me a desperatione et presumptione. Contra primum dicit Apostolus. Hbr. 12.b. Non fatigemini animis vestris deficientes. Lc. 12.d. Nolite timere, pusillus grex : quia complacuit Patri vestro dare vobis regnum. Dicitur autem presumptio tempestas : quia sicut tempestas in mari naves subvertit et impedit, ne ad portum perveniant ; sic presumptio spiritualiter. Unde Eccl. 18.b. Vidit presumptionem cordis eorum, quoniam mala est : et cognovi subversionem eorum, quoniam nequam est. Et nota, quando nobis exigentibus in mari huius mundi et ad portum salutis tendentibus, necessarius est ventus bene portans, qui nec remissus, nec nimis immoderatus sit : Navis enim nostra habens remissum ventum, qui dicitur pusillanimitas spiritus, tarde currit et fit preda piratarum. Habens autem nimium ventum, sive tempestatem, obruitur et fit preda piscium. Qui ergo nec presumit, nec desperat, necessario sequitur, quia sperat et hic expectat Dominum : quia spes est certa expectatio future beatitudinis. De qua Prv. 17.b. Gemma gratissima expectatio prestolantis. Ostenso quod sperat auxilium Dei, imprecatur malis civibus dicens :
marg.| {e} Precipita, Domine et divide linguas eorum] quasi dicat lingue adulatorum in mundo exaltantur : Sed tu precipita eas, concordant in malo ; sed tu divide eas. Adulatores enim precipitabuntur, quia precipitant alios. Is. 9.c. Erunt, quia beatificant populum istum seducentes et qui beatificantur precipitati. Is. 25.c. Precipitabit Dominus in monte hoc faciem vinculi colligati, mala enim lingua comparatur Iezabel, que fuit precipitata, ut habetur 4Rg. 9.g. Precipitate eam deorsum.
marg.| {f} Et divide] Precipitationem bene sequitur divisio : Quod enim sursum tendit, totum {2.139vb} facit et sic simplicitatem et veritatem ; quod vero deorsum tendit, divisibilitatem et pluralitatem. Et ideo dicitur divide, ut Christus habeat maiorem partem. Sed certe modo est e contrario, Gn. 1.a. alia littera in capitulo : Creavit Deus celum et terram, ut multum sit de celo et parum de terra. Is. 19.c. Erunt in die illa quinque civitates Egypti loquentes lingua Chananea. Et quare divides ?
marg.| {g} Quoniam vidi iniquitatem] etc. vel ad id, quod premissum est :   [Elongavi fugiens] refertur hoc, quod hic dicitur, quasi dicat, ideo elongavi, quoniam vidi iniquitatem et contradictionem in civitate Diaboli, que est mundus, quasi dicat, qui viderit mundi mala, fugiet mundum. Nahum 3.b. Qui viderit te, fugiet a te. Hec autem civitas habet septem vicos. Primus et quasi Principalis, est iniquitas, id est superbia, que est non equitas : quia superbus neminem coequat sibi ; sed omnibus vult preesse, etiam maioribus ; cum vere humilis velit subesse etiam minoribus. Unde de superbia dicitur, Ez. 21.f. Nonne hec est, que humilem sublevavit et sublimem humiliavit ? Iniquitatem, iniquitatem, iniquitatem ponam eam. Superbia enim hominem humilem, id est vilem et abiectum sublevat per presumptionem et in corde ipsius sublimem humiliat, quia etiam venerabiles personas contemnere eum facit. Hoc est iniquitas magna. Et ter dicit iniquitatem, contra triplicem gradum humilitatis. Primus est subdere se maiori : secundus subdere se pari : tertius subdere se minori. Secundus vicus civitatis huius est contradictio, Unde post iniquitatem addit :
marg.| {i} Et contradictionem] que bene sequitur superbiam, quia ut habetur Prv. 13.b. Inter superbos semper iurgia sunt. In hoc vico habitat Tribus Dan, id est Advocati, que Tribus non numeratur in catalogo Sanctorum : Apc. 7.a. ubi dicitur : Nolite nocere terre et mari, neque arboribus, quoadusque signemus servos Dei in frontibus eorum. Et postea numerat signatos, dicens : Ex Tribu Iuda, duodecim millia signati, etc. Inter quos non computatur Tribus Dan, qui interpretatur causa, vel iudicium et significat Advocatos et contentiosos, quibus timendum est, ne a numero servorum Dei excludantur. 1Cor. 11.c. Si quis videtur contentiosus esse, nos talem consuetudinem non habemus, neque Ecclesia Dei. Iacob 4.a. Litigatis et belligeratis. Ps. 67. Dissipa Gentes, que bella volunt. Prv. 30.b. Generatio, que pro dentibus gladios habet, etc. Tertius vicus est invidia. De qua dicit :
marg.| {k} Die, ac nocte circumdabit eam super muros eius iniquitas] id est nequam invidia. Mt. 20.b. An oculus tuus nequam est, quia ego bonus sum ? Iniquitas enim, his duobus modis accipitur, scilicet ut iniquitas dicatur non equitas : et sic est superbia ; vel ut dicatur nequitia, vel malitia ; et sic est invidia. Que bene dicitur circumdare.
marg.| {m} Super muros eius] quia altitudini invidetur   [Et die ac nocte] quia invidus de bonis aliorum, que invidet,
prol.| Θ dolet, et
marg.| marg.|
marg.| {e} Precipita, Domine et divide] etc. Potest etiam exponi de claustralibus sic : [Precipita, Domine et divide linguas eorum, quoniam vidi iniquitatem et contradictionem in civitate] Ps. 68. Fiat habitatio eorum deserta et in tabernaculis eorum non sit, qui inhabitet. Civitas est Religio, in qua debet esse civium unitas, ut sit illis cor unum et anima una in Domino : et ut uniformiter et equaliter tractentur a prelatis sine acceptione personarum. Sed contra. Hec duo videntur in hac civitate iniquitas et contradictio. Iniquitas, in prelatis, id est inequitas, quia personas accipiunt. Vel iniquitas, id est crudelitas et contradictio in subditis, quia murmurant, rixantur et faciunt schismata. Et ideo imprecatur utrisque dicens :
marg.| {e} Precipita, Domine] scilicet prelatos depone. Ps. 58. Depone eos, protector meus, Domine.
marg.| {f} Et divide linguas eorum] scilicet subditorum, id est eos disperge, quia in simul non faciunt nisi rixari. Gn. 49.a. Maledictus furor eorum, quia pertinax : et indignatio eorum, quia dura : dividam eos in Iacob et disperdam eos in Israel. Et posset aliquis dicere : Non est necesse prelatos deponi, aut subditos dividi : quia corrigent se, sed plane non est ita, sicut dicis. Unde adhuc affirmat illud idem dicens.
marg.| {k} Die, ac nocte circumdabit eam super muros eius iniquitas] Die ac nocte, id est semper. In die enim comedunt cum Abbate in camera eius fotores eius, qui ei loquuntur placentia : et in nocte etiam dormiunt, sicut et ipse. Alii vero licet debiles sint aut infirmi, de die comedunt in refectorio et de nocte cantant in choro. Ecce iniquitas et crudelitas prelatorum, qui muri sunt, aut debent esse Religionis. Sic super muros eius iniquitas. Et ne quisquam excusetur, ait :
marg.| {l} Circumdabit] ut omnes comprehendat. De subditis vero quid ?
prol.| *
prol.| {a} Et labor
marg.| {2.140ra} Δ
marg.| {a} Et labor in medio eius] id est aperte laboraverunt, ut crucifigerer. Nec hoc merueram : Unde sequitur ?   [Et iniustitia] Et possent dicere Iudei ; verum est, quod hoc fecimus ; sed excusamur, quia Discipulus eius vendidit eum nobis. Contra quod dicit.
marg.| {c} Et non defecit de plateis eius usura] quasi dicat, non legitime emerunt, quia in contractu fuit usura ; quia Iudas penitentia ductus, sicut dicitur Mt. 27.a. retulit eis triginta argenteos : Ipsi tamen nihilominus tenuerunt Iesum et ita habuerunt, ut communiter dicitur, ova et obolum : hoc fuit usura. Et dicit.
marg.| {d} De plateis eius] scilicet civitatis ; quia hec usura ad omnium notitiam devenit ; quia Iudas argenteos proiecit in templo ; et inde emerunt agrum, qui usque hodie vocatur Acheldemach, id est ager sanguinis, sicut dicitur Mt. 27.a. Et sicut fuit usura in Iudeis ; sic dolus et proditio in Iuda. Unde sequitur :
marg.| {f} Et dolus] in Discipulo osculante. Lc. 22.e. Iuda, osculo filium hominis tradis ? Et de hoc quasi homo conqueritur : quod si alius extraneus voluisset eum tradidisse, potuisset eum evasisse ; sed non ita domesticum.
prol.| Unde addit :
marg.| {g} Quoniam si inimicus meus] apertus.
marg.| {h} Maledixisset mihi, sustinuissem utique] quasi dicat, magis tolerabile esset.
marg.| {i} Et si is, qui oderat me] Iudeus, vel alius.
marg.| {k} Super me magna locutus fuisset] abscondissem me forsitan ab eo.
marg.| {m} Tu vero] Iuda.
marg.| {n} Homo unanimis] ut videbatur.
marg.| {p} Dux] etc. id est socius itineris.
prol.| Δ
prol.| {a} Et notus
marg.| Θ dolet et de malis gaudet. Prv. 14.d. Vita carnium sanitas cordis ; putredo ossium invidia. Augustinus Sciendum, quod cum per omne vitium antiqui hostis virus humano cordi infundatur, malo invidie tota viscera serpens concutit. Hec est enim, qua Cain armatur contra Abel fratrem suum : Filii Iacob contra Ioseph : Iudei contra Christum : Babylonii contra Danielem. Hic est vermis, qui Ione hederam consumit, dum prosperitati aliorum invidendo detrahit. Quartus vicus, est curiositas. Unde dicit.
marg.| {a} Et labor in medio eius] id est in corde, Eccles. 3.c. In pluribus operibus tuis ne fueris curiosus, Is. 59.a. Telas aranee texuerunt. Quintus vicus est ira, vel odium. De quo dicit :
marg.| {b} Et iniustitia] 1Io. 3.c. Qui odit fratrem suum, homicida est. Huic melius competit alia littera, que habet,   [Insidie in vitalibus eius] Augustinus Qui alium vult ledere, similis est transverberanti corpus suum, ut vestem alterius perforet. Sextus vicus est rapina, vel cupiditas. Septimus est hypocrisis. De his duobus addit.
marg.| {c} Et non defecit de plateis eius usura et dolus] De primo dicit Ier. 6.c. A maiore usque ad minorem omnes avaritie student. De secundo, scilicet de hypocrisi : Lc. 12.a. Attendite a fermento Phariseorum, quod est hypocrisis. Fermentum dicitur, quod fere omnes corrumpit. Unde dicit Bernardus . In tempore isto plane feda est Ecclesia, a negotio perambulante in tenebris, a fermento Phariseorum, quod est hypocrisis, si tamen hypocrisis dici debet, que iam latere pre abundantia non valet et pre impudentia non querit, serpit hodie putrida labes per omne corpus Ecclesie, eo periculosius, quo interius. Propter istam abundantiam, bene dicit hic :   [Non defecit] Et propter impudentiam, quam iam latere non querit, bene dicit :   [De plateis] Vel totum ad litteram potest dici.
marg.| {c} Et non defecit de plateis eius] ubi venduntur venalia.
marg.| {e} Usura et dolus] quia aut mercatores putant statim habere pretium rei sue : et tunc vendunt cum dolo ; aut faciunt credentiam suis emptoribus ; et tunc plus vendunt ratione termini, quod usura est. Contra illud Dt. 13.c. Non fenerabis : Et Lc. 6.e. Date mutuum nihil inde sperantes. Isti sunt septem montes et septem capita bestie : de quibus dicitur Apc. 17.c. Septem capita, septem montes sunt, super quos mulier sedet.
marg.| Contra hec septem, sunt septem virtutes : Mt. 5.a. Beati pauperes spiritu, contra superbiam. Beati mites, contra litigationes. {2.140rb} Beati, qui lugent miserias alienas, contra invidiam, que luget felicitatem alienam et gaudet de miseriis alienis. Beati, qui esuriunt iustitiam, contra curiositatem, que esurit vanitatem. Beati misericordes, contra odium. Beati mundo corde, contra avaritiam, que cor implet stercoribus. Beati pacifici, contra hypocrisim, que dicit : Pax, pax et non est pax. Supra egit de malis, que patitur Ecclesia, vel vir iustus ab apertis inimicis : Postea consequenter agit de malis, que patitur a falsis fratribus : Que ostendit esse intolerabilia multis rationibus. Prima est, quia illata sunt ab inimicis : quod notatur, cum dicit.
marg.| {g} Quoniam si inimicus] quasi dicat :   [Precipita eos] etc. non solum propter predicta ; sed quia etiam est in eis occulta malitia ; quia cum videantur amici ; tamen occulte mihi maledicunt, quod intolerabile est.   [Quoniam si inimicus meus maledixisset mihi, sustinuissem utique] Sed istud non possum ita sustinere, quod amicus maledicat mihi. Mi. 7.b. Inimici hominis domestici eius. Ct. 2.b. Filii matris mee pugnaverunt contra me. Secunda ratio, quare intolerabilia sunt hec mala, est, quia sunt improvisa. Unde sequitur :
marg.| {i} Et si is ; qui oderat me, super magna locutus fuisset] comminando.
marg.| {l} Abscondissam me forsitan ab eo] sed ab his, qui videntur me mare, non possum me abscondere. Unde dicit Beatus Bernardus . Nunc in Ecclesia impleta est illa prophetia : Ecce in pace amaritudo mea amarissima. Amara prius in nece Martyrum, amarior post in conflictu hereticorum, amarissima nunc in moribus domesticorum, non fugare, non fugere eos potest. Quod dicit :   [Inimicus] potest referri contra fidem. Quod autem dicit,   [Qui oderat me] contra caritatem. Tertia ratio est, quia illata sunt a consciis secretorum. Unde dicit :   [Tu vero homo unanimis] Quarta, quia illata sunt ab eis, qui deberent eum docere. Unde dicit.
marg.| {p} Dux meus] Mt. 15. Ceci sunt et duces cecorum. Quinta, quia a familiaribus
prol.| Θ inferuntur.
marg.| marg.|*
marg.| {a} Et labor in medio eius] id est in conventu ; quia satis laborant quandoque, sed non meritorie ; quia cum labore ibi est et iniustitia : quia nulli reddunt, quod suum est. prelato enim debent obedientiam et reverentiam : paribus amorem et auxilium : et inferioribus doctrinam et exemplum. Ipsi vero hec eis non reddunt ; sed superioribus detrahunt, pares odiunt, inferiores corrumpunt : et ideo laborem amittunt. Ita ergo se habent ad invicem : Sed quid ad extraneos ?
marg.| {c} Et non defecit de plateis eius usura et dolus] Plateas enim habent, quidam claustrales ad vendendum bladum et lanam et alias res suas. Et de his etiam   [non defecit usura et dolus] ad litteram, ut supra dictum est de mundanis : qui carius vendunt propter inducias temporis, horrendum est hoc dicere, sed horribilibus est facere. Os. 6.d. In domo Israel vidi horrendum, ibi fornicationes Ephraim. Propter hoc de ipsis conqueritur Dominus, in cuius persona subiungit Propheta.
marg.| {g} Quoniam si inimicus meus maledixisset mihi] etc. Maledicere dicuntur Deo tales Religiosi, quia per eos nomen Dei maledicitur et blasphematur : Romanorum 2.d. Et Is. 52.b. Nomen Dei per vos blasphematur inter Gentes. Et addit Apostolus : Circumcisio quidem prodest, si legem custodias, id est Religio, si serves regulam : Et post : Si autem prevaricator legis sis, circumcisio tua preputium facta est.
marg.| {m} Tu vero] etc. Octo verba ponit in his duobus versibus contra octo partes ingratitudinis, que procul debent esse a religione, id est inhumanitas, inimicitia scandalum, proditio, consiliorum revelatio inhospitalitas, deviatio, contradictio. Hec sunt monstra claustri in terra promissionis, de quibus dicitur Nm. 13.d. Terra, quam lustravimus, devorat habitatores suos : ibi vidimus monstra quedam. Contra primum dicitur :   [Tu vero homo] id est humanus. Humanitas enim debet esse in claustro, si alicubi est. Act. 28.a. Barbari prestiterunt nobis non modicam humanitatem. Et si barbari hoc fecerunt, quid ergo facient cives celi, id est viri claustrales ? Contra secundum dicitur.
marg.| {o} Unanimis] Et bene sequitur, quia ubi non est humanitas, non potest esse unanimitas. Ps. 67. Qui habitare facit unanimes in domo, id est in claustro. Augustinus Hec sunt, que precipimus : ut observetis in Monasterio constituti. Primum, propter quod in unum estis congregati, ut unanimes habitetis, etc. Contra tertium dicitur.
marg.| {p} Dux meus] in via plana, ubi nullum scandalum. Gal. 5.c. Si Spiritu ducimini, non estis sub lege. Ps. 76. Deduxisti populum
prol.| * tuum
marg.| {2.140va} Δ
marg.| {a} Et Notus meus] quia etiam te prescivi proditorem. Tu inquam, talis supple, quare me tradis ?
marg.| {b} Qui etiam simul mecum dulces capiebas cibos] comedendo mecum, ad litteram.
marg.| {c} Et in domo Dei] id est in templo : Ambulavimus cum consensu. Ostensa culpa iudeorum et Iude, ostendit penam. Unde dicit.
marg.| {f} Veniat mors] id est captivitas.
marg.| {g} Super illos] Iudeos.
marg.| {h} Et descendant in infernum viventes] id est in acerbam penam ipsius captivitatis. Iudas etiam mortuus est ad litteram et descendit vivens in infernum, quia desperans se suspendit.
marg.| {l} Quoniam nequitie in habitaculis eorum] id est in domibus eorum, ubi conventicula et consilia faciebant, querentes, quomodo Iesum tenerent et occiderent. Et postea.
marg.| {n} In medio eorum] id est in aperto, quando consilia sua aliis aperuerunt.
prol.| Θ inferuntur. Unde addit :
marg.| {a} Et notus meus] Sexta, quia a commensalibus. Unde subdit :
marg.| {b} Qui simul mecum dulces capiebas cibos] secundum quod dixit Ioseph de fratribus suis : Gn. 34.d. Occide victimas et instrue convivium : quia mecum sunt comesturi. Septima, quia a contubernalibus. Unde dicit.
marg.| {c} In domo Dei ambulavimus] ego et tu.
marg.| {e} Cum consensu] Tu inquam, talis persecutus es me. Unde hec est aposiopesis, id est defectus in locutione. Cibos dulces, intellige spirituales, de quibus in Ps. 118. Quam dulcia faucibus meis eloquia tua ? Ct. 5.a. Comedi favum cum melle meo, id est historicum sensum cum mystico. Et sequitur : Bibi vinum meum cum lacte meo. Vinum est, subtilis doctrina : Lac, facilis. Is. 7.c. Butyrum et mel comedet, ut sciat reprobare malum et eligere bonum. Butyrum significat carnalem expositionem, mel spiritualem.
marg.| {f} Veniat mors] Postquam egit de culpa malorum, agit de pena eorum. Et sicut aggravavit culpam ; ita aggravat et penam dicens et imprecans : veniat mors super illos, id est malos, quasi dicat, novo mortis genere et insperato moriantur. Sicut legitur de Chore, Dathan et Abiron : Nm. 16.e. Per quos bene falsi fratres significantur. Vel melius de morte eterna legatur, ut sit sensus.   [Veniat mors] etc. Sicut Chore, Dathan et Abiron ex improviso mortui sunt novo mortis genere ; sic isti moriantur morte eterna. Prv. 29.c. Repentinus ei superveniet interitus et eum sanitas non sequetur.
marg.| {g} Super illos] dicit, ut notetur mortis dominium et oppressio contra illos, qui dum viverent, non timuerunt eam. Unde, super illos veniet quasi Rex. Iob. 18.c. Calcet super eum quasi Rex interitus. Et in eodem Consummat brachia illius primogenita mors. Sic ergo est mors super malos, sed non sic super bonos, immo sub eis. Is. 25.b. Precipitabit mortem in sempiternum.
marg.| {h} Et descendant in infernum] ad litteram.
marg.| {k} Viventes] id est scientes. Hi sunt, qui de industra peccant. Nm. 24.a. Cadens apertos habet oculos. Vel sic : Viventes, id est non potentes ibi mori. Apc. 9.b. Desiderabunt mori : et fugiet mors ab eis. Vel sic : Descendant in infernum viventes, id est qui hic vivunt mundo et peccato. Vel Descendant in infernum viventes, in claustro. Contra quod dicitur Col. 3.a. Mortui estis : et vita vestra abscondita est cum Christo in Deo. Et Rm. 6.b. Existimate vos, quidem mortuos peccato ; viventes autem Deo.
prol.| Vel Moraliter.
marg.| {h} Descendant in infernum] id est in cupiditatem.
marg.| {k} Viventes] id est in hac presenti vita. Dicitur autem cupiditas, sive cor cupidi infernus, quia non potest impleri. Prv. 27.c. Infernus et perditio numquam implentur, similiter et oculi hominum insatiabiles. Eccl. 5.b. Avarus non implebitur pecunia. Hab. 2.d. Dilatavit, quasi infernus animam suam et ipse quasi mors non adimplebitur. Et sequitur ibi : Ve ei, qui multiplicat non sua. Hec autem accident illis falsis fratribus.
marg.| {l} Quoniam nequitie in habitaculis eorum] Nequitia est malitia, que nequit finem consequi, aut propter paupertatem, aut propter sui nimietatem. Eccl. 20.c. Est, qui vetatur pre inopia {2.140vb} peccare. Et 19.d. Est qui nequiter se humiliat, id est quia nequit se exaltare.
marg.| {m} In habitaculis eorum] id est in discreto cordis, quod est.
marg.| {n} In medio eorum] Eph. 5.c. Que in occulto fiunt ab eis, turpe est dicere. Alia littera habet : Nequitia in congregatione et in medio eorum.
prol.| * tuum in manu Moysi et Aaron. E converso multi Duces per scandala ducunt. Gregorius Si pastor per abrupta vitiorum graditur, necesse est, ut in precipitium grex sequatur. Mt. 15.b. Si cecus ceco ducatum prebeat, ambo in foveam cadunt. Contra quartum Dicitur :
marg.| {a} Et notus meus] id est secretorum cognitor. Tamen paucissimi debent esse tales. Eccl. 6.a. Multi pacifici sint tibi : et consiliarius sit tibi unus de mille, Mi. 7.b. Ab ea, que dormit in sinu tuo, id est ab uxore custodi claustra oris tui. Exemplum de Dalida et Samsone : Idc. 16.d. Contra quintum dicitur :
marg.| {b} Qui simul mecum dulces capiebas cibos] doctrine in claustro. Eucharistie in Monasterio, vel in refectorio, Is. 7.c. Butyrum et mel comedet, ut sciat eligere bonum et reprobare malum, etc. Gn. 43.d. Instrue convivium, quoniam mecum sunt comesturi meridie. Contra sextum dicitur.
marg.| {c} In domo Dei] ubi recipiuntur hospites, ut dicit Apostolus ad Hbr. 13.a. Hospitalitatem nolite oblivisci, per hanc enim placuerunt quidam Angelis hospitio receptis. Contra septimum dicitur :
marg.| {d} Ambulavimus] in via, non in invio, Is. 30.e. Hec via ambulante in ea. Contra octavum dicitur :
marg.| {e} Cum consensu] id est sine contradictione, id est concorditer viventes. Eccl. 25.a. In tribus placitum est spiritui meo, que sunt probata coram Deo et hominibus : Concordia fratrum, amor proximorum, vir et mulier sibi bene consentientes. Sequitur de pena talium claustralium.
marg.| {f} Veniat] id est veniet mors gehenne.
marg.| {g} Super illos] opprimens eos et vocata ab eis. Sap. 1.d. Deus mortem non fecit ; sed impii manibus et verbis accersierunt.
marg.| {h} Et descendant] id est descendent.
marg.| {i} In infernum viventes] in claustro, ubi deberent esse mortui et sepulti. Col. 2.d. Si mortui estis cum Christo ab elementis, id est elementatis huius mundi, quid adhuc tamquam viventes mundo decernitis, scilicet cibos et vestes et huiusmodi ?
marg.| {l} Quoniam nequitie in habitaculis eorum] id est in cellario, in granario, in refectorio, in dormitorio. Os. 9.c. Omnes nequitie eorum in Galgal, quia ibi exosos habui eos. Galgal interpretatur rota, vel revelatio. Ps. 82. Domine, pone illos ut rotam, que in luto tota mergitur et posterius elevata, anterius mergitur.
marg.| {n} In medio eorum] id est in prelato, qui est medius, ut Iudex. Vel in medio eorum, id est in communi omnibus consentientibus.
marg.| {o} Ego autem] etc. Tertia pars, ubi in persona Christi, vel Ecclesie, vel Iusti assignat Propheta, quid sibi et persecutoribus fiat : Et de utroque alternatim loquitur. Hec autem pars sicut et premissa, primo de Christo exponitur, quasi dicat Christus, dico quod predicta mihi fecerunt Iudei.
marg.| {o} Ego autem ad Deum Clamavi] id est prolixe et devote oravi. Lc. 22.e. Et factus in agonia prolixius orabat, etc. Vel clamavi, ad litteram. Mt. 27.f. Clamavit voce magna Iesus dicens : Heli, Heli lamazabathani, etc.
marg.| {r} Et Dominus salvavit, vel salvabit] me resuscitans me. Ps. 19. Salvum fecit Dominus Christum suum. Et quod salvabit me :
prol.| Δ
prol.| {a} Vespere narrabo
marg.| marg.|
marg.| {o} Ego autem ad Deum clamavi] etc. De Ecclesia, vel de viro iusto exponitur sic : Ego autem, inter predictas tribulationes estuans.
marg.| {p} Ad Deum clamavi. Ego] non per vicarium, sicut Canonici, qui per vicarios cantant et forte per vicarios salvabuntur. Ez. 44.b. Posuisti custodes observationum mearum in sanctuario meo et vobismetipsis. Ad Deum, non ad nummum erarium Mal. 1.c. Quis est in vobis, qui claudat ostia et incendat altare meum gratuito, etc.
marg.| {q} Clamavi] Dominus non audit susurrantes. Is. 40.b. Vox clamantis : Clama. Et dixi :   [Clamavi ad Deum] Hoc est summum remedium et solum. 2Par. 20.c. Cum ignoramus, quid agere debeamus, hoc solum habemus residui, ut ad te nostros oculos dirigamus. Et Is. capitulo decimo d. Clamabunt ad Dominum a facie tribulantis et mittet eis Salvatorem. Et hoc est, quod hic dicitur :   [Ad Deum clamavi]
marg.| {r} Et Dominus] non nummus.
marg.| {s} Salvavit me] non ditavi.   [Salvavit] a peccato, ab inferno. Et propter hoc, ne de ingratitudine possim argui :
prol.| Θ
prol.| {a} Vespere
marg.| {2.141ra} Δ
marg.| {a} Vespere narrabo et annuntiabo] id est in cena discipulis, quando dixit eis : Vado ad eum, qui me misit. Io. 16.a. Et multa alia.
marg.| {b} Et mane] parasceves, Pilato, quando quesivit : Tu es Rex Iudeorum ? Et ipse respondit : Tu dicis et ita est sicut dicis, quia Rex sum ego confitentium et per me salvatum, salvabuntur. Et Lc. 22.g. ut factus est dies, etc. Et sequitur, quod dixit eis : Ex hoc autem erit filius hominis sedens a dextris virtutis Dei.
marg.| {c} Et meridie] quando erat in Cruce et dixit latroni : Hodie mecum eris in Paradiso. Lc. 23.f.
marg.| {d} Narrabo) , ac si factum esset.
marg.| {e} Et annuntiabo) , futurum.
marg.| {f} Et] Dominus,   [exaudiet] id est ad exitum perducet.
marg.| {g} Vocem meam] quia sicut dicam, ita erit. Quia.
marg.| {h} Redimet in pace animam meam ab his, qui appropinquant mihi] ut me capiant in sermone, vel capiant ad ligandum et flagellandum et crucifigendum.   [Appropinquant] dico.
marg.| {k} Quoniam inter multos] qui me sequebantur.
marg.| {l} Erant mecum] insidiantes mihi.
marg.| {m} Exaudiet] dico, me liberando. Et etiam.
marg.| {n} Humiliabit eos] tollens locum et Gentem per Romanos Io. 11.f. Ipse pater omnipotens eternus Deus.
marg.| {o} Qui est ante secula] id est ab eterno. Et quare hoc ? Nonne Deus misericors est et recipit homines ad penitentiam ? Ita : sed hoc faciet eis, quia pertinaces sunt in malitia. Hoc est, quod sequitur.
marg.| {p} Non enim illis commutatio] ut scilicet commutent sermonem nequam, quem firmaverunt sibi de me occidendo, nec etiam mutabunt corda postea, ut post factum peniteant de scelere. Et subdit causam.
marg.| {q} Et non timuerunt Deum] Timor enim Domini expellit peccatum. Eccl. 1.c. Et propter hoc.
marg.| {r} Extendit manum suam in retribuendo] ad feriendum eos. Et merito, quia.
marg.| {s} Contaminaverunt Testamentum eius] scilicet traditiones legis, addendo et supponendo
prol.| Δ indignas suas
marg.| marg.|Θ
marg.| {a} Vespere et mane et meridie narrabo] laudes eius, secundum quod dixit Dominus ei, quem salvaverat et a Demonio liberaverat, Lc. 8.f. Redi in domum tuam et narra quanta, tibi fecit Deus. Ps. 65. Venite, audite et narrabo, omnes, qui timetis Deum, quanta fecit anime mee. Nec una hora tantum diei hoc faciam, sed   [vespere et mane et meridie] quasi dicat, tota die. Vel sic.   [Vespere] id est in senectute.   [Mane] id est in pueritia. Et meridie, id est in iuventute, quasi dicat in omni tempore vite mee. Ps. 33. Benedicam Dominum in omni tempore, semper laus eius in ore meo. Vel sic, Vespere, id est illis, quibus Sol occidit, scilicet peccatoribus. Et mane, id est incipientibus bene agere. Et meridie, id est perfectis. Peccatoribus, ut resiliant : incipientibus, ut proficiant : perfectis, ut perseverent, quasi dicat omnibus narranda sunt mirabilia eius, qui solem suum facit oriri super bonos et malos et pluit super Iustos et peccatores. Vel Vespere, id est in morte. Mane, id est in generali resurrectione. Meridie, id est in plena Dei visione Io. 11.d. Quasi meridianus fulgor consurget tibi ad vesperam et cum consumptum te putaveris, orieris ut lucifer. Dicit autem.
marg.| {d} Narrabo et annuntiabo] Narrabo facilia et annuntiabo difficilia. Vel. Narrabo ea, que mihi fecit. Et annuntiabo ea, que promisit. Et subiungit premium dicens.
marg.| {f} Et exaudiet vocem meam] Ier. 23.e. Si stetissent in consilio meo et nota fecissent verba mea populo meo. avertissem eos utique a via sua mala, etc. Ier. 15.d. Si converteris, convertam te. Ier. 20.d. Audiat clamorem mane et ululatum in tempore meridiano. Postea ostendit, quomodo Dominus exaudit eum, scilicet dando ei pacem eternitatis, qui prius dedit pacem reconciliationis. Unde dicit.
marg.| {h} Redimet animam meam] collocandam in pace eternitatis. In primo adventu redemit eam a culpa et dedit ei pacem reconciliationis. {2.141rb} Is. 43.a. Noli timere, quia redemi te. In secundo redimet a pena et dabit ei pacem eternitatis. Is. 1.g. Sion in iudicio redimetur. De hoc loquitur hic. Redimet, dico.
marg.| {i} Ab his] id est a falsis fratribus. Qui appropinquant mihi socii sunt sepe Iustorum. Iob. 30.d. Frater fui draconum et socius struthionum, id est et detractorum et hypocritarum. Et hoc est, quod addit.
marg.| {k} Quoniam inter multos erant mecum] sicut palea cum granis. Vel Ab his, qui appropinquant mihi ; id est a Demonibus, qui usque ad cor appropinquant. Is. 40.a. Loquimini ad cor Hierusalem. Quoniam inter multos erant mecum. Iob. 40.b. Ecce Behemoth, quem feci tecum. Sic ergo.
marg.| {m} Exaudiet] me, Deus, dando mihi bonum. Sed hoc parum esset, si persecutores essent immunes a pena. Unde adhuc addit : Exaudiet Deus et humiliabit eos, quasi dicat, etiam in hoc me exaudiet Deus et humiliabit eos, id est vilificavit. Ipse.
marg.| {o} Qui est ante secula] scilicet Christus, licet in tempore factus sit homo. Alia littera : Qui Iudex est ab initio. Et nota, quod humiliatio dicitur in malo, ut hic, scilicet vilificatio et Is. 2.c. Oculi sublimis hominis humiliati sunt. Dicitur etiam in bono, ut in Ps. 118. Bonum mihi, Domine : quia humiliasti me : Sic enim idem est, quod humilitas. Dicitur etiam ficta humilitas. Unde 3Rg. vigesimo primo g. Nonne vidisti humiliatum Achab coram me ? Eccles. 43.c. Obvians ros ab ardore venienti humilem efficiet illum. Et merito humiliabit illos.
marg.| {p} Non enim est illis commutatio] id est quia sunt incorrigibiles et obstinati, nec possunt commutari. Eccles. 1.d. Perversi difficile corriguntur. Quia ut habetur Prv. 18.a. Impius cum in profundum peccatorum venerit contemnit. Os. 7. Ephraim factus est subcinericius, id est totus sub terrenitate, qui non reversatur. Et nota, quod bene dicit, commutatio, id est simul mutatio, quasi totaliter, quia aliquando quidam mutantur ex parte, scilicet corpore, non spiritu : habitu, non voluntate. De talibus Os. 12.b. primo loquitur bonis, sic : Tu ad Dominum Deum tuum converteris, scilicet ex toto. Et post addit de aliis : Chanaan in manu eius statera dolosa. Chanaan interpretatur commutatio. Sed hec est dolositas in statera, minus dare Deo. Et ideo Noe maledixit Chanaan. Gn. 9.d. Maledictus Chanaan, etc. Vel Non est illis commutatio, id est pretium redemptionis. Mt. 16.d. Quam commutationem dabit homo pro anima sua ? Ez. 7.e. Argentum et aurum eorum non valebit eos liberare in die furoris Domini. Vel Non est illis commutatio : quia impii dant animas suas pro nihilo, id est pro peccato. Prv. 10.c. Cor impiorum pro nihilo.
marg.| {q} Et non timuerunt Deum] quasi dicat, ideo non commutabuntur. Is. 40.b. Qui sperant in Domino, mutabunt fortitudinem. Qui autem sperant, ipsi timent. Aliter enim non est spes ; sed presumptio, secundum quod dicit Gregorius Spes sine timore luxuriat in presumptionem et timor sine spe degenerat in desperationem. Et Eccles. 2.d. Qui timent Deum, preparabunt corda sua. Ipsi autem non impune ferent, quia iam.
marg.| {r} Extendit manum suam in retribuendo] id est vindictam Per hoc, quod dicit : Extendit, innuitur misericordia, quam habet in puniendo in Presenti. Non enim adhuc claudit pugnum suum ad percutiendum fortiter et dure ; sed quasi cum palma dat alapam. Item per extendit, etiam notatur comminatio pene eterne. Is. 9.d. In omnibus his non est aversus furor eius ; sed adhuc manus eius extenta. Posset autem aliquis dicere : Quid est hoc ? Nonne Dominus fecerat testamentum pacis in Christo, mundum reconcilians sibi, sicut dicitur. 2Cor. 5.d. quare nunc extendit manum suam ad vindictam ? Ad hoc quasi respondens subiungit.
marg.| {s} Contaminaverunt testamentum eius] Et ideo. Testamentum non liberavit eos. Hbr. 10.e. Irritam quis faciens legem Moysi, sine ulla miseratione duobus, aut tribus testibus moritur, quanto magis putatis deteriora mereri supplicia, qui filium Dei conculcaverit et sanguinem Testamenti pollutum duxerit ? Contaminat Testamentum Dei, scilicet novum Testamentum, qui postquam Christus illud sanguine proprio confirmavit, pro peccatis nostris moriens, peccare iterum addit, sicut dicit Glossa super premissum verbum ad Hbr. dicens : Sanguinem pollutum ducit, si ab eo mundatus ad vomitum redit et penitere negligit. Item contaminatur Testamentum Dei per indignitatem, seu malitiam ministrorum. Ez. 7.f. Violabunt arcanum meum et introibunt in illud emissarii et contaminabunt illud. Item contaminatur per falsorum admixtionem, seu falsam expositionem. Is. primo f. Vinum tuum mixtum est aqua. Mal.
prol.| Θ 1.d. Mensa
marg.| {2.141va} Δ indignas suas additiones : Sicut dicitur pollui aliquid, quando aliquo vili liquore respergitur. Vel Contaminaverunt Testamentum eius, cum agnum paschalem verum, qui legis erat consummatio, spuerunt et viliter tracta verunt. Et ideo :
marg.| {a} Divisi sunt] id est per totum mundum dispersi.
marg.| {b} Ab ira] id est propter iram.
marg.| {c} Vultus eius] id est voluntatis eius. Vel divisi ab unitate fidelium.
marg.| {d} Et appropinquavit cor illius] id est Gentiles, quos dilexit. Communiter enim dicitur, Iste est cor illius, id est multum diligit eum. Hi appropinquaverunt Deo, qui ante erant longe. Eph. 2.c. Vos gentes, qui aliquando eratis longe, facti estis prope in sanguine ipsius. Vel sic, Appropinquavit cor illius, ad Gentes per dilectionem. Et quomodo ? Per predicationem Apostolorum, de qua subiungit.
marg.| {e} Molliti sunt sermones eius super oleum] id est mollitter et suaviter dicti. Et tamen.
marg.| {f} Ipsi sunt iacula] quia corda audientium vulneraverunt caritate.
prol.| Θ 1.d. Mensa Domini contaminata est. Item contaminatur per inutiles et extraneas expositiones, aut Philosophie admixtionem. Ier. 16.d. Contaminaverunt terram meam in morticinis idolorum suorum, id est dogmatum inutilium. Item contaminatur Testamentum Dei, id est res testata ab ipso, scilicet bona Ecclesie per malam vitam prelatorum et clericorum, qui male possident et male expendunt. Ier. 2.b. Induxi vos in terram Carmeli, ut comederetis fructum eius et bona illius et ingressi contaminavistis terram meam. Ez. 9.c. Contaminate domum et implete atria interfectis. Vel contaminatur Testamentum Dei, id est pactum Baptismi. Agg. 2.c. Si tetigerit pollutus in anima de omnibus his, numquid contaminabitur ? Et quia, contaminaverunt.
marg.| {a} Divisi sunt] a bonis, merito in presenti et dividentur numero et loco in futuro : ut non habeant cum bonis partem in testamento pacis. Et hoc.
marg.| {b} Ab ira vultus eius] quia vultus Domini super facientes mala. Lam. 4.c. Facies Domini divisit eos, non addet, ut respiciat eos. De divisione futura. Lc. 12.f. Dividet eum, partemque eius cum infidelibus ponet. Mt. 25.c. Separabit eos ab invicem, sicut pastor segregat oves ab hedis. Non sic autem dividuntur boni a Deo. Unde addit :
marg.| {d} Et appropinquavit] vel   (appropinquabit, cor illius) , id est secreta voluntas eius, scilicet Dei ad bonos. Prv. 21.b. Mulctato pestilente, sapientior erit parvulus. Iacob 4.b. Appropinquate Deo et appropinquabit vobis. Cognitio autem voluntatis Dei appropinquat ad hominem per expositionem sacre Scripture. Unde sequitur :
marg.| {e} Molliti sunt sermones eius super oleum] dum suaviter exponitur Scriptura, ut predictum est supra.
marg.| {f} Et) , tamen ipsi sunt iacula, penetrantes usque ad cor. De mollitie. Ps. 118. Quam dulcia faucibus meis eloquia tua. De penetratione. Hbr. 4.c. Vivus est sermo Dei et efficax et penetrabilior omni gladio ancipiti.
prol.| Sermo Dei comparatur oleo.
prol.| Propter lucem. Ps. 118. Lucerna pedibus meis verbum tuum.
- Quia supernatat. Eccl. 9.d. Verba sapientum audiuntur in silentio.
- Propter refectionem. Dt. 8.a. Non in solo pane vivit homo, etc. Ez. 3.a. Cibavit me volumine.
- Propter sanationem. Sap. 16.b. Neque herba, neque malagma sanavit eos, etc.
- Propter mollitiem, vel suavitatem. Eccl. 40.c. Tibie et psalterium suavem faciunt melodiam.
- Vel de adulatore exponi potest : molliti sunt sermones eius, id est adulatoris super oleum, etc. Prv. 29.a. Homo, qui blandis, fictisque sermonibus loquitur cum amico suo, expandit rete pedibus eius. Is. 3.c. Qui beatum te dicunt, ipsi te decipiunt. Gregorius Ille demum aculeum in auditorum mente relinquere potest, qui non pungit, sed ungit. Ez. 2.c. Cum scorpionibus habitas. Vel sic, Molliti sunt, in adulatione, quam facit in presentia eius, qui adulatur. {2.141vb} Et ipsi sunt iacula, in detractione in absentia illius. Prv. 25.c. Iaculum et gladius et sagitta acuta, homo, qui loquitur contra proximum suum falsum testimonium. Talis est et adulator et detractor : quia uterque falsum perhibet testimonium. Iste, ut placeat ; ille ut noceat. Vel de Diabolo, Molliti sunt sermones eius, id est suggestiones Diaboli. Iob. 40.d. Loquetur tibi mollia. Et ipsi sunt iacula, quia animam interficiunt, si eis consentiatur. Eccles. 15.a. Dentes illius interficientes animas hominum.
marg.| {g} Iacta super Dominum] quasi dicat, ex quo verba Domini sunt ita mollia et dulcia : Ergo ne sis sollicitus anime tue, quid manduces, sed iacta super Dominum curam tuam : et ipse te enutriet dulcedine verbi sui. Mt. 4.a. et Dt. 8.a. Non in solo pane vivit homo ; sed in omni verbo, quod procedit de ore Dei. Vel secundum aliam lecturam sic continua, quasi dicat, ita ungunt et pungunt tam adulatores, quam detractores, quam ipse Diabolus, sed ut non timeas eos, Iacta super Dominum curam tuam. Augustin. Proiice te in Deum, non est tam crudelis, ut se subtrahat et te cadere permittat. Hoc est contra illos, qui solliciti sunt de terrenis, nec ea volunt dimittere, ut Domino se committant. 1Pt. 5.b. Omnem sollicitudinem vestram proiicientes in eum, quoniam ipsi cura est de vobis, 2Cor. 9.c. Qui administrat semen seminanti : et panem ad manducandum prestabit. Ps. 36. Non vidi Iustum derelictum, nec semen eius querens panem. Hoc est, quod sequitur.
marg.| {g} Et ipse te enutriet] Et quid mirum, cum ipse sit cibus ? Io. 6.e. Ego sum panis vivus. Sed quia dicunt aliqui : Bene iactarem curam meam in Domino et omnibus propter ipsum abrenunciarem, nisi timerem, ne postea peniterem, subiungit.
marg.| {h} Et non dabit in eternum fluctuationem Iusto. Non dabit] id est non permittet dari.
marg.| {i} In eternum] licet ad horam det.
marg.| {k} Fluctuationem] id est instabilitatem, Iacob 1.a. Qui hesitat, similis est fluctui maris, qui a vento movetur et circumfertur. Sed non sic de illis, qui indubitanter iactant curam sui in Dominum. Prv. 10.d. Iustus quasi fundamentum sempiternum. Ps. 70. In te confirmatus sum ex utero. Eccl. 15.a. Firmabitur in illo et non flectetur. Sed malis quid faciet subiungit.
marg.| {l} Tu vero, Deus, deduces eos] id est iniustos.
marg.| {m} In puteum interitus] id est in infernum. Apc. 9.a. Data est ei clavis putei et aperuit puteum abyssi. Vel in puteum interitus ; in presenti, id est in profunditatem peccati. Ps. 68. Neque urgeat super me puteus os suum. Hec autem deductio cito fiet. Unde sequitur :
marg.| {n} Viri sanguinum et dolosi] etc. Viri sanguinum sunt violenter et aperte nocentes.
marg.| {o} Dolosi] fraudulenter nocentes. Vel Viri sanguinum, sunt detractores, qui carnes vivas ad vescendum conferunt, sicut dicitur Prv. 23.c. Dolosi, sunt adulatores. Is. 3.c. Qui beatum te dicunt, ipsi te decipiunt. Tales igitur.
marg.| {p} Non dimidiabunt dies suos] ad litteram, quia peccata consumunt corpus. Ez. 22.a. Appropinquare fecisti dies tuos et adduxisti tempus annorum tuorum. Sed nonne videtur contrarium Ecclesiast. 7.c. Iustus perit in iustitia sua : et impius multo vivit tempore. Solutio patet per hoc, quod dicit suos, non dicit dies etati sue, sed suos, scilicet quo sibi promiserunt. Sicut Lc. 12.c. Anima, habes multa bona reposita in annos plurimos. Ecce quid sibi promittebat. Sed non dimidiavit, Unde ibi sequitur. Stulte, hac nocte repetent anima tuam a te. Iob. 22.c. Viri iniqui, qui sublati sunt ante tempus suum. Vel sic, Non dimidiabunt dies suos, faciendo bonum per dimidietatem vite sue, secundum illud Rm. 6.d. Sicut exhibuistis membra vestra servire immunditie ad iniquitatem ; ita nunc exhibete membra vestra servire iustitie in sanctificationem. Is. 38.b. In dimidio dierum meorum vadam ad portas inferi : quesivi residuum annorum meorum, ut scilicet in alia medietate revertam ad portas Paradisi. Ita illi.
marg.| {q} Ego autem sperabo in te, Domine] Iob. 13.c. Etiam si occiderit, me sperabo in eum, Nota, quod est puteus bonus et puteus malus.
prol.| {2.142ra} Puteus :
¶¶Bonus
- Malus
- Glorie, id est Christus. Genesis vigesimo primo d. Fodi puteum istum ; id circo vocatus est locus ille Bersabee. Bersabee interpretatur puteus satietatis. Ps. 16. Satiabor, cum apparuerit gloria tua.
- Vite, scilicet Ecclesia, vel beata Virgo. Ct. 4.d. Puteus aquarum viventium.
- Scripture. Gn. 16.d. Vocavit puteum illum, puteum viventis et videntis me.
- Nature. Prv. quinto c. Bibe aquam de cisterna tua et fluenta putei tui deriventur foras, id est fac in opere, quod habes in natura.
- Caritatis. Gn. 25.e. Isaac fodit puteum, vocavit nomen illius latitudo.
- Spei. Eodem g. Appellavit eum abundantiam.
- Fidei. Nm. 21.d. Ascendat puteus, etc. Usque : In datore legis.
- Prudentie. 2Rg. 17.d. Ingressi sunt in domum cuiusdam viri, qui habebat puteum in vestibulo suo.
- Predicationis. Eccles. 50.a. In diebus eius emanaverunt putei aquarum.
- Expositionis litteralis. Ecclesiasticor. 48.c. Fodit ferro rupem et edificavit ad aquam puteum. Unde legales ceremonie dicuntur puteus. Genesis 29.c. Amovit lapidem, quo puteus claudebatur. Et Ex. 2.c. Moyses sedit iuxta puteum.
- Calumnie, id est litigatorum. Gn. 26.d. Vocavit nomen putei calumniam.
- Inimicitie, qui bene sequitur. Eodem e. Appellavitque eum inimicitias.
- Heretice doctrine. Nm. 21.e. Non bibemus aquas ex puteis tuis, dicitur ad Seon.
- Consanguinitatis. Nm. 20.c. Dicitur ad Edom : Non bibemus aquas de puteis tuis.
- Infamie. Apc. 9.a. De fumo putei exierunt locuste, id est adulatores.
- Luxurie. Prv. 14.c. Fovea profunda meretrix et puteus angustus aliena.
- Mundane glorie. Isaia decimo quinto d. Usque ad puteum Helim clamor eius. Helim interpretatur deficiens et vana gloria mundi deficit. 1Pt. 1.d. Omnis gloria eius, quasi flos feni.
- Cuiuslibet profundi peccati. Ps. 68. Neque urgeat super me puteus os suum.
- Inferni, ut hic et Zacharie 9.ca Eduxisti vinctos de lacu, in quo non erat aqua, scilicet misericordie.
a Cf. Za. 9, 11.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 54), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 28/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_54)
Signaler un complément d'information

Notes :