Psalmus 107

Numérotation du verset Ps. 107,1 

¶Canticum psalmi ipsi David1.
¶Codd. : (Ps. 107) ω² Bari1 D30 Rusch Ps-G
1 ipsi Ps-G (V D²) ΩS Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-α] om. Ps-G D30 | David] + Vox timentis Deum D30
Numérotation du verset Ps. 107,2 I

Paratum cor meum
Deus paratum cor meum ¦
cantabo
et psallam
in gloria mea.
Numérotation du verset Ps. 107,3 II

Exsurge2
2Exurge Rusch Ps-G cum hebr. LXX (Rahlfs* HoP* : 28/130 + Sedulius) Hexapl. Ps-α Ps-γ Ps-δ Ps-Moz C ] Exurge gloria mea † praem. ω² Clementina cum Ps-R Ps-Med (+Clm343) LXX (HoP 102/130 Lucian.) de Ps. 56:9 translatum iuxta Hier. ep. 106 (nec apud ullum interpretum)  
psalterium
et cithara ¦
exsurgam
diluculo.
Numérotation du verset Ps. 107,4 III

Confitebor tibi in populis Domine ¦ et psallam
tibi in nationibus.
Numérotation du verset Ps. 107,5 IV

Quia
magna3 super celos
3 magna Ps-G Bari1 ] + est ΩS Rusch Clementina cum P-R
misericordia tua ¦ et usque ad nubes
veritas tua.
Numérotation du verset Ps. 107,6 V

Exaltare super celos4
4 Exaltare ω² Bari1 ] et praem. ΩS
Deus†
et super omnem terram gloria tua ¦
Numérotation du verset Ps. 107,7 

ut liberentur dilecti tui.5
5 <divisio.> Deus  ¦... tua] Deus+... tua  ¦ ω² Bari1
Numérotation du verset Ps. 107,VI 

Salvum fac
dextera tua
et exaudi me ¦
Numérotation du verset Ps. 107,8 

Deus locutus est
in sancto suo6.
6 suo ω² Bari1 ] tuo Ω M
Numérotation du verset Ps. 107,VII 

Exultabo7
7 exultabo Ps-G (I M Q* ΦRGVP G K ΨB² V D) Ω ω² Bari1 edd. Rusch ] exaltabor Ps-G
et dividam Sichimam8 ¦ et convallem tabernaculorum dimetiar.
8 Sichimam Ps-G ( M Q W Φ U G K ΨB D V edd. ) Ω Bari1] Siccimam D30 *, Sicima Ps-G
Numérotation du verset Ps. 107,9 VIII

Meus est Galaad et meus est Manasses9 ¦ et Ephraim10 susceptio capitis mei.
9 Manasses Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Bari1 Rusch ] Manasse Ps-G |
10 Ephraim Ps-G (edd.)] scrips. hic et ubique, Effraim Ps-G (codd.) D30 Ω ω² Bari1 Rusch |
Numérotation du verset Ps. 107,IX 

Iuda rex meus ¦
Numérotation du verset Ps. 107,10 

Moab11 lebes spei mee.
11 Moab] + Olla Bari1 ( m. post. )
Numérotation du verset Ps. 107,X 

In Idumeam extendam calciamentum meum ¦ mihi alienigene amici facti sunt.
Numérotation du verset Ps. 107,11 XI

Quis deducet me
in civitatem munitam ¦ quis deducet me usque in Idumeam.
Numérotation du verset Ps. 107,12 XII

Nonne tu Deus
qui repulisti nos ¦
et non exibis12 Deus in virtutibus nostris.
12 exibis ω² Rusch ] exibit Nb1
Numérotation du verset Ps. 107,13 XIII

Da nobis auxilium de tribulatione ¦ quia vana salus hominis.
Numérotation du verset Ps. 107,14 XIV

In Deo faciemus virtutem ¦ et ipse ad nihilum deducet inimicos nostros.

Psalmus 107

Numérotation du verset Ps. 107,1 
marg.| Paratum] etc. Titulus   [Canticum Psalmus ipsi David] in precedenti Psalmo egit de humilitate Ecclesie. In isto agit de liberatore per quem exaltata est. Agit enim hic de duabus naturis in Christo, unde de ipso intitulatur Ps. Et est sensus :   [Canticum psalmi] id est Psalmus iste, qui agit de mentis iucunditate, que de bonis operibus procedit, ad que idem Psalmus nos monet, attribuitur ipsi David, id est Christo, qui in hoc Psalmo loquitur. Intentio est monere nos, ut Christum credamus verum Deum et hominem.
marg.| Modus. Bipartitus est Psalmus. Primo, gratias agit Christus Deo Patri, qui suscipiens passionem surrexit in gloriam. Secundo, dicit quod salus facta sit omni terre, super quam est gloria Domini, ibi Ut liberentur, etc. Sciendum autem, quod sicut vaga lege artis Musice inventores carminum ex diversis verbis compingunt carmina : Ita Psalmus iste compactus est ex duabus partibus extremis, 46 scilicet Miserere mei Deus, miserere, etc. et 59 scilicet Deus repulisti. Non tamen idem est titulus in illis Psalmis et in isto. Que tituli mutatio nos in predictis Psalmis ad alium mittit intellectum. Cum enim in primo illorum ostendatur fuga David et humilitas eius ; in altero fortitudo et victoria, hic vero ostendatur humilitas Christi in carne et altitudo in Divinitate, in illis precedentibus mittimur ad intellectum huius. Loquitur autem in hoc Psalmo Christus, quandoque in propria persona, quandoque in persona membrorum. Primo ergo in propria persona dicit ad Patrem.
marg.| {a} Paratum] etc. o Deus Pater, ad laudandum te. Et ut germinatio notet confirmationem, repetit, paratum cor meum. Et ideo faciam id, ad quod paratum est cor, s.   [cantabo] etc. Vel sic.
marg.| {a} Paratum] est   [cor meum] ad patiendum.
marg.| {b} Paratum] etc. ad resurgendum.
marg.| {c} Cantabo] in hilaritate cordis.
marg.| {d} Et psallam] in sanctitate operis. Et hoc
marg.| {e} In gloria mea] id est pro gloria resurrectionis mee. Vel   [pro gloria] victorie et triumphi habiti de diabolo, pro qua ipse gaudens passus est, quod idem est, quod cantare et psallere. Hoc signatum est 2Rg. 6.c. in David, qui reducens arcam percutiebat in organis armigatis et saltabat totis viribus ante Dominum. Per David intelligitur Christus, qui venit de celo in mundum, ut reduceret Arcam, id est Ecclesiam suam, in domum suam celestem et in reductione psallebat in organis armigatis, id est ad armum ligatis s. in lignis Crucis. Sequitur vox Patris ad Filium, vel Filii ad corpus assumptum.
marg.| {f} Exsurge] etc. id est o Fili, surge a morte. Et vocat Filium psalterium et citharam. Psalterium propter morum et virtutum concordiam, citharam propter carnis mortificationem. Deinde respondet Filius et est quasi dialogus.
marg.| {g} Exsurgam] etc. id est mane. Ex hoc loco habetur, quod Christus diluculo surrexit. Et postquam resurrexero dicit Christus.
marg.| {i} Confitebor] etc. s. in populis Christianis.
marg.| {k} Et psal. ] etc. omnibus quibus Filius nomen Patris per Apostolos manifestavit et ipsi confessi sunt fidem eius.   [Confitebor] inquam   [et psallam]
marg.| {l} Quia] etc. id est quia tu de misericordia tua exaltasti humanitatem meam super celos, ubi etiam Angeli beneficiis tuis fruuntur.
marg.| {m} Et usque ] etc. id est usque ad Apostolos est.
marg.| {n} Veritas tua] id est impletio promissionis tue. Vel   [veritas tua] quam per Spiritum tuum docuisti eos, sicut ego promiseram eis. Io. 16.c. dicens : Cum venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem. Hec veritas vere fuit in Apostolis sicut in nubibus, quia sicut nubes impletur aqua et postmodum pluit super terram ; ita Apostoli impleti veritate et doctrina Spiritus S. pluerunt super terram Ecclesie pluviam doctrine, Is. 60.b. Qui sunt isti, qui ut nubes volant ? Sequitur vox Ecclesie quasi promissa audientis et applaudendo dicentis ad Christum.
marg.| {o} Exaltare] etc. id est o Christe, manifesta, quod tu sis exaltatus super celos.
marg.| {p} Et super] etc. exaltetur   [gloria tua] id est Resurrectio et Ascensio et sessio tua ad dexteram Patris, que ad gloriam tuam pertinent, predicetur et manifestetur per Apostolos, de quibus dixisti   [usque ad nubes] etc.
prol.| {2.284rb} Moraliter.
marg.| {a} Paratum] etc. supra invitavit Propheta ad confessionem, cum dixit ter :   [Confitemini Domino] etc. Hic respondet auditor dicens :   [Paratum cor meum, Deus] quoad contritionem.
marg.| {b} Paratum] etc. quoad fidem, que parat et purificat, Act. 15.b. fide purificans corda eorum.
marg.| {c} Cantabo] quoad confessionem.
marg.| {d} Et psallam] quoad satisfactionem. Et hec.
marg.| {e} In] etc. id est in puritate conscientie mee, 2Cor. 1.c. gloria nostra hec est testimonium conscientie nostre. Vel secundum Bernardus sic.
marg.| {a} Paratum] etc. ad adversa, paratum ad prospera, paratum ad humilia, paratum ad sublimia, paratum tibi Domine, vacare, paratum proximis ministrare, paratum ad omnia quecumque preceperis. Unde non semel, sed secundo dicitur.
marg.| {b} Paratum] etc. qui autem habet cor, ita paratum ad omnia, talis potest habere pacem cordis et gaudium. Unde bene post hec subdit.
marg.| {c} Cantabo] Et qui habet cor tale et intus gaudium, potest operari et bonam conscientiam habere : Unde addit :
marg.| {d} Et psallam] etc. Sed quia hoc promittendo dicit et multi promittunt et non solvunt : Bene subdit.
marg.| {f} Exsurge] etc. id est statim exsurgant bona opera. Per psalterium decachordum intelligitur impletio decem mandatorum. Per citharam, carnis mortificatio. Sup. Confitemini Domino in cithara, in psalterio. Sed quia nihil possumus facere sine gratia Dei, addit.
marg.| {g} Exsurgam] de vitio, s. ad bona opera.
marg.| {h} Diluculo] id est in ortu gratie, Sup. Ortus est Sol et congregabuntur, scilicet fere et bestie peccatorum et in cubilibus suis collocabuntur, quasi dicat peccata fugient et homo exsurget ad bona opera. Unde sequitur, ibi : Exibit homo ad opus suum, etc. Sunt autem quidam, qui malis non purgatis volunt bona opera facere, quod est contra naturam, quia prius eradicande sunt spine et urtice et deinde bone plante plantande. Sic prius dicitur : Declina a malo et postea additur et fac bonum : Unde subdit.
marg.| {i} Confitebor] etc. Ecce peccati eradicatio per confessionem.
marg.| {k} Et] etc. Ecce bona operatio. Sed nota, quod dicit.   [Confitebor tibi in populis] id est in oculis omnium : quod est contra quasdam personas qui volunt confiteri in cameris et in locis suspectis. Item dicit   [psallam] id est bona opera faciam non ad vanam gloriam sed   [tibi] id est ad honorem tuum : Et hoc   [in nationibus] vel   [in plebibus] alia littera. Iuxta illud Mt. 5.b. Sic luceat lux vestra coram hominibus, etc. Hec autem duo, s. confessio et bona operatio facienda sunt in spe venie et cum timore vindicte : Unde addit :
marg.| {l} Quia] etc. non tantum super peccatores, sed etiam   [super celos] id est super iustos et contemplativos, qui quantumcumque iusti sint, necesse habent non iustitiam allegare, sed misericordiam implorare. Quia ut dicit Gregorius vita sanctorum succumbit si pietas desit, Iob. 9.b. Si habuero quippiam iustum, non respondebo, sed meum iudicem deprecabor.
marg.| {m} Et usque] id est usque ad peccatores puniendos Iud. 1.d. Hi sunt nubes sine aqua, que a ventis circumferuntur. Sic ergo dixit Dei misericordiam esse super iustos et Sanctos et veritatem iustitie super peccatores malos. Sed ne credatur, quod tantum primis fiat misericordia et tantum aliis iustitia, quasi cancellatis manibus, aut sermonibus addit.
marg.| {o} Exaltare] etc. id est fac, ut ipsi celestes homines te exaltent bonis operibus et sic iustitiam facientes, de iustitia remunerentur. Exaltatur autem Dominus in bonis hominibus per bonam famam, per cultum, per iudicium, per fidem, per contemplationem, Ps. 9. Exaltate Dominum Deum nostrum.
marg.| {p} Et super] etc. id est super peccatores, qui sunt omnis terra, id est omnino terreni : Sit
marg.| {q} Gloria tua] id est misericordia, que dicitur gloria, Rm. 3.d. Omnes peccaverunt et egent gloria Dei. Et dicitur misericordia Dei gloria eius, quia sicut dicitur in Collect. Omnipotentiam suam parcendo maxime et miserendo manifestat.
marg.| {r} Ut liberentur] Secunda pars, in qua ostendit quod salus facta sit omni terre. Et subdit de humilitate Christi et maiestate eius. Est ergo sensus : Exaltare, etc. et super omnem terram gloria tua ut liberentur dilecti tui, de manu Diaboli, qui eos tenebat quosdam in peccato, quosdam in limbo, Zacharie 9.ca Tu quoque eduxisti vinctos tuos de lacu, in quo non erat aqua. Propter hoc in persona antiquorum Patrum clamat Ecclesia in adventu : Veni ad liberandum nos. Et ut hec {2.284va} Δ liberatio fiat.
a Cf. Za. 9, 11.
marg.| {a} Salvum fac] me dicit Christus, id est suscita me hominem.
marg.| {b} Dextera tua] id est per dexteram scilicet per Verbum carni unitum, quod est dextera Patris, per quam operatur, quia dixit et facta sunt. Vel in persona membrorum, dicit Christus   [Salvum] me   [fac dextera] id est propitiatione   [tua]
marg.| {c} Et exaudi me] hoc precantem. Sic locutus est Christus ad Patrem. Deinde quasi assecurans Ecclesiam convertit ad eam sermonem, quasi dicat, Deus Pater hoc, quod peto, faciet, quia promisit. Hoc est, quod sequitur.
marg.| {d} Deus] Pater   [locutus est] id est promisit, non solum in Prophetis, sed.
marg.| {e} In Sancto suo] id est in Filio suo, Hbr. 1.b. Olim Deus loquens Patribus in Prophetis, novissime diebus istis locutus est nobis in Filio. Ex quo ergo promisit, solvet. Unde.
marg.| {f} Exultabo] in Resurrectione. Vel   [Exaltabor] secundum aliam litteram. Et hec diversitas littere bene congruit, quia exultatio sequitur de exaltatione.
marg.| {g} Et] exaltatus in Resurrectione et Ascensione, dividam Sichimam, id est Iudeos, vel Synagogam. Sichimam enim interpretatur humerus, vel laboriosa et significat Iudeam, vel Synagogam, sub iugo legis laborantem. Hanc divisit Christus, quia quidam crediderunt et quidam in infidelitate remanserunt.
marg.| {h} Et convallem] etc. id est Gentilitatem, que dicitur vallis propter abiectionem et vilitatem et quia elementis serviebat. Tabernaculorum, quia non semper in illa valle habitaverunt, sed castrametati sunt postea in monte, cum ad fidem conversi in cumulo bonorum operum perstiterunt. Hanc Christus dimensus est dividens singulis gratiam mensurate. Et illam dimensionem et divisionem exponit, quia quidam fuerunt Martyres, velut pelles rubricate in tabernaculo Domini ; quidam Confessores contemplativi velut pelles hyacinthine ; quidam activi, velut saga, Ex. 26. Unde subdit
marg.| {i} Meus est Galaad] id est Martyres. Galaad. n. interpretatur acervus testimonii. Hi sunt Martyres, qui passionibus suis Christo testimonium reddiderunt. Unde et martyr, idem quod testis Act. 4.g. Virtute magna reddebant Apostoli testimonium resurrectionis Iesus Christi.
marg.| {k} Et meus] etc. id est contemplativus. Manasses enim interpretatur oblivio et contemplativi in somno et quiete contemplationis obliviscuntur se et sua et quicquid aliud est a Deo.
marg.| {l} Et Ephraim] meus est, id est activi qui fructum multum faciunt in Ecclesia. Et est.
marg.| {m} Susceptio] etc. id est Dei Patris, quem ipsi recipiunt per fidem. Unde e contrario dicitur de Iudeis, Io. 1.a. In propria venit et sui eum non receperunt. Et ipse suscepit eos in filios. Vel sic.
marg.| {l} Ephraim] etc. id est ex eo, quod caput meum suscepit spineam coronam et colaphos et sputa, secuta est magna fructificatio, quia illa humilitate totum Mundum lucratus sum. Et quis procuravit hoc ? Iudas proditor, Unde sequitur :
marg.| {n} Iuda Rex meus] id est dux et procurator huius Passionis mee, in qua tantum lucratus sum. Et quid prosecutus est quod incepit Iudas ? Iudei pessimi. Unde subdit.
marg.| {o} Moab olla spei mee] id est Iudei, quibus ego dixi Io. 8 scilicet Vos ex patre Diabolo estis et desideria patris vestri vultis facere. Moab enim interpretatur ex patre et genitus fuit in incestu, ad litteram, unde bene significat illos Iudeos, qui per peccatum se fecerunt filios Diaboli. Ipsi fuerunt olla Christi, quia inter eos Christus fuit coctus igne tribulationis, sicut caro in olla. Sed tamen   [olla spei mee] inquit, {2.285ra} Δ quia per illam decoctionem certissime expectavit gloriam resurrectionis. Et per hoc etiam expectabat fieri dilatationem Ecclesie : Unde subdit.
marg.| {a} In Idumeam] etc. Idumea interpretatur terrena, vel sanguinea et significat gentilitatem, que erat terrena per terrenorum amorem et sanguinea per crudelitatem. Usque in hanc extendit Christus calceamentum suum, id est fecit predicari humanitatem et incarnationem suam. Caro enim eius fuit quasi calceamentum tegens Divinitatem suam sicut pedem. Gregorius Venit ad nos calceata Divinitas. Unde dixit Ioannis Baptista Lc. 3.c. Venit fortior me post me, cuius non sum dignus solvere corrigiam calceamenti eius, id est mysterium et rationem Incarnationis eius exponere. Ipsi vero non repulerunt hoc calceamentum, sed susceperunt per fidem : Unde sequitur :
marg.| {b} Mihi alienigene] etc. id est mihi per fidem et amorem adheserunt Gentiles. Ex Passione autem sua non tantum fides gentium subsecuta est, sed et liberatio electorum, quorum anime in limbo tenebantur. Quorum neutrum per hominem potuit fieri : Unde de utroque subdit querens.
marg.| {d} Quis deducet] etc. Civitas munita est Infernus, que munita erat a Diabolo, ita quod nullus poterat eam capere et captivos liberare, sed tandem venit fortior illo Christus et universa arma eius diripuit, in quibus confidebat et spolia eius distribuit, id est animas, que ibi tenebantur et in domo Patris sui in diversis mansionibus, prout meruerant collocavit. Hec est distributio spoliorum. Et in hanc civitatem munitam deduxit eum Deus, scilicet virtus Divinitatis. Similiter et   [usque in Idumeam] id est in Gentilitatem, ut dictum est : Unde dicit.
marg.| {f} Nonne tu Deus] s. deduces me illuc ? Ductor enim eris meus semper, licet videaris in Passione me dereliquisse. Hoc est, quod subdit.
marg.| {g} Qui repulisti] id est repellere visus es.
marg.| {h} Nos] scilicet me Cap. et Martyres membra, dum nos passionibus exposuisti.
marg.| {i} Et non exibis] etc. id est non ostendes, nec manifestabis teipsum dando nobis fortitudinem corporum ad resistendum hostibus, sicut ante consuevisti facere antiquo populo. Et hoc legi potest interrogative, vel remissive et in idem redit, s. quod non faciet hoc Deus. Martyres enim non sunt liberati in corpore, sed per patientiam vicerunt : Unde subdit Christus.
marg.| {l} Da nobis] scilicet mihi et Martyribus meis.
marg.| {m} Auxilium de tribulatione] id est auxiliatricem tribulationem, ut per eam vincamus tortores : Et necesse est, quod des.
marg.| {o} Quia vana] est   [salus hominis] in se, quia homo non sufficit per se. Ps. 32. Non salvatur Rex per multam virtutem, s. suam. Sed in Deo magna est et firma salus hominis : Unde addit :
marg.| {p} In Deo] etc. non in nobis. Virtutem fecerunt Christus et Martyres, cum per patientiam vicerunt et animas suas immaculatas custodierunt. Lc. 21.d. Trademini a parentibus et fratribus et cognatis et amicis et morte afficient ex vobis. Et sequitur : Capillus de capite vestro non peribit, in patientia vestra possidebitis animas vestras.
marg.| {r} Et ipse] tandem   [ad nihilum deducet inimicos nostros] condemnans eos in futuro iudicio.
marg.| Moraliter.
marg.| {r} Ut liberentur] etc. Supra petiit, ut gloria Domini, id est eius misericordia appareret super omnem terram, id est super peccatores. Et ad quid petiit, declarat dicens : Ut liberentur, a servitute peccati et Diaboli.
marg.| {s} Dilecti tui] id est ipsi homines peccatores, quos diligit, non inquantum peccatores, quia odisti omnes, qui operantur iniquitatem, sed inquantum creature tue. Quia sicut dicitur Sap. 11.d. Diligis omnia, que sunt, etc. Et intantum dilexisti, quod te fecisti servum, ut eos liberares, mori voluisti, ut eos redimeres, Apc. 1.b. Qui dilexit nos et lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo, Os. 3.a. Diligit Dominus filios Israel, id est Christianos, qui oculo fidei vident Deum et ipsi respiciunt ad Deos alienos et diligunt vinacia uvarum, id est temporalia, Ps. 3. Ut quid diligitis vanitatem. Et nota quod Deus Pater liberat. Mt. 17.g. ergo liberi sunt filii. Liberat filius, Io. 8.c. Si filius * vos liberaverit, vere liberi eritis. Item liberat et Spiritus S. 2Cor. 3.d. Ubi Spiritus Domini, ibi libertas. Preter ergo liberat ab infirmitate, Filius ab ignorantia : Spiritus S. a malitia.
marg.| {a} Salvum fac] s. me in presenti per spem, Rm. 8.e. Spe enim salvi facti sumus et in futuro per gloriam, Phil. 3.d. Salvatorem expectamus Dominum nostrum Iesum Christum, qui reformabit, etc.
marg.| {b} Dextera tua] De qua Prv. 3.b. Longitudo dierum in dextera eius. Non sicut sinistra, quia non petit iustus temporalem salutem, de qua ibidem Prv. 3.b. In sinistra illius divitie et gloria.
marg.| {c} Et exaudi me] id est ad exitum audi, ut ad hanc salutem me perducas. Et cum dicit   [exaudi] innuit, se frequenter precari et postulare illam salutem. Quod debet facere omnis, qui illam desiderat, quia dicit Dominus : Petite et accipietis, ut gaudium vestrum sit plenum, Io. 16.e. Sed multi pereunt et negligunt petere salutem. Unde ibidem Usque modo non petitis quicquam in nomine meo, id est quod pertineat ad salutem, quia nomen Iesus idem est quod Salvator. Multoties autem prosperitas et successus temporalium causa est, quatuor homines non petunt in Deo salutem. Unde Is. 57.b. Viam manus tue invenisti, propterea non rogasti. Et e contrario tribulatio est causa, ut querant salutem, Ps. 119. Ad Dominum, cum tribularer, {2.284vb} clamavi. Et alibi, Ps. 82. Imple facies eorum ignominia et querent nomen tuum, Domine. De hoc habemus signum pariter et exemplum, Mt. 8.c. ubi cum Iesus cum discipulis suis ascendisset naviculam et essent in mari, volente Domino factus est motus magnus in mari, ita ut navicula operiretur fluctibus et tunc suscitaverunt Dominum, dicentes : Domine, salva nos, perimus. Ita homo loquitur.
marg.| {d} Deus locutus] etc. scilicet in homine iusto, Ps. 84. Audiam, quid loquitur in me Dominus Deus. Et quid locutus est ? Ista, que sequuntur.
marg.| {f} Exultabo] de iustis, Is. 62.b. Gaudebit sponsus super sponsam.
marg.| {g} Et dividam] etc. id est malos et reprobos, qui laboraverunt, ut inique agerent, Ier. 9.b. Hi dividentur a societate Christi et Sanctorum qui ponitur a sinistris, Mt. 25.c. Lc. 12.f. dicitur de malo servo. Dividet eum, partemque eius cum infidelibus ponet.
marg.| Et nota, quod Sichimite multa mala fecerunt, ad litteram, que isti faciunt spiritualiter, propter que dividendi sunt. Ipsi enim Dinam oppresserunt, Gn. 34.a. Et propter ipsam, non propter Deum circumcisi sunt. Et ipsi primo elegerunt Regem, scilicet Abimelech, qui per rhamnum significatur, Iud. 9.a.
marg.| {h} Et convallem] etc. Convallis est duplex vallis : Convallis tabernaculorum est duplex descensus penitentium, scilicet humilitas et compassio. Per humilitatem descendunt in seipsis, per compassionem condescendunt in proximis. Penitentes autem dicuntur tabernacula Domini, in quibus ipse militat contra Diabolum et quia ipsi militant contra vitia. Unde Gn. 25.d. Iacob vir simplex habitabat in tabernaculis ; Iacob, id est luctator, vel supplantator, est penitens, qui supplantat Diabolum et vitia. Sed priusquam supplantare possit omnino, oportet eum esse in lucta et in pugna et militare in tabernaculis, Iob. 7.a. Militia est vita hominis super terram. Et Gn. 33.d. dicitur, quod Iacob recedens ab Esau venit in Sochot, qui interpretatur tabernacula. Bene etiam dicuntur penitentes tabernacula, quia non debent habere spatiosa cenacula, sed domos humiles sicut sunt tabernacula, ut facto ostendant se non esse cives huius mundi, sed peregrinos et advenas, Hbr. ult. c. Non habemus hic manentem civitatem, sed futuram inquirimus.
marg.| Horum tabernaculorum convallem, id est duplicem descensum predictum, Dominus dimetietur tripliciter. Primo, examinando, Ps. 74. Ego iustitias iudicabo. Secundo, commendando, Mt. 25.c. Esurivi et dedistis mihi manducare, etc. Tertio, remunerando, Mt. 25.b. Intra in gaudium Domini tui, Mt. 7.a. In qua mensura mensi fueritis, remetietur vobis, Lc. 6.f. Mensuram bonam et confertam et coagitatam et supereffluentem dabunt in sinum vestrum. Et ne quis de bonis superbiat et sibi ea ascribat, subdit.
marg.| {i} Meus est Galaad] id est a me habet homo testimonium bonorum operum, Io. 15.a. Sine me nihil potestis facere.
marg.| {k} Et meus] etc. id est a me habet homo, ut posteriorum oblitus, cum Apostolo, ad anteriora extendat seipsum. Phil. 3.c.
marg.| {l} Et Ephraim] id est fructificatio et omnis profectus non est ab homine, sed.
marg.| {m} Susceptio] etc. id est Dei, quasi dicat suscipitur a Deo largiente, 1Cor. 3.b. Ego plantavi, Apollo rigavit, sed Deus incrementum dedit. Ita neque qui plantat, est aliquid, neque qui rigat, sed qui incrementum dat Deus. Hec tria ergo sunt quasi tres possessiones, vel provincie Domini in regno suo, quod est homo, videlicet bona operatio, mundi oblivio, profectus in bono. Quibus ne noceant latrunculi, superponit eis Dominus regem, de quo subdit.
marg.| {n} Iuda] etc. id est confessio regit mihi istas provincias, quia latrones suspendit et destruit, s. suggestiones malas et vitia et bonos promovet et dirigit, s. bonas cogitationes et bona opera, Prv. 20.b. Rex, qui sedet in solio iudicii, id est confessio sedens in contritione, que iudicat conscientiam, dissipat omne malum intuitu suo, id est malum cogitationis, locutionis et operationis. Et quod de confessione intelligendum sit, patet per hoc, quod statim subdit. Quis potest dicere, mundum est cor meum, purus sum a peccato ? quasi dicat non est qui non habeat peccatum, quod eum oporteat confiteri. De Iuda etiam dicitur 1Mcc.3.a. Iudas persecutus est iniquos, perscrutans eos et qui conturbabant populum suum eos succendit flammis et repulsi sunt inimici eius pre timore eius et omnes operarii iniquitatis conturbati sunt et directa est salus in manu eius. Que omnia de confessione plana sunt. Ad hoc autem quod Rex iste bene regat, necessaria est sapientia, que eum doceat quid bonum, quid malum. Unde addit :
marg.| {o} Moab] etc. Moab interpretatur aqua paterna et significat sapientiam Patrum, que in sacra Scriptura continetur. Lebes est studium, in quo caro hominis decoquitur et consumitur, secundum illud. Eccl. ult. d. Frequens meditatio carnis est afflictio. Eccl. 31.a. Vigilia honestatis tabefaciet carnes, Ez. 11.a. Hec est lebes, vos vero carnes. Et addit.
marg.| {p} Spei mee] quia per sapientiam et studium scripturarum spes roboratur, Rm. 15.a. Quecumque scripta sunt, ad nostram doctrinam scripta sunt, ut per patientiam et consolationem scripturarum spem habeamus. Hoc enim posset esse thema de beata Magdalena, vel de quocumque Sancto, qui fuit magnus peccator. Ipsa enim beata Magdalena fuit   [Moab] id est nutrita in divitiis et deliciis paternis. Et ipsa fuit lebes, per * luxuriam scilicet intus ardens et extra sordens. Sed de lebete facta est phiala, secundum quod dicit. Za. ult. d. Erunt lebetes in domo Domini quasi phiale coram altari. Unde de ipsa cantantur in hymno : « Post fluxe carnis scandala, fit ex lebete phiala, in vas translata glorie, De vase contumelia ».
marg.| Hoc inquam dicit Christus, [spei mee] qui facit sperare in me. Quis enim non speraret de Dei misericordia, qui videret tantam peccatricem reconciliatam Deo et factam tantam amicam ipsius ? Os. 2.c. Dabo eis vallem Achor ad aperiendam spem. Sed qui considerat quod ipsa consecuta est misericordiam et sic sperat, debet etiam considerare eius penitentiam, ut simile faciat : Unde bene subditur secundum utrumque sensum, quem in hoc verbo posuimus.
marg.| {a} In Idumeam ] etc. Per Idumeam, que sanguinea, vel terrena interpretatur, intelliguntur peccatores, ad quos extendit Dominus calceamentum suum, id est exempla Sanctorum, que in sacra Scriptura habentur. Calceamentum enim fit de corio mortui animalis : Mortua animalia sunt Sancti, qui mortificaverunt corpora sua. Et ad litteram secundum corpus mortui sunt, corium relictum est nobis ad facienda calceamenta, id est conversatio relicta est nobis ad exemplum, quo munire debemus pedes nostrorum affectuum, contra frigus pigritie, contra lapides duritie, {2.285rb} contra estum luxurie, contra spinas divitiarum et huiusmodi. Proprie etiam penitentia Magdalene dicitur calceamentum Domini, quia quasi calceavit eum, quando ut dicitur Lc. 7.f. Stans retro secus pedes Domini, lacrimis rigavit pedes eius et capillis tersit et osculata est et unguento unxit. Exemplo autem eius et aliorum Sanctorum multi ad penitentiam sunt conversi. Unde subdit Christus.
marg.| {b} Mihi alienigene] id est peccatores, filii Diaboli.
marg.| {c} Amici] id est filii dilecti et me diligentes ex toto corde. Vel secundum communem usum dicendi  [Amici facti sunt] id est reconciliati, qui prius erant inimici. Secundum quem modum loquendi dicitur Lc. 23.b. Facti sunt amici Herodes et Pilatus in ipsa die, nam ante inimici erant ad invicem. Sic ad exemplum Magdalene et aliorum Sanctorum antiquorum conversi sunt peccatores. Sed quia iam pauci sunt, qui talia dant exempla et pauci etiam sunt, qui convertantur, querit Dominus.
marg.| {d} Quis deducet] etc. id est in cor vallatum multis vitiis et in mentem peccatoris obstinatam ? Aut.
marg.| {e} Quis deducet] etc. id est in mentem terrenam et terrena amantem et sanguine peccati cruentatam ? quasi dicat nullus, vel pauci hoc faciunt. Ioannes precursor Domini mortuus est, qui viam Domino preparavit in eremo. Multi enim etiam ex his, qui se Baptistas dicunt, modo potius Deum abducunt et effugant ab Idumea, quam adducant eum ibi : Sic de filiis Eli dicitur 1Rg. 2.d. quod erat peccatum eorum grande nimis coram Domino, qui detrahebant homines a sacrificio Dei. Sed vir iustus et penitens, de se non presumens et peccatoribus compatiens dicit quod sequitur.
marg.| {f} Nonne tu Deus] quasi dicat nos non sumus idonei, neque digni, ut deducamus te in civitatem munitam et in Idumeam, sed tu, qui non indiges humano auxilio, numquid propter hoc dimittes Idumeam, ut non eas in eam ? Nonne tu Deus, qui per te potes, quicquid vis, deduces teipsum, ut capias eum, quasi dicat sic facies. Is. 27.b. gradiar super eam, succendam eam pariter.
marg.| {g} Qui repulisti nos] quasi non egens nostro auxilio.
marg.| {i} Et non exibis Deus] ad capiendam eam.
marg.| {k} In virtutibus nostris] neque capiens eam per fortitudinem nostram, sed per tuam. Ps. 97. Salvavit sibi dextera eius. Is. 43.d. Ego sum, ego sum, qui deleo iniquitates tuas propter me. Nos vero potius indigemus tuo auxilio : Unde.
marg.| {l} Da nobis auxilium] non a prosperitate Mundi, que nociva est, sed.
marg.| {n} De tribulatione] que iuvat, quia retrahit hominem a peccato et ad Deum redire compellit. Ps. 106. Et adiuvit pauperem de inopia. Dico, quod   [de tribulatione] et non de prosperitate.
marg.| {o} Quia vana] scilicet prosperitas humana et auxilium humanum inutilia sunt. Unde dicit Basilius : Non queramus auxilium a corporis robore, nec a letitia carnis, que ab hominibus gloriosa dicuntur, sed a tribulatione, sicut fecit Paulus, qui dicit : Cum infirmor, tunc potens sum 2Cor. 12.d. quia tribulatio patientiam operatur, patientia probationem, probatio vero spem. Rm. 5.a. Et dicit consequenter. Eger es, equanimiter tolera, quia quem diligit Dominus, castigat. Pauper es, letare, quia manet te hereditas Lazari. Ita Dei nobis speremus auxilium, si humana velut nihil profutura contemnamus. Ier. 17.a. Maledictus, qui confidit in homine. Sic vero adiuti a Deo.
marg.| {p} In Deo] non in nostra potentia, vel sapientia.
marg.| {q} Faciemus virtutem] id est virtuosam operationem. Quam in eo dicimur facere, quia ipse potius eam fecit, quam nos. Unde dicit Apostolus. Col. 1.d. Laboro certando, secundum operationem eius, quam operatur in me in virtute. Nec timere nos oportet impedimentum Diaboli, vel malorum hominum : Quia.
marg.| {r} Et ipse] etc. scilicet Demones, vel malos homines, vel pravos motus. Qui nunc ad nihilum deducuntur, cum fortiter resistendo vincuntur et contemnuntur Iud. 5.c. Conculca anima mea robustos Gn. 3.c. Inimicitias ponam inter te et mulierem, ipsa conteret caput tuum. Deducentur etiam inimici ad nihilum, quando condemnabuntur, quia tunc mallent nos esse, quam esse, quando fient mali socii eius, qui non est. Ez. 28.e. nihil factus es et non eris in perpetuum. Vel in bono ad nihilum deducit Dominus peccatores, cum humiliat, ut se nihil reputent 2Cor. 12. Tametsi nihil sum. Is. 40.d. Omnes gentes quasi non sint, sic sunt coram eo.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 107), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 29/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_107)
Signaler un complément d'information

Notes :