Psalmus 69

Numérotation du verset Ps. 69,1 

¶ In finem1
¶Codd. : (Ps. 69) D30 ΩB ΩM ΩF ΩS Δ (ω1 ) Bari1 Bari3 Rusch Ps-G
1 In finem] om. ΩH
psalmus2
2 psalmus Amiatinus C W V D D30 ΩB ΩF ΩS ΩV ΩZ Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-ζ Ps-γ Ps-moz ] om. R F ΩM Ps-G
David3
3 David] om. U
in rememoratione4
4 in rememoratione ΦV* D30 ΩB ΩF ΩH ΩS (remē) ΩV Rusch Ps-G ] in rememorationem ΦRGV²P Clementina, rememorationem U
quod5 salvum6  fecit eum7* Dominus8.
5 quod Amiatinus C I W V ΩF ΩH ΩV Clementina ] eo quod R F D30 ΩB Rusch Ed1455 Ps-G , quia ΩS, quando ΩZ |
6 salvum] salvus Ed1530 |
7 fecit eum Amiatinus C W V ΩB ΩF ΩH Ωs Ed1530 Ps-moz X] me fecit D30 Ps-G , eum fecit I² D Rusch, fecit R, fecerit eum Clementina cum Ps-γ |
8 Dominus] + Vox Christi vel Ecclesie D30 | eo... Dominus] om. M, cf. hebr. et LXX (cod. R) |
Numérotation du verset Ps. 69,2 I

Deus
in adiutorium meum
intende ¦
Domine ad9 adiuvandum me festina.
9 ad] om. F
Numérotation du verset Ps. 69,3 II

Confundantur et revereantur10 ¦
10 revereantur] + simul ΨB² cum Ps-α ; cf. Ps. 39:15
qui
querunt animam meam.
Numérotation du verset Ps. 69,4 III

Avertantur retrorsum
et erubescant11 ¦ qui volunt
11 et erubescant] om. Bari3* (al. m. compl. marg.)
mihi
mala.
Numérotation du verset Ps. 69,IV 

Avertantur
statim et12* erubescentes ¦ qui
12 et ΨB* Hi Bari1 ΩF ΩH ΩP ΩV ΩZ Ed1455 cum Ps-R ] om. D30² Bari3 ΩB Δ Rusch Clementina Ps-G
dicunt mihi euge euge.
Numérotation du verset Ps. 69,5 V

Exultent
et letentur in te
omnes qui querunt
te ¦
et dicant semper
magnificetur Dominus13
13 Dominus R* I* Q² D30 Bari1 ΩB ΩH ΩV ΩZ plerique codd. et edd. cum. Ps-R ; cf. LXX (cod. R) et Ps. 39:17 ] Deus Ps-G (R² F C I² Q* ΦRGV ) ΩF (d9) cum hebr. LXX Ps-H
qui diligunt salutare tuum.
Numérotation du verset Ps. 69,6 VI

Ego vero egenus
et pauper sum14 ¦
14 sum G (pauper ÷ sum) D30 Bari1 Bari3 ΩB ΩF ΩH ΩP ΩV ΩZ plerique codd. et edd. cum Ps-R, cf. LXX (codd. R et lucian.) et Ps. 39:18 ] om. C Ps-G (R F I) cum hebr. LXX Ps-δ Ps-H
Deus adiuva me.
Numérotation du verset Ps. 69,VII 

Adiutor meus
et liberator meus
esto15 ¦ Domine ne moreris
15 esto Q* G² Bari3 ΩF ΩH ΩV ΩZ Rusch cum Ps-δ Ps-ε ] ÷ es : tu I² , es tu Cor2 (hebr. et grecum) I* G* Hi D30 Bari3 ΩM ΩB ΩP Δ Ps-G | <divisio.> meus esto ¦ Domine] meus ¦ esto Domine Bari1

Psalmus 69

Numérotation du verset Ps. 69,1 
marg.| Deus in adiutorium] etc.1 Titulus :   In finem Psalmus David in rememoratione quod salvum fecit eum Dominus. Posita supra Christi Passione, petit hic vir iustus adiuvari. Et ordine congruo quia a Christi Passione2 est nobis omne adiutorium. Unde bene intitulatur, In rememoratione, quod salvum fecit eum Dominus. Unde is est sensus tituli. Psalmus iste, dirigens nos, in finem, id est Christum, attribuitur David, id est viro iusto. Psalmus dico, dictus, vel habitus, in rememoratione eius, quod salvum fecit eum Dominus. Hoc autem fuit per Passionem, quam rememorantes Iusti sperant de salute sua et secure petunt adiutorium. Unde dicit vir iustus : Deus, in adiutorium meum intende. Intentio est, monere, ut non in nobis gloriantes confidamus ; sed in Deo gloriemur et confidamus in eius auxilio.
1 titulus] om. Bg44
2 a... passione] ad Christi passionem Bg44
marg.| Modus. Bipartitus est Psalmus. Primo petit generaliter Iustus se adiuvari et malos erubescere. Secundo monet bonos letari, ibi : Exultent et letentur. Licet autem de Iusto principaliter exponatur ; tamen de Christo in Passione constituto potest allegorice exponi, vel de Martyribus. Dicit ergo Christus, vel Martyr quilibet.
Numérotation du verset Ps. 69,2 
I
marg.| {i} Deus, in adiutorium meum intende]  ; quia homines non intendunt Is. 63.b. Circumspexi et non erat auxiliator : quesivi et non fuit, qui adiuvaret. In adiutorium, dico, contra persequentes Iudeos, vel Tyrannos. Et quia gravis est persecutio.
marg.| {k} Domine, ad adiuvandum me festina] Iob. 30.c. Clamo ad te et non exaudies me : sto et non respicis me ; mutatus es mihi in crudelem et duritia manus tue adversaris mihi.
Numérotation du verset Ps. 69,2 
moraliter
marg.| {i} Deus, in adiutorium] etc. Moraliter de viro iusto exponitur, qui in his quatuor versibus contra quatuor persecutiones precatur. Primo petit adiutorium, contra carnem, que est mala uxor, cum deberet esse adiutorium. Gn. 2. c. Faciemus ei adiutorium, etc. In secundo versu contra demones, qui querunt animam. Gn. 14. d. Da mihi animas. In tertio contra homines aperte inimicantes, qui volunt homini mala. In quarto contra fictos amicos, id est adulatores, qui dicunt : euge, euge, applaudendo et adulando. Item notandum quod in hoc Psalmo sunt septem versus, in quibus petit septem dona Spiritus sancti. In primo versu, qui est : Deus in adiutorium, etc. petit donum timoris. Sap. decimo septimo c. Nihil est timor nisi Presumptionis adiutorium, proditio cogitationis auxiliorum. In secundo versu petitur donum pietatis, que resistit diabolo, qui impius est et animas querit perdere. Eph. 6.b. Contra spiritualia nequitie. 1Tim. quarto c. Pietas ad omnia utilis est, promissionem habens vite, que nunc est et future. In tertio petitur donum scientie, quo sciat vir iustus conversari in medio nationis prave et perverse, inter malignos homines, qui volunt ei mala. In quarto, fortitudo, contra mollientem adulationem. In quinto, donum consilii de fine leto, cum dicit : Exultent, etc. In sexto, donum intellectus, quo intelligit se pauperem, cum dicit : Ego vero egenus, etc. In septimo, donum sapientie, cum dicit : Adiutor meus, etc. Dicit ergo vir iustus.
marg.| {i} Deus, in adiutorium meum intende. Deus] dicit, non mundus, Eccles. 12.d. Quasi adiuvans suffodiet plantas tuas. Item, Deus, non homo. Eccles. ultim. b. Respiciens eram ad adiutorium hominum et non erat. Item, Deus, non mammona. Is. 17.a. Cessabit adiutorium ab Ephraim. So. 1.d. Argentum eorum et aurum eorum non poterunt liberare eos in die furoris Domini. Deus, qui potes.
marg.| {k} Domine] qui debes, cum sim servus tuus.
marg.| {l} Ad adiuvandum me festina] quia sicut supra dictum est. Ps. 68. Intraverunt aque usque ad animam meam. Et sicut dicitur Iob. 6.c. Non est auxilium mihi in me. Et hoc, ut dictum est, dicit et petit contra carnem : Unde necesse est, ut Dominus festinet ad auxilium : quia ipsa est familiaris inimicus. Et ut dicit * Hieronymus Non est efficacior pestis ad nocendum, quam familiaris inimicus. Hunc hostem oportet semper secum portare et nutrire, unde maius est periculum. Mi. 7.b. Ab ea, que dormit in sinu tuo, custodi claustra oris tui.
Numérotation du verset Ps. 69,3 
II
marg.| {2.177ra} Δ {a} Confundantur] confusione.
marg.| {b} Et revereantur] timore, Ier. 17.c. Confundantur, qui me persequuntur et non confundar ego : paveant illi et non paveam ego.
marg.| {c} Qui querunt animam meam] Io. 5.c. Querebant eum Iudei interficere.
Numérotation du verset Ps. 69,3 
moraliter
marg.| {a} Confundantur] etc. Confunduntur demones, quando homo fortiter facit penitentiam. Unde Mi. ult. b. Iram Domini portabo, quoniam peccavi ei, etc. Et post sequitur. Aspiciet me inimica mea. Item confunduntur, cum suggestiones eorum contemnuntur, quas non cessant ingerere etiam mentibus Sanctorum. Unde addit :
marg.| {b} Et revereantur] id est iterum erubescant. Vel Revereantur, id est timeant accedere ad me.
marg.| {c} Qui querunt animam meam] demones, 1Pt. ult. b. Diabolus tamquam leo rugiens circuit, querens quem devoret.
Numérotation du verset Ps. 69,4 
III
marg.| {d} Avertantur retrorsum] a facie mea, dicit Christus.
marg.| {f} Et erubescant] etc. Hoc impletum fuit, quando veniente Iuda cum cohorte et ministris Pontificum et Phariseorum cum laternis et facibus et armis, exiit eis obviam Christus : et illi videntes eum et audientes, quod dixit : ego sum, illi abierunt retrorsum et ceciderunt in terram, Io. 18.a.
Numérotation du verset Ps. 69,IV 
marg.| {h} Avertantur statim] Unde ibi : Io. 18.a. dicitur. Ut ergo dixit eis, ego sum, abierunt retrorsum, etc.
marg.| {i} Erubescentes] Hoc enim eis fuit magna verecundia.
marg.| {k} Qui dicunt mihi] irridentes me. Ps. 34. Dixerunt : euge, euge, viderunt oculi nostri.
Numérotation du verset Ps. 69,4 moraliter 
marg.| {d} Avertantur] a malo.
marg.| {e} Retrorsum] ut te sequantur, Ps. 33. Diverte a malo et fac bonum.
marg.| {f} Et erubescant] confusione adducente gratiam et gloriam, Eccl. 4.c.
marg.| {g} Qui volunt mihi mala] pene, vel culpe. Ecce quod facit doctrina dicentes, Mt. 5.g. Orate pro persequentibus vos.
marg.| {h} Avertantur statim erubescentes] ut supra.
marg.| {k} Qui dicunt mihi, euge, euge] adulando. Sed notandum est, quod quando oravit pro conversione aperte persequentium, tempus non determinavit, sed simpliciter dixit : Avertantur retrorsum. Quando autem orat pro conversione adulantium, addit : Statim : In quo notat, quod plus debemus desiderare liberari ab adulatoribus, quam a persequentibus : quia periculosior est nobis persecutio seductoris, quam aperte sevientis, Is. 3.c. Qui beatum te dicunt, ipsi te decipiunt et viam gressuum tuorum dissipant.
marg.| Vel totum legatur de eisdem, scilicet de inimicis peccatoribus, pro quibus orat. Et petit eis primo confusionem mentis bonam, cum dicit, Confundantur. Secundo petit eis timorem, dicens : Et revereantur, Eccl. 1.c. Qui sine timore est, non poterit iustificari. Tertio petit eis abominationem peccati, cum dicit ; Avertantur : scilicet a peccatis, sicut a re abominabili. Ez. 8.d. Fili hominis, vide abominationes, quas isti faciunt hic. Quarto petit illis humilitatem penitentie, cum dicit, Retrorsum, id est ita avertantur, ut sint te sequentes per humilitatem, Mc. 8.d. dixit Dominus Petro : Vade retro me, Satana. Io. 20.c. Maria conversa retrorsum, vidit Dominum. Quinto petit eis confusionem exteriorem, que est in vultu, cum dicit et erubescant.
marg.| Est enim duplex confusio, interior et exterior. De interiori prius dixit : Confundantur ; De exteriori hic dicit, Erubescant. De his duabus Ier. 6.d. Confusione non sunt confusi et erubescere nescierunt. Propter hoc petit hic eis illa duo. 1Rg. 17.f. David percussit Philisteum in fronte, ubi est locus erubescentie. Prv. 82. Imple facies eorum ignominia ; et querent nomen tuum, Domine. De malis autem dicitur Ier. 3.b. Frons mulieris meretricis facta est tibi : noluisti erubescere. Et quia periculum est in mora conversionis. Sexto petit eis velocem conversionem, sive velocitatem conversionis, cum subiungit : Avertantur statim. Eccl. 5.c. Ne tardes converti ad Dominum et ne differas de die in diem. Et quia erubescentia est causa conversionis, repetit de ipsa, addens : Erubescentes. Unde quidam Philosophus videns iuvenem exire de lupanari et erubescere, quia videbatur ab hominibus, ait. Salva res est, erubuit. Et nota, quod ter loquitur hic de erubescentia, vel de confusione ; quia propter tria debemus erubescere : Videlicet, propter peccati vilitatem, propter {2.177rb} nostram ingratitudinem, propter Dei longanimem patientiam. De primo, Ier. 2.g. Quam vilis facta es, nimis iterans vias tuas. De secundo, Ez. 43.c. Fili hominis, ostende filiis Israel templum et confundantur ab iniquitatibus suis. Hoc dicit, quia in templo reposita erant multa, que signa erant beneficiorum Dei, que exhibuerat Iudeis : Ibi enim erat urna aurea plena manna, in signum, quod Dominus eos paverat in deserto. Ibi etiam erat virga : in qua factum fuerat miraculum et Deuteronomium legis. Similiter nos in templo, id est in corpore Christi, de quo dixit Io. 2.d. Solvite templum hoc et in tribus diebus excitabo illud : possumus multa beneficia invenire et legere. De tertio, propter quod debemus erubescere, scilicet de patientia Dei dicit Gregorius : Salutem, misericordiam et patientiam eius debemus erubescere, si eius iustitiam nolumus formidare.
marg.| Et in hac serie interponendo ostendit, quales sunt illi, pro quibus orat, videlicet, quia peccant opere et voluntate et locutione. Opere, cum dicit : Qui querunt animam meam. Voluntate, cum dicit : Qui volunt mihi mala. Locutione, cum dicit : Qui dicunt mihi : euge, euge, scilicet irrisione. Iob. 12.a. Deridetur Iusti simplicitas. Vel etiam applausorie adulando, quasi dicat, bona est terra. Eu, enim bonum ; ge, terram sonat. Multi dicunt ita, euge, id est bona sunt terrena. Quod licet concedendum sit propter hereticos ; tamen celestia incomparabiliter meliora sunt. Et terrena mala sunt ei, qui ea celestibus preponit.
marg.| Et nota, quod dicitur, euge, multipliciter Euge
- Irrisorium, Ps. 34. Dixerunt : euge, euge, viderunt oculi nostri.
- Applausorium, Ps. 34. Non dicant in cordibus suis : euge, euge, anime nostre.
- Adulatorium. Ps. trigesimo nono. Ferant confestim confusionem suam, qui dicunt mihi, euge, euge.
- Admirativum. Ez. 26.a. Euge, confracte sunt porte populorum.
- Commendatorium. Mt. 25.b. Euge, serve bone et fidelis.
Numérotation du verset Ps. 69,5 
V
marg.| {l} Exultent] etc. Secunda pars, ubi Iustus monet bonos, ut in Deo letentur : sed prius allegorice in persona Christi exponamus. Dicit ergo Christus ad Patrem.
marg.| {l} Exultent] etc. quasi dicat, pretii, quod Iudei confunderentur et erubescerent ; sed non sic peto de fidelibus, immo peto, ut, exultent corpore.
marg.| {m} Et letentur] mente.
marg.| {n} In te] non in Diis falsis, vel in ceremoniis legis. Et non tantum Iudei conversi, sed generaliter.
marg.| {o} Omnes] tam de Iudeis, quam de Gentibus.
marg.| {p} Qui querunt te] in fide Christiana, ubi invenitur semper Deus.
marg.| {r} Et dicant] ore, in oratione et laude.
marg.| {s} Semper magnificetur Dominus] non
marg.| {2.177va} Δ vos, non Dii falsi. Hoc dicant illi.
marg.| {a} Qui diligunt Salutare tuum] scilicet me. Unde dixit Simeon Lc. 2.e. Quia viderunt oculi mei, Salutare tuum. Vel Qui diligunt Salutare tuum communicare aliis, scilicet fidei salutem. Sed ad hoc, quod ipsi exultent et letentur et laudent, oportet, quod precedat Resurrectio mea. Unde tibi dico, Pater.
marg.| {d} Ego vero egenus sum] vel mendicus, id est petens et dicens in Cruce. Io. 19.e. Sitio.
marg.| {e} Et pauper] rebus, non habens, ubi caput reclinem. Unde scriptum est, Io. 19.f. Quod inclinato capite tradidit spiritum. Vel : pauper : amicis, quia amici mei Apostoli recesserunt a me. Sed tu.
marg.| {f} Deus] Pater, adiuva me, in tribulatione Passionis. Et vere scio, quod adiuvabis. Quia.
marg.| {g} Adiutor meus] ut possim sustinere.
marg.| {h} Et liberator meus] ut possim evadere.
marg.| {i} Es tu] omnipotens Pater. Adiutor fuit in Passione, ubi Christus tulit pondus peccatorum nostrorum. Liberator in Resurrectione, ubi liber a pena et miseria surrexit. Et ad hoc faciendum, Domine pater.
marg.| {k} Ne moreris] quin, scilicet die tertia me suscites.
Numérotation du verset Ps. 69,5 
moraliter
marg.| {l} Exultent] etc. Moraliter vir iustus admonet alios Iustos, ut in Deo letentur, etiam ipsos adversarios conversos et iam penitentes, qui Deum querunt per opera penitentie : Sed monendo alios, non eis, sed ad Deum sermonem dirigit, ostendens quod ista spiritualis letitia a Domino est. Unde dicit : Exultent et letentur in te. Ps. 4. Dedisti letitiam in corde meo. Dicit ergo.
marg.| {l} Exultent] corpore contra pigros.
marg.| {m} Et letentur] mente, contra testes. Mt. 6.b. Nolite fieri, sicut hypocrite tristes.
marg.| {n} In te] non in creatura, contra avaros et idololatras. Am. 6.d. Qui letamini in nihilo. Iob. 31.c. Si letatus sum super divitiis meis multis.
marg.| {p} Qui querunt] contra negligentes. Prv. 19.c. Qui negligit viam suam, mortificabitur. Is. 21.c. Si queritis, querite.
marg.| {q} Te] veritatem, iustitiam, sanctificationem, pacem. Ps. 4. Ut quid diligitis vanitatem et queritis mendacium ?
marg.| {r} Et dicant] non tantum audiant, contra non dicentes horas canonicas.
marg.| {s} Semper] contra eos, qui quandoque dicunt et quandoque non dicunt : et contra eos, qui quandoque psallunt, quandoque non. Apc. 4.c. Non habebant requiem die, ac nocte dicentia : Sanctus, Sanctus, Sanctus, etc.
marg.| {t} Magnificetur] contra invidos et detractores, qui parvificant alios, quibus Dominus facit misericordiam maiorem. Ecclesiastic. ultimo d. Letetur anima vestra in misericordia eius : et non confundemini in laude eius. Mt. 20.b. An oculus tuus nequam est, quia ego bonus sum.
marg.| {u} Dominus] contra superbos, qui nolunt * subesse, vel servire. Os. 10.a. Non est Rex nobis ; non enim timemus Dominum : et Rex quid faciet nobis, id est prelatus.
marg.| {a} Qui diligunt] contra odio habentes. Am. 5.c. odio habuerunt corripientem in porta.   [Salutare] non infirmitorium. Eccl. 30.c. Salus anime in sanctitate iustitie.
marg.| {c} Tuum] non Medicorum, vel Apothecarum. Prv. 21.d. Dominus autem salutem tribuet. Sunt autem quidam, qui Deum laudant et magnificant in prosperitate, sed blasphemant in adversitate. Sicut intendebat Satan, quod posset inducere. Rm. dicens ad Dominum. Iob. 1.b. Numquid frustra timet Deum Iob : operibus manuum eius benedixisti et possessio eius crevit in terra : sed extende paululum manum tuam et tange cuncta, que possidet, nisi in faciem benedixerit tibi. Ps. 48. Confitebitur tibi, cum benefeceris ei. Ideo ostendit vir iustus consequenter se pauperem esse ; et tamen in paupertate et laudare Deum et alios ad laudem monere. Unde dicit.
Numérotation du verset Ps. 69,6 
marg.| {d} Ego vero egenus sum et pauper] Duo ducit. Sunt enim quidam egeni, id est mendici et querentes, qui non sunt pauperes ut sunt trutani. Alii vero sunt pauperes ; sed tamen non sunt egeni, quia mendicare erubescunt. Primi peccant per cupiditatem et avaritiam. Secundi peccant per superbiam. Sed vir iustus dicit se simul esse egenum et pauperem et ideo secure petit dicens.
marg.| {f} Deus adiuva me] Vel secundum aliam litteram affirmat, que habet : Deus adiuvat me ; pauperem, qui adiutor est pauperum, non divitum, quibus promittit non auxilium, sed supplicium. Lc. 6.d. Ve vobis divitibus. Unde vulgariter solet dici de divite, quod non est homo, quem Deus adiuvet id est de paupere vero et miserabili persona dicitur, iste est homo, quem Deus adiuvet, id est egens et dignus auxilio Dei. Unde adiungit.
marg.| {g} Adiutor meus] in operando.
marg.| {h} Et liberator meos] in patiendo.
marg.| {i} Es tu] non homo, non mundus, non divitie. Is. 31.a. Ve qui descendunt in Egyptum ad auxilium, etc. id est in mundum. Vel adiutor, in presenti, cum tempus est operandi ; et liberator in futuro. Rm. 8.d. Ipsa creatura liberabitur a servitute corruptionis in libertatem glorie filiorum Dei. Et quia ut dicitur Prv. 13.b. spes, que differtur, affligit animam : et etiam, quia mora trahit periculum, addit.
marg.| {k} Ne moreris] id est ne differas auxilium et liberationem. Dn. 9.e. Ne moreris propter temetipsum, Deus meus. Io. 11.a. Miserunt sorores Lazari ad Iesum, dicentes : Domine, quem amas, infirmatur, etc. Tunc quidem mansit in eodem loco duobus diebus. Et post : Venit Iesus et invenit eum quatuor dies habentem iam in momento. Expone.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 69), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 28/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_69)
Signaler un complément d'information

Notes :