Psalmus 67
Numérotation du verset
Ps. 67,1
¶
In finem
¶Codd. : (Ps. 67)
D30
Rusch
Ps-G
psalmus
cantici David. 1
1 psalmus cantici - David]
inv. Ps-G
, + propheta annuntiat ad ventum Christi et assumptionem in caelis
D30
Numérotation du verset
Ps. 67,2 I
Exsurgat Deus
et dissipentur inimici eius ¦
et fugiant
qui oderunt eum a facie eius.
Numérotation du verset
Ps. 67,3 II
Sicut deficit fumus
deficiant ¦
sicut fluit cera a facie ignis
sic pereant peccatores a facie Dei.
Numérotation du verset
Ps. 67,4 III
Et iusti epulentur
et2 exultent
2 et
Ps-G
(ΦGP ΨB²
V D edd.) D30
ω² Ω Rusch]
om. Ps-G
in conspectu Dei ¦
et3 delectentur in letitia.
3 et ω²
Rusch
]
om. Ps-G
Numérotation du verset
Ps. 67,5 IV
Cantate
Deo
psalmum dicite
nomini eius † iter facite
ei
qui ascendit super occasum ¦
Dominus
nomen4 illi.
4 nomen ω²
Rusch Weber
] + est
F* V cum Ps-R
Numérotation du verset
Ps. 67,V
Exultate5
5 Exultate
plerique codd. et edd. cum Ps-R
] et
praem. Ps-G (F G I Q² W
ΦP
G K² Ψ
B
) cum hebr. LXX Ps-γ Ps-δ Ps-H
in conspectu eius ¦
turbabuntur a facie
eius
Numérotation du verset
Ps. 67,6
patris6 orphanorum
6 patris] patres
F² C Q
Φ
cum Ps-α² Ps-ε Ps-Moz
et iudicis7 viduarum.8
7 iudicis] iudices
F C Q*
ΦRGV
cum Ps-α² Ps-ε Ps-Moz
|
8 Exultate... viduarum] Exultate coram eo patri pupillorum et defensori viduarum
Cor2
(secundum hebr. [...] sic ergo Hieronymus corrigens editionem Septuaginta quod non erat in hebreo et sensum turbat, videlicet
TURBABUNTUR A FACIE EIUS,
obelo prenotavit quia tamen hoc in latino remansit sic fuit intelligendum hoc quod quidam habent anti. sic:
PATRES ORPHANORUM ET IUDICES VIDUARUM
)
|
Numérotation du verset
Ps. 67,VI
Deus in loco sancto suo ¦
Numérotation du verset
Ps. 67,7
Deus9 qui10 inhabitare11 facit
9 Deus] Dominus
W
|
10 qui
Ps-G (K² V D) D30
ω² Ω
Ed1455 Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R
]
om. Cor2
(non est interponendum quod dicitur
QUI
)
Ps-G
|
11 inhabitare ω²*] inhabitare ω² (in-
rubeo cancel. sec. m.
)
|
unius moris in domo12.
12 domo] domu
C Q*
ΦV
Numérotation du verset
Ps. 67,VII
Qui educit13 vinctos
13 educit] educet
C cum Ps-γ
in fortitudine ¦
similiter
eos qui exasperant qui habitant14 in sepulcris.
14 habitant] inhabitant Ω
M
cum Ps-γ
Numérotation du verset
Ps. 67,8 VIII
Deus cum egredereris15*
15 egredereris ω²
Ps-G
] egredireris
C I,
egredieris
Cor2 Q W
Φ
G K Rusch cum Ps-R
in conspectu populi tui ¦ cum pertransires16*
16 pertransires
V D
ω² Ω
S
Ed1455 Ed1530 Clementina
] pertransieris
Cor2 D30 Rusch Ps-G
, pertransiris
R
in
deserto17.
17 in deserto
D30
ω² Ω
Rusch
] in desertum
Cor2 M* Q² W
Φ
G* K ; cf. Ps-R
(per desertum)
Ps-H
Numérotation du verset
Ps. 67,9 IX
Terra18 mota est
18 Terra
W
ΦG*V
V D
Ω
Ed1455 Rusch Ed1530 Clementina
] diapsalma
praem. Ps-G
etenim celi distillaverunt
a facie Dei
Sinai ¦
a facie Dei Israel.
Numérotation du verset
Ps. 67,10 X
Pluviam
voluntariam
segregabis
Deus hereditati tue
et infirmata est ¦
tu vero perfecisti eam.
Numérotation du verset
Ps. 67,11 XI
Animalia
tua
habitabunt19 in ea ¦
19 habitabunt] habitant
Ps-G
parasti
in dulcedine
tua
pauperi Deus.
Numérotation du verset
Ps. 67,12 XII
Dominus
dabit verbum
evangelizantibus ¦
virtute multa.
Numérotation du verset
Ps. 67,13 XIII
Rex virtutum
dilecti dilecti ¦
et speciei domus
dividere
spolia.
Numérotation du verset
Ps. 67,14 XIV
Si
dormiatis inter medios cleros
penne
columbe
deargentate ¦
et posteriora
dorsi eius in pallore
auri.
Numérotation du verset
Ps. 67,15 XV
Dum
discernit
celestis
reges
super eam
nive
dealbabuntur
in Selmon ¦
Numérotation du verset
Ps. 67,16
mons Dei mons pinguis.
Numérotation du verset
Ps. 67,XVI
Mons
coagulatus
mons pinguis ¦
Numérotation du verset
Ps. 67,17
ut quid suspicamini montes coagulatos ?
Numérotation du verset
Ps. 67,XVII
Mons
in quo beneplacitum est Deo habitare in eo ¦
etenim Dominus habitabit
in finem.
Numérotation du verset
Ps. 67,18 XVIII
Currus Dei decem millibus multiplex
millia
letantium ¦
Dominus
in eis in Sina
in20 sancto.
20 Sina in
Rusch Ps-G Cor2
(hebr. et grecus secundo apponunt
IN
cum latino)] Sinai (Synai) in
Ps-G
(
R² F² W U G* K
ΦP)
D30* Ed1452 Ed1530,
Synai
D30² Cor2
(quidam tamen ant. habent
SINAI
)
Numérotation du verset
Ps. 67,19 XIX
Ascendisti
in altum †
cepisti
captivitatem ¦
accepisti21
21 accepisti] dedit
Ps-R
dona in hominibus.
Numérotation du verset
Ps. 67,XX
Etenim
non credentes ¦
inhabitare22 Dominum
22 inhabitare] habitare
Cor2
(anti.)
R cum Ps-H
Deum23.
23 Deum] Deus
Ps-G
Numérotation du verset
Ps. 67,20 XXI
Benedictus Dominus
die quotidie ¦
prosperum iter
faciet
nobis Deus
salutarium nostrorum.
Numérotation du verset
Ps. 67,21 XXII
Deus24 noster Deus
24 Deus] diapsalma
praem. Ps-G
salvos
faciendi ¦
et
Domini Domini
exitus mortis.
Numérotation du verset
Ps. 67,22 XXIII
Verumtamen
Deus confringet
capita inimicorum suorum ¦
verticem
capilli perambulantium
in delictis suis.
Numérotation du verset
Ps. 67,23 XXIV
Dixit Dominus
ex Basan convertam ¦
convertam25 in profundum26*
25 convertam² ω² (
interl.)
]
om.
ω²*
|
26 in profundum
Cor2 F* C I
ΦRP
U G K V D
ω² ΩS
edd. cum Ps-R
] de profundis ΦV
cum hebr. et Ps-H,
in profundo M
* Q² W D30
Ω
M, in profundis
Ps-G
(Q* R F²), profundum ΨB
Rusch
|
maris.
Numérotation du verset
Ps. 67,24 XXV
Ut intinguatur27
27 Ut intinguatur
D30
Ω
MS
Rusch Ps-G
] Ut intingatur
ω
1
, Et intingatur
ω² (hapax)
pes tuus
in sanguine ¦ lingua28 canum tuorum29
28 lingua
D30
] lingue ω²
|
29 tuorum] tuarum
W
|
ex inimicis
ab ipso.
Numérotation du verset
Ps. 67,25 XXVI
Viderunt
ingressus
tuo30
30 tuo] tui
Ps-G
Deus ¦
ingressus Dei mei
regis mei
qui est in sancto.
Numérotation du verset
Ps. 67,26 XXVII
Prevenerunt
principes
coniuncti
psallentibus ¦
in medio
iuvencularum tympanistriarum.
Numérotation du verset
Ps. 67,27 XXVIII
In ecclesiis
benedicite Deo31
31 Deo] Deum
Ps-G
Domino32 ¦
32 Domino] Dominus
Ps-G
de fontibus
Israel.
Numérotation du verset
Ps. 67,28 XXIX
Ibi
Beniamin adolescentulus ¦
in mentis
excessu.
Numérotation du verset
Ps. 67,XXX
Principes Iuda
duces eorum ¦
principes Zabulon principes Neptalim33.
33 Neptalim
Ps-G (R F² Q W U G K Ψ
B
V D) D30
Ω
Ed1452 Rusch
, Nepthalim M ΦP Ed1530] Neptali
Ps-G
, Nephtali I ΦR²G, Nephthali
Clementina
Numérotation du verset
Ps. 67,29 XXXI
Manda
Deus virtuti tue34 ¦
34 virtuti tue
Cor2
(alia littera)
Ps-G (F² Q² G²) plerique codd. et edd.
] virtutem tuam
Cor2
(sic habent anti. sed est “mitte spiritum sanctum”. Sicut enim dicitur in libro derivationum ‘mandare’ uno modo pro ‘mittere’ accipitur)
Ps-G
confirma
Deus hoc35
35 Deus hoc
D30 Rusch
]
inv.
ω²
edd. cum Ps-R
quod operatus es in36* nobis.
36 in
M*
ΦP
U
ΨB
V D
ω² Ω
Rusch edd. cum Ps-R ; cf. Septuaginta (cod. lucian.)
]
om. Cor2
(dativi casus secundum hebr. et anti. et Hieronymum)
Ps-G
Numérotation du verset
Ps. 67,30 XXXII
A templo tuo
in Hierusalem ¦
tibi offerent reges munera37.
37 offerent] afferent
Ps-G
Numérotation du verset
Ps. 67,31 XXXIII
Increpa feras
arundinis †
congregatio taurorum
in vaccis populorum ¦
ut excludant eos
qui probati sunt argento.
Numérotation du verset
Ps. 67,XXXIV
Dissipa
gentes
que bella volunt †
Numérotation du verset
Ps. 67,32
veniant38 legati
38 veniant] venient
Ps-G
ex Egypto ¦
Ethiopia
preveniet manus
eius
Deo.
Numérotation du verset
Ps. 67,33 XXXV
Regna terre
cantate Deo ¦
psallite Domino.
Numérotation du verset
Ps. 67,XXXVI
Psallite39
39 Psallite] diapsalma
praem. Ps-G
Deo
Numérotation du verset
Ps. 67,34
qui ascendit super celum celi ¦
ad orientem.
Numérotation du verset
Ps. 67,XXXVII
Ecce
dabit voci sue
vocem virtutis †
Numérotation du verset
Ps. 67,35
date gloriam Deo super
Israel ¦40
40
<divisio.> Deo super Israel ¦
D30
] Deo ¦ super Israel ω²
magnificentia
eius
et virtus eius41
41 virtus eius] iustus ΨB*
in nubibus.
Numérotation du verset
Ps. 67,36 XXXVIII
Mirabilis Deus in sanctis suis † Deus Israel
ipse dabit virtutem
et fortitudinem
plebi sue ¦
benedictus Deus.
Psalmus 67
Numérotation du verset
Ps. 67,1
marg.|
¶A
Exsurgat
1
*
Deus]
etc. Titulus.
[In finem Psalmus Cantici David]
In precedenti Psalmo petebat Propheta benedictionem. Sed, quia illa benedictio obtinetur et habetur per Resurrectionem et Ascensionem Domini et Spiritus Sancti missionem. Ideo bene sequitur iste Psalmus, in quo de istis agit. Et per hoc de exultatione Ecclesie et deiectione inimicorum : ut per hoc boni letificentur et mali terreantur. Unde dicitur, Psalmus cantici, Psalmus iste. Et est sensus tituli. Psalmus iste cantici, qui agit de exultatione bonorum, quam habent et de exultatione Christi et Ecclesie et malorum deiectione, tendens in finem Christum, est David Prophete, qui hic agit de his premissis. Intentio est tam in titulo, quam in Psalmo monere ad psallendum et canendum Deo.
A
¶Codd. : (Ps. 67) Ed1703 ; sparsim contuli : Bou76 (135ra) Bg44 (125rb)
1 Exsurgat]
corr.,
Exurge
Ed1703
marg.|
Modus. Sex sunt partitiones. Primo agens de Resurrectione Christi, ostendit, quid bonis et quid malis futurum sit et hic et in futuro : ut bonos letificet et malos terreat. Secundo agit de verbo Evangelii, ibi : Deus, cum egredereris. Tertio agit de donationibus Christi ascendentis, ibi : Dum discernit. Quarto operationes Dei exponit, ibi : Deus noster. Quinto affirmans precatur, ut Ecclesia dilatetur et confirmetur, ibi : In Ecclesiis. Sexto dicit quod Christus, qui ascendit, veniet ad iudicandum, ibi : Psallite. Primo ergo petit Propheta Christus Resurrectionem, {2.165va} dicens.
Numérotation du verset
Ps. 67,2
I
I
marg.|
{a}
Exsurgat Deus]
resurgendo. Hec verba accepit Propheta a legislatore. Sic enim dicebat Moyses. Nmu. 10.d. cum elevaretur arca : Surge, Domine et dissipentur inimici tui : et fugiant, qui oderunt te, a facie tua. Arca significat Christum, in quo sunt omnes thesauri sapientie et scientie Dei absconditi. Col. 2.a. In quo est manna pietatis virga equitatis, tabule veritatis. Elevata autem fuit ista arca quando Christus de sepulchro surrexit. Unde et ipsam petit Propheta, dicens : Exsurgat Deus. De Resurrectione autem Domini multe consecute sunt utilitates : Que ponuntur hic per ordinem. Prima est confusio inimicorum Christi. Secunda est exultatio fidelium. Tertia est laus universalis. Confusio autem inimicorum, de quo primo agit, in multis consistit. Quorum primum est illorum dispersio, unde dicit.
marg.|
{b}
Et dissipentur]
id est dispergantur.
marg.|
{c}
Inimici eius]
id est Iudei, qui antonomastice dicuntur inimici Christi. Dissipati sunt autem inimici Christi anno 42. post Ascensionem eius. Tunc impletum est illud Am. 9.c. Ecce ego mandabo et concutiam in omnibus Gentibus domum Israel, sicut concutitur triticum in cribro. Hoc enim fecit Dominus, ut purgarentur, sicut purgatur triticum, quando ventilatur : et farina, quando cribratur. Sed ipsi adhuc non sunt purgati ; completum etiam est illud Dt. 28.g. Disperdet te Dominus in omnes populos a summitate terre usque ad terminos eius. Ez. 36. Dispersi eos in Gentes iuxta vias eorum. Secundum est instabilitas. Unde dicit.
marg.|
{d}
Et fugiant]
etc. id est a presentia sanctorum fidelium, in quibus Deus apparet. Vel a facie eius, id est a presentia eius, que ubique est. Ipsi enim ubique instabiles sunt. Et quasi fugitivi. Et merito, quia fratrem suum, id est Christum occiderunt, sicut Cain, de quo Gn. 4.b. Vagus et profugus eris super terram. Tertium est casus a dominatione, vel ab elatione superbie. Unde sequitur :
Numérotation du verset
Ps. 67,2
moraliter
moraliter
marg.|
{a}
Exsurgat Deus]
etc. Moraliter, vox est Iusti in tribulatione, vel tentatione positi et petentes auxilium. Exsurgat Deus in auxilium meum. Ps. 34. Apprehende arma et scutum et exsurge in adiutorium mihi. Act. 7.g. Vidit Stephanus Iesum stantem. Ps. 43. Exsurge, quare obdormis, Domine, exsurge, etc.
marg.|
{b}
Et dissipentur]
etc. id est demones, vel mali homines, demones dissipantur cum eorum fallacia per confessionem aperitur. Tunc enim accidit, sicut plerumque solet accidere, quando levatur lapis, colubri et reptilia, que subtus latebant, apparent et tunc dissipantur, quia huc illucque disperguntur : Sic demones, quando revoluto duri cordis lapide eorum suggestiones, per confessiones aperiuntur, disperguntur et dissipantur. Mi. 7.d. Velut reptilia terre perturbabuntur de edibus suis, id est de cordibus confitentium peccata sua. Ps. 34. Dissipati sunt, nec compuncti, tentaverunt me, etc. Quod significatum est. 2Rg. 15. ubi dixit David ad Chusi : Dissipabis consilium Achitophel. Chusi interpretatur secretum et significat secretum confessionis. Achitophel fratris mei ruina et significat diabolum. Notabile etiam est, quod dissipato consilio Achitophel, abiit et suspendit se.
marg.|
{d}
Et fugiant]
etc. id est demones.
marg.|
{e}
A facie eius]
id est Dei venientis in cor hominis per gratiam. Mali autem homines dissipantur in bono, cum a malitiosa concordia dissolvuntur, de qua Iob. 41.a. Corpus eius, scilicet diaboli, quasi scuta fusilia, compactum squamis sese prementibus, una uni coniungitur, etc. Quam dispersionem petit, Ps. 58. Disperge illos in virtute tua, scilicet in misericordia. Vel fugiant, etc. vitantes per penitentiam iram furoris eius. Ps. 94. preoccupemus faciem eius in confessione. Is. 2.d. Introibunt speluncas petrarum et in voragines terre a facie formidinis Domini et a gloria Maiestatis eius.
Numérotation du verset
Ps. 67,3
II
II
marg.|
{f}
Sicut deficit]
etc. Fumus quanto magis ascendit, tanto magis evanescit et deficit. Sic regnum Iudeorum in maximo honore fuit ; sed postea ad maximam vilitatem devenit. Ps. 36. Quemadmodum fumus deficient. Quartum est pena eorum eterna. Unde dicit.
marg.|
{g}
Sicut fluit]
etc. id est Iudei, qui antonomastice dicuntur peccatores.
marg.|
{h}
A facie Dei]
iudicantis. Mi. 1.a. Consummentur montes subtus eum et colles sicut cera, id est superbia Iudei. Secunda utilitas, que secuta est de Christi Resurrectione, est fidelium exaltatio. Unde sequitur :
Numérotation du verset
Ps. 67,3
moraliter
moraliter
marg.|
{f}
Sicut deficit]
etc. ut, scilicet iam non sint peccatores, sed penitentes. Prv. 12.a. Verte impios et non erunt. Hic est bonus defectus. Ps. 118. Defecit in Salutare tuum anima.
marg.|
Vel ut hec in malo legantur : {a}
Exsurgat Deus]
ad iudicandum, qui modo expectans ad penitentiam dormire videtur.
marg.|
{b}
Et dissipentur]
etc. id est amatores mundi, qui sunt eo ipso inimici Dei. Iac. 4.b. Quicumque voluerit amicus esse huius seculi, inimicus Dei constituitur. Ps. 67. Dissipa Gentes, que bella volunt, scilicet mundanos, quorum fortior contra debiliorem semper habet bellum. Vel advocatos proprie vocat Gentes, que bella volunt, qui tunc dissipabuntur : secundum quod dicitur Iob. 5.c. Qui apprehendit sapientes in astutia sua et consilium pravorum dissipat. Et post, Porro salvum faciet egenum a gladio oris eorum et de manu violenti pauperem.
marg.|
{d}
Et fugiant]
id est fugere appetant.
marg.|
{e}
A facie eius]
irata in iudicio. Qui oderunt eum, scilicet veritatem. Am. 5.c. Odio habuerunt corripientem in porta, scilicet veritatem : Ergo Christum, qui est veritas. Ps. 73. ne obliviscaris voces inimicorum tuorum, superbia eorum, qui te oderunt, ascendit semper. Sed quanto plus ascendunt nunc per superbiam, tanto magis tunc ad nihilum deducentur. Unde sequitur :
marg.|
{f}
Sicut deficit]
etc. Qui quanto magis ascendit, tanto magis annihilatur. Os. 13.b. Erunt sicut pulvis turbine raptus ex area et sicut fumus de fumario. Is. 65.a. Isti fumus erunt in furore meo.
marg.|
{g}
Sicut fluit]
etc. Deus enim ignis dicitur Dt. 4.d. Deus noster ignis consumens est. Is. ult. e. Dominus in igne veniet. Is. 64.a. Utinam dirumperes celos et descenderes : a facie tua montes defluerent.
Numérotation du verset
Ps. 67,4
III
III
marg.|
{i}
Et Iusti]
etc. Et possunt hic quatuor notari contra quatuor, que precesserunt. Epulentur, contra hoc, quod dixit dissipentur. Exultent, etc. contra hoc, quod dixerat, fugiant a facie eius : et delectentur, contra hoc, quod dixit, deficiant. In letitia, scilicet sempiterna, contra hoc, quod dixit, pereant, etc. Potest autem hoc exponi multipliciter, scilicet Allegorice, Moraliter, Anagogice. Sed nunc tantum Allegorice exponamus, quia predicta secundum allegoriam tantum exposuimus. Dicit ergo ad exultationem fidelium.
marg.|
{i}
Iusti epulentur]
in sumptione Eucharistie. Hec enim est magna dignitas, ut homo manducet in mensa Dei cibum Angelorum, scilicet ipsum Dominum. Ps. 77. Panem Angelorum manducavit homo. Sed nota, quod non de quibuscumque dicit quod epulentur, sed tantum de Iustis. Iusti, inquit, epulentur, non iniusti, 1Cor. 11.g. Probet autem seipsum homo et sic de pane illo edat et de calice bibat : Qui enim manducat et bibit indigne, iudicium sibi manducat et bibit, non diiudicans corpus Domini. Et 5.b. eiusdem : Pascha nostrum immolatus est Christus : itaque epulemur, non in fermento veteri, id est peccato, sed in azymis sinceritatis. Et ex hac epulatione sequitur exultatio mentis. Unde addit :
marg.|
{k}
Et exultent in conspectu Dei]
id est in conscientia, ubi Deus inspicit. Eccl. 9.b. Comede in letitia panem tuum et bibe cum gaudio vinum tuum : quia placent Deo opera tua, quasi dicat, quia iustus es et opera penitentie habes : ideo secure et cum exultatione accedas ad Sacramentum corporis et sanguinis Domini. Vel exultent in conspectu Dei, id est cantent et iubilent in Ecclesia.
marg.|
{l}
Et delectentur]
etc. ut non tantum fit exultatio exterius in corpore, vel in voce, sed intus devotio et letitia in mente. Et delectantur fide in letitia, id est in Christo, qui est letitia Angelorum. Tertia utilitas est laus universalis, de qua dicit :
{2.165vb}
Δ
Numérotation du verset
Ps. 67,4
moraliter
moraliter
marg.|
{i}
Et]
e contrario
[Iusti epulentur]
in eterno convivio, Lc. 22.c. Et ego dispono vobis, sicut disposuit mihi Pater meus regnum, ut edatis et bibatis super mensam meam in regno meo. Et notanda sunt hic quatuor. Epulentur, etc. Epulatio et exultatio, ad corpus pertinent : delectatio et letitia ad animam. Et sic tangitur duplex stola, corporis, videlicet et anime, de qua Prv. ult. c. Domestici eius vestiti sunt duplicibus, sicut Is. 65.b. Ecce servi mei comedent et vos esurietis : ecce servi mei bibent et vos sitietis : ecce que ad corpus pertinent. Et de his, que ad animam, addit : Ecce servi mei letabuntur et vos confundemini, etc. Vel sic, Epulatio ad gustum pertinet : Exultatio ad gestum, id est ad tactum : Delectatio ad sensum interiorem : Letitia ad fruitionem glorie.
marg.|
{i} Item moraliter.
Iusti epulantur et exultent]
Ad litteram, cum epulantur, exultant boni homines, id est hilares sunt in mensa sua. Eccl. 30.d. Splendidum cor bonum, in epulatione liberale cor habens. Unde sequitur : Epule enim eius diligenter fiunt. E contra dicitur de avaro Eccles. 14.b. In tristitia erit super mensam suam. Sed ne ista letitia sit carnalis, vel mundana, bene dicit,
marg.|
{k}
In conspectu Dei]
non in conspectu mundi. Sicut multi, qui festa faciunt et comessationes et gaudent, quia a mundo videntur. Non sicut Tob. 9. dicitur, quod cum timore Domini nuptiarum convivia exercebant.
marg.|
{l} Et delectentur *
in letitia]
non ebrietate. Sicut quidam, qui de hoc gaudent, quasi de magno triumpho, quando alios possunt inebriare. Eccl. 31.d. Vinum in iucunditate, non in ebrietate creatum est. Post prandium autem et epulationem debent fieri, que sequuntur, id est gratie reddi Deo. Unde dicit
Numérotation du verset
Ps. 67,5
IV
IV
marg.|
{2.166ra}
Δ
{a}
Cantate Deo]
Tripliciter autem laudatur Deus, scilicet cantando in Ecclesia. Ad litteram, unde dicit : Cantate Deo. Item bene operando, unde sequitur.
marg.|
{b}
Psalmum dicite]
id est bene operamini ad honorem nominis eius. Mt. 5.b. Sic luceat lux vestra coram hominibus, etc. Item predicando, Unde addit :
marg.|
{c}
Iter facere ei]
id est parate ei viam et aditum ad corda hominum ; unde dicit Gregorius Iter ei facimus, cum eius gloriam fidelibus mentibus predicamus. Hinc Ioanni dicitur. Lc. 1.g. Preibis enim ante faciem Domini parare vias eius. Et quare debeat fieri, subiungit, scilicet quia a mortuis resurrexit, unde dicit.
marg.|
{d}
Qui ascendit]
resurgendo.
marg.|
{e}
Super occasum]
id est super mortem, Unde Gregorius Super occasum Dominus ascendit, quia mortem, quam pertulit, resurgendo calcavit. Sed quia dixerat : Psalmum dicite, posset aliquis querere, quod est nomen eius ? vel cui nomini ? Plura enim sunt nomina : unde solvit, dicens.
marg.|
{f}
Dominus nomen illi]
Is. 43. Ego Dominus, hoc est nomen meum. Vel potest sic legi et iungi : Qui ascendit super occasum, quasi dicat propterea quod mortem pertulit et resurgendo calcavit, meruit nomen, quod est super omne nomen : secundum quod dicitur Phil. 2.a. Factus est obediens usque ad mortem, etc. Propter quod et Deus exaltavit illum et donavit illi nomen, quod est super omne nomen : ut in nomine eius genuflectatur, hoc est Dominus. Tales autem, qui Deo parant iter, persequitur diabolus et mundus, quia eis contraria est via eorum. Unde ne in tribulationibus contristati deficiant, hortatur eos dicens.
Numérotation du verset
Ps. 67,5
moraliter
moraliter
marg.|
{a}
Cantate Deo]
reddendo gratias.
marg.|
{b}
Psalmum dicite]
sicut Religiosi dicunt, Miserere.
marg.|
{c}
Iter facite ei]
euntes ad {2.166rb} Ecclesiam. Et hoc debemus facere propter duo, videlicet, Primo, ut ostendamus nos in his carnalibus epulis non delectari ; sed ad mensam celestem anhelare : Unde addit :
marg.|
{d}
Qui ascendit super occasum]
quasi dicat post eum ascendite, mortalem carnem conculcando et ad celestia aspirate. Ad quod monet Apostolus. Cor. 6.c. Esca ventri et venter escis, Deus autem et hunc et has destruet. Et post : Deus vero et Dominum suscitavit et nos suscitabit per virtutem suam. Hoc est, qui ascendit super occasum. Secundo, ut nos ostendamus non ingratos esse de subsidio temporali, scilicet de cibo, quem dedit Dominus nobis. Unde addit :
marg.|
{f}
Dominus nomen illi]
quasi dicat confitemini eum Dominum, qui nos servos suos pascere dignatur etiam corporali cibo. Ps. 135. Qui dat escam omni carni, confitemini Deo celi. Et ut non tantum corpus, sed et spiritus reficiatur.
Numérotation du verset
Ps. 67,5
V
V
marg.|
{g}
Exultate in conspectu eius]
id est in conscientia, ubi Deus videt. Hec est enim refectio spiritualis : quia sicut dicitur Eccl. 30.c. Non est oblectamentum super cordis gaudium. Et Prv. 15.c. Secura mens, quasi iuge convivium. Hoc autem precipue in morte delectabile est sanctis viris. Unde dicit Gregorius supra illud Iob. 5.d. Bestias terre non formidabit. Initium retributionis est ipsa in obitu securitas mentis. Sed non sic impii, non sic. Unde de ipsis sequitur.
marg.|
{h}
Turbabuntur a facie eius]
quando, scilicet vel statim, post mortem, vel in iudicio faciem eius iratam videbunt, iramque eius sibi firmatam cognoscent. Et precipue turbabuntur illi, qui eum in membris suis hic turbant et persequuntur. Unde ad hoc innuendum, non dicit simpliciter a facie eius, sed addit.
marg.|
{i}
Patris orphanorum]
etc. Et sumi possunt vidue et orphani ad litteram. Vel secundum quod supra expositum est ; quibus mortuus est pater mundus et concupiscentia mater. Orphanos autem et viduas ad litteram solent perturbare Bedelli et etiam ipsi Sacerdotes et Decani, qui eos defensare deberent. Nam quicquid habuit pater defunctus, volunt eis auferre. Sed tales tandem turbabuntur a facie Patris orphanorum et Iudicis viduarum, quia isti orphani et iste vidue Patri et Iudici suo conquerentur. Prv. vigesimo tertio b. Ne attingas terminos parvulorum et agrum pupillorum non introeas. Propinquus enim illorum fortis est et iudicabit contra te causas illorum. Sicut dicitur Ecclesiastici 35.c.a Non despiciet preces pupilli, nec viduam, si effundat loquelam gemitus. Et ne quis eorum quantumcumque malus desperet, adiungit.
a Sir. 35.
marg.|
{g}
Exultate in conspectu eius]
scilicet tanti Domini, quasi dicat exultare debetis, quia grati et accepti estis in conspectu tanti Domini, qui non solum vos remunerabit ; sed amatores mundi, qui vos conturbant, conturbabit : unde addit : Turbabuntur a facie eius. Nec mirum, quia
Numérotation du verset
Ps. 67,6
marg.|
{i}
Patris orphanorum]
etc. orphani sunt, qui conversi ad Dominum, iam non habent patrem mundum, vel diabolum. De quo in Ps. 44. Audi, filia et vide et inclina aurem tuam et obliviscere populum tuum et domum patris tui. De quibus Io. 8.f. dicitur : Vos ex patre diabolo estis. Nec habent matrem concupiscentiam. De quibus scilicet patre et matre. Ez. 18.a. Pater tuus Amorrheus et mater tua Cethea, etc. Vidue etiam sunt anime, quibus maritus mundus et error sponsus mortui sunt, de quo Io. 4.c. Quinque viros habuisti et hunc, quem habes, non est vir tuus. Et propter hoc Dominus fit Iudex harum viduarum, ut eas vindicet : et Pater orphanorum, ut eis hereditatem celestem donet. Unde in Ps. 26. Quoniam pater meus et mater mea dereliquerunt me ; Dominus autem assumpsit me, scilicet ut Pater et Iudex. Cum ergo in die iudicii homines mundani, qui modo istos orphanos et viduas persequuntur, faciem Domini iudicantis videbunt sibi iratam.
marg.|
{h}
Turbabuntur a facie eius]
scilicet Christi Patris orphanorum et Iudicis viduarum, secundum quod dicitur Sap. 5.a. Videntes turbabuntur timore horribili. Nec solum in hoc consolatio eorum ; sed et in hoc, quod in presenti habitat Dominus in ipsis per gratiam, Unde addit :
Numérotation du verset
Ps. 67,6
VI
VI
marg.|
{k}
Deus in loco sancto suo]
Locus Dei proprie est misericordia, in quo ipse est et erit usque in diem iudicii. Sed tunc egredietur de loco isto, secundum quod dicitur Is. 26.d. Ecce egredietur Dominus de loco sancto suo, ut visitet iniquitatem habitatoris terre contra eum, etc. Idem dicitur Mi. 1.a. Et ne adhuc dubitet aliquis, ponit exemplum.
marg.|
{l}
Deus]
dico,
[qui inhabitare facit unius moris in domo]
id est in Ecclesia, quasi dicat, in hoc potestis videre, quod Deus est misericors, quia multos peccatores diversos et perversos prius societati Sanctorum adiunxit, sicut Paulum, Mattheum et Magdalenam et multos alios, Os. 2.c. Dabo eis vallem Achor ad aperiendam spem. Achor interpretatur perturbatio, vel pervertens, aut perversor et significat istos magnos peccatores, qui et alios fideles pervertere satagebant et quos pervertere non poterant, perturbabant. Istos ergo dat nobis Dominus ad aperiendam spem, quia respicientes, quod post tantas offensas misericordiam consecuti sunt, de Dei misericordia speremus. Unde cantat Ecclesia dominica prima Quadragesime in persona penitentiumb : « Tribularer si nescirem misericordias tuas, Domine. Tu dixisti : Nolo mortem peccatoris ; sed ut convertatur et vivat, qui Chananeam et Publicanum vocasti ad penitentiam. Et Petrum lacrimantem suscepisti, misericors Domine».
b Corpus antiphonalium officii n° 7778.
marg.|
Item de Religione potest dici :
marg.|
{k}
Deus in loco sancto suo]
Religio enim dicitur locus, quantum ad votum continentie. Locus enim, continens dicitur. Sanctus quoque dicitur iste locus, quantum ad votum paupertatis. Sanctus enim idem est, quod sine terra. Suus, id est Domini proprius dicitur, quantum ad votum obedientie.
marg.|
{l}
Deus, qui inhabitare facit]
Hoc contra Religiosos vagos et contra Apostatas.
marg.|
{m}
Unius mortis]
contra singulares.
marg.|
{n}
In domo]
non dicit in domibus, sed singulariter, in domo, ut excludat cupiditatem et inconstantiam. Avari enim multas domos volunt habere, Is. quinto c. Ve, qui coniungitis domum ad domum et agrum agro copulatis. Item inconstantes de domo ad domum discurrunt, Sir. 28 d. Vita nequam hospitandi de domo in domum. In hoc autem apparet Dei maxima misericordia, quod non tantum revertentes ad se recipit ; sed eos, qui non cogitant redire, reducit.
Numérotation du verset
Ps. 67,6
VI mystice
VI mystice
marg.|
{k}
Deus]
supple, est
in loco sancto suo,
id est in Ecclesia militante et in anima fideli et humili. Unde Is. ult. a. secundum aliam translationem : Super quem requiescet Spiritus meus, nisi super humilem et quietum, etc. 1. Col. 3.c. Nescitis, quia templum Dei estis et Spiritus Dei habitat in vobis ? Sed que utilitas est de habitatione huius hospitis ? Magna, quia facit pacem et concordiam magnam, ubi habitat. Unde addit :
Numérotation du verset
Ps. 67,7
marg.|
{l}
Deus]
dico
qui habitare facit,
id est in unitate fidei et etiam morum.
marg.|
{n}
In domo]
id est in Ecclesia. Unde in Ps. 54. In domo Dei ambulavimus cum consensu. Act. 4.f. Multitudinis autem credentium erat cor unum et anima una, id est unus sensus et una voluntas. Et in hac concordia coniunxit Iudeos et Gentiles, unde sequitur.
Numérotation du verset
Ps. 67,7
VII
VII
marg.|
{b}
Vinctos]
id est Iudeos ligatos, non tantum vinculis peccatorum, sed obligatione legis.
marg.|
{c}
in fortitudine]
sua, qua omnipotens est, Iob. 9.c. Si fortitudo queritur, robustissimus est.
marg.|
{d}
Similiter eos]
id est Gentiles, qui exasperant Deum, tribuendo idolis cultum et honorem, quem Deo debent, secundum quod dicitur, Dt. 34.c. Provocaverunt eum in Diis alienis.
marg.|
{e}
Qui habitant]
id est in idololatria, ubi sepelitur ratio hominis. Si enim ratio in illis vigeret, non adorarent idola surda et muta. De quibus dicitur Is. 65.a. Qui habitant in sepulchris et in delubris idolorum dormiunt. Vel sic, Qui educit vinctos, id est animas de inferno in sua morte. Zacharie 9.cc Tu quoque in sanguine Testamenti tui emisisti vinctos, de lacu, in quo non est aqua, id est sensibilis pena. Similiter eos, quia ad litteram multa corpora eorum, qui dormierant, surrexerunt. Qui exasperant, quia per hoc exasperati sunt Iudei.
c Cf. Za. 9, 11.
Numérotation du verset
Ps. 67,VII moraliter
marg.|
Unde dicit * {a}
Qui educit vinctos]
vinculo voluntatis peccandi.
marg.|
{c}
In fortitudine]
sua, cui nullus potest resistere, id est misericordia. Hab. 3.a. Ibi abscondita est fortitudo eius. Nec tantum istos, sed et
marg.|
{d}
Similiter eos, qui exasperant]
blasphemando et persequendo. Sicut Paulus, cui dixit Dominus : Saule, Saule, quid me persequeris ? Et post : Durum est tibi contra stimulum calcitrare.
marg.|
{e}
Qui habitant in sepulchris]
id est qui cupiunt mortem aliorum, vel qui detrahunt aliis. Vel
[Qui habitant in sepulchris]
id est decrepitos, qui sunt in ostio sepulchrorum suorum. Gn. 7.c. In articulo necessitatis intravit Noe cum familia sua in arcam, Mt. 20.a. undecima hora vocat.
marg.|
Vel ita ut partim de simplicibus penitentibus, partim de Religiosis accipiatur : {a}
Qui educit vinctos]
id est peccatores de vinculis peccatorum absolvit. Et hoc
In fortitudine]
sua, ut dictum est. {d}
Similiter eos,
id est Religiosos, qui exasperant sapientes huius mundi, sed stultos apud Deum. Eo enim ipso, quod multi intrant pauperes in religionem, exasperantur et offenduntur sapientes huius mundi. Eccles. 6.c. Quam aspera est nimis indoctis hominibus sapientia. Sed hos tamen educit Dominus de mundo, quia vinculis divitiarum, deliciarum, bonorum et parentum carnalium erant ligati ad molam ; ne Dominum sequerentur. Et hoc fecit similiter, id est in fortitudine, id est cum magna violentia, unde possunt dicere : Dirupisti, Domine, vincula mea, tibi sacrificabo hostiam laudis. Vota mea Domino reddam, etc. quasi dicat non retractabo votum, sed perseverabo. Unde addit : {e}
Qui habitant in sepulchris]
Sepulchrum est locus mortuorum et significat Religionem, in quo habitant, qui mortui sunt mundo, Col. 3.a. Mortui enim estis et vita vestra abscondita est cum Christo in Deo, Iob. 5.d. Ingredieris in abundantia sepulchrum, sicut infertur acervus tritici in tempore suo. Item Iob. 3.d. Gaudent vehementer, cum invenerint sepulchrum. Sed hodie in multis sepulchris non invenitur nisi sudarium et linteamina, sicut dicitur Io. 20. quia multi sunt, qui non habent, nisi habitum Religionis, 1Rg. 19.c. Pueri Saulis non invenerunt nisi simulacrum et pelles caprarum ; David autem non invenerunt, id est bonum activum, vel bonum contemplativum. Vel contra eos, qui habent plura beneficia, vel prebendas, potest dici istud verbum.
marg.|
{e}
Qui exasperant, qui habitant in sepulchris]
Sepulchrum unum dicitur unum beneficium, sive una prebenda : quia beneficia et prebende instituta sunt pro animabus defunctorum, qui in Ecclesiis sunt sepulti. Sed quia non sufficit eis habere unum sepulchrum : sed duo, vel plura sibi usurpant, ideo exasperant Deum, quia in Acheldemach plura sepulchra occupant, id est in Ecclesia pretio sanguinis Christi empta et alii pauperes remanent inhumati, id est sine beneficio. Mal. 3.b. Si affigit homo Deum, quia vos configitis me. Et dixistis. In quo configimus te ? In decimis et in primitiis. In penuria vos maledicti estis, scilicet propter penuriam pauperum, quorum bona vos occupatis. Nonne Deum exasperat, qui eum crucifigit ?
Numérotation du verset
Ps. 67,8
VIII
VIII
marg.|
{f}
Deus cum egredereris]
etc. Secunda pars, ubi agit de verbo Evangelii exhibito per egressum Christi a Patre, id est per Incarnationem. Sed primo potest exponi
{2.166vb} ad litteram, quia tangit historiam egressionis Domini ante filios Israel et aliorum beneficiorum, que fecit eis Deus. Unde dicit ? Deus cum egredereris in conspectu populi tui Israel, Ex. decimotertio d. Precedebat eos in columna nubis.
marg.|
{i}
Cum pertransires in deserto]
per quod duxisti populum Israel. Ps. 135. Qui traduxit populum suum per desertum. Cum hec, inquam, faceres.
Numérotation du verset
Ps. 67,8
mystice
mystice
marg.|
Nunc autem ad sensum mysticum redeamus.
marg.|
{f}
Deus]
fili.
marg.|
{g}
Cum egrederis, vel egredereris]
de sinu Patris. Io. 16.f. Exivi a Patre et veni in mundum.
marg.|
{h}
In conspectu populi tui]
id est ut te visibilem in carne hominibus ostenderes.
marg.|
{i}
Cum pertransires]
vel
[pertransieris in deserto]
id est ad Gentes convertendas, scilicet per predicationem Apostolorum, Is. 43.c. Ponam in deserto viam et in invio flumina et glorificavit me bestia agri. Viam appellat seipsum, qui dicit Io. 14.a. Ego sum via, veritas et vita, quem posuit in deserto Gentium per predicationem Apostolorum. Et flumina, id est Apostolos et Doctores in invio Gentilitatis. Et bestia agri, id est Gentilis populus glorificavit eum per fidem et opera. Que dicitur bestia propter ferocitatem, propter ignorantiam, propter morum incompositionem. Propter hoc ergo dicit : Cum egredereris et pertransires.
Numérotation du verset
Ps. 67,8
moraliter
moraliter
marg.|
{f}
Deus, cum egredereris]
Moraliter, Deus egreditur.
marg.|
{h}
In conspectu populi sui]
cum ostendit eis egressum, quo egreditur ad vindictam. Mt. 24.c. Sicut fulgur exit ab Oriente et apparet usque ad Occidentem ; ita erit adventus filii hominis.
marg.|
{i}
Pertransit]
autem
[in deserto]
cum anime peccatrici et a bono opere sterili aliquam tribulationem corporis, vel inspirationem immittit, Iob. 4.c. Ad me dictum est verbum absconditum. Et post : Cum spiritus me presente transiret, inhorruerunt pili carnis mee. Hoc est, quod hic dicitur : Deus, cum egredereris in conspectu populi tui, cum pertransires in deserto, terra mota est, id est peccator in penitentiam, Ps. 17. Commota est et contremuit terra. Item Ps. 6. Sana me, Domine, etc. Hoc autem frequentius fit per Predicatores. Unde causam huius ponit.
Numérotation du verset
Ps. 67,9
IX
IX
marg.|
{k}
Terra mota est]
id est adversarii eorum timuerunt, secundum quod dicitur Ex. decimo quinto b. Tunc conturbati sunt Principes Edom, robustos Moab obtinuit tremor, obriguerunt omnes habitatores Chanaan.
marg.|
{m}
Etenim celi distillaverunt]
id est dederunt manna. Et hec duo.
marg.|
{p}
A facie Dei Sinai, a facie Dei Israel]
Redde singula singulis : Terra mota est a facie Dei Sinai, id est qui apparuit in monte Sinai. Celi distillaverunt a facie Dei Israel. Vel utrumque coniungatur huic, quod dicit : Celi distillaverunt, scilicet a facie Dei Sinai, a facie Dei Israel. Et determinat, quid distillaverunt celi.
Numérotation du verset
Ps. 67,9
mystice
mystice
marg.|
{k}
Terra]
id est Gentiles terreni.
marg.|
{l}
Mota est]
ad penitentiam. Ps. 17. Commota est et contremuit terra. Et per quid ? Per predicationem Apostolorum. Unde subdit.
marg.|
{m}
Etenim]
quia.
marg.|
{n}
Celi]
Apostoli.
marg.|
{o}
Distillaverunt]
pluviam doctrine, de qua sequitur postea. Sed prius interponit, quod non a se habuerunt doctrinam, sed a Deo, cum dicit.
marg.|
{p}
A facie]
id est a presentia.
marg.|
{q}
Dei]
Mt. 10.c. Non enim vos estis, qui loquimini ; sed Spiritus Patris vestri, qui loquitur in vobis. Dei dico, non novi, sed
marg.|
{r}
Sinai]
qui, scilicet dedit legem in monte Sinai.
marg.|
{s}
A facie Dei Israel]
id est videntis Deum per fidem, quod pertinet ad novum Testamentum, quasi dicat, Deus est utriusque Testamenti et ipsi Apostoli Δ doctrinam utriusque Testamenti ab ipso habuerunt et Gentibus predicaverunt. Et postea ostendit, quid distillaverunt celi, dicens.
Numérotation du verset
Ps. 67,9
moraliter
moraliter
marg.|
{m}
Etenim celi]
id est Predicatores, alti, clari, stellati. Alti, vita : clari, fama : stellati, virtutibus.
marg.|
{o}
Distillaverunt]
guttas predicationis et doctrine. Iohel. 3.d. Stillabunt montes, id est Predicatores, dulcedinem et colles fluent lacte, etc. Stillant autem dupliciter, scilicet comminando et promittendo. Propter comminationes dicit.
marg.|
{p}
A facie Dei Sinai]
Sina enim interpretatur mandatum. Et ibi data fuit lex et audita sunt tonitrua et visa sunt fulgura, unde exterriti sunt filii Israel. Tunc ergo distillant Predicatores a facie Dei Sinai, quando predicant Dominum terribilem propter transgressionem mandatorum. Cum autem predicant eum mitem et dulcem fore bonis, tunc distillant.
marg.|
{f}
A facie Dei Israel]
id est videntium Deum. Dulce enim et suave erit * bonis videre Deum. Unde Eccl. 11.c. Dulce lumen et delectabile oculis videre Solem. Iob. 33.d. Videbis faciem eius in iubilo.
Numérotation du verset
Ps. 67,10
marg.|
{a}
Pluviam voluntariam]
Za. decimo a. Petite pluviam a Domino in tempore serotino : et Dominus faciet pluviam imbris. Iste versus eodem modo exponitur. Moraliter, sicut expositus est. Allegorice, secundum primam expositionem, scilicet de pluvia predicationis. Vel potest exponi de pluvia lacrimarum. Que quando scilicet homo plorat pro amissione rerum temporalium, vel amicorum, vel huiusmodi et tunc non placet Deo. Quandoque est voluntaria et tunc placet Deo. Et hoc est, quando homo plorare desiderat pro peccatis suis et aliorum, pro incolatu huius miserie et pro dilatione patrie. Hic est imber temporaneus et serotinus, irriguum inferius et superius. De imbre Ioel secundo f. Descendere faciet Dominus ad vos imbrem matutinum et serotinum. De irriguo Iudicior. primo c. Hanc pluviam segregat Deus hereditati sue, id est Iustis. Non enim omnibus datur. Unde dicit Dominus Io. decimo sexto d. Amen, Amen dico vobis, quia plorabitis et flebitis vos ; mundus autem gaudebit.
marg.|
{e}
Et infirmata est]
id est debilitata corpore. Ps. 108. Genua mea infirmata sunt a ieiunio : et caro mea immutata est propter oleum. Item Psalmo 30d : Infirmata est in paupertate virtus mea : et ossa mea conturbata sunt.
d Ps. 30.
marg.|
{f}
Tu vero perfecisti eam]
in anima, 2Cor. 12.c. Virtus in infirmitate perficitur.
Numérotation du verset
Ps. 67,10
X
X
marg.|
{2.167ra}
Δ
{a}
Pluviam voluntariam segregabis]
etc. Pluviam, id est manna. Ps. 77. Pluit illis manna ad manducandum.
marg.|
{b}
Voluntariam]
quam ipsi appetierunt et que ad voluntatem eorum sapiebat eis, quod volebant. Sap. 16.c. Deserviens unusquisque voluntati, ad quod quisque volebat, convertebatur.
marg.|
{c}
Segregabis]
dicit, quia non fecit taliter omni nationi.
marg.|
{d}
Hereditati tue]
de qua Is. 19.d. Hereditas mea Israel.
marg.|
{e}
Et]
tamen infirmata est, vitio gule dicens. Nm. 11.b. Anima nostra arida est : nihil aliud respiciunt oculi nostri, nisi Man. Et 21.b. Anima nostra iam nauseat super cibo isto levissimo.
marg.|
{f}
Tu vero perfecisti eam]
quoad aliquos, sicut Iosue et Caleph.
Numérotation du verset
Ps. 67,10
mystice
mystice
marg.|
{a}
Pluviam]
id est doctrinam et gratiam.
marg.|
{b}
Voluntariam]
id est gratis a te datam, secundum quod Glossa adducit quandam concordiam. Iacob 1.c. Voluntarie genuit nos verbo veritatis.
marg.|
{c}
Segregabis]
id est a Iudeis separatam dabis.
marg.|
{d}
Hereditati tue]
id est Gentibus. De quibus in Ps. 2. Postula a me et dabo tibi Gentes hereditatem tuam. Unde dixit Dominus Iudeis Mt. 21.d. Auferetur a vobis regnum Dei. Interl. Sacra Scriptura. Et dabitur Genti facienti fructus eius.
marg.|
{e}
Et infirmata est]
id est infirmitatem suam per doctrinam predicationis agnovit.
marg.|
{f}
Tu vero perfecisti eam]
quia cognita infirmitate quesivit medelam et tu dedisti.
marg.|
Pluvia dicitur doctrina.
- Quia a solo Deo, Mt. 23.a. Nolite vocari Rabbi, etc.
- Quia non est continua, Iob. 36.d. Qui aufert stillas pluvie.
- Quia pluit super quosdam, Am. 4.b. Plui super unam civitatem, etc.
- Quia de nubibus venit. Eccles. 9.a. Si replete fuerint nubes, etc.
- Quia refrigerat estum vitiorum. Ecclesiast. 19.b. Nonne ardorem refrigerat ros ? Ps. 28. Vox Domini intercidentis flamma ignis.
- Qui terram continuat, ut hic. Et Eccl. 6.a. Verbum dulce multiplicat amicos, etc.
- Qui terram fecundat, Is. 55.c. Quomodo descendat imber et nix de celo.
- Quia restringit fluxum, Eccl. 39.c. In verbo eius stetit aqua, etc.
- Quia a solo Deo, Mt. 23.a. Nolite vocari Rabbi, etc.
- Quia non est continua, Iob. 36.d. Qui aufert stillas pluvie.
- Quia pluit super quosdam, Am. 4.b. Plui super unam civitatem, etc.
- Quia de nubibus venit. Eccles. 9.a. Si replete fuerint nubes, etc.
- Quia refrigerat estum vitiorum. Ecclesiast. 19.b. Nonne ardorem refrigerat ros ? Ps. 28. Vox Domini intercidentis flamma ignis.
- Qui terram continuat, ut hic. Et Eccl. 6.a. Verbum dulce multiplicat amicos, etc.
- Qui terram fecundat, Is. 55.c. Quomodo descendat imber et nix de celo.
- Quia restringit fluxum, Eccl. 39.c. In verbo eius stetit aqua, etc.
marg.|
Vel aliter potest legi iste versus : {a}
Pluviam]
id est filium tuum, o Deus Pater.
marg.|
{b}
Voluntariam]
quia ex mera gratia fuit incarnatus.
marg.|
{c}
Segregabis hereditati tue]
Dicitur enim pluvia filius Dei. Unde Is. 45.b. Nubes pluant iustum. Ps. 71. Descendet sicut pluvia in vellus. Voluntaria, quia ut habetur Is. 53.c. Oblatus est, quia ipse voluit. Segregabis, dicis, id est purum et segregatum a malis dabis. Unde Hbr. 7.d. Talis decebat, ut nobis esset Pontifex, sanctus, innocens, impollutus, segregatus a peccatoribus.
marg.|
{d}
Hereditati tue]
id est Gentibus, ut dictum est.
marg.|
{e}
Et infirmata est]
Synagoga. Ier. 15. Infirmata est, que peperit septem filios, occidit ei Sol, cum adhuc esset dies, 1Rg. 2.a. Que multos habebat filios, infirmata est.
marg.|
{f}
Tu vero perfecisti eam]
id est perficies. Et est prophetia de finali conversione Iudeorum. Dt. quart. c. Novissimo tempore revertereris ad Dominum Deum
{2.167rb} tuum, Isaia decimo e. In veritate reliquie convertentur, reliquie, inquam, Iacob ad Dominum fortem.
Numérotation du verset
Ps. 67,11
XI
XI
marg.|
{g}
Animalia tua habitabunt in ea]
id est animalia parata ad immolandum tibi. Unde dixit Moyses. Ex. 10.g. Cuncti greges pergent nobiscum, non remanebit ex eis ungula, que necessaria sunt in cultum Domini Dei nostri.
marg.|
{i}
Parasti]
manna.
marg.|
{k}
In dulcedine tua]
id est dedisti ei dulcedinem et saporem.
marg.|
{l}
Pauperi]
populo, qui non habebat, quod posset comedere.
marg.|
{m}
Deus]
qui potuisti facere. Vel sic, Parasti in dulcedine tua, terram fluentem lac et mel. Pauperi, quia omnia expenderat in deserto.
Numérotation du verset
Ps. 67,11
aliter
aliter
marg.|
{g}
Animalia tua]
id est Gentes tibi iam subdite, ut iumenta, non sibi male libera.
marg.|
{h}
Habitabunt in ea]
hereditate, id est erunt ipsa hereditas. Et hoc non suis meritis, aut sua virtute, sed quia.
marg.|
{k}
In dulcedine tua]
id est in dulci misericordia tua.
marg.|
{i}
Parasti]
id est preparasti hec.
marg.|
{l}
Pauperi]
id est Gentili.
marg.|
{m}
Deus]
dives. Quod autem prius occulte dixerat, aperit, cum subiungit :
Numérotation du verset
Ps. 67,11
moraliter
moraliter
marg.|
{g}
Animalia tua habitabunt in ea]
scilicet hereditate. Quandoque enim animalia Dei, scilicet Sancti habitant in hereditate Domini, id est in anima fideli per recordationem, qui sunt animalia munda, findentes ungulam per discretionem, quia separant pretiosum a vili. Item ruminantes, id est iugiter meditantes in lege Domini. Quandoque autem sunt ibi ad tempus, sed non habitant : quia cito transfertur cor ad vanas et noxias cogitationes. Quandoque vero sunt ibi et habitant bestie diaboli immunde, ut meretrices et motus carnales, serpens invidie, leo superbie, vulpes fraudulentie, etc. que multa sunt, de quibus dicitur Is. 34.c. Erit cubile Draconum et pascua struthionum et occurrent demonia onocentauris et pilosus clamabit alter alterum. Et posset aliquis dicere : Bene vellem, quod animalia Dei habitarent in me ; sed nescio, ubi inveniam ea. Et ideo bene sequitur.
marg.|
{i}
Parasti in dulcedine]
divini eloquii : quia qui verbum Dei audit libenter, ibi docetur de vita Sanctorum. Ideo dicit, parasti. Mt. 22.a. Tauri mei et altilia occisa sunt et omnia parata sunt.
marg.|
{k}
In dulcedine]
Ps. 118. Quam dulcia faucibus meis, eloquia tua.
marg.|
{l}
Pauperi]
Ad litteram, quia tales audiunt sermones et exempla Sanctorum. Item in anima, sive in corde hominis debent esse animalia Dei rationabilia, id est sancta desideria vite eterne, non reptilia et serpentia super terram. De quibus Ezechiel. octavo d. Ingressus vidi et ecce omnis similitudo reptilium et animalium abominatio, Sed in corde David erant animalia Dei, cum dicebat : Domine, ante te omne desiderium meum. Et quare debemus desiderare, subiungit : Parasti, in vita eterna. In dulcedine tua, de qua in Psalmo trigesimo. Quam magna multitudo dulcedinis tue, Domine, quam abscondisti timentibus te. Nec dicit, quid paravit : quia oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, que preparavit Deus his, qui diligunt eum, ut dicitur 1Cor. secundo c. et Is. sexagesimo quarto b. Et hoc pauperi spiritu. Mt. quinto a. Beati pauperes spiritu, quorum ipsorum est regnum celorum. Hec autem desideria accenduntur per verbum Dei : unde sequitur.
Numérotation du verset
Ps. 67,12
XII
XII
marg.|
{2.167va}
Δ
{a}
Dominus dabit verbum]
etc. id est Iosue et Caleph bona terre promissionis. De hoc habetur Nm. 13. et 14. quomodo ipsi loquebantur et compescebant murmur populi. Et hoc faciet ipse.
Numérotation du verset
Ps. 67,12
allegorice
allegorice
marg.|
Δ
{a}
Dominus dabit verbum]
Ecce pluvia, de qua supra.
marg.|
{b}
Evangelizantibus]
Apostolis. Dabit dico.
marg.|
{c}
Virtute multa]
id est sua virtute, que multa est, Ps. 146. Magna virtus eius. Vel dabit virtute multa, id est cum multa virtute, scilicet fidei et miraculorum, ut fortes sint in fide et potentes in miraculis. Unde dixit eis. Lc. ult. g. Sedete in civitate, quousque induamini virtute ex alto. Et bene potuit dare in virtute, ipse.
Numérotation du verset
Ps. 67,12
moraliter
moraliter
marg.|
*{a}
Dominus dabit verbum]
Non glorietur Predicator, quasi non acceperit ; sed datorem verbi glorificet, 1Cor. 4.b. Quid habes, quod non accepistis ? 2Cor. 3.b. Non quod sufficientes simus cogitare aliquid a nobis, quasi ex nobis. Quibus dabitur ?
marg.|
{b}
Evangelizantibus]
non mentientibus, aut trufantibus. {2.167vb} Ier. 23.e. Qui habet sermonem meum, loquatur sermonem meum vere.
marg.|
{c}
Virtutes]
Secundum aliam litteram hic est, Evangelizantibus virtutes multas. Quidam autem evangelizant, non in virtute, sed in vanitate : quia dicunt et non faciunt. Sed dicit Ps. 28. Vox Domini in virtute, vox Domini in magnificentia, 1Cor. 4.d. Non in sermone est regnum Dei, sed in virtute. Sed non est pretermittendum adiectivum.
marg.|
{c}
Multa]
Hypocrite enim habent usum exteriorem virtutum, sed interius nihil habent virtutis. Et hoc non est virtus multa, sed modica, vel nulla, 2Tim. 3.a. Habentes speciem quidem pietatis ; virtutem eius abnegantes. Sequitur.
Numérotation du verset
Ps. 67,13
XIII
XIII
marg.|
{d}
Rex virtutum]
Angelorum. Et Rex
marg.|
{e}
Dilecti]
id est populi Israel, quem dilexit. Ad maiorem autem expressionem repetit, dilecti. Et dabit.
marg.|
{f}
Speciei domus dividere spolia]
id est dabit eis victoriam in terra promissionis. Et habita victoria divident spolia, que sumpserint in domibus speciosis, secundum quod dicitur Ios. 8.f. quod iumenta et predam civitatis Hai diviserunt sibi filii Israel et ostendit, quam bona fuit illa terra promissionis, loquens de ea ad similitudinem columbe, comparans terminos terre promissionis pennis columbe, meditullium autem dorso. Termini autem boni erant ; sed meditullium melius et hoc dat intelligere, dicens.
Numérotation du verset
Ps. 67,13
allegorice
allegorice
marg.|
{d}
Rex virtutum]
angelicarum, que sunt virtutes.
marg.|
{e}
Dilecti]
id est Christi. Et bis dicit, dilecti, quasi dilectus a Deo et hominibus. Vel quia dilectus in se propter suam bonitatem et dilectus in creaturis propter beneficia. Vel ipse est Rex virtutum, id est Dominus et rector miraculorum. Dilecti, id est cetus Apostolorum, qui est dilectus. Dilecti, id est Christi, qui prius dilexit eos, quam ipsi diligerent eum, 1Io. 4.d. Ipse prior dilexit nos. Et est transitio inter istos tres genitivos. Et ipse est, Rex.
marg.|
{f}
Speciei domus]
id est Ecclesie, quia eam decoravit seipso et Apostolis et aliis Sanctis. Sap. 13.a. Speciei generator hec omnia constituit. Et ipse est.
marg.|
{g}
Dividere spolia]
quasi dicat, sic vocatur. Unde Is. 8.a. Voca nomen eius, accelera, spolia detrahe. Et post : Auferetur fortitudo Damasci et spolia Samarie. Quia ipse alligavit fortem et vasa eius diripuit, Mt. 12.c. Vel ut sic coniungatur. Ipse Rex speciei domus dividere spolia, id est ad decorandam domum Ecclesie in divisione spoliorum, id est hominum, quos a diabolo eripuit. Hec autem spolia divisit, quando, sicut dicitur Eph. 4.c. quosdam quidem dedit Apostolos, quosdam autem Prophetas, quosdam autem Evangelistas, etc. Et sic decoravit Ecclesiam. Is. 49.e. Vivo ego, dicit Dominus, quia his omnibus velut ornamento vestieris.
Numérotation du verset
Ps. 67,13
moraliter
moraliter
marg.|
{d}
Rex virtutum]
etc. non vitiorum, id est rector subditorum in virtutibus. Hic ostendit, qualis debet esse prelatus, qui preest populo et ipsis Predicatoribus, dicens : Rex virtutum dilecti, dilecti, id est valde dilecti, id est Christi, non suorum. Vel Rex virtutum, id est rectus annuntiator virtutum. Unde 1Pt. 2.b. dicit, maxime Sacerdotibus et prelatis : Vos estis genus electum, regale Sacerdotium, Gens sancta, populus acquisitionis, ut virtutes eius annuntietis. Et talis Rex debet.
marg.|
{g}
Dividere spolia]
Ecclesie, scilicet prebendas, redditus et eleemosynas, non ribaldis, aut parentibus, aut indignis. Sed
marg.|
{f}
Speciei domus]
scilicet bonis viris, qui sunt decor Ecclesie et gloria sanctuarii, fulgentes auro Caritatis et sapientie, gemmis bonorum operum, argento eloquii, purpura et hyacintho et bysso, etc. Ex. 28.
Numérotation du verset
Ps. 67,14
XIV
XIV
marg.|
{h}
Si dormiatis]
id est si ad hoc pervenire possitis ; quod inter medias sortes Tribuum Israel quiescatis, scilicet in Hierusalem et circa. Tunc cognoscetis, quod
marg.|
{k}
Penne]
id est termini terre, sunt
marg.|
{m}
deargentate]
id est valde boni :
marg.|
{2.168ra}
Δ
{a}
Et posteriora dorsi eius]
id est medium terre, quod est inter terminos, sicut dorsum columbe est inter alas eius.
marg.|
{b}
In pallore auri]
est : id est multo melius est, quam ipsi termini, sicut aurum pretiosius est, quam argentum. Unde Dominus dixit Aaron. Nm. 18.b. Omnem medullam olei et vini, ac frumenti dedi tibi. Filii enim Aaron, scilicet Sacerdotes et Levite, in illo meditullio habitabant.
Numérotation du verset
Ps. 67,14
allegorice
allegorice
marg.|
{h}
Si dormiatis]
Supra dixit : Dominus dabit verbum, etc. unde possent aliqui Doctores et prelati errare, putantes quod non sit eis studendum, vel laborandum ad hoc, ut boni sint Predicatores, sed totum Deo relinquentes. Unde sic supplendum est, Dominus dabit verbum, non tantum Apostolis, sed et vobis.
marg.|
{k}
O penne columbe deargentate]
id est o prelati et Doctores eloquio Domini eruditi, qui Ecclesiam debetis sursum levare per desiderium celestium. Non autem sine labore vestro dabit vobis verbum, sicut Apostolis. Sed si dormiatis, id est iugiter quiescatis.
marg.|
{i}
Inter medios. Cleros]
id est inter duo Testamenta, que sunt sortes, quibus dividetur vobis terra promissionis, scilicet hereditas celestis. Si enim secundum illa vixerimus, hereditatem illam recipiemus in possessionem. Columba dicitur Ecclesia propter Δ
{2.168ra}
innocentiam et simplicitatem. Ct. 6.c. Una est columba mea. Argentum autem dicitur eloquium divinum. Unde in Ps. 11. Eloquia Domini, eloquia casta, argentum, etc. Penne autem, que istam columbam debent sursum ducere, sunt prelati et Doctores, qui eam debent ad desiderium supernorum elevare. Unde Lv. 7.d. dicitur, quod pectusculum elevationis dabatur Sacerdoti. Unde in Ps. 54. Quis dabit mihi pennas, sicut columbe, etc. Mal. 4.a. Sanitas in pennis eius. Et he penne debent dormire, id est iugiter morari et meditari, inter medios cleros, id est in studio duorum Testamentorum, ut omnes sensus exteriores claudantur et solum ad hec, que Dei sunt, meditentur. Ps. 1. In lege eius meditabitur die, ac nocte. Hoc significatum est Ex. 25.b. ubi dicitur, quod vectes erant semper in annulis. Ad quid ? Ut posset arca portari, hoc est, columba elevari. Vel inter duas sortes, id est terrenam et celestem, hanc fugiendo, illam appetendo. Et sic Sancti inter has duas dormiunt, quia usque ad mortem terrenam sortem habere non volunt et celestem non possunt. Sed tunc cum dederit dilectis suis somnum, ecce hereditas Domini, etc.
marg.|
{d}
Et]
si hoc faciatis, posteriora dorsi eius, id est perseverantia laboris et penitentie ipsius Ecclesie, erunt.
marg.|
{b}
In pallore auri]
id est in caritate, quasi dicat, si tales estis prelati, ceteri qui sunt in Ecclesia, per vestram exhortationem et exemplum ad amorem Domini accendentur. Et per hoc in bonis operibus permanebunt : quia omnia sunt levia amanti. Unde 1Cor. 13.b. Caritas omnia sustinet, id est sustinere facit, Io. 14.c. Si quis diligit me, sermones meos servabit. Et notandum quod non dicit in claritate auri, sed in pallore : in quo notatur, quod hic non habetur caritas in summo gradu, sed in imperfectione : in patria autem erit perfecta. Unde Is. 31.d. dicit Dominus, cuius ignis in Sion et caminus in Hierusalem.
Numérotation du verset
Ps. 67,14
moraliter
moraliter
marg.|
{h}
Si dormiatis inter medios Cleros]
Hoc dicitur prelatis et Theologis, qui inter medios Cleros, id est in meditatione sanctorum Testamentorum se dormire gloriantur ; sed tamen ad suam edificationem ea non trahunt. Iob. 24.b. Inter acervos meridiati sunt, quia calcatis torcularibus sitiunt. Unde dicit : Si dormiatis inter medios Cleros, sint vobis.
marg.|
{k}
Penne columbe deargentate]
quasi dicat, ex quo in sacra pagina studetis, habeatis caritatem Dei et proximi : que vos sicut due ale modo ad celum elevent per contemplationem et desiderium : modo ad terram reportent per compassionem et zelum. Sed he penne sunt columbe, ut cum his etiam simplicitatem teneatis. Nec ita simplices, ut non predicetis ; sed sicut columbe deargentate, ut ita divino eloquio ornati sitis, ut simplicitas predicationem non retardet et predicatio simplicitatem * non evacuet. Unde eis dicitur Mt. 10.b. Estote prudentes, sicut serpentes : et simplices, sicut columbe. Prudentia autem ista, non tantum in predicando consistit, sed et in operando. Unde sequitur :
marg.|
{a}
Et posteriora dorsi eius]
id est exempla patientie Sanctorum, que sequentibus videnda relinquunt. Sint.
marg.|
{b}
In pallore auri]
id est in imitatione Iesu Christi, qui est aurum et pretiositas Ecclesie, Ct. 5.c. Caput eius aurum optimum. Aurum istud pallidum in Passione. Is. 53.b. Livore eius sanati sumus. Talia posteriora ostendebat Apostolus 1Cor. 3.d. Imitatores mei estote, sicut et ego Christo, Gal. 6.d. Stigmata Domini nostri Iesu Christi in corpore meo porto.
marg.|
{2.167vb}Vel in malo potest exponi versus iste.
marg.|
{h}
Si dormiatis]
per torporem.
marg.|
{i}
Inter medios Cleros]
non inter primos clericos, scilicet Laurentium, Vincentium et Stephanum : nec inter ultimos, qui strenui erunt ; sed inter medios, scilicet modernos, qui ad voluptatem vivunt. Tunc.
marg.|
{k}
Penne columbe]
id est desideria anime vestre, erunt.
marg.|
{l}
Deargentate]
id est argento onerate. Et ideo sursum volare non poterunt : quia de argento cogitant et ad divitias aspirant. So. 1.c. Disperierunt omnes involuti argento.
marg.|
{2.168ra}
{a}
Et posteriora dorsi eius]
id est exempla eius non sunt ad edificandum proximos ; sed ad provocandum ad amorem terrenorum. Hoc.
marg.|
{b}
In pallore]
id est in amore auri. Ovidius : « Palleat omnis amans ».
marg.|
Vel
in pallore auri,
id est non in pura et celesti sapientia, que desursum descendit ; sed in sapientia terrena, animali, diabolica. Si enim aurum sapientia dicitur et pallidum aurum prava sapientia dicetur. In primis clericis poterat videri aurum rubeum et optimum, scilicet sapientia Dei, que divitias contemnit. Similiter in ultimis videbitur. Sed in mediis apparet aurum pallidum. Lam. 4. a. Quomodo obscuratum est aurum, mutatus est color optimus.
marg.|
{h}
Si dormiatis]
etc. Octo notantur in hoc versu, que necessaria sunt Sacerdoti. Primum est quies mentis, quoad se, quod notatur per dormiatis. Ct. 5.a. Ego dormio et cor meum vigilat. Io. 8. 14.d. Pacem meam relinquo vobis, pacem meam do vobis. Secundum est concordia, sive pax cum aliis, quod notatur ibi :
marg.|
{i}
Inter medios]
Mc. nono g. Habete sal in vobis et pacem habete inter vos, 1. Corinthiorum primo b. Obsecro vos, fratres, per nomen Domini nostri Iesu Christi, ut idipsum dicatis omnes et non sint in vobis schismata : sitis autem perfecti in eodem sensu, in eadem scientia. Tertium est scientia duorum Testamentorum, quod notatur per, Cleros, Ps. 103. De medio petrarum dabunt voces, Ct. 7.d. Omnia poma nova et vetera, dilecte mi, servavi tibi. Mt. 13.g. Omnis scriba doctus in regno celorum de Thesauro suo profert nova et vetera. Quarum est volatus contemplationis, quod notatur ibi :
marg.|
{k}
Penne]
Is. 60. b. Qui sunt isti, qui ut nubes volant et quasi columbe ad fenestras suas ? Ps. quinquagesimo quarto. Quis dabit mihi pennas sicut columbe et volabo ? Quintum est simplicitas, quod notatur ibi :
marg.|
{l}
Columbe]
Mt. 10. b. Estote prudentes, sicut serpentes et simplices sicut columbe. Sextum est eloquentia, quod notatur ibi :
marg.|
{m}
Deargentate]
Unde Moyses se excusat. Ex. 14.c. Obsecro, Domine, non sum Θ eloquens et Ieremie secundo b. A, a, a, quia puer ego sum : et ecce nescio loqui. Unde Ex. vigesimo octavo f. Vestietur ea Aaron, id est tunica cum malis punicis et tintinnabulis in officio ministerii, ut audiatur sonitus, quando ingreditur et egreditur Sanctuarium in conspectu Domini et non moriatur. Ibi Glossa Omnia Sacerdotis vocalia sint, ut veritatem,
{2.168rb} quam mente suscipit et habitu resonet : et quicquid agit, quidquid loquitur, doctrina sit. Unde Ioannes Baptista interrogatus, quis esset ? Respondit : Ego vox clamantis in deserto, etc. Nm. 10.a. Fac tibi duas tubas argenteas. Septimum est compassio ad proximum, quod notatur, ibi :
marg.|
{a}
Posteriora dorsi]
Nam in dorso portatur onus, Gal. 6.a. Alter alterius onera portate, 2Cor. 11.g. Quis infirmatur et ego non infirmor ? Octavum est caritas, quod notatur ibi :
marg.|
{b}
In pallore auri]
Ecclesiast. 28.d. Aurum tuum et argentum confla, id est purifica. Sap. 3.b. Tamquam aurum in fornace probavit illos.
marg.|
{c}
Cum discernit]
Tertia pars, ubi agit de donationibus Christi ascendentis. Est ergo sensus, Predicta habebitis non a vobis, sed per dispensationem Domini, Hoc est.
Numérotation du verset
Ps. 67,15
XV allegorice
XV allegorice
marg.|
{d}
Dum celestis]
id est Christus, discernit, id est dividit singulis, prout vult, sua dona, 1Cor. 12.b. Dividens singulis, prout vult. Eph. 4.c. Ipse dedit quosdam quidem Apostolos, quosdam autem Prophetas, alios vero Evangelistas, alios autem pastores et doctores, etc. Dum ergo ita discernit.
marg.|
{e}
Reges super eam]
scilicet Rectores super columbam, scilicet Ecclesiam.
marg.|
{f}
Dealbabuntur nive]
id est super nivem, id est incomparabiliter ipsi Rectores, vel alii boni. Is. 1.c. Si fuerint peccata vestra ut coccinum, quasi nix dealbabuntur. Et hoc non meritis suis, sed gratia Christi. Unde dicit.
marg.|
{g}
In Selmon]
id est in umbra gratie Christi, Selmon, enim interpretatur umbra. Umbra autem relinquitur ex lumine et corpore. In Christo autem fuit lumen Divinitatis et corpus, humanitatis. Unde provenit nobis umbra gratie, in qua dealbamur, id est a peccato mundamur et virtutibus decoramur. Lam. 4.d. Spiritus oris nostri Christus Dominus captus est in peccatis nostris, cui diximus, in umbra tua vivemus in Gentibus Selmon ergo significat Christum, vel eius gratiam. Et subiungit commendationem eius, dicens.
Numérotation du verset
Ps. 67,15
moraliter
moraliter
marg.|
{c}
Dum discernit celestis]
etc. Terreni homines non discernunt, nisi ea, que parent oculis. Unde multotiens approbant aliquos, quos Deus reprobat, qui interiora discernit. Hi sunt hypocrite, qui sunt nive dealbati, scilicet exterius tantum in oculis hominum ; sed interius sunt pleni omni turpidine et immunditia, sicut solet contingere in hyeme, quod sterquilinia nive cadente respersa dealbantur exterius : sed qui parum interius foderet, inveniret fimum nigrum et fetens. Hoc autem frequentius in clericis accidit. Qui.
marg.|
{e}
Reges]
id est Rectores laicorum dicuntur. Unde Mt. 23.c. Ve vobis Scribe et Pharisei hypocrite, qui similes estis sepulchris dealbatis, que a foris parent hominibus speciosa : intus vero plena sunt ossibus mortuorum et omni spurcitia, Act. 23.a. Percutiet te Deus, paries dealbate. Hoc est ergo, quod hic dicit.
marg.|
{d}
Dum celestis]
id est Deus.
marg.|
{c}
Discernit Reges]
id est clericos et prelatos.
marg.|
{f}
Nive dealbabuntur]
id est non alibi penitus, sed quasi nive tantum exterius dealbati invenientur ab ipso, qui interiora discernit. Unde dicitur Hbr. quarto c. Discretor cogitationum et intentionum cordis : et non est ulla creatura invisibilis in conspectu eius : omnia autem nuda et aperta sunt oculis eius, ad quem nobis sermo, id est cui debemus et nos oportebit reddere rationem. Et hoc.
marg.|
{g}
In Selmon]
quod interpretatur virtutis umbraculum et significat Hypocrisim, que tantum umbram et speciem virtutis habet ; rem autem non, 2Tim. 3.a. Speciem pietatis quidem habentes, virtutem autem eius abnegantes et hos devita.
Numérotation du verset
Ps. 67,16
marg.|
{h}
Mons Dei]
supple, Selmon est mons Dei. Ad litteram enim Selmon mons est. Unde Idc. 9.f. Abimelech ascendit in montem Selmon et Christus est mons montium. Unde Is. 2.a. Erit in novissimis preparatus mons domus Domini in vertice montium et dicitur, mons Dei, quia est filius Dei et a Deo datus nobis.
marg.|
{i}
Mons pinguis]
plenitudine omnis boni, quia dedit ei Pater Spiritum non ad mensuram, Io. 3.d.
Numérotation du verset
Ps. 67,16
moraliter
moraliter
marg.|
{h}
Mons Dei]
id est verus servus Dei est, id est bonus prelatus.
marg.|
{i}
Mons pinguis]
per devotionem. Ier. 31.c. Inebriabo animas. Sacerdotum pinguedine.
Numérotation du verset
Ps. 67,16
XVI allegorice
XVI allegorice
marg.|
{2.168va}
Δ
{a}
Mons coagulatus]
in ventre beate Virginis. Sap. 7.a. In ventre matris figuratus sum caro, decem mensium tempore coagulatus sum.
marg.|
{b}
Mons pinguis]
Bis dicit hoc, quia pinguis et plenus fuit in se. Unde bene dicitur Christus, 1. unctus. Ps. 44. Unxit te Deus, etc. Item pinguis nobis, quia ab eo fluxerunt nobis flumina gratie et doctrine. Gn. 49.c. Aser pinguis panis eius prebebit delicias Regibus, 1Io. 2.d. Unctio eius docebit vos de omnibus. Et o vos, quorum quidam dicunt Ioannem esse hunc montem, alii Eliam, alii vero Ieremiam, aut unum ex Prophetis. Mt. 16.b.
prol.|
17$allegorice
marg.|
{c}
Ut quid]
o vos simplices.
marg.|
{d}
Suspicamini montes]
esse
coagulatos
, id est hereticos et hypocritas et alios malos, altos per superbiam, divisos per varios errores, habere sanam doctrinam ? quasi dicat, nolite hoc suspicari. De istis enim montibus dicitur Iob. 40.c. Huic montes herbas ferunt, scilicet : Behemoth, id est Diabolo, quasi dicat, doctrina eorum non nutrit filios Dei, sed feras Diaboli. Sed adhuc posset aliquis dubitare et querere, quis mons Dei ? Unde quasi describens, subiungit.
prol.|
16$XVI moraliter
marg.|
* Item est {a}
Mons coagulatus]
prebens lac parvulis, scilicet simplicem doctrinam et coagulum, solidioris cibi robustis. Iob. 10.b. Nonne sicut lac mulsisti me et sicut caseum me coagulasti ?
marg.|
{b}
Mons pinguis]
non tantum interius per devotionem, sicut superius, sed etiam exterius per opera misericordie, quibus ungunt pedes Domini, id est pauperes. Et licet hoc de multis, scilicet de omnibus bonis prelatis et etiam de aliis dicatur ; tamen singulariter loquitur, in quo innuit unitatem et concordiam, {2.
168vb} que inter bonos debet esse, que inter malos non est. Unde de malis montibus in plurali subiungit.
Numérotation du verset
Ps. 67,17
XVI moraliter
XVI moraliter
marg.|
{c}
Ut quid suspicamini montes]
id est illos Sanctos esse hunc montem. Licet enim coagulati sint virtutibus et operibus solidis et lacte simplicis doctrine parvulos nutriant ; non tamen ad illius montis celsitudinem attingunt, qui est in vertice montium et elevatur super colles, eo quod Deus est. Unde subiungit de ipso, quod est.
Numérotation du verset
Ps. 67,17
XVII
XVII
marg.|
{e}
Mons in quo]
solo.
marg.|
{f} Beneplacitum est Deo] verbo
marg.|
{g}
Habitare]
non per essentiam, vel per gloriam tantum, sed et per unionem persone.
marg.|
{h}
In eo]
homine. Unde Io. 1.b. Verbum caro factum est et habitavit in nobis. Hoc est, quod hic sequitur.
marg.|
{i}
Etenim Dominus habitabit]
per gratiam in montibus, scilicet in Sanctis.
marg.|
{k}
In finem]
usquequo perducat eos in se Deum contemplandum. Vel usque in finem seculi, secundum illud Mt. 28.d. Vobiscum sum usque ad consummationem seculi. Dixit, quod montes illi coagulati non sunt mons ille pinguis, qui est Christus ; sed ipse habitat in eis, unde sequitur, quod sunt currus Dei, quia eum portant. Et ideo subiungit.
Numérotation du verset
Ps. 67,17
XVII moraliter
XVII moraliter
marg.|
{e}
Mons in quo beneplacitum est Deo habitare in eo]
per gratiam. Talis est mons pinguis caritate. Io. 14.c. Si quis diligit me, sermones meos servabit : et Pater meus diliget eum et ad eum veniemus et mansionem apud eum faciemus.
marg.|
{i}
Etenim Dominus habitabit]
in eo, non ad horam, sed usque.
marg.|
{k}
In finem]
quantum in ipso est, non recedet, quia dicit Prv. 8.d. delicie mee sunt, esse cum filiis hominum. Sed quidam eum nolentem expellunt per peccatum. Non autem tantum habitat in eis, sed etiam per eos fertur ad alios. Nec ipsi pauci sunt, sed multi, unde subdit.
Numérotation du verset
Ps. 67,18
XVIII
XVIII
marg.|
{l}
Currus Dei]
etc. Ipsa enim caritas, propter quam Deus a nobis habitat, dicitur currus, sicut significatum est Gn. 46.c. ubi dicitur, quod iuncto Ioseph curru ascendit obviam patri suo. Qui igitur vult obviare Patri suo celesti, iungat currum caritatis in Dei amore et proximi. Nec solum ipsa caritas, immo et sancti habentes caritatem, currus Dei dicuntur 4Rg. 2.b. Pater mi, pater mi, currus Israel et auriga eius.
marg.|
{m} Et iste currus est
Multiplex decem millibus
id est personis innumerabilibus que currus Dei sunt. Usus2
* Grecorum est, a quibus translationem istam habemus, ponere istum numerum pro infinito. Hoc autem est contra illos, qui iudicant nimis stricte dicentes, quod pauci sunt Iusti, vel nulli , sicut 3Rg. 19.c. credidit Elias quod nullus esset iustus preter ipsum3. Cui respondit Dominus. Adhuc reliqui mihi septem millia virorum, qui non curvaverunt genua sua ante Baal :
Et hec sunt millia letantium
etc. 4
* usque in finem versus, sicut supra expositum est. B
2 Usus
Ed1703
] Versus
Bg44
3 ipsum] eum
Bg44
4 etc.
Bg44
] om.
Ed1703
marg.|
Item magis proprie : Currus Dei sunt, qui pro Deo pedites per mundum currunt, ut nomen eius per mundum portent. Hi sunt theophori, id est religiosi, qui se ad officium dedicaverunt. Et iste
currus est multiplex decem millibus
quia Dominus tales multiplicat et iam multiplicavit et multiplicabit ultra decem millia. Iam etiam sunt fratres minores plus quam decem millia nec crucem Domini portant in angaria sed
sunt milia letantium
5
* de paupertate et tribulationibus, Rm. 5.a. Gloriamur in tribulationibus.6 Ps. 105 : « Salvos fac nos, Domine Deus noster et congregando de nationibus », scilicet de omni natione, que sub celo est ut confiteamur nomini sancto tuo et gloriemur in laude tua. C
e
e Sur ce passage, cf. M. Morard, « Hugues de Saint-Cher commentateur des Psaumes », dans Hugues de Saint-Cher exégète et théologien, Turnhout, 2004, p. 115-116.
5 nec crucem... letantium Bg44 Bou76 Boul22 Fi2408 Fi2409 Ed1496
]
om. edd. (Ed1600... Ed1703... ) {MM2023} {PMA2023}
6 Rm. ... tribulationibus
Ed1703
]
om. Bg44
marg.|
{o}
Dominus in eis]
1Cor. 14.e. Si omnes prophetent, intret autem quis infidelis, vel idiota, convincitur, etc. et ita cadens in faciem adorabit Deum pronuncians, quod vere Deus in vobis sit.
marg.|
{p}
In Sina]
id est in tentatione. Sina enim interpretatur tentatio egrediens ei. Ps. 90. Cum ipso sum in tribulatione.
marg.|
{q}
In sancto]
opere, quasi dicat, Dominus est in eis, ut a malo defendat eos et ad bonum promoveat : et ideo letantur et omnia pro eo libenter sustinent. Unde in Psalmo trigesimo secundo Anima nostra sustinet Dominum, quoniam adiutor et protector noster est, quia in eo letabitur cor nostrum, etc. Secundum hec, que predicta sunt, currus Dei non solum dicitur multiplex, sed et multipliciter : quia Currus Dei, ut predictum est.
marg.|
Dicitur caritas.
- Vir iustus.
- Ordo predicantium Religiosorum.
- Angeli, 4Rg. 2.b. Currus igneus et equi ignei diviserunt utrumque.
- Evangelium a currendo, 2Th. 3.a. Sermo Dei currat, etc.
- Vir iustus.
- Ordo predicantium Religiosorum.
- Angeli, 4Rg. 2.b. Currus igneus et equi ignei diviserunt utrumque.
- Evangelium a currendo, 2Th. 3.a. Sermo Dei currat, etc.
Numérotation du verset
Ps. 67,18
XVIII moraliter
XVIII moraliter
marg.|
{l}
Currus Dei]
etc. Et commendat eos in hoc versu a sex, videlicet, ab unanimi caritate, cum dicit Currus Dei. A multitudine, cum dicit : Decem millibus multiplex. Ab hilaritate, cum dicit : Millia letantium. A Dei inhabitatione, cum dicit : Dominus in eis. A mandatorum impletione, cum dicit : In Sina. A sanctitate, cum dicit : In sancto. Iunge ergo sic. Ipsi sunt currus Dei, portantes Deum verbo predicationis. Currus dico.
marg.|
{m}
Multiplex]
ex personis diversarum facierum gratie, propter diversa dona Spiritus sancti et hoc, quod dicit.
marg.|
{m}
Decem millibus]
id est ex hominibus perfectis in virtutibus et operibus. In millenario enim perfectio virtutum. in decennario decalogi impletio intelligitur. Et hi sunt.
marg.|
{n}
Millia letantium]
id est spe gaudentium. Et quare letantium ? Quia
marg.|
{o}
Dominus in eis]
per gratiam ? Et quare in eis ? Quia implent mandata, unde dicit
marg.|
{p}
In Sina]
Et quia mundi sunt, Unde addit :
marg.|
{q}
In sancto]
Ps. 21. In sancto habita laus Israel. Vel sic, in Sina, vel Sinai in sancto, id est in impletione sanctorum mandatorum et secundum hoc superfluit, in secundo positum. Vel iterum sic, Dominus in eis in Sina, id est qui dedit legem in monte Sinai. Et ipse idem habitat in sancto, id est in Christo, qui est Sanctus Sanctorum. Vel in eis sancto, id est quia sunt Sancti. Et quomodo ista facta fuerint, consequenter ostendit, convertens sermonem ad ipsum auctorem, dicens :
Numérotation du verset
Ps. 67,19
XIX
XIX
marg.|
{r}
Ascendisti]
o Christe.
marg.|
{s}
In altum]
locum, in celum. Et in altum, dignitate, quia sedes ad dexteram Patris. Et dicit : Ascendisti, propria virtute, quasi non portatus ab aliis. Io. 3.b. Nemo ascendit in celum, qui de celo descendit. Hec Christi Ascensio fuit hic prenunciata. Et Mi. 2.d. Ascendit pandens iter ante eos. Prefigurata autem fuit 4Rg. 2.b. ubi dicitur, quod ascendit Elias per turbinem in celum. Recitata autem fuit Act. 1.b. Videntibus illis elevatus est et nubes suscepit eum ab oculis eorum. Dicit ergo. Ascendisti in altum. Sed antequam ascenderes.
marg.|
{2.169ra}
Δ
{a}
Cepisti captivitatem]
id est captivos de Limbo eduxisti. Zacharie 9.cf Tu quoque in sanguine tuo eduxisti vinctos de lacu, in quo non erat aqua. Vel Captivitatem cepisti, id est eos, quos diabolus in peccato captivaverat, tuo iugo suavi subiugasti : Is. 49.g. Hec dicit Dominus, equidem captivitas a forti tolletur et quod ablatum fuerit a robusto, salvabitur.
f Cf. Za. 9, 11.
marg.|
{b}
Accepisti dona]
etc. intransitive, id est homines dona. Io. 17.b. Tui erant et mihi eos dedisti. Vel sic : Accepisti dona, distribuenda.
marg.|
{c}
In hominibus]
id est inter homines. Cui concordat alia littera, que habet : Dedisti dona hominibus. Et huic duplici lecture dupliciter iungitur, quod sequitur.
Numérotation du verset
Ps. 67,19
XIX moraliter
XIX moraliter
marg.|
{r}
Ascendisti]
etc. Posset aliquis dicere, bene video, quod Dominus in talibus habitat, sed de hoc miror, quia ipsi solebant diligere et amplecti terrena ; nunc autem ea contemnunt. Hoc autem non est mirum, quia Deus hoc fecit. Hoc est, ascendisti, o Deus, in corda eorum.
marg.|
{s}
In altum]
Ps. 83. Ascensiones in corde suo disposuit. Solebat enim Dominus in talibus nullum locum, vel infimum ad minus habere. Mammona vero altum et magnum * locum ibi tenebat. Sed ipsi accenso igne, quem venit Dominus in terram mittere, dixerunt Domino : Amice, ascende superius.
marg.|
{a}
Cepisti captivitatem]
id est denarios diu incarceratos produci fecisti et dari pauperibus. Lc. 12.e. Anima mea, habes multa bona, etc. Os. 2.b. Sumam frumentum meum in tempore suo et vinum meum in tempore suo et liberabo lanam meam et linum meum. Clamat Ioseph, id est augmentum incarceratum. Gn. 40.c. Memento mei, cum bene tibi fuerit et facies mecum misericordiam, ut suggeras Pharaoni, ut educat me de isto carcere, quia furto sublatus de terra Hebreorum, id est transeuntium, id est pauperum. Et tu ipse, qui das divitibus.
marg.|
{b}
Accepisti dona]
id est eleemosynas, non in tua persona, sed.
marg.|
{c}
In hominibus]
pauperibus. Mt. 25.d. Quod uni ex minimis fratribus meis fecistis, mihi fecistis. In hominibus, dicit, non in turribus, vel in muris, vel in castris Ecclesie edificandis. Nec etiam dicit quod muris, vel turribus fecistis, mihi fecistis : Aliud est facere pro Deo, aliud facere Deo, plus est facere ipsi Deo. Vel sic.
marg.|
{b}
Accepisti dona]
eorum non tantum in rebus, sed etiam.
marg.|
{c}
In hominibus]
id est non tantum sua, sed seipsos dederunt tibi. Mt. 16.d. Qui vult venire post me, abneget seipsum, etc. 2Cor. 12.d. Non quero vestra, sed vos. Hoc est, quod sequitur.
Numérotation du verset
Ps. 67,19
XX
XX
marg.|
{d}
Etenim]
etc. Quasi, accepisti et homines, dona. Probatio. Etenim accepisti, homines.
marg.|
{e}
Non credentes]
quia non credebant.
marg.|
{g}
Deum]
scilicet verbum.
marg.|
{f}
Inhabitare Dominum]
Christum hominem, quasi dicat illos, qui non credebant te Christum esse verum Deum, dedit tibi Deus, ut facti fideles illud crederent et alia credenda. Vel secundum secundam lecturam. Dedisti dona hominibus. Etenim, dedisti hoc, scilicet.
prol.|
arg.|
{e}
Non credentes inhabitare]
id est ut hi, qui non credebant, habitarent.
marg.|
{g}
Dominum Deum]
per fidem operantem per dilectionem. 1Io. 4.c. Qui manet in caritate, in Deo manet et Deus in eo. Et propter ista sit.
Numérotation du verset
Ps. 67,19
XX moraliter
XX moraliter
marg.|
{d}
Etenim non credentes]
id est amatores divitiarum : De quibus dicit Hieronymus Veram fidem de Deo non habet, qui cupit in his miseriis fieri dives.
marg.|
{f}
Inhabitare]
etc. id est hoc accepisti ab eis, ut tu Dominus Deus habitares et possideres eos et ut ipsi etiam habitarent et possiderent teipsum, omnibus relictis, ut te solum acquirerent. Nm. 18.c. In terra eorum nihil possidebitis, nec habebitis partem inter eos, ego enim pars et hereditas tua. Hoc autem {2.169rb} donum Dei est, ut homo, omnibus contemptis, Deum solum querat. Unde in persona eorum, quibus datum est hoc, gratia agens subiungit.
Numérotation du verset
Ps. 67,20
XXI
XXI
marg.|
{h}
Benedictus Dominus]
etc. id est semper iugiter. Ps. 33. Benedicam Dominum in omni tempore. Ideo sit
[benedictus]
quia ex quo ipse caput ascendit et nobis dona dedit.
marg.|
{i}
Prosperum iter]
ascendi post eum.
marg.|
{k}
Faciet nobis]
quia ipse est.
marg.|
{l}
Deus salutarium nostrorum]
Unde supra petebat : Exaudi nos, Deus Salutaris noster, etc.
marg.|
¶Christus ascendit
- In Incarnatione. Is. 19.a. Ascendet Dominus super nubem levem, etc.
- In Passione. Ct. 7.c. Ascendam in palmam, etc.
- In Resurrectione, ut hic.
- In Ascensione, 3Rg. 18.g. Ecce nubecula parva, etc.
- In Incarnatione. Is. 19.a. Ascendet Dominus super nubem levem, etc.
- In Passione. Ct. 7.c. Ascendam in palmam, etc.
- In Resurrectione, ut hic.
- In Ascensione, 3Rg. 18.g. Ecce nubecula parva, etc.
Numérotation du verset
Ps. 67,20
XXI
XXI
marg.|
{h} Benedictus Dominus die quotidie] ut supra.
marg.|
{i}
Prosperum iter faciet nobis]
duces nos per arctam et rectam semitam, ubi non est periculum, sicut in lata via. Prv. 4.b. Ducam te per semitas equitatis, quas cum ingressus fueris, non arctabuntur gressus tui et currens non habebis offendiculum. Prosperum ergo iter faciet nobis, non Regis conductus, sed
marg.|
{l}
Deus Salutarium]
etc. qui salutaria nostra procurat et providet nobis, non voluntaria nostra : sicut Medicus non dat egro cibaria, vel medicamenta desiderata, sed salutaria, id est saluti necessaria. Unde noluit amovere a Paulo stimulum carnis sue, licet de hoc rogaret eum Paulus, sed dixit. Sufficit tibi gratia mea.
Numérotation du verset
Ps. 67,21
XXII
XXII
marg.|
{m}
Deus noster Deus salvos faciendi]
Quarta pars ubi exponit operationes Dei : Quia posset aliquis dicere, quomodo parat prosperum iter, qui dicet : Ite maledicti in ignem eternum ? Ideo ostendit quod Deus, quantum est in se, omnes vult salvos fieri et salvat quantum in se est ; sed tamen, quia iustus est, malos, qui salvationem renuunt, damnabit. Hoc est, quod dicit.
[Deus noster]
Deus omnium per creationem.
marg.|
{n}
Noster]
per specialem cultum est.
marg.|
{o}
Deus salvos faciendi]
quia ad hoc specialiter venit in mundum, sicut dicitur Lc. 9.g. Filius hominis non venit animas perdere, sed salvare. Et tantum appetebat salutem nostram, quod mori voluit propter eam. Unde addit :
marg.|
{p}
Et Domini]
Hec geminatio notat excellentiam.
marg.|
{q}
Exitus mortis]
quasi dicat, voluit exire de mundo per mortem7
* propter nos. 2Cor. 5.c. Christus pro omnibus mortuus est. Sap. 7. Unus est introitus omnibus ad vitam et similis exitus. Si ergo volumus salvari, oportet, quod et nos moriamur et corporaliter, ut melius reformemur et spiritualiter, ut carnem et concupiscentias eius crucifigamus et pro fratribus, quando necesse fuerit, morti nos exponamus. 1Io. 3.c. In hoc cognovimus caritatem Dei, quoniam ille posuit animam suam pro nobis et nos debemus pro fratribus animas ponere. Vel exitus mortis, dicitur eius Resurrectio, quia posset dicere Iudeus, vel infidelis, quomodo est Deus salvos faciendi, qui seipsum salvare non potuit ? Unde dicit Domini, qui potuit mori non nisi de pura voluntate : Domini, qui potuit resurgere pro sua voluntate, est
[exitus mortis]
id est exivit a morte resurgendo. Io. 10.d. Potestatem habeo ponendi animam meam et potestatem habeo iterum sumendi eam. Hanc duplicem potestatem notat hic, cum dicit, Domini, Domini.
7 mortem
Bg44
(170) Ed1496] noctem cacogr.
Ed1703
marg.|
Vel
[Exitus mortis]
id est proventus mortis et tribulationis, sunt Domini, sicut exitus vinearum et aliarum rerum dicuntur esse Dominorum, qui possident res illas. Rm. 14.b. In hoc Christus mortuus est et resurrexit, ut et vivorum et mortuorum dominetur. Et eodem. Nemo nostrum sibi vivit et nemo nostrum moritur sibi. Et eodem. Sive vivimus, sive morimur, Domini sumus. Vel Exitus mortis, id est mors mortis, est, Domini : quoniam mortem nostram moriendo destruxit et vitam resurgendo reparavit. Os. 13.d. Ero mors tua, o mors. Sed propter ista posset aliquis dicere, quod nullum damnabit : Unde subiungit contra hoc.
Numérotation du verset
Ps. 67,22
XXIII
XXIII
marg.|
{r}
Verumtamen Deus]
etc. quasi dicat, licet sit Deus salvos faciendi et mortem destruxerit : tamen Deus iustus et omnipotens.
marg.|
{s}
Confringet capita]
etc. id est superbiam eorum. Vel Capita, id est Magistros errorum et prelatos exemplorum malorum. De primo, Ps. 109. Conquassabit capita in terra multorum, id est in inferno. De secundo. Am. 6.a. Ve qui opulenti estis in Sion. Optimates capita populorum. Et post, ibi : Nunc migrabunt in capite transmigrantium. Et confringet.
marg.|
{t}
Verticem]
id est cervicositatem.
marg.|
{u}
Capilli perambulantium]
id est perseverantium et de peccato in peccatum incidentium, in delictis suis. Et dicit. Verticem capilli. Capillus enim superfluitas est, sine damno amittitur et cito rumpitur, sed solvi non potest : et significat divitias, vel subtiles questiones, quibus predicta conveniunt. Dicit ergo
[Verticem capilli]
quia propter divitias temporales et propter inanes et subtiles questiones, fiunt homines cervicosi et pertinaces, in delictis suis. Ps. 72. Prodiit quasi ex adipe iniquitas eorum : transierunt in affectum cordis. Vel
[Verticem capilli]
id est curiositatem cogitationum, sive divitiarum, que vertunt et versant cor hominis continue sicut rotam. Is. 19.c.
{2.169va}
Θ Miscuit Dominus spiritum vertiginis in medio Egypti. 1Rg. 15.e. Anima inimicorum tuorum rotabitur quasi in impetu et circulo funde. Inimici David, id est Christi, sunt amatores mundi, qui rotantur, id est ad modum rote vertuntur, que a parte anteriori cadit et a posteriori elevatur : sic ipsi anteriorum obliti et ad posteriora se extendentes, in spiritualibus cadunt, licet in temporalibus eleventur. Hec vertex
[capilli]
est hominum,
[Perambulantium]
id est cupidorum per totum mundum discurrentium.
marg.|
{a}
In delictis suis]
ut fraudes et mercationes dolosas faciant. Unde Poeta dicit : « Impiger extremos currit mercator ad Indos ».
marg.|
Et bene dicit.
[In delictis suis]
quia negociatio vix potest fieri sine delicto. Unde Eccl. 26.d. Due species difficiles et periculose apparuerant mihi, difficile exuitur negotians a negligentia sua : et non iustificabitur caupo a peccatis labiorum suorum.
marg.|
{t}
Verumtamen Deus]
etc. Iste versus exponi potest contra mulieres et etiam homines, qui ornant caput et capillos suos sic
[Deus confringet capita inimicorum suorum]
Illi enim, vel ille mulieres Deum suo capite persequuntur, qui ornatu crinium provocant ad libidinem : Unde tales sunt inimici Dei. Et talium
[confringet capita et verticem capilli]
id est verticem capillatam, Ier. 9.g. Visitabo super omnes, qui attonsi sunt in comis.
marg.|
{x}
Perambulantium]
per vicos et plateas et etiam* ad Ecclesias.
marg.|
{a}
In delictis suis]
id est in libidine et superbia. Unde Is. 3.c. Pro eo, quod elevate sunt filie Sion et ambulaverunt collo extento, etc. decalvabit Dominus verticem filiarum Sion et Dominus crimen earum nudabit. Et licet
[Dominus confringat capita inimicorum]
non tamen omnes damnabit, qui modo sunt inimici ; sed quosdam convertet ad penitentiam : Quia.
prol.|
23$XXIV
marg.|
{b}
Dixit Dominus]
id est statuit, vel verbo suo fecit. Vel
[dixit]
id est ab eterno disposuit.
marg.|
{c}
Ex Basan convertam]
id est de turpitudine vitiorum. Basan enim turpitudo interpretatur, sive confusio : et significat precipue vitia carnis abominabilia, in quibus erubescit homo deprehendi a quocumque. Et de his vitiis frequentius convertit Dominus. Sed heretici et hypocrite, in quibus videtur esse pulchritudo et decor, non defacili convertuntur. Io. 7.g. Numquid aliquis ex Principibus credidit in eum, aut ex Phariseis ? nec tantum eos, qui in confusionem horum vitiorum ex infirmitate inciderunt ; sed et eos, qui iam per malitiam peccant. Unde addit :
marg.|
{d}
Convertam]
etc. id est eos, quia tantum demersi sunt, quod iam contemptores facti sunt. Prv. 18.a. Peccator cum in profundum peccatorum venerit, contemnit. Vel sic.
[Ex Basan]
id est ex confusione, convertam, quia cum homo in se recordans peccati sui, confunditur, tunc convertitur ad Deum. Hec est enim confusio adducens gratiam et gloriam. Eccles. 4.c. Mi. 4.d. Venies usque ad Babylonem et ibi liberaberis. Convertam, non in gaudium mundi ; sed
[in profundum maris]
hoc est, in perfectam penitentie amaritudinem. Item Basan interpretatur bruchus, vel pinguedo, vel siccitas. Per bruchum, detractio ; per pinguedinem, gula ; per siccitatem, acedia designatur. Hec omnia convertit Dominus in mare penitentie : Nec tantum superficialiter, sed, in profundum : Nec tantum ad penitentiam convertentur, sed et ad martyrium accendentur. Unde subdit Propheta.
Numérotation du verset
Ps. 67,24
XXV
XXV
marg.|
{e}
Ut intingatur]
etc. id est conversi, qui sunt pes tuus.
marg.|
{f}
In sanguine suo]
pro te effuso, id est illi, qui prius inimici, nunc amici et pes facti sunt portantes te per mundum, ita ferventes erunt in predicatione et fide, ut martyrium pro te ferre non dubitent, non timentes eos, qui corpus occidunt : Mt. 10.e. Et Lc. 13.c. Nunc etiam cum non est persecutio, debent pedes Domini, id est Predicatores et clerici intingi in sanguine, id est in memoria Passionis. Iob. 39.d. Pulli Aquile lambunt sanguinem. Et posset aliquis dicere. Non fuit ita mirum, si cognati Domini et Discipuli, quibus multa bona fecerat, cum erant cum eo, sustinuerunt martyrium pro eo : Unde, quod mirabilius est, subdit.
marg.|
{g}
Lingua]
etc. supple fiet, vel sumetur, id est inimici fient canes tui, lingua medicantes et gregem custodientes contra lupos, id est hereticos predicando latrantes. Hi sunt canes, de quibus dicitur Mt. 15.c. Nam et catelli edunt de micis, que cadunt de mensa Dominorum suorum. Laudatur autem lingua canum et non dentes. Quare ? Quia in dentibus mordax predicatio, in lingua vero blanda et consolatoria intelligitur, que magis laudabilis est, quia magis utilis. Sir. 36.d. Si est lingua curationis, est et mitigationis et misericordie. Hi igitur
{2.169vb} Predicatores predicti sunt, qui sanguine intinguntur : Sicut Paulus primo inimicus et persecutor Ecclesie Dei, postmodum factus est bonus canis impugnans ad bestias malas : Sicut ipse dicit 1Cor. 15.d. Ad bestia pugnavi Ephesi. Modo autem non solum non pugnant canes nostri, sed nec capiunt etiam vulpes parvulas, que demoliuntur vineas : Ct. 2.d. Sed nec etiam terrent eos latrando. Is. 57.d. Canes muti non valentes latrare, videntes vana et dormientes et amantes somnia. Sic ergo, lingua canum tuorum, sumitur ex inimicis. Unde dicit Gregorius . Lingua canum ex inimicis prodiit, quia Dominus conversos Gentiles etiam Predicatores fecit. Et hoc non est ex eorum meritis, sed pura gratia Dei : Unde addit :
marg.|
{h}
Ab ipso]
scilicet Deo. Et hoc dicendo, convertit se ad canes istos loquens de Deo in tertia persona, cum prius loqueretur ipsi Deo in secunda persona. Et hoc facit, ut fortius eis imprimat istud, quod ex inimicis Dei sunt facti canes Dei ex gratia, non ex meritis. Diligentius enim intelligimur, quod nobis, quam quod aliis dicitur. Alia littera magis servat seriem narrationis, que habet.
[A teipso]
Hanc gratiam recognoscebat Apostolus sibi factam, cum diceret 1Cor. 15.b. Ego sum minimus Apostolorum, qui non sum dignus vocari Apostolus, quoniam persecutus sum Ecclesiam Dei. Isti autem canes et pedes Domini, animati sunt ad intingendum se in sanguine martyrii, quia Domini Passionem precessisse viderunt. Unde dicit.
Numérotation du verset
Ps. 67,25
XXVI
XXVI
marg.|
{i}
Viderunt]
per fidem.
marg.|
{k}
Ingressus tuos, Deus]
Ingressum, scilicet in mundum, qui fuit in maxima paupertate : et ingressum in celum, sive in gloriam, qui fuit per maximum dolorem. Lc. 24.d. Oportuit pati Christum et ita intrare in gloriam suam. Unde pendens in Cruce clamat. Lam. 1.d. O vos omnes, qui transitis per viam, attendite et videte, si est dolor similis, sicut dolor meus. Bene dicit, videte, quia ex visione ista surgit animatio, sive animositas audacie ad sustinendum martyrium pro Christo. Unde legitur 1Mcc.6.d. Quod ostenderunt elephantibus sanguinem uve et mori ad acuendos eos in prelium. Sequitur.
marg.|
{l}
Ingressus Dei mei]
quantum ad primum, quia ingressus est per uterum Virginis clausum ; et egressus per eumdem clausum ; quod facere non posset, nisi Deus esset. Ez. 44.a. Porta hec clausa erit et non aperietur et vir non transibit per eam : quia Dominus Deus Israel ingressus est per eam, eritque clausa Principi : Princeps ipse sedebit in ea.
marg.|
{m}
Regis mei]
quantum ad secundum, quia secum milites redemptos ad regnum perduxit.
marg.|
{n}
Qui est in sancto]
celo. Ps. 10. Dominus in templo sancto suo, Dominus in celo sedes eius. Hic etiam notatur Trinitas, que ad nos ingreditur per gratiam. Io. 14.c. Ad eum veniemus et mansionem apud eum faciemus. Cum dicit
[Deus]
notatur persona Patris.
[Dei mei]
persona filii
[Regis]
Spiritus sancti, qui regit Ecclesiam.
marg.|
Est autem ingressus Dei.
- In mundum. Is. 29.a. Ascendet Dominus super nubem levem et ingredietur Egyptum.
- In mentem. Apc. 3.d. Si quis aperuerit mihi, introibo et cenabo cum eo.
- In infernum. Is. 45.a. Portas ereas conteram et vectes ferreos confringam.
- In templum, id est in Ecclesiam. Ez. 10.a. Cum ingrederetur vir, repleta est domus nube et atrium repletum est a splendore glorie Domini.
- In celum. Act. 1.b. Cumque intuerentur in celum euntem illum, ecce duo viri, etc.
- Invitati etiam et animati fuerunt ad tolerantiam martyrii, non solum per exemplum Christi, sed et per exemplum Apostolorum. Unde dicit.
- In mundum. Is. 29.a. Ascendet Dominus super nubem levem et ingredietur Egyptum.
- In mentem. Apc. 3.d. Si quis aperuerit mihi, introibo et cenabo cum eo.
- In infernum. Is. 45.a. Portas ereas conteram et vectes ferreos confringam.
- In templum, id est in Ecclesiam. Ez. 10.a. Cum ingrederetur vir, repleta est domus nube et atrium repletum est a splendore glorie Domini.
- In celum. Act. 1.b. Cumque intuerentur in celum euntem illum, ecce duo viri, etc.
- Invitati etiam et animati fuerunt ad tolerantiam martyrii, non solum per exemplum Christi, sed et per exemplum Apostolorum. Unde dicit.
Numérotation du verset
Ps. 67,26
XXVII
XXVII
marg.|
{o}
Prevenerunt]
scilicet ad martyrium.
marg.|
{p}
Principes]
id est Apostoli, qui non erant, ut Principes Phariseorum, qui dura onera imponentes aliis, digito suo nolunt ea movere, Mt. 23.a. Sed erant.
marg.|
{q}
Coniuncti psallentibus]
id est Deum operando laudantibus. Eccl. 32.a. Rectorem te posuerunt : noli extolli : esto in illis, quasi unus ex illis.
marg.|
{r}
In medio]
etc. id est Ecclesiarum novarum. Ct. 6.c. Adolescentularum non est numerus.
marg.|
{s}
Tympanistriarum]
penitentiam agentium in mortificationem carnis. Tympanum enim fit de corio mortui animalis extento in ligno. Vel aliter,
[viderunt ingressus tuos]
et ultimo ingressum in celum, in quo.
marg.|
{o}
Prevenerunt Principes]
id est Angeli, Dn. 10.d. Michael Princeps vester.
marg.|
{q}
Coniuncti psallentibus]
id est Apostolis. Act. 1.b. Cumque intuerentur in celum euntem illum, ecce duo viri astiterunt iuxta illos, etc. id est duo Angeli.
marg.|
{r}
In medio iuvencularum tympanistriarum]
{2.170ra} id est Marie et mulierum aliarum, de quibus in eodem capitulo dicitur, quod erant Apostoli perseverantes in oratione cum mulieribus et Maria matre eius, que erant iuvencule spiritu, non anus, secundum illud, quod dicit Apostolus Rm. 6.a. Quomodo Christus surrexit a mortuis per gloriam patris ; ita et nos in novitate vite ambulemus. Et erant tympanistrie per penitentiam. Item exhortatio bona est ad Moniales et alios Religiosos sive clericos, ut attenti sint in psalmodia, quia prevenerunt Principes, id est Angeli, qui expectant, ut portent orationes eorum et representent coram Deo,
[Coniuncti psallentibus]
non dormientibus, aut nihil dicentibus, ut eos iuvent. Nec tantum magnis Dominis, scilicet Episcopis et Abbatibus ; sed etiam,
[in medio iuvencularum tympanistriarum]
id est Monialium vel Novitiarum, que iuvencule dicuntur propter novitatem vite et propter spem prolis concipiende : et tympanistrie, propter penitentiam, quam faciunt. Sed nota, quod ad hoc, quod tympanum bene sonet, oportet, quod corium bene extendatur, moderate tamen, ne rumpatur : Si enim habeat rugas, non sonabit. Iob. 16.b. Ruge mee testimonium dicunt contra me. Ruge eius sunt negligentia, pigritia, fictio et huiusmodi. Si autem nimis extendatur, crepabit et non sonabit : quia qui nimis se attenuant, etiam ad litteram, psallere, vel cantare non possunt. Propter hoc bene temperavit hoc beatus Augustinus, dicens in regula sua : carnem vestram domate ieiuniis. et abstinentia esce et potus, quantum valetudo permittit, id est non nimis, neque plus, quam valetudo permittat : Hoc etiam, quod dicit :
[prevenerunt Principes]
etc. est contra prelatos, qui nolunt interesse horis in choro, cum tamen debeant in hoc et in aliis observantiis omnes alios prevenire. Si aliquis hoc faceret, derideretur 2Rg. 6.d. Quam gloriosus fuit Rex Israel hodie discooperiens se ante ancillas servorum suorum et nudatus est, quasi si nudetur unus de scurris : Dixitque David ad Michol : Vivit Dominus, quia ludam ante Dominum et vilior fiam plus, quam factus sum et ero humilis in oculis meis et cum ancillis, de quibus locuta es, gloriosior apparebo.
[Coniuncti psallentibus]
non allegantibus. Ps. 106. Effusa est contentio super principes.
[In medio iuvencularum tympanistriarum]
non seorsum in tabernis, in medio, non in capite splendide et laute convivans. Accedit enim plerumque in claustris illud Apostoli 1Cor. 11.e. Alius quidem esurit et alius ebrius est. Alius enim esurit in conventu et alius ebrius est in camera Abbatis : Et abundantia, seu potius excessus Abbatis posset supplere defectus et inopiam totius conventus, si esset ipse
[in medio iuvencularum, tympanistriarum]
id est : simplicium claustralium, quibus dimittitur labor tympanizandi, scilicet ieiunandi et cantandi. Is. 30.g. In citharis et tympanis et bellis precipuis expugnabit eos, id est demones, De tali prelato bene dicitur in Ps. 79. Singularis ferus depastus est eam, scilicet Religionem, id est vastavit eam. Singularis dicitur per proprietatem, ferus per superbiam, depastus per gastrimargiam. Hec tria destruunt tria vota Religionis.
Numérotation du verset
Ps. 67,27
XXVIII
XXVIII
marg.|
{a}
In Ecclesiis]
Quinta pars, in qua precatur, ut Ecclesia sic incepta dilatetur et confirmetur. Et non tantum precatur, sed et affirmat. Dixit, quod prevenerunt Principes coniuncti psallentibus in medio iuvencularum tympanistriarum ; et posset aliquis carnaliter hoc intelligere de choreis et cantu lascivo : Unde statim exhortando nos, seipsum exponit, dicens ;
[In Ecclesiis benedicite Deo]
quasi dicat, ex quo illi Apostoli prevenerunt nos in benedictionibus dulcedinis, quia utique dulce est laudare Deum tam opere, quam sermone : Ergo vos omnes sequimini eos benedicendo Deum
[in Ecclesiis]
non ei maledicite in choreis, in tabernis, in murmurationibus. Sed non potest dici illud Ier. 15.c. Omnes maledictum mihi, dicit Dominus. Apc. 16.d. Blasphemabant homines Deum propter plagam grandinis : Ergo
[in Ecclesiis benedicite Deo]
Creatori, qui vos fecit, ut eum laudaretis.
marg.|
{b}
Domino]
Recreatori, qui vos de maledictione redemit, ut benedictionem hereditate possideatis : Sicut dicitur. 1Pt. 4.b. Et hoc.
marg.|
{c}
De fontibus Israel]
Fontes Israel, sunt duo Testamenta, de quibus debet sumi laus divina. Unde Is. 12.b. Haurietis
{2.170rb} aquas in gaudio de fontibus salvatoris : Et dicetis in illa die : Confitemini Domino et invocate nomen eius : Ecce laus. De fontibus Israel, non de fontibus Iustiniani, vel Aristotelis, qui sunt fontes sine aqua, sicut dicitur 2. Petr. 2.d. Plus enim sitim temporalium augent, quam extinguant, ut pulvis et tamen plures illos fontes sitiunt et bibunt, quam istos. Ier. 2.c. Duo mala fecit populus meus : me dereliquerunt fontem aque vive et foderunt sibi cisternas dissipatas, etc. Et 1.d. Quid tibi in via Assyriorum, ut bibas aquam fluminis ? Quid tibi vis in via Egypti, ut bibas aquam turbidam ?
marg.|
{d}
Ibi]
id est in his fontibus. Io. 5.f. Scrutamini Scripturas, etc. Vel
[Ibi]
id est in Cruce, est.
Numérotation du verset
Ps. 67,28
XXIX
XXIX
marg.|
{e}
Beniamin]
id est Christus, qui primo fuit
[Beniamin]
id est filius doloris et hoc in ara Crucis ; et in ipsius partu mortua est mater eius Synagoga. Et postmodum factus est Beniamin, id est filius dextere sedens ad dexteram Patris.
marg.|
{g}
In mentis excessu]
id est in humilitate. Lc. 9.d. Dicebant excessum eius, quem completurus erat in Hierusalem. Et dicitur Excessus, eo quod excedebat opinionem humanam, scilicet quod filius Dei dignaretur mori : Et quia excessit omnium merita et omnem iustitiam ; non enim fuit iustitia, quod moreretur, sed mera misericordia. Item quia videbatur ebrius, Ier. 23.b. Factus sum velut vir ebrius. Ita enim calicem suum bibit, quod quasi vir ebrius factus : De quo. Mt. 28.c. Potestis bibere calicem, quem ego bibiturus sum. Vel de Paulo exponitur dupliciter secundum suum duplicem statum.
marg.|
{d}
Ibi]
id est in primitiva Ecclesia.
marg.|
{e}
Beniamin]
id est Paulus, sive potius, Saulus de Tribu Beniamin.
marg.|
{f}
Adolescentulus]
ad litteram. Unde, Act. 7.g. Testes deposuerunt vestimenta sua secus pedes adolescentis, qui vocabatur Saulus.
marg.|
{g}
In mentis excessu]
id est plenus furore in Ecclesiam. Act. 9.a. Saulus adhuc spirans minarum et cedis in discipulos. Vel de statu post conversionem.
marg.|
{d}
Ibi]
id est in Ecclesia, vel in fontibus Israel.
marg.|
{e}
Beniamin]
id est Paulus.
marg.|
{f}
Adolescentulus]
ultimo vocatus a Domino et qui se minimum inter alios reputabat. 1Cor. 15.b. Ego sum minimus Apostolorum, qui non sum dignus vocari Apostolus.
marg.|
{g}
In mentis excessu]
quando raptus fuit usque ad tertium celum 2Cor. 12.a. Vel Moraliter de vita contemplativa.
marg.|
{d}
Ibi]
id est in fontibus Salvatoris.
marg.|
{e}
Beniamin]
id est contemplativus, qui prius fuit Beniamin, id est filius doloris in Penitentia et labore et postmodum efficitur Beniamin, id est filius dextere in contemplatione et requie.
marg.|
{f}
Adolescentulus]
per innocentiam et humilitatem, sicut 1Pt. 2.a. Sicut modo geniti infantes, etc. Mt. 18.a. Nisi conversi fueritis et efficiamini sicut parvuli. etc.
marg.|
{g}
In mentis excessu]
quia levavit se super se : Lam. 3.b. Nec tantum Beniamin, sed etc.
Numérotation du verset
Ps. 67,28
XXX
XXX
marg.|
{h}
Principes Iuda duces eorum]
qui in Ecclesiis benedicunt Dominum.
marg.|
{k}
Principes Zabulon, Principes Nephtalim]
id est Apostoli, qui de his Tribubus nati sunt. Vel
[Ibi]
cum Domino habitaverunt. Unde Mt. 4.b. Venit Iesus et habitavit in Capharnaum in finibus Zabulon et Nephtalim. Is. 9.a. Primo tempore alleviata est terra Zabulon et terra Nephtalim. Vel secundum interpretationes nominum.
marg.|
{h}
Principes Iuda]
id est confessionis.
marg.|
{k}
Principes Zabulon]
id est fortitudinis.
marg.|
{l}
Principes Nephtalim]
dilationis. Hi sunt Apostoli, qui sunt.
marg.|
{i}
Duces eorum]
ducentes eos. Primo ad confessionem fidei. Secundo ad fortitudinem operis : Tertio ad dilatationem, id est ad latitudinem hereditatis eterne : Que, ut dicit Gregorius tam lata est, quod eam heredum numerus non angustat. Vel secundum tria tempora Ecclesie potest istud legi de prelatis sic.
marg.|
{i}
Duces eorum]
scilicet prelati primo fuerunt.
marg.|
{h}
Principes Iuda]
id est Martyres pro confessione fidei. Cui consonat alia littera, que habet :
[Principes Iuda in purpura sua]
Et secundo.
marg.|
{k}
Principes Zabulon]
id est Confessores fortes contra hereticos. Tertio.
marg.|
{l}
Principes Nephtalim]
id est moderni, qui ditantur in temporalibus et latam viam subditis exemplo ostendunt.
marg.|
{2.170va}¶ Dicitur fons Israel
- Pater. Ier. 2.c. Me dereliquerunt fontem aque vive, etc.
- Filius. Eccl. 2.a. Fons sapientie verbum Dei in excelsis.
- Spiritus sanctus. Ps. 35. Apud te est fons vite.
- Beata Virgo. Ct. 4.d. Fons signatus.
- Sacra Scriptura. Gn. 7.b. Rupti sunt fontes abyssi.
- Devotio fidei. Io. 3.b. Fiet in eo fons aque salientis in vitam eternam.
- Caritas. Prv. 5.c. ubi habemus : Deriventur fontes tui foras. Alia littera : Fons proprius, cui non communicat alienus.
- Apostoli. Ex. 15.d. Venerunt in Elim, ubi erant duodecim fontes.
- Baptismus. Za. 13.a. erit fons patens.
- Doctrina. Ps. 17. Apparuerunt fontes aquarum.
- Sapientia. Ios. 15. Descendit fons Iude usque ad fontem Solis.
- Penitentia. Ct. 1.d. In vineis Engaddi, quod interpretatur fons hedi, id est peccatoris, in quo abluit peccata.
- Lex vetus. Io. 14.a. Sedebant sic supra fontem, Prv. 53.c. Lex sapientis fons vite.
- Gloria. Apc. 9.d. Educet eos ad vite fontes aquarum.
- Timor. Prv. 14.d. Timor Domini fons vite, ut declinet a ruina mortis.
- Pater. Ier. 2.c. Me dereliquerunt fontem aque vive, etc.
- Filius. Eccl. 2.a. Fons sapientie verbum Dei in excelsis.
- Spiritus sanctus. Ps. 35. Apud te est fons vite.
- Beata Virgo. Ct. 4.d. Fons signatus.
- Sacra Scriptura. Gn. 7.b. Rupti sunt fontes abyssi.
- Devotio fidei. Io. 3.b. Fiet in eo fons aque salientis in vitam eternam.
- Caritas. Prv. 5.c. ubi habemus : Deriventur fontes tui foras. Alia littera : Fons proprius, cui non communicat alienus.
- Apostoli. Ex. 15.d. Venerunt in Elim, ubi erant duodecim fontes.
- Baptismus. Za. 13.a. erit fons patens.
- Doctrina. Ps. 17. Apparuerunt fontes aquarum.
- Sapientia. Ios. 15. Descendit fons Iude usque ad fontem Solis.
- Penitentia. Ct. 1.d. In vineis Engaddi, quod interpretatur fons hedi, id est peccatoris, in quo abluit peccata.
- Lex vetus. Io. 14.a. Sedebant sic supra fontem, Prv. 53.c. Lex sapientis fons vite.
- Gloria. Apc. 9.d. Educet eos ad vite fontes aquarum.
- Timor. Prv. 14.d. Timor Domini fons vite, ut declinet a ruina mortis.
marg.|
Et quia modo non timent homines et disperierunt in Endor, quod interpretatur fons generationis et significat luxuriam : et ideo etiam facti sunt ut stercus terre.
Numérotation du verset
Ps. 67,29
XXXI
XXXI
marg.|
{a}
Manda, Deus]
per istos nuncios.
marg.|
{b}
Virtutem tuam]
id est mitte miracula, ut infideles convertantur ad fidem. Unde addit :
marg.|
{c}
Confirma]
id est infidelibus per miraculorum ostensionem.
marg.|
{d}
Hoc Deus]
etc. scilicet quam nobis infudisti, vel sermonem tuum, quem per me locutus es. Que hic petit, ut fiant, facta esse narrantur. Mc. ult. d. sed ordine retrogado, ubi dicitur quod Apostoli profecti predicaverunt ubique Domino cooperante et sermonem confirmante sequentibus signis. Quod ibi dicit, Domino cooperante, hic dicit quod operatus es. Quod ibi dicit, sermonem confirmante, hic dicit, manda Deus virtutem tuam, vel sic.
marg.|
{a}
Manda, Deus]
virtutem tuam, vel sic manda,
[Deus, virtuti tue]
id est ordini angelico, quo fiunt miracula. Et est idem sensus cum priore. Vel sic,
[Deus]
Pater : manda virtuti tue, id est precipue filio, ut incarnetur et patiatur.
marg.|
{c}
Confirma]
sic faciendo.
marg.|
{d}
Hoc quod]
etc. id est quod dedistis nobis credere et aliis prophetare de eius incarnatione et Passione, facto perfice. Vel aliter.
marg.|
{a}
Manda, Deus]
etc. ut veniat ad nos, id est virtutem nobis mandando infunde, quod ita tibi facile est et multo facilius, quam homini mandare et dicere. Ps. 148. Ipse dixit et facta sunt ; ipse mandavit et creata sunt. Et ne infusam effundamus.
marg.|
{c}
Confirma]
etc. id est ipsam virtutem : De qua dicit Augustinus Virtus est bona qualitas mentis, quam Deus operatur in nobis sine nobis ; vitia autem operamur nos. Eccl. c. Omne opus corruptibile in fine deficiet ; et qui illud operatur, ibit cum ipso.
marg.|
Confirmat Deus.
- Osculando. Ct. 1.a. Osculetur me osculo oris sui.
- Fideiubendo. Eccl. 29.c. Gratiam fideiussoris ne obliviscaris.
- Sigillum apponendo, Hbr. 1.a. Cum sit splendor glorie et figura, etc.
- Moriendo, Hbr. 9.e. Testamentum in mortuis, etc.
- Arrhas, vel pignus dando. 2Cor. d. Dedit pignus spiritus in cordibus nostris.
- Osculando. Ct. 1.a. Osculetur me osculo oris sui.
- Fideiubendo. Eccl. 29.c. Gratiam fideiussoris ne obliviscaris.
- Sigillum apponendo, Hbr. 1.a. Cum sit splendor glorie et figura, etc.
- Moriendo, Hbr. 9.e. Testamentum in mortuis, etc.
- Arrhas, vel pignus dando. 2Cor. d. Dedit pignus spiritus in cordibus nostris.
Numérotation du verset
Ps. 67,30
XXXII
XXXII
marg.|
{e}
A templo tuo]
etc. quasi dicat, Principes, de quibus supra dictum est, non tantum benedicent Dominum, sed et offerent ei. Hoc est, quod dicit.
marg.|
{h}
Reges]
id est Apostoli qui rexerunt Ecclesiam. Vel sic continua, Confirma hoc, Deus, quod operatus es in nobis. Quid si feceris
[Reges]
id est Apostoli.
marg.|
{g}
Offerent munera]
id est multos ad fidem convertent ; quos tibi offerent, tibi gloriam attribuendo : Et hoc incipiendo, ad litteram : A templo tuo in Hierusalem, Is. 2.a. De Sion exibit lex et verbum Domini de Hierusalem. Vel
[Templum]
dicitur Ecclesia tota, ubi
{2.170vb} offertur Deo spiritualis oblatio. Et primo oblata fuit a Regibus, id est Apostolis, deleto ritu Synagoge. Io. 4.c. Crede mihi, veniet hora, quando neque in monte hoc, nec in Ierosolymis adorabitis Patrem, quasi dicat, non in Iudea tantum, sed ubique in Ecclesia : Sicut prophetatum est. Mala. 1.c. In omni loco sacrificatur et offertur nomini meo oblatio munde. Et hoc templum sic ubique diffusum est.
marg.|
{f}
In Hierusalem]
id est in visione pacis, quia ubique est pax hominibus bone voluntatis. Sed quia heretici oblationes istas impediunt et retrahunt, ideo de ipsis dicit.
Numérotation du verset
Ps. 67,30
XXXII moraliter
XXXII moraliter
marg.|
Moraliter ab illo loco.
marg.|
{e}
A templo tuo]
Templum est cor viri iusti, iuxta illud 1. Cor. 3.d. Templum Dei sanctum est, quod estis vos. Quod debet esse situm.
marg.|
{f}
In Hierusalem]
id est in visione pacis. 3Rg. 2.f. Edifica tibi domum in Hierusalem et habita ibi et non egredieris inde huc, atque illuc. Ab hoc templo offerent munera Reges, id est illi, qui bene regunt cor suum. Ps. 61. Reges Tharsis et insule munera offerent ; Reges Arabum et Saba dona adducent. Qui autem non regunt illud, sed vagari dimittunt, non offerunt munera a templo. Sicut multi dicunt horas, vel psalmos, non ex corde, sed tantum ex labiis offerunt. Is. 29.d. Populus hic labiis me honorat ; cor autem eorum longe est a me. Sed, Eph. 5.d. dicitur : Cantantes et psallentes in cordibus vestris Domino, non vane glorie. Multi enim multa offerunt vane glorie, que Deo videntur offerri. Et quia multum laborant Demones, ut immittant cogitationes superfluas et noxias tempore orationis. Ideo bene subdit.
Numérotation du verset
Ps. 67,31
XXXIII
XXXIII
marg.|
{i}
Increpa feras]
etc. id est compesce, qui dicuntur fere propter superbiam et quia sitiunt humanum sanguinem et quia sunt silvestres, id est a communione Ecclesie separati. Boni enim Christiani sunt Animalia Domini mansueta ; sed heretici sunt fere. Et dicit
[Feras arundinis]
quia sunt vacui et steriles, quia nec virtutes interius, nec opera meritoria exterius habent. Has feras arundinis increpat Dominus per ignem. Sicut venatores, quando volunt extrahere apros de arundineto, ponunt ignem in eo : sic cogitur exire aper : Sic ad litteram facit Dominus hereticis : quia vel ipsi comburuntur, vel de arundineto egrediuntur. Hoc autem facit Dominus per ministros suos, de quibus Sap. 3.b. Fulgebunt Iusti et tamquam scintille in arundineto discurrent. Fulgebunt Iusti et vita et doctrina : et in arundineto discurrent, id est loca, ubi suspicantur esse hereticos perscrutantur et hoc tamquam scintille : quia sicut qui videt scintillam, accedere ad combustibile, timet de combustione : ita heretici videntes eos contra se venire, timent comburi. Et ubi morantur tales fere.
marg.|
{l}
Congregatio taurorum]
id est indomabilium et dure cervicis hereticorum.
marg.|
{m}
In vaccis populorum]
id est inter simplices et idiotas, quos de levi potest seducere. Dicendo enim vaccas exprimit irrationabilitatem, seu brutalitatem et etiam generis debilitatem : Non enim inter homines rationales, vel inter boves fortes, sed inter vaccas dicuntur habitare. Et ad quid congregantur.
marg.|
{2.171ra}
Δ
{a}
Ut excludant]
etc. id est Doctores et prelatos divino eloquio preditos, suspectos et odiosos reddunt simplicibus : et ita non credunt doctrine eorum. Vel ut hic notetur, non intentio hereticorum, sed utilitas fidelium.
marg.|
{a}
Ut excludant]
id est manifestent et probent.
marg.|
{b}
Eos qui probati]
etc. id est qui perfecti sunt in fide et per divinum eloquium sciunt eam defendere. Exclusores, enim sunt, qui sculpunt in metallis et de plana materia pulchras elevant imagines : Sic in conflictu hereticorum apparet, qui veram fidem et zelum fidei habeant 1Cor. 11.d. Oportet hereses esse, ut qui probati sunt, manifesti fiant : Nec tantum increpa, sed et
Numérotation du verset
Ps. 67,31
XXXIII
XXXIII
marg.|
{i}
Increpa]
Domine, id est compesce.
marg.|
{k}
Feras arundinis]
id est Demones. Alia littera bestiam calami, scilicet diabolum, qui dicitur Behemoth : Iob. 40.b. Et interpretatur bestia. Et dicitur bestia calami, quia sicut eodem Iob. dicitur : Sub umbra dormit, id est in divitibus, qui sequuntur umbram divitiarum : in secreto calami, id est in hypocritis, qui exterius nitent et intus vacui sunt in locis humentibus, id est in luxuriosis : De quibus addit.
marg.|
{l}
Congregatio]
etc. id est luxuriosorum.
marg.|
{m}
In vaccis]
etc. id est inter meretrices, que dicuntur vacce, vel vitule, propter lasciviam. Idc. 14.d. Si non arassetis in vitula mea, etc. 2Tim. 3.b. Ex his sunt, qui penetrant domos et captivas ducunt mulierculas oneratas peccatis.
marg.|
Vel vaccas vocare possumus prebendas et concordat tunc eis, que precedunt, quasi dicat, {h}
Reges]
qui se regunt. {g} o
fferunt in templo.
Sed hi pauci sunt, quia fere arundinis, id est demones de Regibus fecerunt tauros ; et qui Deum debebant in Ecclesia querere et colere, querunt et colunt ibi prebendas. Unde conqueritur Dominus Os. 30.b. Vaccas Bethaven coluerunt habitatores Samarie, id est clerici, qui habitant Ecclesiam. Samaria enim interpretatur custodiens Dominum et significat Ecclesiam, hi colunt vaccas Bethaven, id est prebendas. Bethaven enim prius vocabatur Bethel, id est domus Dei et post vocata est Bethaven, id est domus idoli. Sic in Ecclesia solebat queri Deus et coli, sed modo temporalia. Unde Eccl. 38.c. Cor suum dabit ad versandos sulcos et vigilia eius in sagina vaccarum, id est in pinguedine prebendarum. Ideo dicit hic.
Numérotation du verset
Ps. 67,31
XXXIII
XXXIII
marg.|
{i}
Increpa feras arundinis]
id est Demones, quia.
marg.|
{l}
Congregatio taurorum]
id est lascivientium clericorum sunt.
marg.|
{m}
In vaccis populorum]
id est in fecundis redditibus prebendarum.
marg.|
{a}
Ut excludant]
a prebendis.
marg.|
{b}
Eos, qui probati]
etc. id est peritos in divina pagina, potentes in opere et sermone. Gal. 4.c. Excludere vos volunt, ut illos emulemini. Vel ita punctari potest.
[Ut excludant eos argento]
id est per eloquentiam suam et allegationes, ad litteram
[argento]
dato, qui probati sunt. Et talibus imprecatur Propheta, cum subdit.
Numérotation du verset
Ps. 67,31
XXXIV
XXXIV
marg.|
{c}
Dissipa]
omnino.
marg.|
{d}
Gentes]
id est hereticos diversas sectas sectantes.
marg.|
{e}
Que bella volunt]
id est impugnare Ecclesiam. Et hoc facies per tuos Predicatores, de quibus sequitur.
Numérotation du verset
Ps. 67,31
XXXIV
XXXIV
marg.|
{c}
Dissipa Gentes]
etc. id est Advocatos, qui semper volunt bella lingue. Prv. 17.b. Semper iurgia querit malus : Ecce quod bella volunt. Sed de dissipatione subdit : Angelus autem credulis mittetur contra eum. Mi. 2.b. Populus meus in adversarium consurrexit, desuper tunicam, pallium sustulistis : et eos, qui transibant, simpliciter convertistis in bellum. Ad pacificandum autem ista bella, deberent venire Legati. Unde subdit.
Numérotation du verset
Ps. 67,32
XXXIV
XXXIV
marg.|
{f}
Venient Legati]
etc. id est ex compositione et angustia cordis Domini Pape, qui erunt Angeli pacis et amare flentes, quia non est pax impiis.
marg.|
{g} Et si sic esset
Ethiopia
id est nigri peccatores,
marg.|
{h}
Preveniet manus]
etc. sicut supra expositum est. Sed hodie magis hi Legati bella volunt et nutriunt, quam ea pacificent, iuxta quod dicitur 2Mcc.14.a. Ipsi, qui dicuntur Assidei Iudeorum, quibus preest Iudas Machabeus, bella nutriunt et seditiones movent, nec patiuntur regnum esse quietum. Assidei Iudeorum sunt prelati et Cardinales et Legati Christianorum. Assidei autem interpretantur milvi vel herodii. Et tales quandoque dicuntur Milvi per rapacitatem. Herodii per crudelitatem : Herodes enim dicitur innocentes occidisse. Ps. 103. Herodii domus dux est eorum. Item Herodes Ioannem decollavit. Item Herodes Iacobum occidit gladio. Expone. Tales Legatos arguebat simul et instruebat beatus Bernardus scribens et ad Eugenium Papam. Missi post aurum non eant, sed Christum sequentur, qui questum legationem non existiment, sed fructum, qui Regibus Ioannem exhibeant : Egyptiis Moysen, fornicantibus Phinees, idololatris Eliam, Eliseum quantum ad Giezi avaris, Petrum mentientibus, Paulum blasphemantibus, negotiantibus Christum, qui malos non spernant, sed dolent : divites non palpent, sed terreant : qui pauperes non gravent, sed foveant : minas Principum non pavent, sed contemnant : qui Ecclesias non spolient, sed emendent : marsupia non exhauriant, sed mentes impleant. Item idem de eisdem {2.171rb} ad eumdem. Ad te redeant fatigati quidem, sed non suffarcinati, simul et gloriantes, non quod curiosa, seu pretiosa queque terrarum attulerint, sed quod reliquerint pacem regnis, legem Barbaris, quietem Monasteriis, Ecclesiis ordinem, clericis disciplinam, Deo populum acceptabilem, sectatorem bonorum operum. Sic ergo deberent venire Legati ex Egypto, id est ex peccato, ne scilicet avaritia, aut cupiditas, aut ambitio sit principium motus eorum. Quod si sic, erit et consequens.
marg.|
{g}
Ethiopia]
Hoc ponitur, ut locum habeat sequens relatio.
[Ethiopia]
ergo, id est peccatores.
marg.|
{h}
Preveniet manus eius]
id est munera peccatorum preiudicium facient.
marg.|
{i}
Deo]
quia tales preponunt Deo munera, sicut dicitur Ez. 13.d. Violabant me ad populum meum propter pugillum hordei et fragmen panis : ut interficerent animas, que non moriuntur : et vivificarent animas, que non vivunt. Tales autem Legatos terreni homines adulationibus demulcent et servitiis honorent. Contra que duo subiungit Prophetas.
prol.|
32$XXXIV mystice
marg.|
{f}
Venient]
etc. id est Predicatores, quos per mundum mittes, convertentur ad te de mundo et de tenebris peccatorum, quasi dicat, de peccatoribus fient sancti Predicatores, qui sunt Legati Domini. 2Cor. 5.d. Pro Christo legatione fungimur, tamquam Deo exhortante per nos, obsecramus pro Christo, reconciliamini Deo. De hac reconciliatione sequitur.
marg.|
{g}
Ethiopia]
id est Gentilitas, vel peccatores.
marg.|
{h}
Preveniet manus eius]
scilicet Dei vindictam, Deo supple credens, vel reconciliata, vel confitens. Ps. 94. Preoccupemus faciem eius in confessione. Alia littera planior est, que habet, Dare manus Deo, id est federari Deo et reconciliari per fidem et penitentiam. Et propter ista, que fient.
Numérotation du verset
Ps. 67,33
XXXV
XXXV
marg.|
{k}
Regna
8
*
terre]
omnia, non tantum regnum Iudeorum.
8 regna]
corr.
, regina
cacogr
.
Ed1703
marg.|
{l}
Cantate Deo]
laudando ipsum.
marg.|
{m}
Psallite Domino]
bene operando ad honorem eius.
Numérotation du verset
Ps. 67,33
XXXV moraliter
XXXV moraliter
marg.|
{k}
Regna terre]
etc. non talibus hominibus.
marg.|
{m}
Psallite Domino]
non hominibus superflua officia exhibete, ne scilicet honorem, Deo debitum quibuscumque hominibus impendatis, exemplo Mardochei, qui Aman9
* Regis collateralem noluit adorare. Unde dicit Est. 13.d. Domine, tu omnia nosti et scis, quod non pro superbia et contumelia et aliqua glorie cupiditate fecerim hoc : ut non adoraverim Aman superbissimum, libenter enim pro salute Israel etiam vestigia pedum eius deosculari paratus essem, sed timui, ne honorem Dei mei transferrem ad hominem, etc. Sed et qui honorem divinum exhibent hominibus et ipsi homines, qui talem honorem recipiunt, paveant, quod dicitur Act. 12.d. Herodes vestitus veste regia sedit pro tribunali et concionabitur ad eos : populus autem acclamabat, voces Dei, non hominum : confestim autem percussit eum Angelus Domini, etc.
9 Aman] corr., Amen perperam
Ed1703
Numérotation du verset
Ps. 67,33
XXXVI
XXXVI
marg.|
{n}
Psallite]
etc. Sexta pars, ubi dicit quod Christus, qui ascendit, veniet ad iudicium. Supra dixerat
[Psallite Domino]
hic autem quasi determinans, cui Domino sit psallendum dicit
[Psallite Deo, qui ascendit super celum celi]
Eph. 4.b. Qui descendit, ipsi est et qui ascendit super omnes celos, ut adimplerent omnia. Et determinat, unde ascendit dicens.
marg.|
{p}
Ad orientem]
Ipse enim ascendit ad montem Oliveti, qui est ad orientem respectu Hierusalem. Et quod inde ascenderit, habetur Lc. 24.g. Eduxit eos foras in Bethaniam et elevatis manibus benedixit eis. Et factum est, cum benediceret eis, recessit ab illis et ferebatur in celum. Sed sicut dicitur Act. 1.b. Hic Iesus, qui assumptus est a vobis in celum, sic veniet, quemadmodum vidistis eum euntem in celum. Unde de illo adventu ad iudicium subiungit.
Numérotation du verset
Ps. 67,33
XXXVI moraliter
XXXVI moraliter
marg.|
Moraliter {n}
Psallite Deo qui ascendit]
etc. Consuetudo est, maxime in Francia, quod cum peregrini vadunt, vel redeunt, amici eorum prosequuntur eos cum organis musicis. Hanc etiam consuetudinem videntur habuisse antiquitus, secundum quod Laban dixit ad Iacob : Genesis10 31.d. g:"Quare fugisti11, nec indicare voluisti, ut prosequeret te cum gaudio et canticis et tympanis et citharis". Multo fortius nos debemus psallere pro Ascensione amici nostri, cui revertens peregrinatione sua viator12 de bello.
g Cf. Gn. 31, 27.
10 Genesis]
corr.,
1Cor.
Ed1703
11 fugisti] coniec., rugisti perperam
Ed1703
12 victor] coniec., viator perperam
Ed1703
marg.|
{o}
Ascendit super celum celi ad orientem]
ubi, videlicet, erat prius. Vel quantum ad nos, tunc ivit in peregrinationem nos hic relinquens, carnem, que de terra sumpta erat, quasi ad peregrinandum in celum duxit : secundum quod exponit Gregorius illud verbum : Mt. 25.b. Homo quidam peregre proficiscens, etc.
marg.|
{o} Moraliter etiam Christus
Ascendit in celum
quia ipse est veritas et iustitia ; Et hec locum non habent in terra, quare nec Christus. Os. 4.a. Non est veritas, non est misericordia, non est scientia Dei in terra.
Numérotation du verset
Ps. 67,34
XXXVI moraliter
XXXVI moraliter
marg.|
{p}
Ad orientem]
quia tantum parvulos orientes videtur colligere et secum in celum ducere. Mt. 19.b. Sinite parvulos venire ad me ; talium enim est regnum celorum. Tamen in terra dimittit precones suos, qui malefacientes arguant. Unde sequitur :
Numérotation du verset
Ps. 67,34
XXXVII
XXXVII
marg.|
{q}
Ecce dabit voci sue vocem virtutis]
Vocem suam appellat illam vocem angelicam, de qua 1Cor. 15.g. Canet enim tuba et mortui resurgent incorrupti. Hec tuba est vox illa preconialis : Surgite mortui, occurrite ad iudicium. Huic
[voci dabit]
marg.|
{r}
Vocem virtutis]
quia sicut dicit Gregorius Dabit illi virtutem suscitandi corpora. Io. 5.e. Audient mortui vocem filii Dei et qui audierint, vivent, etc. Et dicit.
[Ecce]
quia prope {2.171va}
Δ est et propter incertitudinem, ut semper illud iudicium ante mentis oculos habeamus, sicut Hieronymus qui dicebat : Sive comedam, sive bibam, sive aliud quid faciam, semper videtur auribus meis intonare vox illa : Surgite mortui, venite ad iudicium. Iac. 6.b. Ecce Iudex in foribus assistit. Et ut tunc bene sit vobis.
Numérotation du verset
Ps. 67,34
mystice
mystice
marg.|
{q}
Ecce dabit voci sue]
id est preconibus suis, scilicet Predicatoribus.
marg.|
{r}
Vocem virtutis]
Predicatores sunt vox Dei, quia voluntatem eius aliis exprimunt. Unde dicit Ioannes Baptista. Io. 1.c. Ego vox clamantis in deserto. His dat Dominus
[vocem virtutis]
id est ut quod predicant de * virtutibus, opere ostendant. Opus enim est vox virtutis, cui voci melius creditur : Unde Dominus dicebat. Io. 10.g. Et si mihi non vultis credere, operibus credite. Mt. 7.d. Erat docens, sicut potestatem habens et non sicut Scribe et Pharisei. Ipse enim erat potens in opere et sermone, sicut dicitur Lc. 24.c. Pharisei autem nihil opponere poterant : Unde Mt. 23.a. Dicunt et non faciunt. Et ex hoc O vos Predicatores.
Numérotation du verset
Ps. 67,35
XXXVII
XXXVII
marg.|
{a}
Date]
nunc, gloriam Deo, serviendo ei et laudando ipsum. Et debetis, quia.
marg.|
{b}
Super Israel magnificentia eius]
id est largitas eius super bonos apparebit, quia remunerabit eos supra condignum.
marg.|
{c}
Et virtus eius]
apparebit.
marg.|
{d}
In nubibus]
materialibus, in quibus descendet ad iudicium. Mt. 23.c. Videbunt filium hominis venientem in nubibus celi cum virtute multa et Maiestate. Item.
[In nubibus]
id est in Sanctis, per quos Dominus iudicabit. Sap. 3.b. Iudicabunt Sancti nationes et dominabuntur populis. Hi autem sunt nubes, sicut dicitur Is. 60.b. Qui sunt isti, qui, ut nubes, volant ? Et tunc erit.
Numérotation du verset
Ps. 67,35
XXXVII mystice
XXXVII mystice
marg.|
{a}
Date gloriam Deo]
non vobis. Is. 24.c. Propter hoc in doctrinis glorificate Deum. Et hoc debetis facere, quia totum non a vobis, sed ab ipso habetis. Unde addit :
marg.|
{b}
Super Israel]
etc. id est in Predicatoribus, quasi dicat, quod magna faciunt, quod virtuosi virtute multa evangelizant et annuntiant virtutes eius, totum ab eo. Is. 26. Omnia opera nostra operatus es in nobis, Domine. Mt. 10.c. Non enim vos estis, qui loquimini ; sed Spiritus Patris vestri, qui loquitur in vobis. Hoc autem manifestius exponit, cum subiungit.
Numérotation du verset
Ps. 67,36
XXXVIII
XXXVIII
marg.|
{e}
Mirabilis Deus]
etc. quia et mali mirabuntur de gloria Sanctorum. Sap. 5.a. Mirabuntur in subitatione insperate salutis. Et ipsi Sancti mirabuntur. Is. 60.a. Tunc videbis et afflues et mirabitur et dilatabitur cor tuum. Et hec admiratio erit in anima, nec tantum in ea, sed in corpore, unde sequitur.
marg.|
{g}
Ipse]
Dominus
[Dabit virtutem]
impassibilitatis.
marg.|
{h}
Et fortitudinem]
immortalitatis non omnibus, sed.
marg.|
{i}
Plebi sue]
et propter hoc laudabunt eum in secula seculorum. Unde concludit :
[Benedictus Deus]
Numérotation du verset
Ps. 67,36
mystice
mystice
marg.|
13
{e}
Mirabilis]
est
[Deus in Sanctis suis]
id est quod in eis est admirabile et laudabile, ab ipso est. Et in hoc ipse prius, quam ipsi est admirandus. Unde Act. 52.b. Dixit Petrus : Viri Israelite, quid admiramini in hoc : aut nos quid intuemini, qua nostra potestate, aut virtute fecerimus hunc ambulare ? Unde adhuc apertius subdit.
13 mystice]
corr.,
moraliter
marg. Ed1703
marg.|
{f}
Deus Israel]
etc. Et ideo sit.
marg.|
¶{l}
Benedictus Deus]
a quo omnia bona. Notandum autem quod multis modis est
mirabilis Deus in Sanctis suis.
- Predestinandis. Gn. 48.d. Constituit Ephraim ante Manassem, quare ?
- Vocandis. Act. 9.a. Saulus adhuc spirans.
- Iustificandis. Mi. 4.a. Venies usque ad Babylonem et ibi liberaberis.
- Magnificandis. Eccl. 11.a. Insuspicabilis portabit diadema. De his quatuor. Rm. 8.f. Quos Deus predestinavit, hos et vocavit : et quos vocavit, hos et iustificavit : quos autem iustificavit, illos et magnificavit. Quid ergo dicemus ad hec ? Ecce admiratio.
- Exercendis, ut Paulum per Angelum Satane 2Cor. 12.c.14 h
- Probandis, ut Iob. 1.
- Liberandis. Nm. 26.b. Factum est grande miraculum, ut Chore pereunte filii illius non morerentur.
- Redimendis. 1Pt. 1.c. Non corruptibilibus auro, vel argento, etc.
- Mirandis, scilicet idiotis. Act. 4.c. Comperto, quod homines essent sine litteris et idiote admirabantur.
- Roborandis in Passionibus et predicationibus. Sap. 10.d. Deducit eos in via mirabili.
- Experimendis. 2Cor. 12. Datus est enim stimulus carnis mee.
- Glorificandis. Is. 60.a. Videbis et afflues et mirabitur et {171vb} dilatabitur cor tuum.
- Predestinandis. Gn. 48.d. Constituit Ephraim ante Manassem, quare ?
- Vocandis. Act. 9.a. Saulus adhuc spirans.
- Iustificandis. Mi. 4.a. Venies usque ad Babylonem et ibi liberaberis.
- Magnificandis. Eccl. 11.a. Insuspicabilis portabit diadema. De his quatuor. Rm. 8.f. Quos Deus predestinavit, hos et vocavit : et quos vocavit, hos et iustificavit : quos autem iustificavit, illos et magnificavit. Quid ergo dicemus ad hec ? Ecce admiratio.
- Exercendis, ut Paulum per Angelum Satane 2Cor. 12.c.14 h
- Probandis, ut Iob. 1.
- Liberandis. Nm. 26.b. Factum est grande miraculum, ut Chore pereunte filii illius non morerentur.
- Redimendis. 1Pt. 1.c. Non corruptibilibus auro, vel argento, etc.
- Mirandis, scilicet idiotis. Act. 4.c. Comperto, quod homines essent sine litteris et idiote admirabantur.
- Roborandis in Passionibus et predicationibus. Sap. 10.d. Deducit eos in via mirabili.
- Experimendis. 2Cor. 12. Datus est enim stimulus carnis mee.
- Glorificandis. Is. 60.a. Videbis et afflues et mirabitur et {171vb} dilatabitur cor tuum.
h 2Cor. 12, 7.
14 2Cor.]
corr.,
1Cor.
Ed1703
marg.|
Quod autem dicit {g}
Ipse dabit]
etc. est contra quosdam, qui dicunt, quod non possunt pati penitentie asperitatem, vel religionem. Etsi enim ex se non possit homo ; tamen si faciat, quod in se est
, Dominus dabit virtutem
anime quia ut dicit Tullius : « Virtus est habitus anime bene constitute ».E
marg.|
{h}
Et fortitudinem]
corporis, non tantum regibus et consulibus sed {i}
Plebi sue]
etc.15 etiam, id est vilibus in seculo vel abiectis in religione. F
15 sue etc.]
om. Ed1703
marg.|
{k}
Sue]
et ideo magnates sunt in celo 1Cor. 1.d. Quod stultum est Dei, sapientius est hominibus : et quod infirmum est Dei, fortius est hominibus.
G
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 67), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 28/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_67)
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 67), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 28/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_67)
Notes :