Psalmus 95

Numérotation du verset Ps. 95,1 

¶ Psalmus
¶Codd. : (Ps. 95) D30 Ω F ΩP Ω R P748 Bari3 Rusch Ps-G
David1
1 Psalmus David Ps-G ( W V D ) Rusch ] Laus David ΩS, Canticum ipsi David Clementina , om. Ps-G
quando domus edificabatur
post captivitatem2.
2 post Ps-G ] per cacogr. Rusch | Psalmus... captivitatem] + canticum huic David Ps-G , Canticum huic David quando enim domus edificabatur post captivitatem D30
Numérotation du verset Ps. 95,I 

Cantate
Domino
canticum novum ¦
cantate Domino
omnis terra.
Numérotation du verset Ps. 95,2 II

Cantate Domino
et3 benedicite
3 et Ps-G (ΨB V D) Ω Bari3 P748 Rusch Clementina cum Ps-R ] om. Cor2 (grecus et hebr. et antiq. non interponunt) Ps-G
nomini eius ¦
annuntiate
de die in diem4 salutare eius.
4 de die in diem Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Rusch cum Ps-R ] diem de die Ps-G , inter gentes praem. Bari3* (eras.)
Numérotation du verset Ps. 95,3 III

Annuntiate inter gentes
gloriam eius ¦
in omnibus populis
mirabilia eius.
Numérotation du verset Ps. 95,4 IV

Quoniam magnus
Dominus
et laudabilis
nimis5 ¦ terribilis est
5 nimis Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Rusch cum Ps-R ] valde Ps-G
super omnes deos.
Numérotation du verset Ps. 95,5 V

Quoniam
omnes dii gentium demonia ¦ Dominus autem6
6 Dominus autem Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Rusch cum Ps-R ] at vero Dominus Ps-G
celos fecit.
Numérotation du verset Ps. 95,6 VI

Confessio et pulchritudo in conspectu eius ¦
sanctimonia
et magnificentia
in sanctificatione eius.
Numérotation du verset Ps. 95,7 VII

Afferte
Domino
patrie gentium† afferte Domino gloriam et honorem ¦
Numérotation du verset Ps. 95,8 

afferte Domino gloriam nomini eius.
Numérotation du verset Ps. 95,VIII 

Tollite
hostias
et introite in atria eius ¦
Numérotation du verset Ps. 95,9 

adorate Dominum in atrio sancto eius.
Numérotation du verset Ps. 95,IX 

Commoveatur
a facie eius
universa terra ¦
Numérotation du verset Ps. 95,10 

dicite
in gentibus quia Dominus
regnavit.
Numérotation du verset Ps. 95,X 

Etenim correxit
orbem terre7 qui
7 terre Ps-G (C I ΨB D) Ω M Ω F ΩS Ω R Rusch edd. cum Ps-R ] om. Ps-G D30 P748 Cor2 (hebr. et antiq. et Ieron. non interponunt TERRE neque grecus) ΩP
non commovebitur8 ¦ iudicabit
8 commovebitur Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Rusch cum Ps-R ] movebitur Ps-G
populos in equitate.
Numérotation du verset Ps. 95,11 XI

Letentur celi
et exultet terra†
commoveatur mare
et plenitudo eius ¦
Numérotation du verset Ps. 95,12 

gaudebunt campi
et omnia que in eis sunt.9
9 vv. XI : Letentur... sunt] om. Ω F
Numérotation du verset Ps. 95,XII 

Tunc exultabunt
omnia ligna silvarum
Numérotation du verset Ps. 95,13 

a facie Domini
quia venit ¦
quoniam venit
iudicare terram.10
10 <divisio.> silvarum... venit ¦ D30 Ω F Ω R Bari3 , silvarum... domini ¦... venit P748, silvarum ¦... venit’ P15613
Numérotation du verset Ps. 95,XII 

Iudicabit orbem terre
in equitate ¦
et populos
in veritate sua.

Psalmus 95

Numérotation du verset Ps. 95,1 
marg.| Cantate Domino canticum novum] etc. Titul. Psalmus David, etc. In precedenti psalmo invitavit Propheta ad laudem. Hic autem incipit laudando describere modum laudis, scilicet canticum novum, pro edificatione domus Dei spiritualis, scilicet Ecclesie, vel anime fidelis. Que edificatio fit per conversionem Gentium, vel per penitentiam post captivitatem peccati. Unde is est sensus tituli, Psalmus iste, est, David, agens de hoc, quod factum est, quando domus Dei edificabitur, id est de eo, quod per hoc significatum est, videlicet de gaudio, quod habetur in corde penitentis. De quo Prv. 14.b. Cor, quod novit amaritudinem anime sue, in gaudio illius non miscebitur extraneus. Ex his patet intentio, que est monere ad laudem pro reedificatione domus spiritualis.
marg.| Modus. Due sunt partitiones. Primo, monet omnes, ut pro hac edificatione cantent et prelatos precipue, ut omnibus eam annuntient. Secundo, omnes similiter monet, alios quasi subditos, ut offerant ; alios iterum prelatos, ut predicent primum et secundum Adventum, ibi, Afferte. Agit enim hic Psalmista de utroque adventu. Et est iste secundus Psalmus, in quo hoc facit, alius precessit, scilicet Deus deorum. Cum ergo in precedenti Psalmo Iudeos premonuerit, ut deposita duritia venirent ad Christum per fidem, tamquam illis per duritiam cordis sui iudicantibus se indignos : Ecce convertitur ad gentes et dicit.
marg.| {f} Cantate] etc. quia videlicet novum facit Dominus super terram. Illud novum, de quo Ier. 31.d. Novum faciet Dominus super terram, femina circumdabit virum.
marg.| {g} Cantate] dico.
marg.| {h} Domino] non solum Iudea, sed et
marg.| {i} Omnis terra] que audivistis illud novum annuntiari vobis per predicationem Apostolorum, quia in omnem terram exivit sonus eorum.
Numérotation du verset Ps. 95,2 
marg.| {k} Cantate] etc. Hoc iam tertio dixit, ut notetur mysterium Trinitatis, que bene notatur per hoc verbum, Domino, ter repetito, quia Dominus Pater, Dominus Filius, Dominus Spiritus S. et tamen non tres Domini, sed unus est Dominus. Unde in singulari dixit, Domino, Laus vero Christi, honor est totius Trinitatis. Unde in Cantico novo pro novitate Incarnationis cantato, tota Trinitas honoratur. Hoc autem Canticum novum quid aliud est, quam desiderium Incarnationis future, vel exultatio et laus iam exhibite ? Unde liber, qui incipit. Osculetur me osculo oris sui, in quo desiderium Incarnationis exprimitur, dicitur Cantica canticorum.
marg.| {l} Et benedicite] corde, ore, opere.
marg.| {m} Nomini eius] quod est Iesus salvator, ut corde credatis, {2.251rb} ore confiteamini, opere attestemini, quoniam non est aliud nomen sub celo datum hominibus, in quo oporteat nos salvos fieri, ut dixit Petrus Act. 4.c. Et ut hoc in omni terra fiat.
Numérotation du verset Ps. 95,3 
marg.| {n} Annuntiate] o vos Apostoli et discipuli Domini.
marg.| {o} De die in diem] id est continue. Vel duos dies, duo Testamenta, scilicet vetus et novum possumus dicere, quia eterni Solis claritate resplendent. Illud enim venturum, istud venisse salvatorem declarat. De die ergo in diem annuntiat, qui Christum promissum in veteri et datum in novo predicat et hoc utriusque Testamenti auctoritate confirmat, Annuntiate, dico.
marg.| {q} Salutare eius] scilicet Dei, id est Christum filium Dei, qui est salutare et salvator noster. Lc. 2.e. Quia viderunt oculi mei salutare tuum. Posset etiam hoc esse thema in annuntiatione.
marg.| {n} Annuntiate salutare eius] id est Christum annuntiatum.
marg.| {o} De die] id est de Gabriele.
marg.| {p} In diem] id est in Beata Virginem, Ps. 18. Dies diei eructat Verbum, id est filium Dei, quia et nox, id est diabolus, nocti, id est Eve, indicavit scientiam, id est lignum scientie. Vel salutare eius, scilicet Christi, id est salutem quam operatus est Christus in medio terre, per omnes fines terre predicate. Hec duo salutaria,scilicet Christum auctorem salutis et ipsum opus salvationis se predicare breviter dicit Paulus. 1Cor. 1.d. Nos inquit, predicamus Christum crucifixum. Christum ; ecce auctor ; crucifixum, ecce opus salutis. Vel secundum aliam litteram,   [Annuntiate] etc. id est quod salutaris est dies ex die, id est Filius ex Patre, lumen de lumine. Per hanc annuntiationem edificatur domus Dei, id est Ecclesia. Unde Thomas veniens ad Indos dixit se esse artificem domorum construendarum. Et quasi quis quereret locum equalem et spaciosum ubi hec domus edificaretur, assignat eam in latitudine gentium, cum subiungit.
marg.| {2.251va} Δ {a} Annuntiate inter gentes] Iudeis pro sua contumacia intermissis.
marg.| {c} Gloriam eius] id est excellentissimam bonitatem, qua illos servare decrevit. Rm. 11.c. Vide bonitatem et severitatem Dei. In eos quidem, qui ceciderunt, severitatem ; in te autem bonitatem, si permanseris in bonitate. Vel   [gloria eius] id est id in quo gloriatus est, videlicet crucem et ignominiam. Io. 12.d. Venit hora, ut clarificetur Filius hominis, id est crucifigatur. Unde et Paulus, qui eius imitator erat, dicit Gal. ult. d. Mihi autem absit gloriari, nisi in Cruce Domini nostri Iesu Christi. Et ne forte aliquas gentes putares exceptas, bene addit.
marg.| {d} In omnibus populis] etc. Quia ut dicitur Act. 10.e. Non est personarum acceptor Deus, sed in omni gente, qui timet Deum et operatur iustitiam, hic acceptus est illi. Mirabilia autem eius sunt, Incarnatio, Passio, Resurrectio, Ascensio et talia. Unde, de Incarnatione dicit Is. ult. c. Quis audivit umquam tale ? aut quis vidit huic simile ? Quid enim est mirabilius quam Christi Incarnatio, ubi factum est Verbum caro, Deus homo, Mater virgo ? Unde et hec mirabilia explanans, subiungit.
marg.| {f} Quoniam magnus Dominus] quasi dicat in hoc apparet mirabile, quoniam ille, qui magnus est, factus est parvus ; ille qui est Deus, factus est homo. Hoc est quod dicit.   [Quoniam magnus Dominus] scilicet Christus, magnus est potentia, licet parvus factus sit. Unde Is. 9.b. exprimit in eo simul et parvitatem et magnitudinem dicens. Parvulus natus est nobis, ecce parvitas ; cuius imperium super humerum eius et vocabitur nomen eius admirabilis, consiliarius, Deus fortis, etc. ecce magnitudo. Nec tantum magnus, sed.
marg.| {g} Et laudabilis] bonitate. Bonitas enim facit quemque laudabilem. Ps. 134. Laudate Dominum, quoniam bonus est Dominus. Nec mediocriter laudabilis, sed.
marg.| {h} Nimis] id est excellenter, quia excellenter bonus. Item nimis laudabilis dicitur, quia non potest explicari quam laudabilis sit, aut quam bonus. Est ergo laudabilis bonis, quos decet laudatio ; sed malis et peccatoribus, in quorum ore non est speciosa laus.
marg.| {i} Terribilis est] Iob. 25.c. Potestas et terror apud eum est. Et ne comparetur diis gentium, quos ipsi etiam timent, bene addit.
marg.| {k} Super omnes Deos] Et vere terribilis est super eos, cum ipse sit Deus omnipotens et ipsi sint demonia.
marg.| {l} Quoniam omnes dii Gentium demonia] demonia autem non possunt nocere nisi a Deo permissa.
marg.| {n} Dominus autem celos fecit] ad litteram in quo apparet eius potentia, quia nullus alius posset eos facere. Ier. 10.b. Dii, qui non fecerunt celum et terram, pereant de terra. Vel   [celos] id est Apostolos, qui demones superant et eiiciunt, unde potentiores sunt quam demones. Multo fortius Dominus, qui eos ita potentes fecit. Ex quo ergo celos fecit : Laudent eum celi et terra, ut in Ps. 68. dicitur. Et hec laus perfecta erit in celo in patria. Unde bene subiungit.
marg.| {p} Confessio et pulchritudo] etc. Anagogice enim in celo sunt   [confessio] laudis et gratiarum actionis. Is. 51.b. Gratiarum actio et vox laudis. Item ibi est   [pulchritudo] in Deo, qui lux est, ut dicitur Io. 1.a. Eccl. 43.b. Species celi gloria stellarum, id est Sanctorum. Ibi est et conspectus. Unde Ex. 25.b. dicitur de Cherubin, quod respiciant se mutuo versis vultibus in Propitiatorium. Item ibi est   [sanctimonia] Sanctitas sine terrenitate et castitas sine fomite. Hbr. 12.d. Pacem sequimini et sanctimoniam, sine qua nemo videbit Deum.
marg.| {r} Et magnificentia] Eccl. 42.d. Magnalia sapientie sue decoravit, que est ante seculum et usque in seculum. Ibi potest dicere Beata Virgo et alii Sancti illud. Lc. 1.e. Fecit mihi magna, qui potens est. Hec duo ergo, scilicet sanctimonia et magnificentia sunt.
marg.| {s} In sanctificatione eius] id est in Templo celesti, quod est Deus. Apc. 21.g. Templum illius. Quid ergo aliud describit Ezechiel quam Deum ? potest allegorice exponi versus iste de B. Laurentio. Quia.
marg.| {p} Confessio et pulchritudo in conspectu eius] Ipse enim confessus est fidem et quod thesauros haberet   [Pulchritudo] fuit Deo, quando perustus fuit ferculum allatus ante Deum. Item conspexit Angelum, unde Romanus baptizatus est. Item habuit sanctimoniam et castimoniam, {2.251vb} quia Diaconus et Prepositus viduarum, que longo potest tempore fuerunt in Ecclesia Romana. Item   [magnificentia] et munificentia eius laudatur, quia de ipso dicitur illud, Ps. 111. Dispersit, dedit pauperibus. Item quia cecos illuminavit. Item sanctificatio, quia multos sanctificavit.
marg.| {2.252ra} Δ {a} Afferte Domino] Secunda pars, in qua primo monet subditos ut offerant ; secundo prelatos, ut predicent utrumque adventum Christi. Dicit   [Afferte] quasi dicat, ex quo talis et tantus est Dominus   [afferte Domino] o vos.
marg.| {b} Patrie gentium] universe, quia Iudei afferre non volunt.
marg.| {c} Afferte] dico,   [Domino gloriam et honorem] Gloriam intus in corde per fidem et honorem exterius per operationem. Primum utique necessarium est. Quia Hbr. 11. Sine fide impossibile est quemquam placere Deo : Credere enim oportet accedentem ad Deum, quia est et inquirentibus se remunerator sit. Secundum nihilominus necessarium est. Quia Iac. 2.d. Fides sine operibus mortua est. Et ne vobis ipsam fidem, vel opera attribuatis.
marg.| {f} Afferte Domino gloriam] ita quod   [Nomini eius] non vestro, ut scilicet eius gratie attribuatis fidem, quam ipse infundit et opera, que ipse operatur in vobis cooperantibus. Sicut autem supra ter dixerat   [cantate] ita hic ter dicit   [afferte] propter Trinitatem, quam fide et opere debemus honorare. Item in hoc ternario notatur trina trium Magorum oblatio. Mt. 2.b. quia ipsum Deum, Regem et hominem predicaverunt, secundum quod in Prosa cantat Ecclesia. Thure Deum predicant, auro regem regum, hominem mortalem myrrha. Similiter hic dicit.
marg.| {c} Afferte Domino gloriam] scilicet Deo thus.
marg.| {e} Et honorem] scilicet Regi aurum.
marg.| {g} Gloriam] scilicet hominis sepulture myrrha. Gloriosi enim sic sepeliuntur.
marg.| {h} Nomini eius] id est humanitati. Secundum enim quod Deus non indiget nomine, quia solus est.
marg.| {i} Tollite hostias] id est corda contrita ad Deum erigite, Ps. 50. Sacrificium Deo spiritus contribulatus, etc. Et sic non vacui.
marg.| {k} Introite in atria eius] Atria Domini appellat Ecclesiam militantem, per quam est introitus ad templum Ecclesie triumphantis. Et dicit pluraliter, atria, quia multe sunt Ecclesie, omnes tamen in unam conveniunt. Unde singulariter subiungit.
marg.| {l} Adorate Dominum in atrio sancto eius] id est in unitate Ecclesie, o vos patrie gentium, que solebatis adorare diabolum in diversitate idololatrie. Quelibet enim civitas habebat Deum suum et divisum ab aliis. Vel per, atria, intelligitur doctrina Prophetarum et Pentateuchus, per quam intratur ad atrium interius, id est ad doctrinam Evangelii. Unde dicit, Introite in atria, id est in doctrinam Prophetarum et Moysi. Et demum, adorate Dominum in atrio sancto eius, id est in Ecclesia et doctrina novi Testamenti. Et si plerique de Gentibus nolint converti, o vos Apostoli et prelati, predicate, ut sic.
marg.| {m} Commoveatur a facie eius universa terra. Commoveatur] per penitentiam.
marg.| {n} A facie eius] venturi ad iudicium.
marg.| {o} Universa terra] id est corda gentium terrena amantium et sectantium.
marg.| {p} Dicite] predicando.
marg.| {q} In gentibus, quia Dominus regnavit] resurgendo a mortuis. Alia littera habet, Regnavit a ligno Deus, quia per lignum devicit demonem et ipsam mortem, quia sceptrum et imperium eius super humerum eius. Is. 9.b. Vel sic.
marg.| {m} Commoveatur a facie eius] id est a presentia eius.
marg.| {o} Universa terra] Iudeorum, Mt. 21.a. Cum intrasset Iesus Ierosolymam, commota est universa civitas. Item, a facie eius, morientis, commota est terra, Mt. 27.f. et 28.a.
marg.| {p} Dicite in gentibus] id est o vos gentes, dicite, quia Dominus regnavit. Hoc factum fuit, quando Centurio, qui erat de gentibus, dixit Mt. 27.f. Vere filius Dei erat iste. Secundum autem primam expositionem procedamus.
marg.| {r} Dominus quia] vere, regnavit, resurgendo a mortuis, quod ostendit post Resurrectionem. Ideo subdit.
marg.| {2.252va} Δ {a} Etenim correxit Orbem terre] id est Ecclesiam, que iucunditate perfecta assistit indeficiens. Unde addit :
marg.| {b} Qui non commovebitur] et si moveatur, non tamen ex toto commovebitur, quia navicula Petri et si fluctuet, non tamen submergetur. Hanc autem correctionem et postea confirmationem, primo incepit facere in primis Ecclesie, scilicet in Apostolis, quia Mc. ult. c. dicitur, quod recumbentibus illis undecim, apparuit eis Iesus et exprobravit incredulitatem eorum et duritiam cordis, quia his, qui viderant eum resurrexisse a mortuis, non crediderunt. Postea autem in die Pentecostes confirmavit eos, ne omnino moveri possent. Ps. 32. Verbo Domini celi firmati sunt et spiritu oris omnis virtus eorum. Nec tantum, quia regnavit, predicare, sed et quia.
marg.| {c} Iudicabit populos] in futuro Iudicio.
marg.| {d} In equitate] bonos supra meritum remunerans, malos citra meritum puniens. Et   [in equitate] id est sine personarum et munerum et precum acceptione. Prv. 6.d. Zelus et furor viri non parcet in die vindicte, nec acquiescet cuiusquam precibus, nec suscipiet pro redemptione dona plurima. Et pro hac equitate iudicii, in quo remunerabuntur boni.
marg.| {e} Letentur celi] id est Apostoli et Predicatores, qui enarrant gloriam Dei et compluunt terram simplicium.
marg.| {f} Et exultet terra] id est subditi compluti ab his celis, qui bonum fructum attulerunt Domino suo in tempore suo, Lc. 21.f. His autem fieri incipientibus respicite et levate capita vestra, quoniam appropinquat redemptio vestra. Item quia in hac equitate iudicii punientur peccatores.
marg.| {g} Commoveatur mare] id est illi qui adhuc sunt in amaritudine peccati et infidelitatis, commoveantur ad penitentiam et fidem.
marg.| {h} Et plenitudo eius] omnes, scilicet a minimo usque ad maximum, ut plenitudo gentium intret in atria Domini, id est in Ecclesiam, secundum quod dicitur Rm. 11.c. Cecitas ex parte contigit in Israel, donec plenitudo Gentium intraret. Et sic ipsi de mari facti campi, scilicet humiles ex elatis.
marg.| {i} Gaudebunt] etc. id est omnes virtutes eorum tam nature quam gratie.
marg.| {k} Tunc] id est post conversionem.
marg.| {l} Exultabunt omnia ligna silvarum] id est gentes, que erant olim ligna silvarum infructuosa et inutilia, nunc autem post conversionem facte sunt ligna domus Domini, quia precise sunt ab oleastro et inserte in bonam olivam, sicut dicitur Rm. 11.c. Is. 35.a. Letabitur deserta et invia, exultabit solitudo et florebit quasi lilium.   [Exultabunt] dico.
marg.| {n} A facie Domini] venturi ad Iudicium et faciem habet, quia homo : Unde primo dicit.
marg.| {o} Quia venit] primo in carnem et faciem ostendet in iudicio.
marg.| {p} Quoniam venit] id est cito veniet.
marg.| {q} Iudicare terram] vivos,scilicet et mortuos, unde articulus est fidei, quod est venturus iudicare vivos et mortuos. Cum autem venerit iudicare, non impedietur executio Iudicii : Quia
marg.| {r} Iudicabit Orbem terre] id est totum Mundum.
marg.| {o} In equitate] sine personarum acceptione, ut dictum est. Equitas enim est lance librata iustitie dignissima retributio meritorum. De Orbe autem terrarum non bruta animalia, sed tantum homines ratione utentes iudicabit : Unde restringens exponit, quod dixerat, dicens :
marg.| {t} Et] pro, id est.
marg.| {u} Populos] scilicet iudicabit.
marg.| {x} In veritate sua] que nulli parcet, ut dictum est.
marg.| Moraliter.
marg.| {f} Cantate Domino] etc. id est exultate in novitate vite. Eph. 4.f. Renovamini spiritu mentis vestre. Est autem triplex renovatio, que cantatur triplici cantico. Prima est Baptismi, que cantatur Cantico Moysi. Ex. 15.a. 1Cor. 10.a. Omnes in Moyse baptizati sumus in nube et in mari. Secunda est penitentie, de qua in Ps. 102. Renovabitur ut Aquile iuventus tua, scilicet rostro fracto. Hec cantatur cantico Iudith. Idt. 16.a. 1. Cantico confessionis. Iudith enim interpretatur glorificans, vel confitens. Is. 23.d. Meretrix oblivioni tradita, bene cane, frequenta canticum, ut memoria sit tui. Tertia est glorie. 2Pt. ult. c. Novos celos et novam terram secundum promissa eius expectamus. Hec cantatur cantico Simeonis Lc. 2.e. quod cantatur in completorio : « Nunc dimittis, etc. quia viderunt », etc. Et ter dicitur hic, cantate, propter hoc triplex canticum. Et hic etiam notatur in hoc, quod in Novo Testamento sunt tria tantum cantica, que merito dicuntur cantica nova, scilicet Magnificat, Benedictus. Lc. 1. Et nunc dimittis. Lc. 2.e. Et hec cantantur ab Ecclesia. Item ter dicit, cantate, propter triplicem harmoniam vocis, ad conscientiam ad vitam, ad famam : contra tria genera peccatorum. Quidam enim non cantant Domino in conscientia, de quibus Mt. 15.a. et Is. 29.d. Populus hic labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me. Alii autem non cantant ei vita et conversatione. Tit. 1.b. Confitentur se nosse Deum, factis autem negant. Alii autem non laudant ipsum fama. Prv. 10.b. Memoria iusti cum laudibus, nomen autem impiorum putrescet. Rm. 2.d. Nomen Dei per vos blasphematur inter Gentes, sicut scriptum est, scilicet. Is. 32.b. Item, cantate, dicit contra acediosos, contra susurrantes horas, contra despicientes musicam. Ecclesiastici 32.a.a Ne impedias musicam. Et infra b. Sicut in fabricatione auri signum est Smaragdi, sic numerus musicorum in iucundo et moderato vino, id est in compunctionis vino, scilicet letitia cum tristitia moderata, quia immoderata tristitia comes est desperationis.
a Sir. 32.
marg.| {g} Cantate Domino omnis terra] non una tantum, hoc est contra acceptores personarum et nationum, sicut in multis Ecclesiis est perversa consuetudo et indigna dignitas inolevit, ut etiam maiori altari non celebret, nisi talis, vel talis. Col. 3.b. Ubi non est masculus et femina, Gentilis et Iudeus, Barbarus et Scytha, sed omnia et in omnibus Christus. Et supra adducta est auctoritas illa Act. 10.e. In omni gente, qui timet Deum et facit iustitiam acceptus est illi. Et qui acceptus est, debet ei cantare semper et ubique.
marg.| {k} Cantate Domino et benedicite nomini eius] Quidam cantant et maledicunt, ut in carminibus fescenninis. Iac. 3.c. In ipsa benedicimus Deum Patrem et in ipsa maledicimus homines, qui ad similitudinem Dei facti sunt, etc. Ier. 15.c. Omnes maledicunt mihi, dicit Dominus. Quomodo ? Mt. 25.d. quod uni ex minimis meis fecistis, mihi fecistis.
marg.| {n} Annuntiate] aliis, vos, proficientes.
marg.| {o} De die in diem] id est de virtute in virtutem.
marg.| {q} Salutare eius] id est penitentiam que ducit ad salutem. Mt. 4.c. Agite penitentiam, * appropinquabit enim Regnum celorum, scilicet si egeritis penitentiam. 2Cor. 7.c. Que secundum Deum tristitia est, penitentiam in salutem stabilem operatur.
marg.| {a} Annuntiate] non solum inter clericos, sed etiam.
marg.| {b} Inter gentes] id est paganos moribus et si non fide, quales sunt hodie fere omnes, non solum tormenta, que terrent, sed etiam gloriam eius, que allicit. Quidam enim sunt, qui nesciunt annuntiare nisi minas et penas, qui volunt Deo acquiescere servos non amicos   [Annuntiate] ergo.
marg.| {c} Gloriam] non Mundi, sed   [eius] nullus enim appetit gloriam mundi nisi ex ignorantia glorie Dei. Item   [eius] non nostram. Ps. 113. Non nobis, Domine, non nobis, sed nomini tuo da gloriam. Is. 24.c. In doctrinis glorificate Dominum.
marg.| {d} In omnibus populis mirabilia eius] non tantum in uno populo. Est autem triplex populus, scilicet populus Dei, populus Mundi, populus diaboli. Et omnibus his annuntiare debent Predicatores. Sed multi sunt qui magis volunt predicare clericis tantum, qui populos sibi subditos dimittunt in errore suo mori et Parisiis veniunt predicare. Gregorius Vecordem se asserit, qui hortis sitientibus in flumine aquam spargit.
marg.| {e} Mirabilia] opera   [eius] Dei, scilicet opera creationis, recreationis et iustificationis. De hoc ultimo dicit Bernardus Factum est de nihilo aliquid, de vetusto novum, eternum, beatumque de damnato, mortuoque.
marg.| {f} Quoniam magnus Dominus] etc. In hoc versu notantur in Domino, que exigunt quinque in nobis. In Domino notatur magnitudo, cum dicit   [magnus] dominatio, cum dicit Dominus   [Laus] cum dicit, laudabilis ;   [terror] cum dicit   [terribilis] Potentie comparatio supereminens, cum dicit   [super omnes Deos] quia   [magnus] exigit a nobis admirationem et honorem. Quia   [Dominus] servitium. Quia   [laudabilis] laudem. Quia   [terribilis] timorem. Quia   [super omnes Deos] cultum singularem. Est igitur, magnus, quia immensus capacitate, omnia capit, a nullo capitur plene. Item, magnus, quia eternus duratione. Item, magnus, largitate, quia magna dat et bona, non parva hec stercora, nisi porcis. Item, quia, magnus, est, avertit scrutatores, quia non capient immensum. Quia, Dominus, filios Belial, qui nulli volunt subesse, reprobat. Quia, laudabilis, condemnat invidos et ingratos, qui non laudant, sed odiunt facta eius circa alios. Quia, nimis, increpat tepidos et remissos laudatos. Item quia, Terribilis, reprobis et blandus iustis, arguit stultos, qui nec timere mala, nec cupere bona sciunt. Item quia, Super omnes Deos, arguit confidentes in creatura, qui de pecunia sua, vel de ventre suo faciunt sibi Deum instinctu diabolico : Unde addit :
marg.| {l} Quoniam omnes dii gentium] id est gentiliter et non rationabiliter viventium, sunt.
marg.| {m} Demonia] id est instinctu diaboli facta et ficta. Diabolus enim est quasi figulus et artifex falsorum deorum : Alii faciunt Deum ventrem, alii pecuniam, alii meretricem et sic de aliis, secundum quod dicit Augustinus quod unusquisque colit et veneratur, hoc sibi Deus est.
marg.| {n} Dominus autem] non facit istos deos, sed.
marg.| {o} Celos fecit] id est Sanctos viros. Unde unus eorum, quos fecerat, sic dicebat in Ps. 99. Scitote, quoniam Dominus ipse est Deus, ipse fecit nos et non ipsi nos. Apc. 1.b. Lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo et fecit nos Regnum et Sacerdotes Deo et Patri suo. Peccatores autem se faciunt, scilicet peccatores. Ez. 29.a. Ego feci memetipsum. Quomodo autem homo fiat Sanctus et Deo placens : subiungit.
marg.| {p} Confessio et pulchritudo in conspectu eius] id est si homo confiteatur peccatum, sic lavabitur et pulcher fiet in conspectu Domini. Unde hic Glossa argumentatur sic : Si ergo amas pulchritudinem, confitere, ut sis pulcher. Bernardus Amas confessionem, si amas decorem.
marg.| {q} Sanctimonia et magnificentia in sanctificatione eius] quasi dicat, si vis esse sanctus coram Deo, serva sanctimoniam, ut ab omni malo declines ; et magnificentiam, ut magna operari non cesses. He sunt due partes iustitie, scilicet declinare a malo et facere bonum, que hominem iustum et sanctum constituunt.
Numérotation du verset Ps. 95,moraliter 
marg.| * Moraliter {a} Afferte Domino] Supra locutus est de confessione et pulchritudine et aliis dicens,   [Confessio et pulchritudo] etc. Unde ad illa monet, hic dicens, Afferte Domino, o vos.
marg.| {b} Patrie gentium] id est gentiliter viventium. Et dicit patrie, in quo notatur, quod magna est multitudo peccatorum hominum.
marg.| {c} Afferte Domino] oblationes predictas, que placent et acceptabiles sunt in conspectu eius, scilicet confessionem, que decorat. Hoc est, quod hic dicit.
marg.| {d} Gloriam] confessio enim peccatorum decor est confitentis, qui per eam lavatur et gloria Dei, qui occulta scire recognoscitur, a quo venia petitur. Unde Ios. 7.c. {2.252rb} Da gloriam Deo et confitere et indica mihi, quid feceris. Quod autem addit.
marg.| {e} Et honorem] refertur ad id, quod supra dixit, sanctimonia. Per sanctimoniam enim nostram Deum honoramus. Unde 1. Thessal. 4.a. Hec est voluntas Dei sanctificatio vestra, ut abstineatis vos a fornicatione et sciat unusquisque vestrum possidere vas suum in sanctificatione et honore. Quod autem subiungit.
marg.| {f} Afferte Domino gloriam Nomini eius] refertur ad id, quod dixit, magnificentia, secundum id, quod ait Apostolus. 1Cor. 10.g. Sive comeditis, sive bibitis, sive aliud quid facitis, omnia in gloriam Dei facite. Et Mt. 5.b. Sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera vestra bona et glorificent Patrem vestrum, qui in celis est. Vel hec tria verba, gloriam, honorem et gloriam, possunt referri ad illa tria, que sunt in penitentia, videlicet ad contritionem, confessionem et satisfactionem. He sunt tres oblationes, que necessarie sunt in reconciliatione peccatoris ad Deum, quas etiam ipsi innocentes afferre Domino debent. Quod significatum est 1Rg. 1.d. Ubi dicitur de Anna et Samuele, quod adduxit eum secum, postquam ablactaverat in tribus vitulis et tribus modiis farine et amphora vini. Ablactatur homo, cum a peccati dulcedine separatur. Per tres vitulos et tres modios farine, ille tres oblationes intelliguntur et duplicantur ibi : Et hic ter dicitur, afferte, quia non debet homo semel conteri, vel confiteri, vel satisfacere, sed debet hoc pluries iterare.
marg.| {i} Tollite hostias] vivas. De quibus Rm. 12.a. Obsecro vos, fratres, per misericordiam Dei, ut exhibeatis corpora vestra hostiam viventem, sanctam, Deo placentem. Eccles. 35.c. Noli offerre munera prava, non enim suscipiet illa. Prv. 21.d. Hostie impiorum abominabiles. Et notandum est, quod ait, Tollite, id est sursum levate, ut propter celestia fiant. Quo contra Os. 5.a. Victimas declinastis in profundum. Hypocrite se victimant, sed in profundum Inferni. Boni vero tollunt et elevant hostias. Lv. 9.d. Armos dextros separavit Aaron elevans coram Domino. Et est hic bona exhortatio ad Religionem. Religiosus enim est hostia Christo oblata, a carne et mundo separata, in altitudinem vite elevata. Unde et bene subiungit admonitionem ad ingressum Religionis, cum dicit.
marg.| {k} Et introite in atria eius, adorate Dominum in atrio sancto eius] Atrium enim Templi celestis interius, est Religio et diverse Religiones, diversa sunt atria. Sicut plene diximus supra in Ps. 64. Te decet, etc. In illo versu. Beatus, quem elegisti et assumpsisti, inhabitabit in atriis tuis. Qui voluerit, ibi requirat. Item atrium sanctum Dei, est Ecclesia dedicata. Gn. 28.d. Terribilis est locus iste, non est hic aliud nisi domus Dei et porta celi. Ibi adorandus est Dominus. Ps. 133. In noctibus extollite manus vestras in sancta, id est in Ecclesia. Quod est contra dicentes horas in campis et in cameris. 3Rg.. 8.d. Quicumque oraverit in loco isto, exaudies in loco habitaculi tui in celo et cum exaudieris propitius erit.
marg.| {m} Commoveatur a facie eius universa terra] etc. id est corda terrena, id est timeant faciem iudicaturi, qui iudicans terrenos damnabit. Unde Apc. 8.d. Ve ve ve habitantibus in terra. Si hec terra timeret Deum, non timeret pericula Mundi. Eccles. 34.c. Qui timet Deum, nihil trepidabit. Quia vero commoveri nolunt a facie timoris Domini, merito commoventur a faciebus Mundi et fere ab omnibus, que vident. Iob. 15.c. Cunctis diebus suis impius superbit et numerus annorum incertus est tyrannidis eius. Ecce due commotiones, scilicet per superbiam et per iram. Et addit de alia. Sonitus terroris semper in auribus eius et cum pax sit, semper insidias suspicatur. Glossa Mala mens semper in laboribus est, sicut bona semper tranquilla, quia aut molitur mala, que inferat, aut metuit, ne sibi hec ab aliis inferantur. Is. 7.a. Commotum est cor eius et cor populi eius, sicut commoventur ligna silvarum a facie venti. Ut autem commoveri possint a facie Domini.
marg.| {p} Dicite in gentibus] etc. o vos Predicatores, id est predicate peccatoribus.
marg.| {r} Quia Dominus regnavit] etc. id est se Regem et Dominum omnipotentem iam esse ostendit, puniendo eos, qui eum timere nolebant.
marg.| *{a} Etenim correxit Orbem terre] id est totum Mundum punivit per diluvium.
marg.| {b} Qui non commovebitur] id est cui ulterius non dabitur tempus penitentie, ut commoveatur et placare possit Deum. Sic predicabat Apost. Eph. 5.b. dicens : Hoc scitote intelligentes, quod omnis fornicator, aut immundus, aut avarus, quod est idolorum servitus, non habet hereditatem in Regno Dei ; nemo vos seducat inanibus verbis, quoniam propter hoc venit ira Dei in filiis diffidentie. Et qui iam sic in ira   [correxit orbem terre] adhuc.
marg.| {c} Iudicabit populos in equitate] Unde, tum propter preteritam animadversionem, tum propter futuram districtionem timeri debet. Vel sic potest legi versus iste.
marg.| {a} Etenim correxit Orbem terre] Orbis terre sunt iusti, sicut dictum est supra de Ecclesia et Apostolis. Hi etiam sunt vestis Christi, Sap. 18.d. In veste poderis, quam habebat {2.252vb} totus erat Orbis terrarum.
marg.| {b} Qui non commovebitur] Prv. 10.d. Iustus quasi fundamentum sempiternum. Corrigitur tamen, cum eius cor regitur verbo, vel verbere.   [Terre] bene dicit, quia in celo nihil est corrigendum, sed in edificio terre lapides dolandi sunt, ne dissideant. Illum ergo   [qui non commovebitur] a se, corrigit Dominus flagello, Hbr. 12.b. Quem enim diligit Dominus, castigat, flagellat autem omnem filium, quem recipit, Eccl. 30.a. Qui diligit filium assidua ei flagella.
marg.| {c} Iudicabit populos] id est confusos affectus et tumultuantes, Is. 25.b. Tumultum alienorum humiliabis.
marg.| {d} In equitate] contra motus illecebrosos equam mensuram tribulationis et amaritudinis immittendo, Is. 25.b. In mensura contra mensuram cum abiecta fuerit, iudicabit eam, meditatus est in spiritu suo duro per diem estus, idcirco super hoc dimittetur iniquitas domui Iacob et iste omnis fructus, ut auferatur peccatum eius. De hac autem correctione et iudicio sive in preterito, sive in futuro, ut dictum est, sive etiam in presenti fiat a Domino, letari debent boni viri, quia totum est ad suum profectum. Unde addit :
marg.| {e} Letentur] etc. Celi, quia alti et clari, significant ordinem prelatorum, ut supra dictum est. Terra, quia stat et ferax est, statum claustralium, qui in voto stabiles et bonorum operum sunt feraces. Ps. 23. Domini est terra et plenitudo eius.
marg.| {g} Commoveatur] etc. Per mare intelligitur status mercatorum, qui currunt per maria et numquam sine periculo sunt, vel corporum, vel animarum. Eccl. 26.d. Due species difficiles et periculose mihi apparuerunt. Difficile exuitur negotians a negligentia et caupo non iustificabitur a peccatis labiorum. Propter hoc commoventur. Sed non ita agricole, de quibus intelligitur, quod sequitur.
marg.| {i} Gaudebunt] etc. Campi enim dicuntur agricole, qui colunt campos et pascunt omnes, etiam Reges et tondentur omni anno per talias et exactiones. Is. 63.c. Qui eduxit eos quasi animal in campo descendens. Vel enim in campo descendit ad querendum sibi cibum, Sap. 19.b. Apparuit campus germinans de profundo nimio, per quem omnis natio transivit. Isti gaudent, quando annuntiatur eis de Christo. Similiter et milites, de quibus intelligi potest, quod sequitur.
marg.| {k} Tunc exultabunt] scilicet cum eis predicatum fuerit.
marg.| {m} Omnia ligna silvarum] Silve, quia inculte sunt, procerasque habent arbores et feras nutriunt et Solem excludunt, milites sunt, qui porcos etiam pascunt glande et canes venatione. Ista satis patent. Hi ergo exultant de verbo Domini, secundum quod dicitur Is. 55.d. Montes et colles cantabunt coram vobis laudem et omnia ligna regionis plaudent manu. Et de hoc letantur, quia premuniuntur de adventu Domini. Unde dicit.
marg.| {n} A facie Domini, quia venit] etc. Primo venit nunc in cordibus fidelium per gratiam, tandem veniet iudicare per sententiam. Et qui hic gaudet de adventu isto et illum desiderat, tunc gaudebit de illo. Mali vero e contrario tristabuntur. Unde Sap. 5.a. Videntes turbabuntur timore horribili, etc.
marg.| {q} Iudicare terram] merito, quia in terra sunt iudicia, atque lites, non dicit celum, vel Infernum, quia ibi non sunt iudicia, neque lites.
marg.| {r} Iudicabit orbem terre in equitate] etc. Per orbem intelligi possunt Laici, per populos Domini, clerici. Orbis ergo merito iudicabitur in equitate, quia fecit iniquitatem pro equitate, quod iudicium previdens Iob laicus, dicebat. Iob. 23.b. Equitatem proponat contra me, quasi dicat non timeo eam, quia non feci iniquitatem. Populus vero, id est Clerus iudicabitur in veritate, quia docuit verbo, vel exemplo falsitatem, Ier. 10.c. Falsum est, quod conflavit Ier. 5.g. Prophete prophetabant mendacium, id est temporalia. Alia littera habet   [iudicabit orbem in iustitia] non iniuste, sicut multi iudices et populos in fide sua non secundum dicta falsorum testium, vel secundum consilia advocatorum, sicut moderni iudices faciunt, sed sicut ipse credit, id est scit esse faciendum. Item   [in fidem] id est secundum legem fidei, non secundum statuta et leges hominum. Mal. 2.b. Lex veritatis fuit in ore eius et iniquitas non est inventa in labiis eius. Hoc dicitur de iudicibus populi Israel, videlicet de Levi. Talis enim fuit quondam Levi et talis modo deberet esse clerus, qui ei successit in officio.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 95), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 28/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_95)
Signaler un complément d'information

Notes :