Psalmus 33

Numérotation du verset Ps. 33,1 

¶ Psalmus1 David2
¶Codd. : (Ps. 33) D30 Rusch Ps-G, def. C
1 Psalmus I L W V Ω X Ω S Ed1530 Rusch cum Ps-R ] om. Ps-G |
2 David] Davidi Clementina |
cum mutavit3* vultum suum
3 cum mutavit Ps-G (L V) Ω X ΩS Ed1530 cum Hier. in loc. cit. (p. 41)  ] cum immutavit C Ps-G Rusch, cum inmutaret D30 cum Ps-R (V), cum commotavit W, commutavit Amiatinus Ps-G (I)
coram Abimelech4
4 Abymelech] Achimelech Clementina
et5 dimisit
5 et] om. Amiatinus
eum
et abiit6.
6 et dimisit eum et abiit] om. Ω X ΩS
Numérotation du verset Ps. 33,2 I

Benedicam
Dominum7 in omni tempore
7 Dominum D30 Ω X Ps-G Ps-R Ps-L ] Domino Rusch cum Ps-G (F G ²) Ps-ε Ps-λ Ps-Moz X Ps-H
semper
laus eius in ore meo.
Numérotation du verset Ps. 33,3 II

In Domino
laudabitur8 anima mea ¦
8 laudabitur Rusch etc. ] letabitur Ed1455 cum Ps-H
audiant
mansueti
et letentur.
Numérotation du verset Ps. 33,4 III

Magnificate
Dominum mecum ¦ et exaltemus
nomen eius in idipsum.
Numérotation du verset Ps. 33,5 IV

Exquisivi
Dominum
et exaudivit me ¦
et ex omnibus tribulationibus meis
eripuit me.
Numérotation du verset Ps. 33,6 V

Accedite
ad eum et illuminamini ¦
et facies vestre
non confundentur.
Numérotation du verset Ps. 33,7 VI

Iste pauper
clamavit
et Dominus exaudivit eum ¦ et de9 omnibus tribulationibus eius salvavit eum.
9 de D30 Rusch Ps-G ] ex Ps-G (L D) Ω cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 33,8 VII

Immittet angelus Domini10
10 Immittet Ps-G ( plerique codd. et edd. ) Rusch cum Ps-R ] Immittit Ps-G ( I Q* U ΨB) D30 ΩS cum Ps-Moz X, vallavit Ps-G (R), vallabit restit. Edmaior. | angelum Dominus Ps-G ( L ΦV ΨB²) cum Ps-R
in circuitu
timentium
eum ¦ et eripiet eos.
Numérotation du verset Ps. 33,9 VIII

Gustate
et
videte
quoniam suavis est Dominus ¦
beatus vir
qui sperat in eo.
Numérotation du verset Ps. 33,10 IX

Timete
Dominum omnes
sancti eius ¦ quoniam
non est inopia
timentibus eum.
Numérotation du verset Ps. 33,11 X

Divites
eguerunt
et esurierunt ¦
inquirentes autem
Dominum
non minuentur omni bono11.
11 bono] +diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 33,12 XI

Venite
filii
audite me ¦
timorem Domini
docebo vos.
Numérotation du verset Ps. 33,13 XII

Quis est homo
qui vult vitam ¦
diligit dies videre12 bonos ?
12 diligit dies videre Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch ] cupit videre dies Ps-G (R C I) cum Ps-R
Numérotation du verset Ps. 33,14 XIII

Prohibe
linguam tuam
a malo ¦
et labia tua ne loquantur dolum.
Numérotation du verset Ps. 33,15 XIV

Diverte a malo
et fac bonum ¦
inquire pacem
et persequere
eam.
Numérotation du verset Ps. 33,16 XV

Oculi Domini
super iustos ¦
et aures eius
in preces13 eorum.
13 preces Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch ] precem Ps-G (F) ΦRGV Ω M
Numérotation du verset Ps. 33,17 XVI

Vultus autem14 Domini super facientes mala ¦
14 Vultus autem] Facies Ps-G
ut perdat de terra
memoriam eorum.
Numérotation du verset Ps. 33,18 XVII

Clamaverunt
iusti
et Dominus
exaudivit eos15 ¦
15 eos Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch cum Ps-R ] om. Ps-G (R F I)
et ex omnibus tribulationibus eorum liberavit eos.
Numérotation du verset Ps. 33,19 XVIII

Iuxta
est Dominus his qui tribulato sunt corde ¦
et humiles spiritu
salvabit.
Numérotation du verset Ps. 33,20 XIX

Multe tribulationes
iustorum ¦
et de omnibus his liberabit16 eos Dominus17.
16 omnibus his D30 Rusch Ps-G ] inv. Ed1530 cum Ps-R | liberabit Ps-G (M Q² W ΦP U G V D edd. ) ΩS] liberavit D30 Ps-G |
17 Dominus Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch cum Ps-R ] om. Ps-G |
Numérotation du verset Ps. 33,21 XX

Custodit Dominus18 omnia ossa eorum ¦
18 C. Dominus Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Rusch] inv. Ps-G
unum ex his non conteretur.
Numérotation du verset Ps. 33,22 XXI

Mors peccatorum
pessima ¦
et qui oderunt iustum
delinquent.
Numérotation du verset Ps. 33,23 XXII

Redimet
Dominus
animas servorum
suorum ¦
et non delinquent omnes qui sperant in eo19.
19 delinquent D30 Rusch ] derelinquet Ps-G (R* L) cum Ps-R | eo Ps-G (I M W K ΦP ΨB V D) D30 Ω Rusch edd eum Ps-G Cor2

Psalmus 33

Numérotation du verset Ps. 33,1 
marg.| Benedicam Dominum] etc. Titulus   [Psalmus David, cum immutavit vultum suum coram Abimelech et dimisit eum et abiit] Videtur hic tangere historiam, que habetur 1Rg. 21.d. Sed sicut in Glossa dicitur, diversitas, que inter hoc, quod hic dicitur ; et illud, quod ibi dicitur, invenitur, scilicet quod ibi dicitur, David immutavit vultum suum coram Achis, hic autem dicitur, quod coram Abimelech, mittit nos ad mysticam expositionem : Unde mystice exponamus. In precedenti Psalmo egit de operibus penitentie et misericordie, propter que laudandus est Dominus. Hic autem Propheta, quasi preceptor laudat eum et alios invitat ad laudandum et maxime pro immutatione Sacramentorum veteris Testamenti in novum.
marg.| Et est ipse Psalmus quadripartitus. Primo Propheta laudem premittens, monet mansuetos ad idem. Secundo, ad communionem novi sacrificii hortatur fideles, ibi : [Accedite] Tertio incipientes monet, a quibus abstineant, ibi :   [Venite] Quarto agit de tribulationibus bonorum et malorum, ibi :   [Oculi Domini] Dicit ergo Propheta et vir iustus.
marg.| {b} Benedicam Dominum] id est laudabo. Sed laudanti plura sunt necessaria, que hic ponit in ordine. Primum est constantia, ut in prosperis et adversis laudet. De quo dicit.
marg.| {c} In omni tempore] scilicet tam in prosperitate, quam adversitate. Eccl. ult. b. Laudabo nomen tuum assidue. Tob. 3.d. Omni tempore benedic Domino. Non tantum in prosperis, sicut infra. Confitebitur tibi, cum benefeceris ei. Aut tantum in adversis, sicut Is. 26.c. Domine, in angustia requisierunt te. Sed sic et sic. Sicut Iob. 2.c. Si bona suscepimus de manu Domini, etc. Is. 20.d. Venit mane et nox : si queritis querite. Gregorius Dignum est semper gratias agere, quia Deus numquam cessat benefacere. Hoc autem non {2.82vb} fiebat ante mutationem vultus David, id est antequam novum testamentum productum fuisset : Tunc enim pro carnali mercede serviebant Domino et cum non succedebat eis prospere, nequaquam Dominum laudabant, nisi illi, qui ad novum testamentum pertinebant. Secundum est perseverantia. Unde addit :
marg.| {d} Semper laus] etc. Quod duobus modis potest legi. Ut sit sensus primo.   [Semper laus eius] etc. id est nihil umquam loquar, quod non sit ad laudem Dei. Unde dicit Hieronymus Felix lingua, que non novit nisi de divinis componere sermonem. Vel sic   [Semper laus eius] etc. id est semper aliquid, vel dicam, vel faciam, vel cogitabo, quod ad laudem Dei referatur. Unde Cassiod. Quicquid ex patientia, ex caritate, ex simplicitate, ceterisque virtutibus, vel loquimur, vel mente gestamus, iure divinis laudibus applicatur : ipsius enim est preconium, qui donat ore, ac corde honesta meditari. Laus enim a lauro dicta est, que solet coronare victores, 1Th. 5.d. Sine intermissione orate. Ibi dicit Hieronymus Non cessat laudare, qui non cessat bene agere. 2Cor. 10.g. Sive manducatis, sive bibitis, omnia in gloriam Dei facite. Eccl. 39.d. In omni corde et ore collaudate et benedicite Dominum. Tertium, quod est necessarium laudanti Deum, est humilitas : Unde sequitur, quod dicit.
marg.| {e} In Domino] etc. Non in me. Gal. ult. d. Mihi autem absit gloriari, nisi in Cruce Domini nostri Iesu Christi. Ier. 17.b. Laus mea tua est. Vel   [Laudabitur] in futuro. Sicut dicit Apostolus 1Cor. 4.a. Nolite ante tempus iudicare, quousque veniat Dominus, qui et illuminabit abscondita tenebrarum et manifestabit consilia cordium et tunc laus erit unicuique a Deo. Quartum, quod est necessarium, est mansuetudo. Unde postea mansuetos monet ad idem, dicens :
marg.| {f} Audiant mansueti] Audiant, inquam, illud, quod premissum est.   [In Domino laudabitur anima mea] Et illud etiam.   [Benedicamus Dominum in omni tempore] etc. Et ex hoc.
marg.| {h} Letentur] quia me socium habent. Solent enim boni letari, quando alii eis associantur.   [Mansueti] autem dicuntur, manui assueti. Hi autem, qui Dominum benedicunt tempore adversitatis, sicut tempore prosperitatis, recte manui sunt assueti, ut de manu Domini bona et mala suscipiant. {2.83ra} Θ Sicut Iob mansuetus erat, id est manui assuetus : Unde dixit Iob. 2.c. Si bona suscepimus de manu Domini ; mala autem quare non suscipiamus ? Bene autem dicit : Audiant mansueti, quia talium est audire. Eccl. 5.c. Esto mansuetus ad audiendum verbum Dei. Iac. 1.c. In mansuetudine suscipite insitum verbum. Et letentur, quia ex auditu verbi Dei sequitur letitia. Unde Ps. 50. Auditui meo dabis gaudium et letitiam. Eccl. 1.d. Beneplacitum est Deo fides et mansuetudo. Fides in predicante, mansuetudo in audiente.
marg.| {a} Magnificate Dominum mecum] Supra dixit Propheta se laudaturum Dominum. Hic autem exemplo suo ad idem invitat alios dicens : Magnificate Dominum mecum, id est laudando et predicando eum magnum. Ps. 47. Magnus Dominus et laudabilis. Item magna ab eo expectando, ante omnia eum timendo, supra omnia diligendo, multum ei serviendo. Phil. 2.c. Sicut semper et nunc magnificabitur Christus in corpore meo, sive per vitam, sive per mortem. Et bene adiungit.
marg.| {b} Mecum]  ; si enim diceret simpliciter : Magnificate : non ita alios excitaret : Nam sicut dicit Gregorius loquentis auctoritas perditur, cum vox opere non iuvatur : Unde et se eis connumerans addit.
marg.| {c} Et exaltemus nomen eius] id est filium, vel potestatem eius, vel bonitatem. Canticorum 1.a. Oleum effusum nomen tuum. Et hoc faciamus, non cum iurgio, aut schismate. Sed.
marg.| {d} In idipsum] id est concorditer, ut sicut in unitate fidei ; ita in unione caritatis et amoris laudetur Deus. 1Cor. 1.b. Fidelis Deus, per quem vocati estis in societatem filii eius Domini nostri Iesu Christi. Obsecro autem vos, fratres, per nomen Domini nostri Iesu Christi, ut idipsum dicatis omnes : et non sint in vobis schismata : sitis autem perfecti in eodem sensu et in eadem scientia. Sensu quantum ad dilectionem, scientia quantum ad fidem. Sunt enim, qui exaltant Dominum, sed non   [in idipsum] sed ex contentione, ut scilicet aliis Predicatoribus detrahant, vel derogent, vel contradicant. De quibus conqueritur Apostolus Phil. 1.c. Quidam autem ex contentione Christum annuntiant, non sincere, existimantes pressuram se suscitare vinculis meis. Sed etiam istos non prohibebat, nec impediri volebat Apostolus a predicatione : Unde ibi subiungit ? Quid enim dum omni modo sive per occasionem, sive per veritatem Christus annuntietur et in hoc gaudeo, sed non gaudebo. Nota, quod hic ponuntur tria verba, que ad tres personas referri possunt, scilicet benedicere ad Spiritum sanctum, laudare ad Filium, magnificare ad Patrem. Benedicimus enim Spiritus sancti beneficentiam, cum bona nostra ei ascribimus, gratiarum actiones eidem referentes. Laudamus Filii sapientiam, per quam convocati sumus ad redemptionis gratiam : Unde dicit :   [Semper laus] etc. Magnificamus Patris potentiam et exaltamus, dum ei exhibemus reverentiam debitam : Unde dicit   [Magnificate] etc. Et propter hoc hec tria sepius replicantur in Ecclesia et dicuntur Dn. 3.e. Benedictus es, Domine et laudabilis et superexaltatus in secula.
marg.| {e} Exquisivi Dominum] Supra dixit   [Magnificate Dominum mecum] Et hic ostendit, quomodo ipse magnificat, ut alii similiter magnificent, dicens :   [Exquisivi] id est ex toto corde quesivi, vel extra alia quesivi, non ut hi, de quibus Os. 5.b. In gregibus suis et in armentis suis vadent ad querendum Dominum et non invenient, ablatus est ab eis. Post subiungit duplex premium exquisitionis. Primum est exauditio in bonis adipiscendis : Unde dicit.   [Et exaudivit me] Secundum est exauditio in malis amovendis : Unde addit :   [Et ex omnibus tribulationibus meis eripuit me]
marg.| Θ {a} Accedite ad eum] etc. Secunda pars, ubi hortatur ad communionem novi sacrificii, id est ad veri agni manducationem per passionis eius fidem et imitationem. Supra dixerat :   [Magnificate Dominum mecum] etc. Hic autem ostendit, quomodo magnificare debemus Dominum. Unde dicit   [Accedite ad eum] per fidem. Per hoc autem, quod dicit :   [Accedite] notat liberum arbitrium. Sed nota, quod accessus non fit uno passu ; sed pluribus gradibus, sive passibus. Primus est doctrina fidei et humilitas. Secundus, fides, Hbr. 11.b. Accedentem ad Deum oportet credere. Tertius, dilectio crediti, quia caritas dat esse, ut forma. Quartus gradus, est conformitas operis, quia dicit Augustinus, non locis, sed meritis ad Deum accedimus. Quintus gradus, perseverantia : Unde Mt. 10.c. Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit. Sextus, dissolutio corporis et anime. Hi sunt sex gradus, per quos ascenditur ad thronum Salomonis, 3Rg. 10.c.   [Accedite] ergo   [ad eum] Eccl. 4.d. Appropinqua, ut audias.
marg.| {b} Et illuminamini] ab eo, quia ipse est lux vera, que illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. Io. 1.a. Qui ergo accedit ad eum, illuminatur : et qui magis prope accedit, magis illuminatur. Unde et Ioannes, qui supra pectus eius recubuit et ei familiarius adhesit, pre aliis illuminatus, de eius Divinitate altius disseruit : Unde per Aquilam designatur, que aliis superponitur. Ez. 1.c. Facies Aquile desuper ipsorum quatuor.
marg.| {c} Et facies vestre non confundentur] quasi dicat   [accedite] securi et Dominus vos non repellet. Confusio enim est alicui, quando accedit ad aliquem Magnum et turpiter repellitur ab eo. Sed sicut dicitur in Ps. 94. Dominus non repellit plebem suam. Unde dicitur. Quoniam Deus magnus Dominus et Rex magnus super omnes Deos. Et tamen non repellit plebem suam, sed recipit eum hic in gratia : et in futuro recipiet in gloria, qui ad eum accesserit. Unde dicit Augustinus. Proiice te in Deum : non enim ita crudelis est, ut se subtrahat et te cadere permittat. Et hoc est   [Et facies vestre non confundentur] quin recipiat vos Deus hic in gratia et in futuro in gloria. Is. 50.c. Scio, quoniam non confundar. Et hoc probat Propheta per exemplum sui : Unde addit :
marg.| {d} Iste pauper clamavit] Hoc dicit de se, qui fuit pauper spiritualis, scilicet vere humilis. Unde dicit Augustinus. Si pauper superbiat, non est Christi pauper : si locuples humilitatem diligat, non est mundi dives. Et Dominus non repulit orationem eius. Unde sequitur :
marg.| {f} Et Dominus exaudivit eum] Quia sicut dicitur Eccl. 25.c. Oratio humiliantis se penetrat nubes. Vel :
marg.| {d} Iste pauper] id est Christus, de quo Eccl. 9.d. Est civitas parva et pauci in ea viri : venit Rex magnus contra eam et vallavit eam, extruxitque munitiones eius in gyro et perfecta est obsidio. Inventus est in ea vir pauper et sapiens : et liberavit illam per sapientiam suam.
marg.| {e} Clamavit] predicando. Io. 7.f. Stabat Iesus et clamabat dicens, Si quis sitit, veniat ad me et bibat.   [Clamavit] {2.83vb} etiam Lazarum suscitando. Io. 11.f. Clamavit voce magna : Lazare, veni foras.   [Clamavit] etiam moriendo. Hbr. 5.b. Cum clamore magno et lacrimis, etc. Ps. 68. Laboravi clamans, rauce facte sunt fauces mee.
marg.| {f} Et Dominus exaudivit eum] Hbr. 5.b. Offerens exauditus est pro sua reverentia. Dicitur etiam Christus pauper quinque rationibus. Prima, quia de paupere matre natus. Et hec est paupertas dignationis. 2Cor. 8.b. Propter vos egenus factus est, cum esset dives, etc. Secundo, quia in se pauper fuit nihil habens. Mt. 8.c. Filius hominis non habet, ubi caput reclinet. Et est hec paupertas instructionis. Tertio, quia paupertatem predicavit. Mt. 5.a. Beati pauperes, etc. Lc. 14.g. Nisi quis renunciaverit omnibus, etc. Et hec est paupertas perfectionis. Mt. 19.c. Si vis esse perfectus, etc. Quarto, quia a sociis derelictus, solus et nudus in Cruce pependit. Is. 63.a. Torcular calcavi solus, etc. Et hec est paupertas dispensationis. Quinto, quia pauperes socios elegit. 1Cor. 1.d. Stulta mundi et infirma elegit Deus, ut confundat fortia. Et hec fuit causa amovende presumptionis. Et subdit, in quo eum exaudivit, cum dicit.
marg.| {g} Ex omnibus] etc. sicut supra expositum est illud : Et ex omnibus tribulationibus meis eripuit me. Subiungit etiam modum salvationis dicens.
marg.| {h} Immittet Angelus] etc. Angelus iste Christus est. Is. 9.b. Vocabitur magni consilii Angelus. Qui immittit munimenta hominum et armorum.
marg.| {i} In circuitu timentium eum] sicut ille, qui defendit castrum, mittit in circuitu specula et lapides ad terrendum hostes et ledendum. Hoc ad litteram legimus fecisse Dominum in circuitu Samarie. 4Rg. 7.b. ubi dicitur, quod Dominus sonitum audiri fecit in castris Syrie curruum et equorum et exercitus plurimi et fugerunt Syri in tenebris et dimiserunt tentoria sua et asinos et mulos in castris, fugeruntque, animas suas tantum salvare cupientes. 4Rg. 19.g. legitur, quod cum obsideret Sennacherib Hierusalem, nocte una venit Angelus Domini et percussit in castris Assyriorum centum octoginta quinque millia et Sennacherib recessit et abiit. Sed videtur esse contrarietas, eo quod dicit primo,   [immittit] et post,   [in circuitu] quia   [immittit] dicit intus,   [in circuitu] dicit extra. Sed quia est duplex tentatio, interior et exterior. Propter interiorem, dicit,   [Immittit] Propter exteriorem dicit   [in circuitu] Vel.
marg.| {h} Angelus Domini] dicitur prelatus. Mal. 2.b. Labia Sacerdotis custodiunt scientiam et legem ex ore eius requirent, quia Angelus Domini exercituum est. Qui debet immittere,   [in circuitu timentium eum] id est subditorum fidelium, iacula verbi Dei ad fugandum hostem, qui circuit querens, quem devoret. 1Pt. 5.b. Et omnes satellites eius, scilicet pravos motus et tentationes. Is. 13.d. Suscitabo super vos Medos, qui argentum non querant, nec aurum velint, sed sagittis parvulos interficient. Medi interpretantur adequati, vel mensuratores et significati sunt per eos boni prelati et Predicatores, qui ad regulam vite Christi se adequare, immo iam adequasse debent et postea forma facti gregis ex animo alios mensurare et sibi etiam adequare debent. Unde egregius Predicator dicit 1Cor. 11.a. Imitatores mei estote, sicut et ego Christi. Hi Medi non debent querere aurum, nec argentum, sed salutem animarum. Unde 2Cor. 12.e. Non quero, que vestra sunt, sed vos. Sed sagittis parvulos, id est motus primos interficere, ne usque ad consensum, vel operationem crescant.
marg.| Vel [Angelus Domini] ad litteram. Unde Dn. 10.c. habetur de Principe Persarum. Et ibi dicitur : Ecce Michael unus de Principibus primis venit in adiutorium mihi.
marg.| {i} Immittet in circuitu] Canticorum 4.a. Invenerunt me vigiles, qui custodiunt civitatem. 4Rg. 6.d. Plures sunt nobiscum, quam cum illis. Bernardus Benignus es, Domine Iesu, qui non es contentus nostrorum fragilitate murorum, sed ipsis hominum custodibus Angelorum custodiam superponis.
marg.| {k} Et eripiet eos] Angelus in quolibet sensu, quia et Christus cum violentia eripit. Unde Io. 1.d. Ecce qui tollit peccata. Et similiter prelatus et Angelus. Prv. 24.b. Erue eos, qui ducuntur ad mortem. Am. 3.d. Quomodo si eruat pastor de ore Leonis duo crura, aut extremum auricule. 1Rg. 14.d. dicit David {2.84ra} de se ad Saul. Pascebat servus tuus patris sui gregem ; et veniebat leo, vel ursus, tollebatque arietem de medio gregis : et sequebatur eos et percutiebam, eruebamque de ore eorum, etc. Sic ergo Propheta de se exposuit exemplum, quomodo fecit ei Deus. Et quasi ex hoc concludit, quod sequitur.
marg.| {a} Gustate et videte] etc. quasi dicat, quia sic expertus sum Dei misericordiam et dulcedinem. Ergo et vos,   [Gustate] Et sic.
marg.| {b} Videte, quoniam suavis est Dominus] Gustate, prius in affectu et secundo, Videte, in intellectu. Prv. ultim. c. Gustavit et vidit, quoniam bona est negotiatio eius. Ideo etiam bene ordinat : Gustate, prius : et postea, Videte : quia gustatio facit videre. Unde 1Rg. 14.d. dicit Ionathas : Vidistis ipsi, quod illuminati sunt oculi mei, eo quod gustaverim paululum de melle isto. Hec est dulcedo divine bonitatis, quam hic pregustare possumus ; sed ad plenum sumere non possumus, donec ad celestes nuptias fuerimus introducti. De qua Ps. 67. Parasti in dulcedine tua pauperi Deus, pauperi, videlicet, qui hic esurit et sitit et expectat illas nuptias ; non diviti, qui hic se inebriat de calice Babylonis : unde preparatur ei amaritudo et pena eterna, sicut comminatur eis Dominus. Lc. 6.d. Ve vobis divitibus, qui habetis hic consolationem vestram. Ve vobis, qui saturati estis, quia esurietis, etc. Illi ergo precipue gustare debent et videre, quia suavis est Dominus, quibus illa dulcedo preparatur, scilicet pauperes, qui hic nihil habent, in quo possint delectari : Unde bene sequitur.
marg.| {c} Beatus vir] etc. Vir, scilicet pauper, quem divitie et delicie non emolliunt, nec enervant.
marg.| {d} Qui sperat in eo] id est in Domino, hic est pauper : Unde divitibus dicitur in Ps. 13. Consilium inopis confudistis, quoniam Dominus spes eius est.
marg.| {e} In eo] non in homine, sicut divites, qui sperant in parentibus divitibus et potentibus in hoc mundo. Ier. 17.a. Maledictus, qui confidit in homine. Item, in eo, non in divitiis, 1Tim. ultim. d. Divitibus huius seculi precipe non sublime sapere, nec sperare in incerto divitiarum ; sed in Deo vivo, qui prestat nobis omnia. Sed ne spes in presumptionem luxuriet, bene addit.
marg.| {f} Timete Dominum omnes Sancti eius] Sancti sanguine tincti, vel corde mundi, vel fide firmi, vel sine terra puri : Hoc bene faciebat Iob, qui dicebat Iob. 31.c. semper quasi tumentes super me fluctus timui Deum et pondus eius ferre non potui. Et ibi Glossa Gregorii Super se Deum metuit, qui dum veram vitam desiderat, omnia despicit, que hic possidens portat. Vel tumentes fluctus extremam potestatem dicit, quando commotis omnibus elementis supernus Iudex veniens finem omnium apportat, quem Sancti quotidie expavescunt et pondus eius ferre non possunt : quia qui extremi iudicii adventum intenta mente considerat, profecto videt, quia tantus pavor imminet, quantum non solum tunc videre, sed et tunc previdere pertimescit. Si ergo sic omnes Sancti timent, quanto magis timere debent omnes iniqui ? Unde 1Pt. 4.d. Si vix Iustus salvabitur, impius et peccator ubi parebunt ? Et Hieronymus Quid faciet virgula deserti, ubi concutitur cedrus Libani ? Et ideo timete.
marg.| {g} Quoniam non est inopia timentibus eum] Qui enim eum sic timent, ut pro eo cuncta despiciant, illi soli cuncta possident. 2Cor. 6.b. Tamquam nihil habentes et omnia possidentes. Ios. 1.a. Omnem locum quem calcaverit vestigium pedis vestri, vobis tradam. Vel sic.
marg.| {g} Non est inopia] id est defectus opis, id est auxilii.
marg.| {h} Timentibus eum] quoniam cum sunt in tribulatione, opem et auxilium dat eis Dominus. Unde Ps. 106. Et adiuvit pauperem de inopia. Rm. 8.e. Diligentibus Deum omnia cooperantur in bonum. Vel Non est eis inopia, scilicet defectus bonorum spiritualium in presenti, nec defectus bonorum eternorum in futuro, que sola sunt vere bona : et defectus illorum vera inopia debet vocari. Et hec inopia non est timentibus Deum : quia {2.84rb} timor Domini expellit inopiam, acquirit divitias, conservat eas. De primo Eccl. 1.c. Timor Domini expellit peccatum : quod facit hominem pauperem, quia consumit omnia bona : Unde Prv. 14.d. Miseros facit peccatum populos. Iob. 31.b. Ignis est usque ad consumptionem devorans et omnia eradicans genimina. De secundo Eccl. 15.a. Qui timet Deum, faciet bona. Et Eccles. 1.c. Plenitudo sapientie timere Deum et plenitudo a fructibus illius, omnem domum, vel omne bonum illius implebit a generationibus et receptacula thesauris illius. De tertio, Eccles. 7.c. Qui timet Deum, nihil negligit. Ergo omnia diligenter custodit. Eccles. 8.c. Ego cognovi, quia bonum est timentibus Deum. Sic ergo, triplex inopia, scilicet defectus rerum temporalium et defectus auxilii et defectus bonorum spiritualium,   [non est timentibus eum] Sed e contrario divites huius mundi illos tres defectus habent ; Unde subiungit.
marg.| {i} Divites eguerunt] rebus : Unde Ecclesiast. 5.b. Avarus non implebitur pecunia. Ibi Interlin. dicit. Semper avarus eget. Unde Hieronymus in primo prologo in fine. Antique dictum est : Avaro tam deest, quod habet, quam quod non habet. Credenti totus mundus divitiarum est ; infidelis autem etiam obolo indiget. Item, Eguerunt auxilio, quia licet in presenti multi iuvent eos ad malum ; pauci tamen, vel nulli iuvant eos ad bonum : et in novissimo, quando necessarium foret auxilium, non habebunt auxiliatorem. Unde Is. 10.a. Quid facietis in die visitationis et calamitatis de longe venientis ? Ad cuius confugietis auxilium et ubi derelinquetis gloriam vestram ? Iob. 27.d. Dives cum dormierit, nihil secum auferet : aperiet oculos suos et nihil inveniet : apprehendet eum quasi aqua inopia. Item, Eguerunt bonis spiritualibus. Lc. 1.e. Esurientes implevit bonis et divites dimisit inanes. Bene ergo dicit : Divites eguerunt, his tribus. Prv. 3.d. Egestas a Domino in domo impii. Iob. 40.c. Faciem eius precedet egestas.
marg.| {k} Et esurierunt] Hi, prima duo, scilicet divitias et potentiam, quia de virtutibus non curant. Prv. 27.a. Anima saturata calcabit favum. Item, Esurierunt, id est esurient sine fine. Exemplum, Lc. 16.f. de divite Epulone, qui pre nimia siti petiit guttam aque, nec potuit impetrare. Is. 65.b. Ecce servi mei comedent et vos esurietis. Alia littera habet : Leones eguerunt, id est Principes et prelati raptores. Prv. 28.c. Leo rugiens et ursus esuriens, Princeps impius super populum pauperem. Mi. 6.c. Divites eius repleti sunt iniquitate : Et ideo vacui virtute. Ideo eguerunt et esurierunt. Eguerunt spiritualibus et esurierunt temporalia.
marg.| {l} Inquirentes autem Dominum, non minuentur omni bono] Supra dixerat. Non est inopia timentibus eum. Sed quia multi sunt, qui non habent inopiam ; non tamen multum abundant. Ideo ut ostendat abundantiam, dicit hic.   [Inquirentes autem Dominum] id est intus querentes, scilicet in secreto conscientie.
marg.| {m} Non minuentur omni bono] id est non habebunt minus quam omne bonum, scilicet quam Deum, qui eris eis omnia in omnibus, 1Cor. 15.d. Ecclesiastic. 32.d. Qui confidit in Domino, non minoratus erit. Ecclesiastic. 19.a. Qui odit correctionem, minorabitur. Sed illi, qui querunt eum tantum extra, id est videntur eum querere per opera exteriora, que faciunt ; et tamen interius querunt et cupiunt non ipsum, sed vanam gloriam, vel emolumentum temporale, isti minuentur omni bono : quia illud omne bonum, quod est Deus, non querunt ; sed minus bonum, vel nihil, bonum, scilicet temporale, quod, vel minimum, vel nullum bonum est : et hoc recipiunt ; illud autem omne bonum non habebunt. Unde Mt. 6.a. Attendite, ne iustitiam vestram faciatis coram hominibus, ut videamini ab eis ; alioquin mercedem non habebitis apud Patrem vestrum, qui in celis est. Ecce quod minuuntur omni bono. Et addit ibi : Cum ergo facis eleemosynam, noli ante te tuba canere, sicut Hypocrite faciunt in Synagogis et in vicis, ut honorificentur ab hominibus. Amen dico vobis, receperunt mercedem suam. Ecce illud minimum, quod recipiunt, illo magno bono fraudati. De quo dicit hic, quod inquirentes eum, non minuentur omni bono, quia nihil aliud querunt extra. Prv. 11.d. Desiderium Iustorum omne bonum ; prestolatio autem impiorum furor : quia non solum fraudantur omni bono, sed exponentur omni malo.
marg.| {2.84va} {a} Venite, filii] tertia pars, in qua incipientes monet, a quibus abstineant. Et quia semper a principiis inchoandum est et initium sapientie timor Domini : ideo primo monet ad timorem Domini, qui illud, a quo abstinendum est, scilicet peccatum, expellit. Unde Ecclesiastic. 1.c. Timor Domini expellit peccatum. Sed quia quidam timor est servilis, quidam est filialis. Primo ostendit se de timore filiali persuasurum, cum premittit. Venite, filii, quasi dicat, non cogat vos timor servilis ; sed voluntarius adducat amor Patris vestri celestis. Filius enim dicitur a philos, quod est amor. Venite ergo passibus timoris.
marg.| {b} Audite me] Eccl. 6.d. Si dilexeris audire, sapiens eris. Prv. 1.a. Audiens sapiens sapientiam, sapientior erit. Prv. 4.a. Audite, filii, disciplinam Patris.
marg.| {c} Timorem Domini] non mundi, non hominum.
marg.| {d} Docebo vos] Mt. 10.d. Nolite timere eos, qui occidunt corpus, animam autem non possunt occidere ; sed potius eum timete, qui potest animam et corpus perdere in gehennam. Post ostendit quinque effectus timoris Domini. Primus est, quod timor Domini dat vitam : Unde dicit.
marg.| {a} Quis est homo] etc. Non dico presentem, que potius mors est. Unde cantamus. Media vita in morte sumus. Prima vita fuit in statu innocentie Ade et Eve, in qua non mori fuit possibile. Media vita, est ab Adam post peccatum suum usque ad finem mundi et in hac necesse est mori : et ideo media vita in morte sumus. Tertia vita erit in patria et in hac impossibile erit mori. Et de hac dicit : Quis est homo, qui vult vitam ? Sed dicit hoc sub interrogatione ; quia pauci sunt, qui recte velint. Volunt enim habere, sed nolunt laborare : Volunt assequi, sed nolunt sequi. Prv. 13.a. Vult et non vult piger. Vult vitam invenire, sed non vult querere. Mt. 7.b. Quam angusta porta et arcta via, que ducit ad vitam : et pauci sunt, qui inveniunt eam. Et quare ? Quia pauci querunt et intrant arctam viam. Si enim diligenter quererent, invenirent. Unde in eodem capitulo dicit. Querite et invenietis : omnis enim, qui querit, invenit. In lata autem via non invenitur vita, sed mors. Unde ibidem dicitur : Lata et spatiosa est via, que ducit ad perditionem. Et ideo multi videntur furiosi, qui viam vite, quia arcta est, abhorrentes, viam perditionis latam amplectuntur et ad mortem perveniunt : Unde ibi dicitur. Et multi sunt, qui intrant per eam. Non dicit solum, qui intrant eam ; sed dicit, intrant per eam, videlicet, ad perditionem et mortem eternam. Previdens ergo Propheta hanc multitudinem perdendorum et e contrario paucitatem salvandorum : non tamen necessitate compellente, sed propria voluntate ad hoc deductorum, bene querit : Quis est homo, qui vult vitam, scilicet eternam ? quasi dicat, pauci sunt. Et de qua vita intelligat, declarat subdens.
marg.| {f} Diligit dies videre bonos] Et repetendum est : Quis est homo, scilicet qui diligit, etc. dies bonos, scilicet dies eternitatis. De quibus in Ps. 76. Cogitavi dies antiquos et annos eternos in mente habui. Dies autem presentis vite non boni dicendi sunt, sed mali. Unde Gn. 47.b. dixit Iacob : Dies peregrinationis vite mee centum triginta annorum sunt parvi et mali. Eph. 5.d. Redimentes tempus, quoniam dies mali sunt. E contrario autem dies patrie sunt magni et innumerabiles et boni. Ps. 83. Melior est dies una in atriis tuis super millia. Vel Quis est homo, qui diligit videre dies bonos, id est dies penitentie. De quibus Ecclesiastic. 14.b. Ne defrauderis a die bona et particula diei bone non te pretereat. Ecclesiastic. 7.b. In die bona fruere bonis et diem malum precave. Maior est enim dies mortis die nativitatis. Quis est ergo, qui diligit dies videre bonos, bene apparet per opera cuiuslibet. Dicit enim Gregorius . Probatio dilectionis, exhibitio est operis. Unde bene subiungitur.
marg.| {g} Prohibe linguam tuam a malo] ac si dicat : Si vis vitam et diligis dies videre bonos, fac hec, que sequuntur, ut primo vites mala, postmodum facias bona. Et dicitur hoc de duobus malis, scilicet de malo locutionis, {2.84vb} et de malo operis. De primo dicit ; Prohibe linguam tuam a malo. Sed si volumus cavere a malo tam locutionis, quam operis, oportet, ut primo caveamus a malo cogitationis, quod est radix aliorum malorum. Cum ergo prohibet mala lingue et operis ; per consequens prohibet malum cordis : quia non potest omnino refrenari lingua et manus, nisi cor reprimatur. Mt. 12.c. Ex abundantia cordis os loquitur. Unde Prv. 4.d. Omni custodia serva cor tuum, quoniam ex ipso vita procedit. Si ergo vis vitam, serva cor a mala cogitatione. Et quod dicitur hic, facilius implere poteris. Prohibe linguam tuam a malo. Et est hic secundus effectus timoris Domini, quem hic ponit, scilicet prohibere peccatum lingue : sed duo sunt genera peccatorum lingue, scilicet apertum et occultum. De aperto dicit : Prohibe linguam tuam a malo. De occulto dicit.
marg.| {h} Et labia tua] prohibe.
marg.| {i} Ne loquantur dolum] id est malum occultum. Ier. 9.c. Sagitta vulnerans lingua eorum, dolum locuta est. De primo Iac. 3.c. Lingua est inquietum malum plena veneno mortifero. De secundo in Ps. 5. Sepulchrum patens est guttur eorum : linguis suis dolose agebant. Et ideo sequitur. Iudica illos, Deus. Et Ps. 11. Vana locuti sunt unusquisque ad proximum suum : labia dolosa in corde et corde locuti sunt. Disperdat Dominus universa labia dolosa, etc. Cassiodorus . Dolus est, quando fallimus audientem, ut quod creditur ad auxilium, inferre videatur incommodum. Beatus est, qui potest prohibere linguam suam a malo. Ecclesiastic. 14.a. Beatus homo, qui non est lapsus in verbo. Iac. 3.a. Qui non offendit in verbo, hic perfectus est vir. Tertius effectus timoris Domini est, quia cohibet manum a malo opere. Unde sequitur :
marg.| {k} Diverte a malo] scilicet opere. Prv. 16.a. In timore Domini declinatur a malo : Et bene dicit : Diverte a malo, quia in via huius vite sepe occurrit malus et malum. Et ab utroque malo divertendum est : quia ubi non est fortitudo, consilio utendum est. Prv. 24.a. Vir sapiens fortis est et vir doctus robustus et validus, quia cum dispositione initur bellum. Et erit salus, ubi multa consilia sunt. Quartus effectus est, quia reddit hominem pronum ad bene agendum. Unde addit :
marg.| {l} Et fac bonum] Non enim sufficit divertere a malo, nisi istud sequatur, scilicet facere bonum Ecclesiastic. 15.a. Qui timet Deum, faciet bona. Quintus effectus est inquisitio pacis. Qui enim timet Regem, aut Dominum suum, libenter querit, ut habeat pacem ad eum et ad alios etiam : ne si alii iniuriam fecerit, incidat in manus Domini illius, quem timet. Et ideo sequitur.
marg.| {m} Inquire pacem] Ecclesiastic. 2.d. Qui timent Dominum, inquirent, que beneplacita sunt illi. Pax autem placet Domino. Unde in Ps. 65. In pace factus est locus eius.   [Inquire ergo pacem] id est inquire, quomodo pacem habeas cum Deo, cum proximo, cum teipso. Rm. 12.b. Cum omnibus hominibus pacem habentes. Et cum inquisieris.
marg.| {n} Persequere eam] id est perfecte sequere eam. Necessaria enim est diligentia inquirendo : Et ideo dicit, non tantum quere, sed inquire, id est intente quere. Item necessaria est perseverantia in sequendo pacem : Et ideo non dicit tantum, sequere, sed persequere, id est perseveranter sequere. Mt. 10.c. Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit. Vel sic, inquire pacem, id est interius quere pacem, scilicet in conscientia, quia exterius non est nisi bellum et turbatio. Unde Io. 16.g. In mundo pressuras habebitis ; in me autem pacem habebitis. Eccles. 1.c. Vidi cuncta, que fiunt sub Sole ; et ecce universa vanitas et afflictio spiritus. Sed quia cor semper vult ad hec exteriora evagari. Unde conqueritur Ps. 37. Cor meum, inquit, dereliquit me : Ideo bene addit. Persequere eam, quasi fugientem. Hbr. 12.d. Pacem loquimini cum omnibus, etc. Iob. 24.c. Ipso concedente pacem, quis est, qui condemnet ?
marg.| {o} Oculi Domini] etc. Quarta pars, in qua agit de remuneratione bonorum et malorum. Primo ergo ponit duplicem remunerationem bonorum, quam habent etiam in presenti. Prima est, quia Dominus diligenter custodit eos in presenti. Unde dicit. Oculi Domini, etc. Secunda est, quia audit deprecationem eorum : Unde subdit. Et aures eius in preces eorum ; Dicit ergo : Oculi Domini, id est respectus misericordie. Sap. 4.c. Gratia Dei et misericordia in Sanctos eius et respectus {2.85ra} in Electos ipsius.
marg.| {a} Super Iustos] supple sunt, quia sicut verum est illud Prv. 8.b. Ego diligentes me diligo : Ita verum est, quod respicientes se respicit et custodit. Iusti autem oculos habent ad Dominum. Unde Ps. 24. Oculi mei semper ad Dominum. Ct. 2.d. Dilectus meus mihi et ego illi, scilicet intendit mihi et respicit ad me : et ego similiter ad eum. Per hoc autem, quod dicit : Super Iustos et non dicit, ad Iustos, notatur obedientia et humilitas Iustorum, qui subiecti sunt voluntati eius. Tales enim respicit Dominus. Unde Lc. 1.e. Respexit humilitatem ancille sue. Is. ult. a. Ad quem respiciam, nisi ad pauperculum, etc. Ibi habet alia translatio : Super quem requiescet spiritus meus, nisi super humilem et quietum, etc.
marg.| {b} Et aures eius] scilicet Domini. Loquitur modo humano. Sunt.
marg.| {c} In preces eorum] id est Iustorum : Et non dicit ad preces eorum, sed in preces eorum, ut notet celeritatem exauditionis Domini. Unde Is. 65.d. Antequam clament, ego exaudiam. Item in hoc, quod dicit : Super iustos et in preces, notantur alia duo : quia necessarium est nobis protegi contra mala et adiuvari ad bonum. Oculi Domini super Iustos, id est benevolentia Dei protegit eos a tribulationibus et tentationibus, ne eis noceant. Ps. 5. Domine, ut scuto bone voluntatis tue coronasti nos. 1Cor. 10.c. Fidelis Deus, qui non patietur vos tentari supra id, quod potestis ; sed faciet cum tentatione etiam proventum, ut possitis sustinere.   [Et aures eius in preces eorum] ut adiuvet eos ad bonum et ex precibus ipsis eliciat bonum. Eccles. 35.c. Non despiciet Dominus preces pupilli, nec viduam, si effundat loquelam gemitus. Postea agit de remuneratione malorum : Unde dicit.
marg.| {d} Vultus autem Domini] id est vultuositas Domini, sive ira : Est.
marg.| {e} Super facientes mala] Eccl. 5.b. In peccatores respicit ira eius. Et vocat vultum Domini, iram eius : quia quando quis irascitur, vultum agit et contrahit et rugat et huiusmodi. Est autem quadruplex vultus, sive ira Domini, scilicet reprobationis, subtractionis gratie, comminationis et extreme examinationis. Primum   [Super] scilicet cum dicitur : Oculi Domini super Iustos, notat illuminationem. Illud autem, cum dicitur : Vultus Domini super facientes mala, notat onus, secundum quod dicitur Ex. 14.f. Respiciens Dominus super castra Egyptiorum per columnam ignis et nubis, interfecit exercitum eorum. Onus enim magnum est reprobari in presenti a Deo et amittere gratiam eius et comminationes eius audire et intelligere, que tria sunt in presenti. De quo onere ait Iob. 7.d. Posuisti me contrarium tibi : et factus sum mihimetipsi gravis : et hoc fit per peccatum hominis : Unde addit Iob. : Cur non tollis peccatum meum, etc. Item illa extremi Iudicii examinatio, que futura est, onus est importabile. Unde Iob. 31.c. Semper quasi tumentes super me fluctus timui Deum et pondus eius ferre non potui. Quod Glossa exponit de extremo iudicio, ut supra dictum est in hoc eodem Ps. ibi : Timete Dominum omnes Sancti eius. Et ad quid erit vultus Domini super facientes mala ?
marg.| {f} Ut perdat de terra] viventium.
marg.| {g} Memoriam eorum] Pr. 10.b. Memoria Iusti cum laudibus ; nomen autem impiorum putrescet. Iob. 18.d. Memoria illius pereat de terra. Istud onus et oblivionem timens Iob dicit, Iob. 14.c. Quis mihi hoc tribuat, ut in inferno protegas me et abscondas me, donec pertranseat furor tuus et constituas mihi tempus, in quo recorderis mei ?
marg.| ¶Vultus Dei :
- Maiestas Dei Patris. Hbr. 9.f. Iesus introivit in ipsum celum, ut appareat vultui Dei pro nobis.
- Gloria regni. Iob. 26.c. Qui tenet vultum solii sui et expandit nebulam super illud.
- Cognitio, vel aspectus Dei. Iob. 34.d. Ex quo absconderit vultum suum, quis est, qui contempletur eum ?
- Vestigium Trinitatis in anima : supra Signatum est super nos lumen vultus tui, Domine. Item Ps. 4. Ps. 66. Illuminet vultum suum super nos.
- Filius. Ps. 88. Domine, in lumine vultus tui ambulabunt.
- Humanitas Christi. Iob. 4.c. Stetit quidam, cuius non agnoscebam vultum. 3Rg. 10.d. Universa terra desiderabat videre vultum Salomonis.
- Ira, secundum quod exponitur hic.
marg.|{2.85rb} Vultus hominis :
¶¶Boni :
- Intellectus. Iob. 29.d. Lux vultus mei non cadebat in terram.
- Affectus. Eccl. 35.b. In omni dato hilarem fac vultum tuum.
- Conversatio exterior. Eccl. 8.a. Sapientia hominis lucet in vultu eius.
- Studium. Gn. 3.d. In sudore vultus tui vesceris pane tuo.
- Indignatio. Dn. 10.b. Vultus meus herebat terre.
- Fiducia male conscientie. Gn. 4.a. Concidit vultus eius.
- Propositum male faciendi : Ioel. 2.b. Omnes vultus redigentur in ollam.
- Simulatio. Eccles. 12.d. Multa susurrans commutabit vultum suum.
- Prosperitas terrena. Iacob 1.b. Decor vultus eius deperiit.
¶¶ Mali.
- Heresis. Eccl. 25.c. Obcecavit vultum suum tamquam ursus.
- Suggestio mala. Iob. 41.a. Portas vultus eius quis aperiet ?
- Postea probat, quod supra dixerat : Oculi Domini super Iustos et aures eius in preces eorum : Et ostendit quando Dominus liberat Iustos. Unde subiungit.
marg.| {i} Clamaverunt Iusti] scilicet Abraham, Isaac et Iacob et alii Iusti. Et in hoc quod dicit : Clamaverunt, notatur devotio. Clamor enim est intensa vocis prolatio. Tunc autem intenditur oratio, cum fit corde, ore, opere. De primo Ps. 118. Clamavi in toto corde meo, exaudi me, Domine. De secundo Ps. 141. Voce mea ad Dominum clamavi. De tertio 1Tim. 2.c. Volo viros orare in omni loco levantes puras manus, etc. Idt. 4.c. Clamavit omnis populus ad Dominum instantia magna et Dominus exaudivit eos. Nullum medium est inter clamorem Iustorum et exauditionem Domini. Unde in Ps. 21. Dum clamarem ad eum, exaudivit me.
marg.| {k} Et ex omnibus tribulationibus eorum liberavit eos] in presenti vita, ut non nocerent eis, Iob. 5.c. In sex tribulationibus liberabit te et in septima non tanget te malum : Vel in patria, ut iam non haberent eas. Unde bene dicit : Ex omnibus. In via enim licet Dominus hanc tribulationem, vel illam amoveat a Sanctis, non tamen omnem, sed in patria generaliter omnes amovet. Apc. 21.a. Absterget Deus omnem lacrimam ab oculis eorum et mors ultra non erit, neque luctus, neque clamor, neque dolor erit ultra, que prima abierunt. beatus Bernardus Felix lacrima, que pia manu Conditoris meretur abstergi. Nec mirum, si exaudit eos, quia prope est. Unde sequitur :
marg.| {l} Iuxta est Dominus his, qui tribulato sunt corde] Ps. 90. Cum ipso sum in tribulatione. Est eis Dominus iuxta, ut Medicus egro. Unde cum ipsis Publicanis iuxta esset in domo Matthei : Mt. 9.b. dixit : Non est opus valentibus Medicus, sed male habentibus. Item ut consolator afflictis. 2Cor. 1.a. Qui consolatur nos in omni tribulatione nostra. Item ut adiutor laborantibus. Ps. 9. Adiutor in opportunitatibus in tribulatione. Securus debet esse, iuxta quem est Dominus. Iob. 17.a. Pone me, Domine, iuxta te et cuiusvis manus pugnet contra me. Is. 50.c. Iuxta est, qui iustificat me, quis contradicit mihi ? Phil. 4.a. Dominus prope est : nihil solliciti sitis. Et quid mirum si Dominus est iuxta suum sacrificium, quia sacrificium Deo spiritus contribulatus ? Si autem humiliter velint sustinere tribulationem, ipse, qui ita prope est, eripiet eos. Unde subdit.
marg.| {m} Et humiles spiritu salvabit] qui scilicet patienter sustinent tribulationes. Dn. 3.d. In spiritu humilitatis suscipiamur. Prv. 29.d. Humilem spiritu suscipiet gloria. Ergo econtrario, sublimes spiritu condemnabit, qui in tribulatione murmurant et blasphemant. Isai 2.c. Dies Domini super omnem superbum et excelsum et super omnem arrogantem et humiliabitur. Sap. 1.c. Auris celi audit omnia et tumultus murmurationum non abscondetur. Sed posset aliquis credere, quod Iusti non tribularentur : Unde determinat subiungens.
marg.| {n} Multe] etc. In presenti, scilicet 2Tim. 3.a. Omnes, qui pie volunt vivere in Christo Iesu, persecutionem patientur. {2.85va}
marg.| {o} Et de omnibus his] tribulationibus.
marg.| {p} Liberabit eos Dominus] custodiendo eos, ne in presenti gratiam amittant et in futuro post laborem introducendo eos ad requiem. Act. 14.d. Per multas tribulationes, etc. Io. 8.e. Si Filius vos liberaverit, vere liberi eritis. Gal. 4.d. Qua libertate nos Christus liberavit. Econtrario est de malis, quia hic non tribulantur, sed in prosperitate sunt ; sed in futuro tribulabuntur. Unde Iob. 21.b. Virga Dei non est super eos : bos eorum concepit et non abortivit, etc. Et post dicit concludendo : Ducunt in bonis dies suos et in puncto ad inferna descendunt. Et vere liberabit, quia.
marg.| {a} Custodit Dominus omnia ossa eorum]  ; id est virtutes eorum, etsi carnem, id est temporalium mollitiem distrahi et auferri permittat. Et vere   [omnia] quia.
marg.| {b} Unum ex his] ossibus.
marg.| {c} Non conteretur] per peccatum. Ex. 12.g. Os non comminuetis ex eo. Ossa Ecclesie sunt clerici, ex quibus unum non conteretur, supple solum. Ps. 21. Dispersa sunt omnia ossa. Item Dominus dissipat ossa eorum, qui hominibus placent. Immo ipsa ossa occidunt se. Iob. 7.c. Suspendium elegit anima mea. Quomodo ? Prv. 14.d. Putredo ossium invidia.
marg.| marg.|Clerici dicuntur ossa Ecclesie :
- Quia portant onus. Nm. 4.
- Quia plena medulla caritatis. Ier. 31.
- Quia in carne sine carne. Eccl. 46.
- Quia alba. Lam. 4.b. Candidiores nive.
marg.| {d} Postea probat illud, quod supra diximus, quia videlicet, econverso est in malis. Unde dicit :
marg.| Mors peccatorum pessima] licet vita videatur amena. Et est tripliciter mos peccatorum, scilicet mors corporalis, qua separatur anima a corpore : hec est mala. Item mors spiritualis, qua separatur Deus ab anima : hec est peior. Apc. 2.c. Qui vicerit, non ledetur a morte secunda. Item eterna, qua corpus et anima in inferno cruciabuntur : et hec est pessima. 1Rg. 15.g. Siccine separat amara mors ?
marg.| {e} Et qui oderunt Iustum] id est quia oderunt Iustum, id est Christum, qui dicitur antonomastice Iustus. Is. 57. Iustus perit : et non est, qui recogitet in corde suo. sic Iudei oderunt Christum. Io. 15.d. Oderunt me et Patrem meum. Sic filii Iacob oderunt Ioseph. Gn. 37.a. Oderant eum, nec poterant ei quicquam pacifice loqui. Sic Cain oderat Abel : Gea. 4.b. Sic Esau Iacob. Gn. 27.g. Sic Saul David. 1Rg. 18.e.
marg.| {f} Delinquent] id est derelinquendo Deum peccabunt peccato ad mortem, mortem utique sempiternam ; que, ut dictum est, pessima est. Et posset tunc aliquis dicere : Prophete similiter descendunt ad infernum, anime bonorum, ut malorum : Unde dicit Iob. 17.d. In profundissimum infernum descendent omnia mea. Ad quod occurrit Propheta subdens.
marg.| {g} Redimet] quasi non semper ibi erunt anime Iustorum, nec semper illuc descendent, quia   [redimet Dominus animas] non quoruncumque, sed.
marg.| {h} Servorum suorum] Redimet, dico, a tribus. A Diabolo, mortem sustinendo. A tribulatione presenti, gratiam et patientiam dando. Ab omni miseria, gloriam conferendo. De prima redemptione : Ier. 31.b. Redimet Dominus Iacob de manu potentioris. De secunda. Ps. 118. Redime me a calumniis hominum, ut custodiam mandata tua. De tertia. Ps. 54. Redimet in pace animam meam, scilicet in pace eternitatis. De qua alibi in Ps. 4. In pace in idipsum dormiam et requiescam. Pretium autem nostre redemptionis fuit sanguis ipsius. Unde 1Pt. 1.d. Non corruptibilibus auro, vel argento redempti estis de vana vestra conversatione paterne traditionis ; sed pretioso sanguine, quasi agni incontaminati et immaculati Christi Iesu. Os. 7.d. Ego redemi eos. Ps. 129. Copiosa apud eum redemptio. Et ex quo tam pretioso sanguine redempti sunt.
marg.| {i} Non delinquent] id est non derelinquent eum peccando.
marg.| {k} Omnes, qui sperant in eo] Ps. 72. Mihi autem adherere Deo bonum est : ponere in Domino Deo spem meam. Sed illi, qui non sperant in eo :   [Delinquent] id est derelinquent eum ; quos tamen, quia tam care emit et redemit, deberet perpetuo possidere. Et comminatur eis Os. 7.d. Ve eis, quoniam recesserunt a me. 2Par. 15.a. Si dereliqueritis eum, derelinquet vos.
marg.| {b} Benedicam Dominum] etc. Specialius autem potest iste Psalmus exponi de claustralibus, ad quos pertinet titulus : quia ipsi mutant vultum suum, id est habitum, conversationem et voluntatem coram Achis, id est coram mundo, ut evadant manus eius, vel etiam coram Diabolo. Achis enim interpretatur frater meus, vel quomodo est et significat mundum et Diabolum. Uterque enim se dicit esse fratrem nostrum, quando arridet in tentatione et mundana prosperitate. De huiusmodi fratre, Ier. 9.b. Unusquisque a proximo suo se custodiat et in omni fratre non habeat fiduciam : quia omnis frater supplantans supplantabit et omnis amicus fraudulenter incedet. Item interpretatur, quomodo est, quia ex his, scilicet Diabolo, mundo et amicis carnalibus multe questiones curiositatis et perplexitatis homini emergunt. Eccles. 52.d. Fecit Deus hominem rectum : et ipse se infinitis miscuit questionibus. Vir ergo claustralis vultu mutato, id est habitu et voto religionis assumpto, gaudens dicit.
marg.| {b} Benedicam Dominum in omni tempore] Hoc est enim officium Religiosorum, scilicet laudare et benedicere Deum. Unde Is. 62.b. Tota die et tota nocte non tacebunt. Et Eccles. ibi addit. Nota tacebunt laudare nomen Domini. 1Pt. 3.b. In hoc vocati estis, ut benedictionem hereditate possideatis : Quia non solum in presenti benedicunt Deum ; sed in futuro benedicent sine fine. Ps. 83. Beati, qui habitant in domo tua, Domine : in secula seculorum laudabunt te.
marg.| {d} Semper laus eius in ore meo] Hoc potest dicere claustralis, qui aliud non facit, nisi aut psallere, aut orare, aut studere, aut predicare.   [Meo] non alieno. Dt. 10.d. Ipse est laus tua. Ion. 2.d. Ego autem in voce laudis immolabo tibi.
marg.| {e} In Domino laudabitur anima mea] in futuro, quando illius laudis, qua laudabitur Deus, particeps ero, cum eo fruar et in sua laude delectabor. Vel   [Laudabitur in Domino] id est a Domino. Mt. 25.c. Esurivi : et dedistis mihi manducare, etc. Hec est magna laus. Item ibidem. Euge, serve bone et fidelis, etc. Deinde convertens se ad fratres suos consolatur eos ex hoc, dicens.
marg.| {f} Audiant mansueti et letentur] de dignitate, scilicet officii sui et utilitate : que in illis duobus verbis prenotantur. Dignitas, cum dicitur.   [Benedicam Dominum] etc. Utilitas, cum dicitur.   [In Domino laudabitur] etc. Et vocantur claustrales mansueti, non silvestres : * Cum enim intrant in religionem, tunc sinunt se capi in manu Domini. Sed multi sunt silvestres, qui quantum possunt, fugiunt manum Domini : et non curant, si sunt in manu Diaboli : Unde Sap. 2.d. Imitantur illum, scilicet Diabolum, qui sunt ex parte illius. Iustorum autem anime in manu Dei sunt, quia se permittunt capi et iugum Domini suave sibi imponi : Et ideo sequitur. Non tanget illos tormentum {2.83rb} mortis, scilicet sempiterne, quia evadunt manus Achis, id est Diaboli, sicut David, licet per falsam stultitiam, quia licet mundani homines reputent eos stultos, sicut Achis et sui reputaverunt David ; tamen vere sunt sapientes coram Deo : Unde ibi sequitur, Sap. 3.a. Visi sunt oculis insipientium mori et estimata est afflictio exitus illorum ; illi autem sunt in pace, scilicet in tranquillitate cordis et consolatione spirituali : Unde dicit beatus Bernardus Multi vident nostras cruces, qui non vident nostras unctiones. Et cum isti, qui sunt cum Achis, videbunt istos regnare cum David, quos hic stultos reputant : tunc dolebunt et mirabuntur, secundum quod dicitur Sap. 5.a. Videntes turbabuntur timore horribili et mirabuntur in subitatione insperate salutis, gementes pre angustia spiritus, dicentes : Hi sunt, quos aliquando habuimus in derisum et in similitudinem improperii, nos insensati vitam illorum estimabamus insaniam et finem illorum sine honore : ecce quomodo computati sunt inter filios Dei et inter Sanctos sors illorum est. Et tunc concludent : Ergo erravimus a via veritatis, etc. Nunc ergo   [audiant mansueti] qui se permittunt deduci in via veritatis, que dicit : Mt. 16.a. Qui vult venire post me, abneget semetipsum et tollat crucem suam et sequatur me.
marg.| Sed quia sicut dicit Gregorius Magis in amore apud Deum est, qui plures ad eius trahit amorem. Et ut cortina cortinam trahat ; et qui audit, dicat veni ; ideo ille, qui claustrum intravit et de dulcedine Dei aliquid gustavit, debet alios, qui sunt in seculo, ad ingressum religionis hortari : et dicere, quod sequitur.
marg.| {a} Magnificate Dominum mecum] Illi autem proprie eum magnificant, qui eum confitentur verbo et opere Pontificem futurorum bonorum, qui hec minima inferiora nec ab eo requirunt et hec, que habent, relinquunt ; ut illa eterna ab eo recipiant : Non enim eum magnificant, sed parvum valde faciunt, qui ad hec modica et nulla bona, que in presenti dat, ita avide currunt, ac si nihil aliud postmodum possit dare. Unde Petrus probavit eum magnum esse et sufficientem, dicens. Domine, ecce nos reliquimus omnia et secuti sumus te. Et Baptista, qui dicebat Io. 3.d. Me oportet minui ; illum autem crescere. Bene quantum poterat, Dominum magnificabat se parvum faciendo, ut magnificaret eum. Sic faciunt, qui intrant religionem, dimittunt aliquando nomen Archidiaconi, vel Decani et huiusmodi magna nomina, ut nomen Dei magnificent.
marg.| {c} Et exaltemus] etc. quod est Iesus.
marg.| {d} In idipsum] id est ponendo nos in unitate et communitate, que est in religione, quibus sunt omnia communia et anima una et cor unum in Domino. Sicut dicitur Act. 4.f. Multitudinis credentium erat cor unum et anima una : nec quisquam eorum, que possidebant, aliquid suum esse dicebat ; sed erant illis omnia communia. Hoc autem est exaltare Dominum, facere se de familia eius et augmentare numerum sequentium eum. Unde Prv. 14.d. In multitudine populi gloria Principis. Postea determinat, quomodo se habuit et quomodo se habendum est in religione, dicens.
marg.| {e} Exquisivi Dominum] id est extra quesivi, scilicet extra mundum et extra ea, que in eo sunt, scilicet extra concupiscentiam carnis et concupiscentiam oculorum et superbiam vite. De quibus 1Io. 2.c. Omne, quod est in mundo, concupiscentia carnis est et concupiscentia oculorum et superbia vite. Extra hec querendus est Dominus, quia in his non invenitur. Unde Iob. 28.b. Non invenietur in terra suaviter viventium, quantum ad concupiscentiam carnis : Abyssus dicit : non est in me ; et mare loquitur : non est mecum. Abyssus, id est copia divitiarum ; mare, id est sublimitas mundi. Extra hec tria querit eum vir claustralis, quia contra hec tria fecit triplex votum, scilicet votum continentie, contra primum : votum paupertatis in abrenunciatione proprietatis, contra secundum : votum obedientie, in quo maxime notatur et exigitur humilitas, contra tertium. Et tales, qui sic faciunt, exaudit Dominus : Unde addit :
marg.| {f} Et exaudivit me] Mt. 18.c. Si duo ex vobis consenserint super terram de omni re, quamcumque petierint, fiet illis a Patre meo, qui est in celis : ubi enim duo, vel tres congregati sunt in nomine meo, ibi sum in medio eorum. Ergo multo fortius, ubi est magna congregatio.
marg.| {g} Et ex omnibus tribulationibus meis eripuit me] Dominus tribus modis eripit viros claustrales et etiam alios a tribulationibus suis. Primo per tribulationum mitigationem. {2.83va} Dn. 3.e. Fecit medium fornacis, quasi ventum roris flantem. Secundo, patientiam dando. Gregorius Melius liberat, cum patientiam dat. Prv. 16.d. Melior est patiens viro forti. Tertio, tribulationes in delectationes commutando. Gregorius Que adversitas eum superet, quem pena fovet ? Et de Beato Stephano cantatur, Lapides torrentis illi dulces fuerunt. Primum facit Dominus frequentius incipientibus, secundum proficientibus, tertium perfectis.
marg.| Vel sic ; [Ex omnibus tribulationibus meis eripuit me] id est per omnes tribulationes. Sicut illud legitur. Adiuvit pauperem de inopia, id est per inopiam. Iob. 5.c. In sex tribulationibus liberabit te, etc. Gregorius Mala, que nos hic premunt, ad Deum nos ire compellunt, quod significatum fuit Ex. 12.e. ubi dicitur, quod urgebant Egyptii populum Israel de terra sua exire velociter.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 33), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 29/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_33)
Signaler un complément d'information

Notes :