Psalmus 53

Numérotation du verset Ps. 53,1 

¶ In finem
¶Codd. : (Ps. 53) D30 Rusch Ps-G, def. ΩF
in carminibus vel hymnis
intellectus
David
Numérotation du verset Ps. 53,2 

cum venissent Ziphei
ad Saul et dixissent nonne David absconditus est apud nos1.
1 in c pro c. D30 | vel hymnis] om. Ps-G D30 | ad Saul - et dixissent] inv. Ps-G D30 | nos] + vox supplicantis D30
Numérotation du verset Ps. 53,3 I

Deus in nomine tuo
salvum me fac ¦ et in virtute tua
iudica me.
Numérotation du verset Ps. 53,4 II

Deus exaudi orationem meam ¦
auribus percipe
verba oris mei.
Numérotation du verset Ps. 53,5 III

Quoniam
alieni
insurrexerunt adversum2 me et fortes
2 adversum D30 Rusch Ps-G ] adversus F I M* Q* ΦRGV
quesierunt animam meam ¦ et non3 proposuerunt Deum4*
3 et non C ( ET sub ) I V D D30* (eras.) Ω Ed1530 Clementina cum Ps-H] non Cor2 (hebr. et anti. non habent ET ) D30² Ps-G |
4 Deum D30 Ps-G ] te Rusch |
ante conspectum suum.5
5 suum] + diapsalma Ps-G
Numérotation du verset Ps. 53,6 IV

Ecce
enim Deus adiuvat me ¦
et6 Dominus
6 et V D* D30² ΨB² Ω Rusch Ed1530 Clementina Rusch cum Ps-R] om. D30* Cor2 Ps-G
susceptor est7 anime mee.
7 est V D D30 Ω Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] om. Cor2 ( secundum hebr. et anti. et Hieron. non incidit ibi verbum EST ) Ps-G
Numérotation du verset Ps. 53,7 V

Averte8
8 Averte plerique codd. et edd. D30 Rusch cum Ps-R ] Avertet Cor2 ( hebr. et anti. et Hieron. hab. in tertia persona ) Ps-G ( F² M Q² W ΦRGV), avertit C I Ps-γ Ps-δ, Reddet Cor2 ( Hieron. et hebr. )
mala
inimicis9 meis ¦ et in10* veritate tua
9 inimicis] ab praem. V |
10 et V Ω Clementina cum Ps-R ] om. Cor2 (non est premittenda et coniunctio secundum grecum et hebr. et anti et Hieron.) D30 Rusch |
disperde11 illos.
11 disperde] disperdes R F cum Ps-α
Numérotation du verset Ps. 53,8 VI

Voluntarie
sacrificabo tibi ¦
et12 confitebor nomini tuo Domine
12 et G² V D D30 (in ras. ut vid.) ΨB² Ω Rusch Clementina cum Ps-R ] om. Cor2 (hebr. et anti. et Hieron. non interponunt ET neque grecus) Ps-G
quoniam bonum est13.
13 est plerique codd. et edd. D30 Rusch cum Ps-R] om. Ps-G (R C I) Ps-δ
Numérotation du verset Ps. 53,9 VII

Quoniam
ex omni tribulatione
eripuisti me ¦ et super inimicos meos
despexit oculus meus.

Psalmus 53

Numérotation du verset Ps. 53,1 
marg.| Deus, in nomine tuo salvum me fac] etc. Titulus : In finem in carminibus, vel hymnis intellectus David, cum venissent Ziphei ad Saul et nuntiassent : nonne David est absconditus apud nos ?
marg.| Iste titulus sumitur de historia, que est 1Rg. 23.c. Non quia Psalmus iste agat de illa historia, sed quia agit de mysterio illius historie : Sicut enim David inter Zipheos latuit : et illi voluerunt eum morti prodere, vel tradere : sic boni in hoc mundo inter malos, qui florent in hoc mundo, latitant et ab eis impetuntur : et Saul, id est morti et tribulationibus exponuntur. Ziphei interpretantur florentes, quod huic mysterio competit, a quibus petit hic Propheta et quilibet vir spiritualis liberari. Est ergo sensus tituli : In hoc Psalmo ostenditur [intellectus David] Prophete, vel cuiuslibet fidelis.   [Intellectus] dico, habitus pro eo, quod factum est   [cum venissent Ziphei ad Saul et nunciassent, nonne David absconditus est apud nos ?] Per hoc enim intelligitur, quod florentes in hoc mundo nunciant Saul, id est morti, vel Diabolo bonos latere inter malos : Quem intellectum habent, qui mentis aciem intendunt in finem, id est in eorum novissima, non in presentia : Et ideo intelligentes eorum falsam felicitatem terminandam cito in hac adversitate, quam tunc patiuntur inter incudem et malleum existentes, semper sunt in carminibus, vel hymnis, in omnibus gratias agentes Deo. In hoc ergo psalmo loquitur Propheta, vel Iustus quilibet, vel Ecclesia. Materia est de flore malorum transeuntium, a quibus petit liberari. Intentio est instruere bonos, ut tolerent malos. Qui enim malis commiscentur, necesse est tolerantiam habere.
marg.| Modus. Bipartitus est Psalmus. Primo orat latens inter Zipheos. Secundo dicit, quid sibi et Zipheis faciat Deus, unde laudes solvit, ibi : [Ecce enim Deus] Dicit ergo Propheta, vel Ecclesia, vel vir sanctus.
marg.| {n} O Deus] qui vides omnia et qui curris ad iudicium.
marg.| {o} In nomine tuo salvum me fac] Nomen Domini, est misericordia. Ez. 20.b. Faciam propter nomen meum. Vel nomen hoc est Christus. Is. 30.f. Ecce nomen Domini venit de longinquo. Prv. 18.b. Turris fortissima nomen Domini, etc. Item bene dicitur, nomen : quia datum est ei nomen, quod est super omne nomen : Phil. 2.b. Vel hoc nomen est Tetragrammaton, scilicet principium vite Passionis iste, quod ferebat summus Sacerdos in fronte sua sculptum in lamina aurea et non in ore, ut significetur, quod Christi memoria, seu Passio portanda est non tantum in ore, sed in opere et exemplo. Hoc ergo dictum :   [Deus, in nomine tuo salvum me fac] id est salva me in tua Passione. Non dicit, in nominibus. Mt. ult. d. Ite baptizantes eos in nomine Patris, etc. Ideo cuidam interroganti, quod est nomen Dei : respondit Attalus inter tormenta positus : Qui plures sunt, nominibus discernuntur ; Qui autem unus est, non indiget nomine. Vel   [In nomine tuo] Christiano. Is. 65.e. Vocavit servos tuos nomine alio. Mt. 6.e. Sanctificetur nomen tuum.
marg.| {p} Et in virtute tua] id est in iudicio, ubi apparebit virtus tua, sicut dicitur Mt. 24.c. Videbunt filium hominis venientem in nubibus celi cum virtute magna.
marg.| {q} Iudica me] iudicio discretionis, id est separa me a malis. Vel sic.
marg.| {q} In virtute tua] id est in misericordia, non in iustitia iudica me : quia proprium est Dei misereri et parcere. Et cum virtus per se ponitur, intelligitur misericordia. Sap. 12.c. Ob hoc, quod omnium Dominus es, omnibus te parcere facis : virtutem enim ostendis tu, qui non crederis esse in virtute consummatus. Iudica me. Alia littera habet   [ulciscere] vel   [libera me]
marg.| {2.137va}¶Deus habet nomen a diversis, videlicet :
prol.| - Ab unitate. Mal. 2.d. Quid unus querit nisi semen Dei ?
- Ab essentia. Ex. 3.d. Qui est, misit me ad vos : hoc mihi nomen est.
- A personis. Mt. 28.d. In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. Apc. 19.c. Vocabatur nomen eius verbum Dei.
- A potentia. Ex. 6.a. Nomen meum Adonai, non indicavi eis.
- Ab immensitate, Is. 9.b. Vocabitur nomen eius admirabilis.
- Ab eternitate. Apc. 3.c. Hoc dicit amen testis fidelis, etc.
- A sapientia, quia Deus interpretatur videns.
- A bonitate, Lc. 18.d. Nemo bonus, nisi solus Deus.
- A comparatione ad nos, secundum quod vocatur Dominus. Ier. 16.d. Sciens, quia nomen mihi Dominus.
- A cultu speciali. Ex. 6.a. Deus Abraham et Deus Isaac et Deus Iacob, hoc est nomen meum.
- A gloria predicationis, Is. 63.d. Ut faceres tibi nomen glorie. Act. 9.c. Ut portet nomen meum.
- Ab actu iustitie. Ier. 23.b. Hoc est nomen, quo vocabunt eum, Dominus iustus noster.
- Ab actu misericordie, Is. 9.b. Vocabitur nomen eius consiliarius. Ct. 1.a. Oleum effusum nomen tuum.
- Ab actu dispensationis Christi, id est ab Incarnatione, Is. 7.c. Vocabitur nomen eius Emanuel.
- A Nativitate, Za. 6.c. Oriens nomen eius, Lc. 1.g. Visitavit nos oriens ex alto.
- A Passione. Ex. 3.e. Hoc mihi nomen est, scilicet tetragrammaton. Phil. 2.b. Nomen, quod est super omne nomen.
- A descensu ad inferos. Is. 8.a. Voca nomen eius, accelera, spolia detrahe.
- A salvatione humani generis. Lc. 1.c. Vocabis nomen eius Iesum. Et quia tu promisisti, si quid petieritis Patrem in nomine meo, dabit vobis, sicut habetur Io. 16.e. Ergo o tu.
marg.| {a} Deus] qui es verax in promissis.
marg.| {b} Exaudi] id est ad exitum audi.
marg.| {c} Orationem meam] qua peto in nomine tuo salvari. Sed notandum quod quinque impediunt, ne Deus exaudiat orationem. Primum est, quando oratio non procedit ab eo, a quo debet procedere, videlicet, quando procedit a sensualitate, cum deberet procedere a ratione, sicut Mt. 26.d. Pater, si fieri potest, transeat a me calix iste. Secundum est indiscretio petitionis, sicut Mt. 20.c. Nescitis, quid petatis. Rm. 8.e. Quid oremus, sicut oportet, nescimus. Tertium est indignitas petentis, ut de virginibus fatuis, que dicunt : Domine, Domine, aperi nobis : sed tamen dicitur eis, nescio vos : Mt. 25.a. Gregorius . Cum is, qui displicet, ad intercedendum mittitur, irati Iudicis animus ad deteriora provocatur. Quartum est indignitas eius, pro quo petitur : Sicut 1Rg. 16.a. Usquequo tu luges Saul, cum ego abiecerim eum ? Ier. 7.d. Noli orare pro populo. Quintum est utilitas maior futura, ut 2Cor. 12.c. Propter quod ter Dominum rogavi. Et sequitur : Sufficit tibi gratia mea : nam virtus in infirmitate perficitur.
marg.| {d} Auribus percipe verba oris mei] Videtur idem, quod supra dixerat.   [Exaudi orationem meam] Sed primum intelligi debet de oratione mentali ; istud autem de oratione vocali. Sic enim duplex est oratio. Unde 1. Corinth. 14.c. Orabo spiritu, orabo et mente, Augustinus. Cum oratis, hoc versetur in corde, quod profertur in ore.   [Auribus] pluraliter, non tantum una, sed duabus : Est enim auris celi, qua omnia audit, sicut dicitur Sap. 1.c. Auris celi audit omnia. Et est auris misericordie, {2.137vb} qua Electos audit. De qua in Ps. 70. Inclina ad me aurem tuam et salva me : Post subiungit causas, quare ita ardenter petit. Prima est, quia habet hostes crudeles : Unde dicit :
marg.| {e} Quoniam alieni] id est crudeles.
marg.| {f} Insurrexerunt adversum me] Hi alieni, sunt mali homines, heretici scilicet et falsi fratres, qui insurgunt, id est ab intus surgunt, 1Io. 2.c. Ex nobis prodierunt, sed ex nobis non erant. Prv. 5.b. Ne des alienis honorem tuum et annos tuos crudeli. Qui in ambitione et pompa seculi dies consumit, dat honorem suum alienis : Qui autem in luxuria et opere carnis, dat annos suos crudeli, id est Diabolo, de quo Ier. 6.f. Crudelis est et non miserebitur. Secunda causa est, quia habet hostes fortes : Unde addit :
marg.| {g} Et fortes quesierunt animam meam] id est persecutores, vel Demones, Lc. 11.c. Cum fortis armatus custodit atrium suum, etc. Et nota, quod Diabolus fortis est, subtilitate, experientia et in propria natura : debilis tamen dicitur respectu boni cordis, quod non potest sufficienter cogere ad peccandum. Unde Hieronymus Debilis est hostis, qui non potest vincere nisi volentem. Tertia causa est, quia summe nocere volunt ei, quod notat, cum dicit.
marg.| {h} Quesierunt animam meam] Mt. 16.d. Quam commutationem dabit homo pro anima sua ? Is. 13.d. Ecce ego suscitabo super vos Medos, qui argentum non querant, nec aurum velint : sed sagittis parvulos interficiant. Gregorius . Parum se fecisse estimat, cum animam non sauciat. Quarta est, quia non timent Deum, sed contemnunt Unde adiungit.
marg.| {i} Et non proposuerunt Deum ante conspectum suum] quasi dicat, fuerunt sine timore. Ps. 13. Non est timor Dei ante oculos eorum. Et nota, quod hec oratio ad totam Trinitatem dirigitur, contra quam innuit malos peccare. Per hoc, quod dicit :   [Alieni] notatur eorum immisericordia peccans contra benignitatem, scilicet Spiritum sanctum. Per hoc, quod dicit :   [Fortes] notatur potentia, qua peccant contra Patrem. Per hoc, quod dicit :   [Non proposuerunt] notatur insipientia contra Sapientiam, id est Filium Dei. Hec tria etiam notantur, Ier. 5.d. Ecce ego adducam super vos Gentem de longinquo, Ecce alieni : Gentem robustam, Ecce fortes : Gentem, cuius ignorabitis linguam, Ecce insipientes. Potest etiam versus iste legi moraliter de Ecclesia conquerente de prelatis suis et dicente :
marg.| {b} Exaudi orationem meam] etc. Quoniam alieni insurrexerunt adversum me. Alieni sunt, qui potius querunt fructum temporalium, quam animarum. De quibus Ier. 4.d. Auditum est in Hierusalem, custodes venire de terra longinqua et dare super civitates Iuda vocem suam, quasi custodes agrorum facti sunt super eam in gyro. De talibus conqueritur Sponsa in Ct. 5.b. Tulerunt pallium meum, id est temporalia mea, custodes murorum, non dicit custodes animarum. Ecclesiastic. 11.d. Admitte ad te alienigenam et subvertet te.
marg.| {f} Insurrexerunt] Sap. 2.c. Sit fortitudo nostra lex iustitie. Am. 6.d. Numquid in fortitudine nostra assumpsimus nobis cornua ?
marg.| {g} Et fortes] id est Demones, ut supra.
marg.| {h} Quesierunt animam meam] Hoc de necessitate consequens est, quando prelatus per violentiam ingreditur ad eam et temporalia tantum querit ; Diabolus tantum animas, dicens prelato illud Gn. 14.d. Da mihi animas, cetera tolle tibi. Et cum hec mala faciant prelati, non recordantur, quoniam iudicium durissimum in his, qui presunt, fiet. Sap. 6.a. Hoc est, quod sequitur.
marg.| {i} Et non proposuerunt Deum ante conspectum suum] secundum quod de illis malis Sacerdotibus legitur. Dn. 13.a. Averterunt sensum suum et declinaverunt oculos suos, ut non viderent celum, neque recordarentur iudiciorum Iustorum. Prv. 18.a. Peccator cum in profundum peccatorum venerit, contemnit.
marg.| {k} Ecce enim Deus] Secunda pars, ubi dicit, quid sibi et Zepheis faciat Deus. Et primo ostendit se exauditum in duobus a Domino. Primo in adiutorio ad bene operandum. Unde dicit. Ecce enim Deus adiuvat me, quasi dicat, exaudita est oratio mea. Quod patet.
marg.| {l} Enim] pro quia.
marg.| {k} Ecce] in evidenti est.
marg.| {m} Deus adiuvat me] Vel sic continua. Dico, quod non proposuerunt Deum ante conspectum suum : quia si proposuissent, me non persequerentur, quia cognoscerent {2.138ra} eum mihi esse adiutorem.   [Etenim] id est quia   [Ecce] patens est, quod   [Deus adiuvat me] ad bene operandum, vel tempore necessitatis. Ps. 9. Adiutor in opportunitatibus in tribulatione. Eccles. 35.d. Speciosa est misericordia Dei in tempore tribulationis. Is. 50.c. Dominus Deus auxiliator meus, ideo non sum confusus. Dt. 34.d. Ascensor celi auxiliator tuus. Rm. 8.f. Si Deus pro nobis, quis contra nos ? Sed nota, quod Dominus adiuvat infirmos, non sanos, id est eos, qui de propriis viribus non confidunt, secundum quod dicitur Rm. 8.e. Spiritus adiuvat infirmitatem nostram. Secundum, in quo exauditum se ostendit, est, quia dedit ei Deus gratiam contemplandi. Unde dicit :
marg.| {a} Et Dominus susceptor est anime mee] Susceptor, id est sursum captor, Ps. 3. Ego dormivi et soporatus sum et Dominus suscepit me. Hoc ibi expositum est de somno contemplationis. Gregorius de Iob. In altum mentem fixerat et ideo Diabolus ad eum irrumpere non valebat. Vel sic : Dominus susceptor est anime mee, non pecunie, quia animam querit, non alia. Eccl. 6.a. Ne dicas, in multitudine munerum meorum respiciet Deus. Gn. 4.a. Ad Cain et ad munera eius non respexit. Ideo exemplo Domini dicit Apostolus 2Cor. 12.e. Non quero, que vestra sunt, sed vos. Propter hoc bene dicit Iob. 13.b. Animam meam porto in manibus meis, quasi paratus ad eam reddendam Domino. Vel sic : Susceptor, id est defensor et protector. Sicut dicitur Sap. 3.a. Iustorum anime in manu Dei sunt. Licet enim corpora Martyrum exponat carnificibus in aram ; tamen semper animas suscipit in manu. Unde Iob. 2.b. Ecce in manu tua est, verumtamen animam illius serva. Postea ostendit, quid faciet Dominus Zipheis, id est inimicis Iustorum, quia scilicet retribuetur eis et in presenti et in futuro. Unde dicit.
marg.| {b} Averte] id est averte a me.
marg.| {c} Mala inimicis meis] id est adversa a me, convertes ad, vel super inimicos meos. Ideo dicitur secundum aliam litteram : Redde malum insidiatoribus meis. Simile infra Ps. 58. Non miserearis omnibus, qui operantur iniquitatem. Et Ps. 78. Redde vicinis nostris septuplum in sinu eorum. Ier. 17.c. Confundantur, qui me persequuntur et non confundar ego. Vel   [inimicis] id est Demonibus, quia omne malum, quod homini suggerunt et quod homo eorum suggestione perpetrat, in caput eorum convertetur, secundum illud Eccles. 27.d. Facienti consilium nequissimum super eum devolvetur. Et hoc scit Diabolus et ideo vocatur senex fatuus. Eccles. 25.a.
marg.| {e} Disperde illos] malos homines, id est diversis penis perde.
marg.| {d} In veritate tua] scilicet in veritate iudicii, quando via veritatis apparebit. Nunc enim via misericordie regit viam veritatis. Iac. 2.c. Superexaltat misericordia iudicium. Vel   [Disperde] id est divide, secundum illud Lc. 12.f. Dividet eum, partemque eius ponet cum infidelibus. Dividuntur divites in tres partes. Nam anima datur Demonibus, pecunia raptoribus, cadaver vermibus. Quod bene tangitur infra Ps. 62. ubi dicitur : Introibunt in inferiora terre, scilicet corpora : tradentur in manus gladii, scilicet anime : partes vulpium erunt, scilicet divitie. Idem habetur Eccl. 10.b. Cum morietur homo, hereditabit serpentes, bestias et vermes. Serpentes sunt Demones : Bestie, id est vastie, sunt raptores. Vel de Demonibus dicit ;   [Disperde illos] quia ad modum gregis conveniunt ad tentandum, secundum illud Mt. 12.d. Tunc assumit septem spiritus nequiores se. Tentant autem occultando veritatem ; sed cum manifestatur veritas, tunc non prevalent, sed fugiunt. Unde dicit :   [In veritate tua disperde illos] Ps. 90. Scuto circumdabit te veritas eius, non timebis a timore nocturno : A sagitta volante in die, a negotio perambulante in tenebris, ab incursu et Demonio meridiano. In his quatuor verbis notantur quatuor tentationes inimici, {2.138rb} scilicet levis occulta, levis aperta, gravis occulta, gravis aperta. Ostenso, quid sibi faciat Deus et quid inimicis : ne ingratus videatur, offert Deo duplicem oblationem, scilicet boni operis et laudis. De prima primo dicit : Voluntarie sacrificabo tibi. De secunda addit : Et confitebor nomini tuo. Dicit ergo :
marg.| {f} Voluntarie] non coacte. Non enim placent Deo coacta servitia, ut ait Augustin. Ex. 25.a. Ab omni homine, qui offert ultroneus, accipietis primitias. Ecclesiast. 24.b. Quasi Libanus non incisus vaporavi habitationem meam. Non incisus, id est non coactus. Illa enim gutta, que sponte exit, est purissima et suavissima ; ideo precepit Dominus Ex. 30.d. offerri sibi thus lucidissimum. 1. Paralipom. 19.d. Si ultro letus obtuli universa hec et populum tuum vidi cum ingenti gaudio offerre donaria.
marg.| {g} Sacrificabo tibi] sacrificium boni operis. De quo Ps. 50. Tunc acceptabis sacrificium iustitie, etc. Et alibi Ps. 4. Sacrificate sacrificium iustitie, etc.
marg.| {h} Et confitebor] confessione laudis.
marg.| {i} Nomini tuo, Domine] in quo supra petii et salvatus sum : non meo, sicut hypocrite et pomposi. Ps. 48. Vocaverunt nomina sua in terris suis. Et quare confitebor ei ?
marg.| {k} Quoniam bonum est] Hec est summa causa. Ps. 117. Confitemini Domino, quoniam bonus. Vel   [Quoniam bonum est] mihi, id est utile contra potestatem Diaboli : Quia dicit Gregorius Nazianzenus, Demones usque adhuc nomen Christi contremiscunt : Et nos per contentiones nostras blasphemari facimus in Gentibus nomen Domini, sicut dicitur Rm. 8.d. et Is. 52.b. Bonitatem autem et utilitatem huius nominis ostendit consequenter per duo. Primum est, quia liberat ab omni malo : Secundum, quia facit proficere in bono. De primo dicit ;
marg.| {l} Quoniam ex omnibus tribulatione eripuisti me] Iob. 3.d. In sex tribulationibus liberabit te et in septima non tanget te malum. Bar. 4.d. Ipse vos eripiet de manibus inimicorum vestrorum. De secundo subiungit.
marg.| {m} Et super inimicos meos despexit oculus meus] id est oculus mentis dexter, scilicet affectus sursum tendens, non statuens se declinare in terram, despexit, id est deorsum aspexit. Super inimicos meos, remanentes in limo profundi. Unde dixit Vincentius : Altior omni seculo totum mundum despicio. Vel anagogice potest legi versus iste cum precedenti ; quia in futuro reddemus Deo vitulos labiorum nostrorum : et immolabimus sacrificium laudis, quando omnis tribulatio cessabit et videbimus reprobos inferius in inferno damnatos, secundum illud Is. ult. g. Erunt usque ad satietatem visionis omni carni.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 53), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 28/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_53)
Signaler un complément d'information

Notes :