<26.3675> Prologus ‘Egredimini’ Hugonis de Sancto Caro in Postilla super Psalmos
prol.|
¶Ad lectorem
.
1
2
1 Traités : Ps. 1-22, Ps. 26-29, 40, 80, 83-85, 89, 94, 103-104, 118-119, 134-150
2Kergolay : Ps 70-80 (plus vérifier)
Numérotation du verset
Ps. Prol.3675,1
prol.|
Egredimini Filie Syon et videte regem Salomonem in diademate quo coronavit eum mater sua in die desponsationis illius et in die3 letitie cordis eius.
3 et in die ]
om. Mz216
prol.|
Verbum est Salomonis filii David Cantici4 3da et dirigitur ad omnes clericos, magis ad theologos, maxime ad religiososb. Ipsi enim5 dicuntur filie Sion ob amoris privilegium et contemplationis fastigium. Etenim6 «non filii sed filie»c dicuntur, genere feminino7, non propter sexus infirmitatem8 sed propter prolis fecunditatemd, quam debent habere9 in doctrina vera in operatione bona, in conversatione sancta10. Debent nichilominus11 insistere speculationi. Sic enim interpretatur
Sion, id est speculatioe, que in tribus consistit scilicet in labore inquisitionis, in devotione orationis, in silentio contemplationis. In primo queritur sponsus, in secundo rogatur, in tertio tenetur inventus. In primo loquitur sponsus sponse, in secundo sponsa sponso, in tertio dantur oscula et iunguntur amplexus. Sicut dicitur Cantici 3bf «Paululum cum pertransissem eos12, inveni quem diligit anima mea. Tenui eum nec dimittam13.» Sed quia sponsus adhuc «stat post parietem, respiciens per fenestras, prospiciens per cancellos»g antequam oscula dentur vel iungantur14 amplexus, necesse est egredi.
a Ct. 3, 11.
b clericos… religiosos ] Cf.
Petrus Comestor,
Sermo 19 in Annunciatione B. Virginis habitus in scolis, PL 198, 1773A : «Filiae Sion, egredimini etc. Ad nos sane praecipue dirigitur sermo, ad litteratos, inquam, quibus datum est nosse mysteria, caeteris autem in parabolis (Luc. 8) et his maxime, qui ecclesiasticis operam dant disciplinis, qui postposita facunda, sed infecunda philosophorum loquacitate veniunt, ut hauriant aquas in gaudio de fontibus Salvatoris (Is. 12), qui non immerito per filias Sion intelliguntur.»
c Cf.
Bernardus Claraevallensis,
Sermo in Epiphania 2, § 2, Bernardi Opera, ed. J. Leclercq et H. M. Rochais, 1966, t. 4 p. 301.23 : «Vobis ergo dicimus, filiae Sion, animae saeculares, debiles, delicatae filiae et non filii, in quibus nihil est fortitudinis, nihil virilis animi».
d Cf.
Petrus Cantor
(?), Sermo in Ramis palmarum (Sermons anonymes, Paris, BnF, n.a.l. 712, f. 35r¶v: 1175¶1200 c.): «Exulta satis filia Syon. Iubila Ierusalem. Ecce rex tuus venit tibi iustus et salvator. Ipse pauper et ascendens super asinum et pullum filim asine. Vos qui «clavem scientie» [Luc 11, 52] habetis… […] Sunt autem duo genera contemplativorum: alii vero sunt claustrales, alii vero scholares. Claustrales vacant orationi, scholares lectioni. Claustrales masculino genere filii possunt appellari quasi deposita vetustate in interiori homine innovati ad currendum expediti ad pugnandum prearmati, fortes et robusti /f. 35v/ ad portandum pondus et est diei. Scholares vero qui sacre dant operam lectioni nomine filiarum merito debent censeri tum pro fragilitate mundane conversationis tum fecunditate prolis. Et si enim Rachel sit formosior, Lia tamen est fecundior. Vos ergo qui in nomine Dei hic congregati estis filia Syon iure appellari potestis».
e id est speculatio ] Cf. Interpretationes nominum hebraicorum Aaz apprehendens (ΩS, f. 620rb) : «Sion mandatum vel numen aut speculum vel speculatio»; cf.
Hieronymus
, Liber interpretationis hebraicorum nominum, CCSL 72, p. 39.25: «Sion specula» (ibid., p. 43.12, 50.25, 75.2, 78.15, 81.17). — Les manuscrits de Prévôtin ont ici «filie Syon quia contemplativam vitam elegistis», sauf Barb693 qui a la leçon «filie Syon id est speculationis».
f Ct. 3, 4.
g Ct. 2, 9: «Ipse stat post parietem nostrum despiciens…».
4 Cantici ] in Cant.
Ed
(
1496
)
5 magis… enim ] et maxime ad theologos et religiosos qui
Mz216
6 Etenim ] Et
Mz216
7 sed filie… feminino ]
om. Mz216
8 infirmitatem ] fragilitatem
Mz216
9 habere ] + scilicet
Mz216
10 sancta ] + Hi
Mz216
11 nichilominus ]
om. Mz216
12 eos ]
om. Ed
.(
1496
)
13 cum pertransissem….dimittam]
om. P8872 Fi8
; etc.
Fi24 Br40 Br41 Mz216
14 iungantur ] –guntur
P8872 Fi8 Fi24
Numérotation du verset
Ps. Prol.3675,2
prol.|
Quod attendens filius David exclamat et dicit15
Egredimini filie Sion et egredimini
sapienter.16 Est enim egressus malus et est egressus bonus17. Egressus malus tripertitus18 est, id est 19 de veris ad erronea20, de permanentibus ad caduca21, de honestis ad turpia.
15 exclamat et dicit ] clamat dicens
Mz216
16 fillie… sapienter]
om. Mz216
17 malus… bonus ] bonus et egressus malus
Mz216
18 tripertitus ] tripart¶
Ed
(
1496
)
19 id est ] Primus est
Mz216
20 erronea ] + secundus
Mz216
21 caduca ] + tercius
Mz216
prol.|
– Primo egressu22 egreditur quis a Deo23, secundo a proximo24, tertio a seipso. A Deo per superbiam, a proximo per avaritiam, a seipso per luxuriam. Primus est hereticorum, secundus25 cupidorum, tertius voluptuosorum. De primo dicitur Canticorum26 1.ch «Si ignoras te o pulchra inter mulieres, egredere et abi post vestigia gregum et pasce hedos tuos iuxta tabernacula pastorum» id est subditos tuos erroneos iuxta dogmata hereticorumi.
h Ct. 1, 7.
i N. B.: Hugues est ici dépendant de l’omission par homéotéleute de la version en circulation dans les milieux dominicains dont témoigne le ms. BAV, Barb. lat. 693 (cf. notre édition du prologue Egredimini).
22 Primo egressu ] In primo
Mz216
23 Deo ] + in
Mz216
24 proximo] + in
Mz216
25 secundus
P8872
Fi8 Fi24
Br40 Br41
Ed1496 ] secundo
Ed1600
26 Canticorum] in Cant.
Ed1496
prol.|
– Secundo egressu, egressus est Iudas, Ioannis 13.cj
,
qui cupiditate ductus abiit et vendidit Dominum suum.
j Io. 13, 30 «Cum ergo accepisset ille buccellam exivit continuo».
prol.|
– Tertio egressu27 egressa est Dyna28, Genesis 34
a
k, que inventa corrupta est a Sichem29 filio Emor. Hic egressus ducit in Babylonem, in ‘regionem dissimilitudinis’l ubi non possunt hymni Davitici decantarim, sicut scriptum est30
n: «Quomodo cantabimus canticum Domini in terra aliena».
k Gn. 34, 21.
l
Augustinus Hipponensis
, Confessiones, 7, 10, lin. 15 sqq., CCSL 27.
m possunt… decantari ] leçon du ms. Barb693 de Prévôtin.
n Ps. 136, 4.
27 egressu ]
om. P8872 Fi24
28 Dyna ] Diva
Ed1496
29 Sichem ]
om. P8872
30 est
P8872
Fi8 Fi24
Br40 Br41
Ed1496 ] + Psalmo 136
Ed1600
Numérotation du verset
Ps. Prol.3675,3
prol.|
3.1 Vos igitur
filie Sion,
que vultis hymnos sive psalmos Daviticos31 decantare32, querite alium egressum qui ducit in Hierusalem ubi licet et33 decet hymnos daviticos decantare. Hic est egressus bonus qui tripartitus est sicut et malus34. Primus est egressus de carne ad spiritum, secundus35 de natura ad ea que sunt supra naturam, tertius de mundo ad celum. De carne ad spiritum sit egressus per cordis contritionem, de natura ad ea que sunt supra naturam per divine legis meditationem, de mundo ad celum per corporis36 et anime dissolutionem seu etiam per contemplationem. In primo egressu est dolor et labor, in secundo decor et sapor, in tertio gloria et honor. In primo reducimur de invio ad viam, de tenebris ad lucem, in secundo deducimur de virtute in virtutem, de mansione in mansionem, in tertio educimur de labore ad requiem, de exilio ad patriam. In primo siquidem egressu egredimur de Egipto, in secundo progredimur per desertum, in tertio egredimur de deserto et ingredimur terram promissionis. Hec enim37 est triplex dieta de qua dicit Moyses Exodi 5
°
o «Deus Hebreorum vocavit nos ut eamus viam trium dierum in solitudinem38».
o Ex. 5, 3.
31 daviticos ]
om. Ed1496
sive... daviticos ]
om. Mz216
32 decantare ] –tari
P8872 Fi8 Fi24
33 licet et ]
om. Ed1496
34 sicut et malus ]
om. Mz216
35 secundus P8872 Fi8 Fi24 Br40 Br41] + est Ed1600
36 corporis ] cordis
Ed1496
37 enim ]
om. Mz216
38 solitudinem
Br41
Fi8 Fi24 ] –ne
P8872 Br40 Mz216 Ed1600
prol.|
3.2 Primus egressus et prima dieta ducit in statum penitentie, secundus egressus et secunda dieta ducit39 ad statum iustitie, tertius egressus et tertia dieta ducit in statum glorie vel ad minus40 contemplationis divine41. Primus est status incipientium, secundus proficientium, tertius perfectorum seu pervenientium. In hoc triplici statu decantantur psalmi davitici utiliter et decenter. Primam quinquagenam decantant incipientes in primo statu. Secundam cantant proficientes in secundo statu, tertiam cantant perfecti seu pervenientes in tertio statu. Unde prima quinquagena terminatur in psalmo penitentie scilicet42 «Miserere mei Deus»p, cuius versus ultimus in iustitiam terminatur unde dicitq: «Tunc acceptabis sacrificium iustitie» etc.43 Diximus siquidem quod statum penitentie sequitur status iustitie. Incipit autem a beatitudine quia beatitudo finis est penitentie, medium iustitia. Secunda quinquagena terminatur in psalmo penitentie pariter et44 rigoris, scilicet45 «Misericordiam et iudicium»r, per que deletur omnis iniquitas sicut et Proverbiorum 16
°
s «Misericordia et veritate redimitur iniquitas.» Unde et ultimus versus secunde quinquagene dicitt «In matutino interficiebam omnes peccatores terre ut disperderem de civitate Domini omnes operantes iniquitatem.» Tertia quinquagena terminatur in laudem spiritualem, unde dicit46 «Omnis spiritus laudet Dominum»u quod commune est pervenientibus et perfectis. Sic ergo prima quinquagena inchoat, secunda promovet, tertia consummat. Prima ponit fundamentum, secunda erigit parietes, tertia superponit tectum et sic consummatur edificium spirituale47. In primo egressu et in prima dieta queritur rex Salomon id est Christus, in secundo rogatur, ut diximus, sed in tertio videtur et tenetur48.
p Ps. 50, 3
Ps. 50, 3
.
q Ps. 50, 21
Ps. 50, 21
«Tunc acceptabis sacrificium iustitie, oblationes et holocausta, tunc imponent super altere tuum vitulos.»
r Ps. 100, 1
Ps. 100, 1
.
s Prv. 16, 6
Prov. 16, 6
.
t Ps. 100
Ps. 100
, 8.
u Ps. 150, 6
Ps. 150, 6
.
39 ducit ]
om. Mz216
40 minus ] + in
P8872
41 vel ad… divine ]
om. Mz216
42 scilicet
Ed1496
] + Psalmus 50
Ed1600
43 etc. ]
om. Ed1496
44 pariter et ]
om. Ed1496
45 scilicet
Ed1496
] + Psalmus 100
Ed1600
46 Psalmus 150 ] +
Ed1600
47 In hoc triplici… edificium spirituale ]
om. Mz216
48 in secundo rogatur… tenetur ]
om. Mz216
Numérotation du verset
Ps. Prol.3675,4
prol.|
4.1 Igitur
Egredimini filie Sion
primo et secundo et tertio egressu49
et videte regem Salomonem in diademate suo
50, sicut promisit Isaie 33.cv «Regem in decore suo videbunt».
v Is. 33, 17
Is. 33, 17
.
49 primo… egressu ]
om. Mz216
50 Salomonem… suo ]
om. Mz216
prol.|
4.2 Videtur autem Salomon in mundo, videbitur51 in iudicio, videbitur et in regno. Prima visio est misericordie, secunda iustitie, tertia glorie. Unde beatus Bernardus
w dicit52: ‘Iesus53 in exilio visus est parvus et amabilis, in iudicio magnus et terribilis, in regno videbitur magnus54 et laudabilis.’ In qualibet visione ipse est David: in prima siquidem55 fuit David id est manus fortis quia tunc debellavit aereas56 postestates; in ultima erit David id est vultu desiderabilis quia ipse est57 in quem Angeli desiderant prospicere, ut dicitur58 I Petri 1
c’
x
;
in media erit utrumque, id est 59 manu fortis et aspectu desiderabilis, manu fortis60 ad reprobos, vultu desiderabilis61 ad electos. Illis62 siquidem terribiliter intonans dicet63, Mathei 25.d64
y : «Ite maledicti in ignem eternum65.» Illis suaviter loquens dicetz: «Venite benedicti patris mei, percipite regnum66.»
Egredimini
ergo
filie
Sion
primo egressu
et
videte
regem
David in mundo parvum67, amabilem et amate68 in prima quinquagena. Egredimini secundo et videte regem David69 in iudicio iratum et terribilem et timete et hoc in secunda quinquagena. Egredimini et tertio et videte regem in regno magnum et laudabilem in tertia quinquagena70. De primo visu dicit Baruch capitulo 3
d
aa
71 «In terris visus est.»; de secundo Zacharie 12
c
ab «Aspiciens72 ad me quem transfixerunt.» De73 tertio in Psalmo 10174
ac «Edificabit Dominus Sion75 et videbitur in gloria sua76.»
w Cf. Bernardus
Claraevallensis,
Sermo in Epiphania 2, § 2# (Bernardi Opera, ed. J. Leclercq et H. M. Rochais, 1966, t. 4 p. 30# #; PL 183, 148B) «In exsilio mansuetus et amabilis, in iudicio iustus et terribilis, in regno gloriosus et admirabilis. Egredimini igitur et videte regem Salomonem: nam ubique rex est» ; Bernardus
Claraevallensis,
Sermones de diversis, s. 50 Egredimini (PL 183, 672BD) : «In exsilio mansuetus, in iudicio iustus, in regno gloriosus. In exsilio amabilis, in iudicio terribilis, in regno admirabilis. In diademate quo coronavit eum mater sua (Cant.3, 11). Est autem haec corona misericordiae et in hac imitabilis. Coronavit eum et noverca sua corona miseriae et in hac contemptibilis. Synagogam loquor, quae se ei non matrem exhibuit, sed novercam. Coronabit eum familia sua corona iustitiae et in hac terribilis; coronat eum Pater suus corona gloriae et in hac desiderabilis. Videant ergo eum peccatores in corona miseriae, id est spinea et compungantur; videant eum filiae Sion, animae affectuose, in corona misericordiae et imitentur; videbunt eum impii in corona iustitiae et peribunt; videbunt eum sancti in corona gloriae et perpetualiter gaudebunt.»
x 1Pt. 1, 12
y Mt. 25, 41
Math. 25, 41
.
z Mt. 25, 34
Math. 25, 34
.
aa Bar. 3, 38
Bar. 3, 38
.
ab Za. 12, 10 «… quem confixerunt»; cf. Io. 19, 37 «Videbunt in quem transfixerunt».
ac Ps. 101, 17
Ps. 101, 17
.
51 videbitur ] =
Barb693
52 dicit ]
om. Mz216
53 Ihesus
P8872 Br40 Br41
] +Christus
Mz216 Ed1600
54 videbitur magnus ] gloriosus
Mz216
55 siquidem ]
om. Mz216
56 aereas ] aerias
Mz216
57 est ]
om. P8872 Fi8
58 ut dicitur ]
om. Mz216
59 id est ] scilicet
Mz216
60 fortis ] + quantum
Mz216
61 desiderabilis] + quantum
Mz216
62 illis
P8872 Br40 Br41
] istis Christus
Ed1600
63 dicet ] dicit
P8872
64 Math. 25D ]
om. P8872
Fi8 Fi24
Br40 Br41 Mz216
Ed1496
65 in ignem eternum ] etc.
Mz216
66 patris… regnum ] etc.
Mz216
67 parvum ] + et
Mz216
68 amate ] + et hoc
P8872
69 et amate… regem David ]
om. Mz216
70 et timete… quinquagena ]
om. Mz216
71 capitulo 3
d
] 3 P8872 Fi8 Fi24 Mz216
72 Aspiciens ] Aspicient
Mz216
, Aspicite
Br40
73 De ] In
Ed1496
74 101 ]
om.
Mz216 Ed1496
75 Edificabit… Sion ]
om. Mz216
76 sua ]
om. P8872
#verifier#
Numérotation du verset
Ps. Prol.3675,5
prol.|
Primo quidem visus est77
in
diadem
ate
quo
coronavit
eum
mater
sua
id est beata Maria in conceptione corona carnea
coronavit
et noverca in passione78 coronavit corona spinea, videlicet synagoga, et79 pater in resurrectione corona gloriead. Dies autem prime coronationis dicitur
dies
desponsationis
et
letitie
quia in eo tam gloriose nupsit humana natura quod gloriosius nubere non potuit siquidem «verbum caro factum est et habitavit in nobis.»ae Et Hester facta est regina80. Propter quod81 dicit David82
af «Deus canticum novum cantabo tibi, in psalterio decachordo psallam tibi83». Canticum novum dicitur quia de re nova, id est de Verbi incarnatione, de incarnati Verbi nativitate, de nati Verbi mundana conversatione, de eiusdem passione, de eiusdem spultura, de eiusdem descensu ad inferos et captivorum liberatione, de illius resurrectione, de eiusdem ascensione, de Sancti Spiritus missione et de eiusdem adventu ad iudicium que sunt decem corde de quibus agit David in hoc libro. Propter quod dicitur psalterium decacordum. Et est84 quia in eo traditur doctrina decem preceptorum quorum intelligentia et operatio85 suavem faciunt86 melodiam, sicut dicitur Ecclesiastici 40.cag «Tibie et psalterium suavem faciunt melodiam et super utraque lingua suavis.»87
ad Cf.
Michael Meldensis
, Expositio in Ps. (Ps. 144, n° 1), in Bonaventurae Opera omnia, ed. Vivès, t. 9, 1867, p. 572b : «Christus dicitur rex et ter coronatus, primo spinea corona a noverca sua, scilicet synagoga, corona miserie; erit etiam coronandus a matre Ecclesia quando veniet ad iudicium cum senatoribus populi, corona iustitie: «Egredimini filie Sion et videte Salomonem in diademate suo quo coronavit eum mater sua» [Ct. 3, 11
Cant. 3, 11
]. Modo etiam coronatus est a patre suo corona glorie, unde hoc «Gloria et honore coronasti eum.» (Ps. 8
Ps. 8
, 6).
ae Io. 1, 14.
af Ps. 143, 9.
ag Sir. 40, 21.
77 est]
om.
P8872 Fi8 Br40
78 et noverca in passione ] Noverca vero
Mz216
79 videlicet… et ]
om. Mz216
80 Et Hester… regina ]
om. Mz216
81 quod ]
om. Mz216
82 David ] Psalmista
Mz216
; + Psalm. 143
Ed1600
83 in psalterio… tibi ]
om. Mz216
84 est ]
om. Mz216
85 et operatio ] in operatione
Mz216
86 faciunt ] facit
Mz216
87 sicut dicitur… suavis ]
om. Mz216
Numérotation du verset
Ps. Prol.3675,6
prol.|
<Auctor> Ex iam dictis patet quis sit auctor huius libri, scilicet «David manu fortis et aspectu desiderabilis»ah, secundum quod invitamur ad studium lectionis simul et operationis88.
ah Voir Note générale 6.
88 Secundum… operationis ]
om. Mz216
Numérotation du verset
Ps. Prol.3675,7
prol.|
Materia libri est Christus integer
ai id est 89
caput et membra, sponsus et sponsa Christus et Ecclesiaaj, cum suis conditionibus sive proprietatibus.90
ai
Petrus Lombardus
, In Ps. prol. (PL 191, 60A).
aj Cf.
Petrus Cantor
, Glose, prol. (ed. Morard, La Harpe des clercs, 2008).
89 id est ]scilicet
Mz216
90 sponsus… proprietatibus ]
om. Mz216
Numérotation du verset
Ps. Prol.3675,8
prol.|
Intentio prophete est in Adam deformatos ostendere reformatos in Christo per fidem decem priorum chordarum et per operationem posteriorum.
Numérotation du verset
Ps. Prol.3675,9
prol.|
Modus agendi talis est. Paucus est in verbis, multus in sententia. Quandoque loquens de capite per se et hoc tribus modis, modo secundum divinitatem, modo secundum humanitatem, modo secundum transumptionem, attribuens capiti quod est membrorum. Quandoque loquitur de membris per se, nunc de apostolis; nunc de martyribus, nunc de confessoribus, nunc de virginibus, nunc de anachoretis, nunc de prelatis, nunc de continentibus, nunc de coniugatis, nunc de bonis, nunc de malis. Quandoque loquitur simul de capite et de membris.
Numérotation du verset
Ps. Prol.3675,10
prol.|
10.1 <Divisio : quinquagenae> Partitus est liber iste in tres partes, id est in tres quinquagenas, secundum triplicem statum hominum. Omne enim genus hominum hic pascitur et docetur. In prima quinquagena pascuntur incipientes pane hordeaceo. In secunda proficientes pane triticeo. In tertia perfecti sive pervenientes, pane similagineo. Primus panis est iumentorum, secundus hominum, tertius angelorum.
prol.|
10.2 <Divisio : quinque libri> Dividitur etiam in quinque distinctiones sed tamen unus est liber propter finis et intentionis et materie unitatem. Unde Augustinus: «In triplicato autem quinquagenario, triplicis peccati remissio»ak id est cordis, oris et operis et ipsa trinitatis unitas designatur que totum hoc operatur. Sunt autem91
versus bis mille ducenti
92
sex. In
93
quo numero triplex perfectio
94
demonstratur
95. Prima est senarii que pertinet ad penitentes, secunda centenarii que pertinet ad proficientes, tertia est96
millenarii que pertinet ad pervenientes. Binarius geminam significat caritatem que totum informat. Unde dicitur in versu «Tres quinquagenos97 cantat98 David ordine psalmos. Versus bis mille bis centum sex canit ille»al ut sis perfectus gemino formatus amore incipiendo, progrediendo, perveniendo.
ak
Non inveni.
al Cf.
Walther
, Initia carminum, n° 19209: «Ter quinquagenos David ordine psalmos. Versus bis mille sexcentos sex canit ille.»
91 In prima quinquagena... Sunt autem ] In libro hoc
Mz216
92 ducenti ] bis centum
Fi24
93 In ]
om. Br41
94 perfectio ] designatur et
P8872 Br41
95 demonstratur ] + Potius bis mille bis trecentos bis sex canit ille
marg. Fi24
96 est ]
om. Mz216
97 quinquagenos P8872 Fi8 Fi24 Br40 Br41 ] –genas Ed1600
98 cantat
Br40 Br41
Fi8
Ed1600
] canit
P8872 Fi24
#?
Numérotation du verset
Ps. Prol.3675,11
prol.|
Titulus talis est
Incipit liber hymnorum
sive
psalmorum
sive
soliloquiorum
cuius compositionem et rationem diximus99 in proemio.
99 diximus ] dixemus
P8872
Numérotation du verset
Ps. Prol.3675,12
prol.|
Unde notandum quod sicut in tabernaculo Moysi duplex fuit tentoriumam: unum100 introitu atrii, per quem erat ingressus ad tabernaculum, aliud in introitu tabernaculi per quem erat ingressus in tabernaculum et utrumque quatuor coloribus textum, ut dicitur Exodi 38an. Ita ad hunc modum compositorao huius libri duplex fecit proemium quasi duplicem ingressum: unum ad librum, alium in librum. Et utrumque continet in se quatuor, quasi quatuor coloribus distinguatur101. Ingressus ad librum continet causam nominis, id est quare liber iste
psalterium
vel Soliloquiorum dicatur et rationem quantitatis id est quare tot psalmos id est centum quinquaginta contineat et causam distinctionis id est quare in tres quinquagenas distinguatur et causam frequentationis id est quare plus ceteris prophetiis prophetia David in ecclesia frequentetur. Et dicitur proemium illud ingressus ad librum, non in librum, quia, hiis cognitis, parum de sensu et continentia libri nobis aperitur. Secundum proemium quod est insgressus in librum, similiter continet quatuor scilicet titulum, materiam, intentionem et modum agendi. Et hoc dicitur ingressus in librum quia his cognitis ea que in libro sunt aliquatenus elucescunt.
am Cf.
Petrus Pictaviensis
, In Ps. prol., n°1 (ed. Morard, La Harpe des clercs, 2008, n°X.45).
an Ex. 26, 36
Exod. 26, 36
; cf.
Petrus Pictaviensis
, In Ps., prol., thema (ed. Morard, La Harpe des clercs, 2008).
ao Pierre Lombard.
100 Unum ]
om. Br41
101 distinguatur
P8872 V8 Fi24 Br40 Br41 Bo938
] + Primum… quod est
Ed1600
Numérotation du verset
Ps. Prol.3675,13
prol.|
13.1 <Questio : Quomodo David propheta dicitur ?> Sed oritur questio102: cum David dicatur et sit103 eximius prophetarum, quare apud Hebreos non inter prophetas sed inter agiographa computeretur?
102 que totum informat… questio] Querendum est
Mz216
103 et sit]
om. Mz216
prol.|
13.2 Hebrei siquidem bibliothecam104 dividunt in tres partes, scilicet in legem, prophetas, agiographa. Legem dicunt quinque libros Moysi. Prophetas octo, scilicet Iosue, Iudices, Samuel, id est duos primos105 Regum, Malachim, id est duos ultimos106 Regum, Ysaiam, Ieremiam, Ezechielem, duodecim prophetas. Novem agiographa, scilicet Iob, Paralipomenom, Psalterium, Esdram. Hester, tres libros Salomonis, Danielem. Omnes alios libros vocant, apocripha scilicet Tobiam, Iudith, Ecclesiasticum, Sapientiam, Machabeos.
104 bibliothecam P8872 Fi8 Fi24 Br40 Br41 Bo938] Bibliam Ed1600
105 primos] + libros
Mz216
106 ultimos] + libros
Mz216
prol.|
13.3 Ad hoc107 sciendum108 quod propheta pluribus modis dicitur, scilicet inspiratione, officio, consuetudine.
107 Ad hoc]
om. Br40
108 sciendum] + est
Mz216
prol.|
– Propheta inspiratione dicitur cui Deus inspirando109 revelat secreta seu futura, sic110 Daniel, sic111 David, sic112 Ysaias sic113 et114 Ieremias fuerunt prophete115.
109 inspirando]
om. Br41 P8872
(a.corr. marg.)
110 sic] sicut
Mz216
111 sic]
om. Mz216
112 sic]
om.
Mz216
113 sic]
om.
P8872 Fi8 Fi24 Br41 Br44 Mz216
114 et]
om.
Bo938 Mz21
115 Ieremias… prophete] Ieremie
Mz216
prol.|
– Officio propheta est cui fit revelatio futurorum et mittitur ad prophetandum116 illa futura sibi117 divinitas revelatas118. Hoc modo non fuit David aut Daniel propheta, quia neuter missus fuit ad prophetandum119 populo futura120.
116 prophetandum
P8872²
(
p
.
corr.
)
Bo938
] predicandum
Mz216 Ed1600
117 sibi]
om.
P8872 Br40 Br41 Br44
118 illa… revelatas]
om. Mz216
119 prophetandum
P8872²
(
p. corr.
)
Bo938
] predicandum
Mz216 Ed1600
120 populo futura]
om. Mz216
prol.|
– Consuetudine propheta dicitur quia habet usum et consuetudinem121 secundum quod Am. excusando se dixit 7.dap «Non sum propheta» id est non habeo usum et consuetudinem prophetandi122, licet haberet officium et inspirationem. Quia igitur David et Daniel non haberent officium prophetandi123, ideo apud Hebreos non ponuntur inter prophetas.
ap Am. 7, 14
Am. 7, 14
.
121 consuetudinem] + prophetandi
Mz216
122 prophetandi
P8872²
(p. corr.)
Bo938
] predicandi
Mz216 Ed1600
123 prophetandi
P8872 Fi8 Fi24 Br40 Br41 Br44 Bo938
] predicandi Mz216 Ed1600
Numérotation du verset
Ps. Prol.3675,14
prol.|
<Peroratio allegorica> His visis quia triplex genus hominum hic reficiendum est et ideo triplex panis necessarius est, utamur consilio salvatoris et eamus ad amicum et dicamus ei: «Amice, accommoda michi tres panes quia amicus meus venit de via et non habeo quod124 ponam ante ipsum» (Luce 11.aaq
)
. Quia certe «ducentorum denariorum panes non sufficerent125 his ut unusquisque modicum quid accipiat» (Ioannis 6.aar
)
. Sed ipse qui in fractione panis cognitus est (Luce126 ultimo.eas
),
«qui de quinque panibus et duobus piscibus» id est 127 lege, prophetia et psalmisat quinque milia hominum satiavit (Ioannis 6.b
)
au
.
Frangat nobis panem istum daviticum et128 cognoscatur a nobis et multiplicetur, ut satiemus ab ipso. Et sic «splendidum in panibus benedicent labia multorum», ut dicitur Ecclesiastici 31.cav
,
id est ipsum Dei filium qui «doctrinam quasi prophetiam effundit» (Ecclesiastici 24.d
)
cui est omnis laus et gloria in secula seculorum. Amen129.
aq Lc. 11, 5
Luc. 11, 5
.
ar Io. 6, 7
Ioh. 6, 7
.
as Lc. 24, 35
Luc. 24, 35
.
at quinque panibus…psalmis ] Cf.
Beda Venerabilis
, Homiliarum Evangelii libri, 2, hom. 2, CCSL 122, lin. 136 sqq. : «Quinque siquidem panes et duos pisces fregit et distribuit discipulis quando aperuit illis sensum ut intellegerent omnia quae scripta erant in lege Moysi et prophetis et psalmis de ipso.»
au Io. 6, 10.
av Sir. 31, 28.
124 quid
P8872 Br40 Br41
Fi8] quod
Ed1600
125 sufficerent
P8872
Fi8 Fi24
Br40 Br41
Bo938] –ciunt
Ed1600
126 Luce]!
P8872
127 id est
Ed1600
] in
P8872
128 et P8872 Br40 Br41 Bo938 Br44] ut Ed1600
129 His visis… Amen. ]
om. Mz216
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Prologus ‘Egredimini’ Hugonis de Sancto Caro in Postilla super Psalmos), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 12/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_Prol.3675)
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Prologus ‘Egredimini’ Hugonis de Sancto Caro in Postilla super Psalmos), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 12/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_Prol.3675)
Notes :