Psalmus 79

Numérotation du verset Ps. 79,1 

¶Intellectus1
¶Codd. : (Ps. 79) D30 Rusch Ps-G
1 Intellectus] In finem Ps-G
pro his qui commutabuntur
psalmus pro Assyriis2
2 pro Assyriis] om. Ps-G
testimonium3 Asaph4.
3 testimonium Rusch ( Erfurt Graz )] testimounmi cacogr. Rusch ( facsim. ) |
4 psalmus... Asaph] inv. Ps-G | Intellectus... Asaph] Psalmus Asaph vox apostolorum post passionem Christi D30 (hapax) |
Numérotation du verset Ps. 79,2 I

Qui regis Israel
intende ¦
qui deducis velut ovem5
5 velut ovem Hi Rusch cum Ps-R Hi D30 Ps-G (V D ΩS) Clementina ] tamquam oves Ω M D14 Ps-G
Ioseph.
Numérotation du verset Ps. 79,II 

Qui sedes super cherubim ¦
manifestare
Numérotation du verset Ps. 79,3 

coram
Ephraim6 Beniamin et Manasse.
6 Ephraim Ps-G (F ΦRGV D) Clementina ] Effraim D14 D30 Ω Ps-G , + et Ps-G Ps-R
Numérotation du verset Ps. 79,III 

Excita7 potentiam tuam
7 Excita] + Domine Rusch (hapax)
et veni ¦
ut salvos facias nos.
Numérotation du verset Ps. 79,4 IV

Deus converte nos ¦
et ostende
faciem tuam et salvi erimus.
Numérotation du verset Ps. 79,5 V

Domine Deus
virtutum ¦
quousque
irasceris super orationem servi tui?
Numérotation du verset Ps. 79,6 VI

Cibabis nos
pane lacrimarum ¦
et potum
dabis nobis in lacrimis in mensura.
Numérotation du verset Ps. 79,7 VII

Posuisti nos in contradictionem
vicinis nostris ¦ et inimici nostri subsannaverunt
nos.
Numérotation du verset Ps. 79,8 VIII

Deus virtutum converte nos ¦
et ostende faciem tuam
et salvi erimus.
Numérotation du verset Ps. 79,9 IX

Vineam de Egypto
transtulisti ¦
eiecisti
gentes
et
plantasti eam.
Numérotation du verset Ps. 79,10 X

Dux itineris fuisti
in conspectu eius ¦
et plantasti radices eius
et implevit terram.
Numérotation du verset Ps. 79,11 XI

Operuit montes
umbra eius ¦
et arbusta eius
cedros Dei.
Numérotation du verset Ps. 79,12 XII

Extendit
palmites
suos
usque ad mare ¦
et usque ad flumen
propagines eius.
Numérotation du verset Ps. 79,13 XIII 

Ut quid destruxisti
maceriam eius ¦
et vindemiant eam
omnes qui
pretergrediuntur viam.
Numérotation du verset Ps. 79,14 XIV

Exterminavit eam
aper
de silva ¦
et singularis ferus depastus est eam.
Numérotation du verset Ps. 79,15 XV

Deus virtutum convertere ¦
respice
de celo
et vide8
8 vide] + et D30 Ps-G
visita vineam istam.
Numérotation du verset Ps. 79,16 XVI

Et perfice eam quam plantavit
dextera tua ¦
et super
filium hominis9
9 hominis D14 D30* (ut vid.) Ps-G (V) Ω Rusch Clementina cum Ps-R ] eras. D14² D30²  ; om. ω 1 Ps-G
quem confirmasti tibi.
Numérotation du verset Ps. 79,17 XVII

Incensa igni
et suffossa ¦
ab increpatione vultus tui
peribunt.
Numérotation du verset Ps. 79,18 XVIII

Fiat manus tua
super virum dextere tue ¦
et10 super filium hominis quem confirmasti tibi.
10 et Hi D14 D30 ω1 Ps-G ] om. Rusch (hapax)
Numérotation du verset Ps. 79,19 XIX

Et non discedimus a te ¦ vivificabis nos
et nomen tuum invocabimus.
Numérotation du verset Ps. 79,20 XX

Domine Deus
virtutum converte nos ¦ et ostende faciem tuam et salvi erimus.

Psalmus 79

Numérotation du verset Ps. 79,1 
marg.| Qui Regis] etc. Titulus.   [In finem pro his, qui commutabuntur, Ps.   pro Assyriis testimonium Asaph] Supra petiit Propheta salutem Iudeorum : Sed quia non habetur salus, nisi per Domini Incarnationem, ideo petit hic eamdem Incarnationem. Unde is est sensus tituli.   [Ps] iste, dirigens nos in finem, Christum est   [testimonium Asaph] id est fidelis populi, testantis Christi Incarnationem,   [pro his] id est ad utilitatem eorum   [qui commutabuntur] de infidelitate ad fidem, de peccato ad penitentiam, id est   [pro Assyriis] Assyrii interpretantur diligentes : Et qui prius dirigebant se contra Christum, sicut dicitur Iob. 15.c. Contra omnipotentem roboratus est, cucurrit adversus Deum erecto collo et pingui cervice armatus est : modo facti fideles et iusti dirigunt se ad Christum et recti diligunt et laudant illum. Ct. 1.b. Recti diligunt te. Ps. 32. Rectores decet collaudatio. Ex his patet intentio Prophete in hoc psalmo. Intendit enim monere nos, ut in melius commutemur et ad Christum dirigamur,
marg.| Modus. Bipartitus est psal. In prima parte deprecatur et petiit primum adventum, per quem reparatio humani generis. In secunda parte agit de Ecclesia sub typo vinee, ostendens, quomodo incepta et perfecta fit, ibi [Vineam de Egypto] Volens ergo Propheta petere Incarnationem Christi, diffinit primo Christum secundum duos principales actus, scilicet regere et pascere : de primo dicit.
Numérotation du verset Ps. 79,1 
moraliter
marg.| Moraliter. Totum potest legi et etiam titulus [In finem pro his commutabuntur] etc. sicut expositum est supra. Sed morali sensu notandum quod triplex est commutatio. Una est de mortalitate ad immortalitatem, que fiet in futuro. Iob. 14.c. cunctis diebus, quibus nunc milito, expecto, donec veniat immutatio mea. 1Cor. 15.g. omnes quidem resurgemus ; sed non omnes immutabimur. Due alie sunt in presenti : Et sine altera illarum non pervenitur ad istam. Prima illarum duarum est commutatio commercii. Hanc facimus, cum intrantes religionem damus Domino nos et nostra, ut ipsum et eternum regnum habeamus. De qua Mt. 16.d. quam commutationem dabit homo pro anima sua ? Secunda est vetustatis depositio, novitatis assumptio per penitentiam extra claustrum. De qua Ier. 13.d. Si mutare potest Ethiops pellem suam et pardus varietatem suam ; sic et vos poteritis bene agere, cum didiceritis malum. Sap. 10. non poterit mutari cogitatio eorum in perpetuum. De hac triplici mutatione agitur in hoc psalmo. Sed hec commutatio non potest fieri nisi Deo auxiliante. Unde petit auxilium vir iustus, ut perfecte possit commutari dicens.
marg.| {o} Qui Regis Israel] * {a}   Intende] scilicet in adiutorium. Ps. 69. Deus in adiutorium meum intende. Ab isto actu, qui est intendere, dicitur tempus, quod nomen interpretatur Superintendens, eo quod intentus debet esse tempus cure animarum et saluti earum, sicut Christus, qui ita fuit intentus, unde et tempus appellatur. 1Pt. 2.d. ubi dicitur Eratis sicut oves errantes, sed conversi estis nunc ad Pastorem et Episcopum animarum vestrarum. Et Hbr. 4.d. Habentes Pontificem magnum, qui penetravit celos, Iesum filium Dei teneamus spei nostre confessionem. Et allegat, quod debet intendere, cum dicit, Qui regis, quasi dicat, quia tu es Rex meus, ideo Intende in adiutorium meum. Is. 33.d. Dominus iudex noster. Dominus legifer noster, ipse veniet et salvabit nos. Ps. 22. Dominus regit me et nihil mihi deerit. Hoc est, qui regis Israel intende. E contrario dicitur Prv. 11.b. Ubi non est gubernator, populus corruit.
marg.| Notandum autem, quod Dominus populum suum et precipue religiosos, qui proprie dicuntur Israel, quia contemplationi magis insistunt, regit multis modis :
Regit enim eos ut
- Rex Regnum, vel urbem. Apc. 19.c. Rex Regum et Dominus dominantium.
- Nauta navem. Ps. deduxit eos in portum voluntatis eorum.
- Sessor equum. 1Cor. 6.d. Glorificate et portate Deum in corpore vestro.
- Dux bellum, sive exercitum. Prv. 20.c. Gubernaculis tractanda sunt bella. Ex. 14.d. Dominus pugnabit pro vobis et vos tacebitis.
- Paterfamilias familiam. Ps. 22. Dominus regit me et nihil mihi deerit.
- Magister scholares. Mt. 23.b. Unus est magister vester Christus.
- Ductor cecum. Mt. 9.b. Non est opus valentibus medicus, sed male habentibus.
- Pastor oves. Ioa. 10.a. Cum proprias oves emiserit, ante eas vadit. Proprias oves, id est Predicatores emittit ad predicandum, ante eas vadit preparans eis viam.
- Abbas, vel Prior claustrum. Rm. 8.c. In quo clamamus, Abba pater.
- Anima membra. Phil. 2.b. Operatur in nobis velle et perficere. Ipse enim est spiritus oris nostri Christus, qui captus est in peccatis nostris. Lam. 4.d.
- Ratio cor. Prv. 21.a. Cor Regis in manu Domini, quocumque voluerit, inclinabit illud. {2.211rb}
- Sacerdos Ecclesiam. Hbr. 7.d. Iesus autem, eo quod maneat in eternum, sempiternum habet sacerdotium. Et supra c. Ps. 109. Tu es Sacerdos in eternum.
Numérotation du verset Ps. 79,2 
marg.| {o} Qui Regis] etc. id est o tu Deus fili   [qui Regis Israel] scilicet {2.211ra} Δ populum Iudeorum.
marg.| {a} Intende] desiderio et petitioni Sanctorum, qui adventum tuum desiderant. Is. 64.a. Utinam dirumperes celos et descenderes. Intende ergo infundendo lumen fidei per incarnationem : De secundo dicit.
marg.| {b} Qui deducis] id est deduces per Apostolos tuos.
marg.| {c} Velut ovem] simplicem et obedientem.
marg.| {d} Ioseph] id est populum credentem de gentibus, significatum per Ioseph, qui interpretatur, augmentum et populus Gentium auctus et adiunctus est populo Iudeorum credenti et ita sunt augmentum Ecclesie. Deduxit Dominus has oves per Apostolos, de deserto infidelitatis ad gregem fidelium et de deserto huius Mundi ad caulas Regni celestis. Unde ipse loquens ad Iudeos dicit. Io. 10.c. Alias oves habeo, que non sunt ex hoc ovili et illas oportet me adducere et vocem meam audient, ut fiat unum ovile et unus pastor.
marg.| {e} Qui sedes super Cherubin] id est super illas virtutes Angelorum.
marg.| {f} Manifestare] in carne.
Numérotation du verset Ps. 79,2 
moraliter
marg.| {b} Qui deducis] de virtute in virtutem.
marg.| {d} Ioseph] id est crescentem in virtutibus et operibus, qui sicut Ioseph adversis non frangitur, nec prosperis elevatur. Ioseph etiam in Egypto multum auctus est, Gn. 45.g. Ioseph filius tuus vivit et ipse dominatur in omni terra Egypti, id est operibus mundi abundat : Et tamen vivit vita gratie : Hoc mirum est. Nec posset fieri in homine, nisi Dominus deduceret eum. Sap. 10.b. Iustum deduxit Dominus per vias rectas et ostendit illi Regnum Dei. Et infra c. Venditum iustum non dereliquit.
marg.| {c} Velut ovem] id est in innocentia. Ex. 13.b. Primogenitum asini mutabis ove. Gregorius Primogenitum asini in ovem mutat, qui prioris vite immunditiam in innocentiam mutat. Velut ovis fuit ille litteralis Ioseph, quando iniuste venditus, quando iniuste incarceratus innocentiam servavit. Ovis quoque et non aries videbatur, quando recusavit meretricis preces. Sed nec principatus eius potuit eum facere non ovem, qui consuevit agnos mutare in viperas et leones. Eccl. 4.d. Noli esse quasi leo in domo tua, evertens domesticos tuos et opprimens subditos tuos. Nunc vero non superest Ioseph, quia non est similis ei in talibus. Unde potest dicere Iacob, id est Christus : Fera pessima devoravit filium meum Ioseph.
marg.| {e} Qui sedes super Cherubin] quasi, non in Cherubin, id est in scientia, quia Cherubin interpretatur plenitudo scientie : Sed, super, id est ultra in Seraphin, in ardore caritatis, ibi Dominus sedet, id est requiescit. Unde magis laborandum esset ad habendum caritatem, quam scientiam.
marg.| {f} Manifestare] id est peccatum amove a cordibus, quod abscondit te, ne cognoscaris. Is. 59.a. Peccata vestra diviserunt inter vos et Deum vestrum.
Numérotation du verset Ps. 79,3 
marg.| {g} Coram Ephraim, Beniamin et Manasse] id est omnibus Iudeis. Sors enim Beniamin erat in meditullio terre et alie due erant in terminis. Et ita per has tres tribus, totum comprehendit : Et coram his manifestavit se Christus et ad hos fuit missus, sicut dicit Mt. 15.c. Non sum missus nisi ad oves, que perierunt, domus Israel. Is. 46.d. Dabo in Sion salutem, id est in Iudeis. Sed quia per Incarnationem est solum inchoata salus, ideo petit et resurrectionem et ascensionem, per que est consummata, dicens.
marg.| {h} Excita potentiam tuam] in resurrectione et ascensione, id est fac, ut non videatur potentia tua obdormisse, vel periisse, que in Passione visa est periisse. In Resurrectione autem excitata, in Ascensione excitatior, in Iudicio autem erit excitatissima.
marg.| {i} Et veni] primo in carne, ut consequenter alia facias, Ut salvos facias nos. Et cum veneris.
Numérotation du verset Ps. 79,3 
moraliter
marg.| {g} Coram Ephraim, Beniamin et Manasse] Ephraim sunt laici, qui fructificationi temporalium lucrorum et generationi carnali intendunt et in operibus active vite fecundi debent esse. Ephraim enim interpretatur fructificans. Beniamin sunt clerici, qui debent esse filii dextere, scilicet fortes, ut nulli tentationi succumbant, sed fortiter pugnent pro Ecclesia. Unde tonsi sunt in rotundum sicut pugiles. Item filii dextere, ut non recipiant, nec diligant hereditatem sinistre, scilicet ista temporalia, sed hereditatem dextre, scilicet eterna, Prv. 3.b. Longitudo dierum in dextera eius et in sinistra illius divitie et gloria. Unde clerici in receptione corone dicunt : Dominus pars hereditatis mee. Manasse, sunt viri Religiosi, qui debent posteriorum oblivisci, id est temporalium omnium, ut ad anteriora, id est ad eterna se extendant, sicut Apostolus Phil. 3. Unde eis proprie dicit Dominus. Lc. 6.e. Qui aufert, que tua sunt, ne repetas. Sed quia modo ita importune et etiam litigando repetunt, bene ostendunt, quod non sunt posteriorum obliti. Quia ergo tam laici et clerici, quam religiosi per peccatum manifestam Dei cognitionem amiserunt et Deus se ab ipsis ostendit, orat Propheta, ut manifestetur, coram Ephraim, Beniamin et Manasse. Magnum autem est peccatum amovere ab homine et peccatorem iustificare. Unde petit.
marg.| {b} Excita] Domine, potentiam tuam, scilicet ad suscitandos mortuos per peccatum. Gregorius Maius est animam suscitare in eternum victuram, quam corpus iterum moriturum, Vel potentiam, id est misericordiam, que est magna Dei potentia, sicut in collecta : Deus, qui omnipotentiam tuam parcendo maxime et miserando manifestas.
marg.| {i} Et veni] per gratiam. Io. 14.c. Ad eum veniemus et mansionem apud eum faciemus, etc.
marg.| {k} Ut salvos facias nos] a peccato, dimittendo peccatum. Ier. 17.b. Sana me, Domine et sanabor : salvum me fac et salvus ero, etc. Hec autem salvatio fit per penitentiam. Unde subiungit.
Numérotation du verset Ps. 79,4 
marg.| {l} Deus converte] ad fidem tuam. Et sic loquitur ad filium. Vel ad Patrem sic.
marg.| {l} Deus converte nos] ad Filium tuum.
marg.| {m} Ostende] nobis per fidem.
marg.| {n} Faciem tuam] id est Filium tuum, per quem cognosceris. Io. 1.b. Deum nemo vidit umquam, sed unigenitus, qui est in sinu Patris, ipse enarravit. Io. 14.b. Qui videt me, videt et Patrem. Et si hoc facis.
marg.| {o} Salvi erimus] per fidem, que salvat credentes. Lc. 7.g. Fides tua te salvam fecit. Optat autem adventum Christi, non tantum ut veniat, sed ut cito veniat.
Numérotation du verset Ps. 79,4 
moraliter
marg.| {l} Deus, converte nos] ad te per penitentiam, qui aversi sumus a te per peccatum. Is. 45.d. Convertimini ad me et salvi eritis omnes fines terre. Lam. 5.d. Converte nos, Domine, ad te et convertemur. Propositum autem penitentie frequenter concipitur a timore. Unde addit :
marg.| {m} Ostende faciem tuam] scilicet preostende faciem, quam ostendes in Iudicio, de qua Apc. 6.d. Dicent montibus et petris, cadite super nos et abscondite nos a facie sedentis super thronum et ab ira Agni, etc. Ex hac autem ostensione sequitur propositum penitentie, qua salvatur homo. Unde addit :
marg.| {o} Et salvi erimus] Is. 26.d. A facie * tua, Domine, concepimus et quasi parturivimus spiritum salutis, id est voluntatem et propositum querendi salutem animarum per penitentiam. Est autem triplex facies Christi et cuiuslibet nostrum, videlicet facies nativitatis, facies passionis, vel mortis, facies iudicii. Per ostensionem prime faciei convertit nos Deus a vanitate mundi, quia in nativitate sua humiliavit se, formam servi accipiens et nos de vili materia nascimur. Post ostensionem secunde faciei, scilicet passionis, vel mortis nostre, convertit nos a voluptate carnis, Per ostensionem faciei tertie, scilicet iudicii, convertit nos ab omni peccato. Ex quo ergo hoc peto, quare non das, Domine ? Hoc est, quod sequitur.
Numérotation du verset Ps. 79,5 
marg.| {a} Unde addit {2.211va} Δ Domine Deus virtutum] humanarum et Angelicarum.
marg.| {b} Quousque irasceris] id est iratus apparebis.
marg.| {c} Super orationem servi tui] Asaph, per quem intelligitur cetus sanctorum patrum desiderantium Christum : Quod ostendebat duobus modis, scilicet per orationem, unde dicit, super orationem. Et per gemitum, aut fletum, Unde addit :
Numérotation du verset Ps. 79,5 
moraliter
marg.| {a} Domine Deus virtutum] dator et auctor, non vitiorum, quorum es ultor.
marg.| {b} Quousque irasceris super orationem servi tui] non concedendo, quod precor, quia non est dignus, pro quo fit postulatio, Ier. 7.d. Noli orare pro populo hoc, nec assumas pro eis laudem et orationem, Ier. 15.a. Si steterint Moyses et Samuel coram me, non est anima mea ad populum istum. Hoc autem non querit quasi desperans, sed ut cum desiderio sperans, unde affirmando subiungit.
Numérotation du verset Ps. 79,6 
marg.| {d} Cibabis] quasi quousque cibabis.
marg.| {e} Nos pane lacrimarum] id est lacrimis, quasi pane. Unde alibi, Ps. 41. Fuerunt mihi lacrime mee panes die, ac nocte, dum dicitur mihi quotidie, ubi est Deus tuus.
marg.| {f} Et] quousque, potum dabis nobis in lacrimis, idem est, quod prius, sed repetendo notat abundantiam desiderii et lacrimarum.
marg.| {g} In mensura] Hoc dicit ad differentiam lacrimarum, que sunt ex desperatione. Ille enim sunt sine mensura. Aliter secundum Glossam petierat adventum Christi, ut salus fieret. Et posset credere aliquis, quod post Christi adventum nullam tribulationem, vel persecutionem haberent Christiani. Unde ostendit quod immo. Et primo ostendit quod habebunt flagella. Et hoc est, quod dicit.
marg.| {a} Domine Deus virtutum] etc. quousque ostendes iram tuam prevalere orationibus Sanctorum ? Orationibus enim pugnamus contra flagella. Sed cum Dominus flagella non aufert, tunc prevalet ira sua nostris orationibus. Postea ostendit quod non tantum exterius flagellabuntur, sed etiam interius patientur et conterentur. Unde dicit.
marg.| {d} Cibabis nos pane lacrimarum] etc. ut scilicet ipsa tribulatio et fictus mensura sit consolationis et retributionis, secundum illud Ps. 93. Secundum multitudinem dolorum meorum in corde meo, consolationes tue letificaverunt animam meam. Postea ostendit quod lacrime erunt ex compassione et caritate, dicens.
Numérotation du verset Ps. 79,6 
moraliter
marg.| {d} Cibabis nos pane lacrimarum] etc. quasi dicat certus sum, quod tu convertes nos ad penitentiam et compunctionem, ut in fletu pro peccatis delectemur, sicut in cibo et in potu, Iob. 6.b. Que prius nolebat tangere anima mea, nunc pre angustia cibi mei sunt. Et addit.
marg.| {g} In mensura] scilicet {2.211vb} peccati, ut quantitas pene respondeat quantitati culpe, Is. 27.b. In mensura contra mensuram, cum abiecta fuerit, iudicabit eam, scilicet Deus animam, vel homo conscientiam, Rm. 6.d. Sicut exhibuistis membra vestra servire immunditie ad iniquitatem, ita nunc exhibete membra vestra servire iustitie in sanctificationem. In pena etiam eterna erit ista mensura. Apc. 18.b. Quantum glorificavit se et in deliciis fuit, tantum date illi tormentum et luctum. Sed cum homines convertunt se ad penitentiam, persecutionem inveniunt et a tentationibus et ab hominibus. Unde addit :
Numérotation du verset Ps. 79,7 
marg.| {h} Posuisti nos] id est pones.
marg.| {i} In contradictionem vicinis nostris] id est proximis Iudeis, qui contradixerunt Apostolis, Act. 13.g. Iudei repleti zelo contradicebant his, que a Paulo dicebantur. Et etiam Gentibus, ex quibus multi contradixerunt predicationi Apostolorum, unde Act. 17.d. dicebant de Paulo. Novorum Demoniorum videtur annuntiator esse.
marg.| {k} Et inimici nostri] scilicet Iudei et tyranni.
marg.| {l} Subsannaverunt nos] quia colebamus Christum, quem mortuum audierant. Sed hoc faciebant, quia eum resurrexisse non credebant. Et inter ista.
Numérotation du verset Ps. 79,7 
moraliter
marg.| {h} Posuisti nos in contradictionem vicinis nostris] scilicet Mundo, carni, diabolo, vel malis hominibus.
marg.| {k} Et inimici nostri subsannaverunt nos] vocando nos papelardos. Sed hoc non curant boni viri : Iob. 34.a. Qui bibit subsannationem quasi aquam, 4Rg. 19.d. Sprevit te, o Sennacherib, id est diabole, subsannavit te virgo filia Sion, etc. Ita etiam possunt dicere, qui aliquam correctionem volunt procurare in Curia Romana : Ibi enim sedent in circuitu, quasi e vicino contradictores. Possunt etiam hoc dicere, qui in Theologia recte volunt dicere, vel predicare funditus veritatem. Cum enim aliquid dicunt quod aliquos tangat, statim habent, qui eis contradicunt, vel ore, vel corde. Sed qui sunt, qui contradicunt ? Vicini, id est pseudo theologi, vel decretiste qui sunt Lacedemones Spartiate cognati Iudeorum, qui interpretantur accincti, id est armati legibus, contra simplices servos Dei. Sed Gad accingetur retrorsum, Gn. 49.c. id est manus retro dorsum cingetur funibus.
marg.| Notandum quod contradicit :
- Caro penitentie, hec est uxor Iob, de qua Iob. 2.c. Quasi una de stultis mulieribus locuta es.
- Mundus iustitie, 2Rg. 10.b. Videntes filii Amon, quod iniuriam fecissent David, miserunt et conduxerunt mercede Syrum Roob et Syrum Soba, etc.
- Diabolus pietati : Pharao sacrificiis : Ex. 5.b.
- Vulgus prelationi, Os. 4.a. Populus tuus, sicut hi, qui contradicunt Sacerdoti.
- Iudeus Christo, Hbr. 12.a. Recogitate eum, qui talem sustinuit adversus semetipsum a peccatoribus contradictionem, Rm. 10.d. Ad populum non credentem, sed contradicentem mihi.
- Iustus, diabolo : Iudith 1.d.a Omnes contradixerunt ei.
a Idt. 1.
Numérotation du verset Ps. 79,8 
marg.| {m} Deus virtutum converte nos] id est verte nos totos ad te, ut te ex toto corde diligamus. Et licet pro te post adventum tuum tot et tanta simus passuri, tamen oramus.
marg.| {n} Ostende faciam tuam et salvi erimus] Hoc ut supra. Hic versus est interscalaris et frequenter repetitur quia bone rei numquam est satietas.
Numérotation du verset Ps. 79,8 
marg.| {m} Deus virtutum, converte nos] etc. Iste versus supra positus est et expositus. Ter autem ponitur in hoc Psalmo, propter triplicem conversionem et propter triplicem faciem Christi et nostram de quibus supra dictum est.
Numérotation du verset Ps. 79,8 
moraliter
marg.| Moraliter {h} Deus virtutum] Hic instruit nos, quid in tentationibus facere debeamus, precipue contra superbiam, de qua premiserat, quod exterminaverat vineam, id est animam multorum. Summum eius remedium est orare, quia ut dicit Hieronymus oratione sanantur pestes mentis. 2Par. 20.c. Cum ignoremus, quid agere debeamus, hoc solum residui habemus, ut oculos nostros dirigamus ad te. Sic ergo orans debet dicere, Deus virtutum, dator et vitiorum etiam punitor. Sed illud maluit dicere, hoc enim non est proprius et substantialis actus Dei, scilicet punire, sed dare virtutem et peccata dimittere. Unde Is. 28.f. A lienum est opus eius, ut operetur opus suum. Ibi Glossa Opus proprium Dei est, misereri, parcere, condonare ; non suum, sed alienum est, irasci, punire.
marg.| {i} Convertere] ad nos de uno latere in aliud, de sinistro in dextrum. Ps. 84. Deus tu conversus vivificabis nos. Quomodo autem convertatur ad nos, docet Za. 1.a. Convertimini ad me et ego convertar ad vos. E contrario dicit malis. Ier. 18.c. Dorsum et non faciem ostendam eis, quasi dicat non convertar, donec deficiant.
Numérotation du verset Ps. 79,9 
marg.| {o} Vineam de Egypto] Secunda pars, in qua agit de Ecclesia sub typo vinee. Sed notandum quod Cassiodorus legit istos sex versus et ad litteram et mystice de Ecclesia, ut fit hic differentia inter Synagogam et Ecclesiam. De Synagoga ergo ad litteram primo transcurramus.
marg.| {o} Vineam] id est Synagogam, de qua Is. 5.b. Vinea Domini exercituum domus Israel.
marg.| {p} De Egypto transtulisti] per {2.212ra} Δ Moysen et Aaron.
marg.| {a} Eiecisti gentes] Chananeos et Pherezeos et ceteras gentes.
marg.| {b} Et plantasti eam] in terra promissionis.
Numérotation du verset Ps. 79,9 
mystice
marg.| {o} Mystice, de Ecclesia : Vineam de Egypto transtulisti] Vinea Domini, est Ecclesia, de qua Mt. 20.a. Exiit primo mane conducere operarios in vineam suam, Io. 15.a. Ego sum vitis, vos palmites. Et primo notandum quod Ecclesia comparatur vinee sex de causis.
marg.| ¶Prima est propter inutilitatem ligni abscissi : Non enim utile est lignum vitis abscissum, nisi ad combustionem ; sic nec homo abscissus ab Ecclesia, Ez. 15.a. Fili hominis, quid fiet de ligno vitis ex omnibus lignis nemorum, que sunt inter ligna silvarum ? Numquid tolletur de ea lignum, ut fiat opus, aut fabricabitur de ea paxillus, ut dependeat in eo quodcumque vas ? Ecce igni datum est in escam.
marg.| ¶Secunda ratio est, quia vinea tormento fructificat, scilicet in fossione terre et abscissione ramusculorum. Si autem in pace dimittitur, tunc degenerat et non facit fructum : Sic Ecclesia tribulationibus et oppressionibus magis, magisque fructificavit, Ps. 4. In tribulatione dilatasti mihi. Sed postquam Θ cessare ceperunt tribulationes et prosperitates crescere, minus fructificavit. Unde Dominus conquerens de vinea ista, dicit per Is. 27.b. In prelio gradiar super eam, succendam eam pariter, quasi dicat, parum fructificat in prosperitate, sed ego faciam eam fructificare in adversitate. Et tangit consuetudinem quarundam regionum. In Alvernia enim in aliquibus locis ita quandoque multiplicantur vinee quod quasi in silvas degenerant et tunc homines comburunt eas et postea optime fructificant.
marg.| ¶Tertia ratio est, quia vinea vinum habet. Sic sola Ecclesia vinum doctrine salutaris. Unde dicit Ecclesia. Ct. 8.a. Dabo tibi populum ex vino condito. Vinum conditum dulce est et medicinale. Mt. 7.c. Numquid colligunt de spinis uvas ? quasi dicat, non habetur salutaris doctrina a Iudeis, aut gentibus, aut hereticis, sed tantum ab Ecclesia, quia de illis dicitur Dt. 32.e. Fel draconum vinum eorum.
marg.| ¶Quarta, quia ex pinguedine debilitatur vinum et luxuriatur vinea. Sic in Ecclesia ex abundantia temporalium nascitur luxuria in palmitibus, id est in clericis et prelatis. Et ex hoc debilitatur et insipidum fit vinum, id est doctrina Ecclesie, quia potest dici multis ex eis illud Rm. 2.c. Qui predicas non furandum, furaris ; qui dicis non mechandum, mecharis, etc. Is. 1.f. Vinum tuum mixtum est aqua, id est carnali voluptate insipidum factum. Sed olim dicebatur Ct. 7.c. Guttur tuum sicut vinum optimum. Guttur sunt Predicatores. Sed modo utinam esset bonum guttur Ecclesie, quod tunc fuit optimum.
marg.| ¶Quinta est, quia vinea radicata inter petras, in eminenti loco, in radio Solis, melius vinum facit. Sic illi de Ecclesia, qui fundati et firmati sunt in duritia penitentie, in eminentia vite, in fervore caritatis, melius docent et operantur. Ier. 31.a. Adhuc plantabis vineam in montibus Samarie. Samaria interpretatur custos Domini, vel coniunctio Domino et penitentia et caritas coniungunt hominem Deo et Deum habitum custodiunt. Mt. 4.c. Penitentiam agite, appropinquabit enim Regnum celorum. Io. 14.c. Si quis diligit me, sermonem meum servabit et Pater meus diligit eum et ad eum veniemus. Ecce coniunctio Domino. Et mansionem apud eum faciemus. Ecce custos Domini.
marg.| ¶Sexta, quia sicut vinea paxillis et baculis, ita Ecclesia Dei et Sanctorum adiutorio et celestium desideriorum alligata erecta tenetur. Unde Ct. 2.a. Sponsa loquens sanctis, id est amicis sponsi, dicit. Fulcite me floribus, stipate me malis. Desideria eternorum sunt flores, ex quibus fructus bonorum operum sequitur. Eccl. 6.d. Vincula illius alligatura salutaris. De hac ergo vinea dicit, Vineam de Egypto transtulisti, scilicet de infidelitate in fidem, de errore in veritatem, de pravis moribus in sanctam conversationem.
marg.| {a} Eiecisti gentes] id est superbos, {2.212rb} et voluptuosos et idololatras avaritie reprobasti.
marg.| {b} Et plantasti eam] ex humilibus et abiectis. 1Cor. 1.d. Videte vocationem vestram, fratres, quia non multi sapientes secundum carnem, non multi potentes, non multi nobiles, sed que stulta sunt mundi, elegit Deus, etc. Is. 9.c. Lateres ceciderunt, sed quadris lapidibus edificabimus, sycomoros succiderunt, sed cedros immutabimus. De hac plantatione. Ier. 2.d. Ego plantavi te vineam Soreth, omne semen verum. Soreth genus est vinee elegantissime. Sed statim conqueritur, quod non bene fructificat vinea sua, dicens : Quomodo conversa es mihi in pravum vinea aliena ? Certe hoc est mirum, cum Dominus plantaverit vineam electam tam electis vitibus, quomodo conversa est et ita degeneravit in pravam vineam. Sed hoc faciunt cultores vinee. Interest cultorum, scilicet prelatorum, quorum officium est vineas propagare et mortuis vitibus bona vites supponere et bonos palmites dirigere. Sed modo supponuntur in Ecclesia pessimi homines in multis locis et preficiuntur in dignitatibus. Isti vineam Naboth viri iusti, id est Christi commutant in hortum olerum, plantantes olera, id est indoctas personas, que « sicut olera herbarum cito decidunt » per peccatum. Quandoque etiam in vineam Domini afferuntur et plantantur vites « de vinea Sodomorum et de suburbanis Gomorrhe »b. Quomodo autem crevit et fructificavit ista vinea, subiungit.
b Dt. 32, 32.
Numérotation du verset Ps. 79,9 
moraliter
marg.| Moraliter. Posset totum legi de anima viri iusti, vel de Religione.
marg.| {o} Vineam de Egypto transtulisti] Vinea enim electa est Religio, quam transtulit Dominus de Egypto, id est de Mundo. Et satis posset de facili prosequi, qui vellet, de Religione, sicut prius dictum est de Ecclesia. Vinea etiam cuiuslibet hominis est propria anima, quam excolere debet, de qua dicitur Prv. 24.d. Per agrum hominis pigri transivi et per vineam viri stulti et ecce totum repleverant urtice, etc. Ct. 1.d. Posuerunt me custodem in vineis, etc. Hanc transfert Dominus   [de Egypto] id est de tenebris peccatorum ad lumen gratie.
marg.| {a} * Eiecisti gentes] id est motus brutales et vitia, que erant ibi quasi spine in vinea, extirpasti.
marg.| {b} Et plantasti eam] bonis plantis diversarum virtutum et ut in virtutibus proficeret et virtutes in opus exirent.
Numérotation du verset Ps. 79,10 
marg.| {c} Dux itineris] etc. in columba nubis per diem et columna ignis per noctem.
marg.| {d} Et plantasti radices] id est Moysen et Aaron et Prophetas.
marg.| {e} Et implevit terram] promissionis.
Numérotation du verset Ps. 79,10 
mystice
marg.| {c} Dux itineris fuisti in conspectu eius] Sed quomodo graditur vinea ? Paulatim ascendit ulmos et etiam sepes. Sed vinitores amputant ramos malos et bonos producunt : Sic faciet Deus agricola huius vinee, cuius Christus caput est vitis, membra autem, id est fideles sunt palmites. Io. 15.a. Ego sum vitis vera et Pater meus agricola est : omnem palmitem in me non ferentem fructum, tollet eum : et omnem, qui fert fructum, purgabit eum, ut fructum plus afferat : Ecce iter et profectus vine. De quo etiam manifestius subiungit.
marg.| {d} Et plantasti radices eius] scilicet Apostolos. Os. 14.c. Erumpet radix eius.
marg.| {e} Et implevit litteram] 1 ad litteram. Vel dicitur implesse, quia illi, qui ad Deum non sunt conversi, nihil sunt et ideo nihil implent. Is. 40.d. Omnes gentes quasi non sint, sic sunt ante eum et quasi nihil et inane reputate sunt ei.
1 litteram] sic Ed1703
Numérotation du verset Ps. 79,10 
moraliter
marg.| {c} Dux itineris fuisti in conspectu eius. Dux] Ier. 3.b. Ergo saltem amodo voca me, pater meus, dux virginitatis mee tu es. Itineris. Vinea non recto itinere vadit, sed anfractuose crescit per naturam : Ita homo corruptibilis, sed Dominus rectificat : Is. 40.a. Erunt prava in directa. Iob. 24.c. Non ambulet per viam vinearum.
marg.| {d} Et plantasti radices eius] id est stabilivisti eam in caritate. Eph. 3.d. In caritate radicati et fundati.
marg.| {e} Et implevit terram] operibus misericordie, secundum quod dicitur in Ps. 32. Misericordia Domini plena est terra. Sicut enim dicit Augustinus Caritas magna operatur, si est ; si autem operari renuit, caritas non est. Hoc est, quod additur.
Numérotation du verset Ps. 79,11 
marg.| {f} Operuit montes] id est Prophetas.
marg.| {g} Umbra eius] id est ceremonialia et figure, quia in figuris locuti sunt, vel Moysen et Aaron, quia in figura obtulerunt et sabbatum observaverunt. Vel umbra eius, id est sollicitudo et cura vinee. Operuit montes, scilicet Moysen et Aaron, qui multum erant solliciti de Iudeis. Unde dixit. Moyses. Ex. 32.g. Aut dimitte eis hanc noxam, aut si non facis, dele me de libro tuo, quem scripsisti.
marg.| {h} Et arbusta eius] id est excrementa, scilicet multitudo populi.
marg.| {i} Cedros] scilicet Moysen et Aaron, cedros, dico, non superbie, sed Dei.
Numérotation du verset Ps. 79,11 
mystice
marg.| {f} Operuit montes umbra eius] Montes sunt Reges et magni homines, quos fides Ecclesie et gratia Spiritus sancti obumbravit. Lc. 1.d. Spiritus sanctus obumbrabit tibi.
marg.| {h} Et arbusta eius cedros Dei] Cedri sunt viri sublimes, qui vincuntur et superantur quandoque et precipue tempore Apostolorum per humilem predicationem Ecclesie. Act. 6.c. Non poterant resistere sapientie et Spiritui, qui loquebatur. Loquitur autem hic de illa superatione, qua non solum victi, sed et conversi sunt, quod notatur, cum dicitur, Dei, scilicet a Deo ordinatas ad fidem et vitam. Act. 13.g. Et crediderunt, quotquot erant preordinati ad vitam eternam.
Numérotation du verset Ps. 79,11 
moraliter
marg.| {f} Operuit montes umbra eius] id est altos in virtutibus superavit.
marg.| {h} Et arbusta eius cedros Dei] id est fortes et odore bone fame fragrantes quasi dicat, tante fuit caritatis et pietatis, quod omnibus preeminebat. Ita deberet esse de anima, precipue clerici et Religiosi. Et de ipsa Religione multi bibunt de vinea Sodomorum, sicut dicitur Deuteronomii 32.e.c « De vinea Sodomorum uva eorum et de suburbanis Gomorre ». Huius vinee umbra, montes, id est magnos viros quandoque obumbravit, id est infamavit, sicut Gn. 9.c. Noe inebriatus nudatus est.
c Dt. 32, 32.
marg.| Secundum autem primum et bonum sensum procedamus.
Numérotation du verset Ps. 79,12 
marg.| {k} Extendit] hec vinea.
marg.| {l} Palmites suos] filios.
marg.| {m} Usque ad mare] Mediterraneum, quod est prope Iudeos. Occupaverunt etiam urbes Philistinorum, ut Gazam et Acharon, que sunt maritima. Vel mare omnium gentium.
marg.| {n} Et usque ad flumen] Iordanis.
marg.| {o} Propagines eius] scilicet generationes. Vel quia parum esset habere a mari Mediterraneo usque ad flumen Iordanis, potest dici usque ad flumen Euphraten, quia subiugaverunt sibi Moabitas et Ammonitas. Sed licet ita esset dilatata, tamen propter peccata sua male tractata fuit ab inimicis. Unde querit.
Numérotation du verset Ps. 79,12 
mystice
marg.| {k} Extendit palmites suos usque ad mare] penitentie.
marg.| {n} Et usque ad flumen] Iordanis, scilicet Baptismi. Propagines eius. Isti enim sunt termini vinee Domini, id est Θ Ecclesie. Incipit enim a flumine Baptismi et terminatur in mare penitentie. Qui hos terminos non habet, non est intra limites Ecclesie. Ex quo ergo talis est vinea, bene deberet custodiri. Sed quia male custoditur, conqueritur.
Numérotation du verset Ps. 79,12 
moraliter
marg.| {k} Extendit palmites suos usque ad mare] id est amaritudinem penitentie et compassionis. Dt. 33.c. Inundationes maris quasi lac sugent. Sed ne de his omnibus superbiat, debet etiam extendere.
marg.| {n} Usque ad flumen propagines eius] id est usque ad humilitatem. Iordanis enim interpretatur * humilis descensus, vel rivus iudicii. Lc. 17.c. Cum feceritis omnia, que precepta sunt vobis, dicatis, servi inutiles sumus. Hic est rivus iudicii, in quo lavat sordes. Sed quia sunt quidam, qui se non humiliant, sed extollendo se, perdunt, quicquid boni faciunt, bene subiungit de talibus.
Numérotation du verset Ps. 79,13 
marg.| {a} {2.212va} Δ Ut quid destruxisti maceriam eius] vinee, cum tuam subtraxisti protectionem exponendo eam gentibus, Maceriam, vocat maiores de populo, sive eorumdem defensionem.
marg.| {b} Et] destructa maceria, vindemiant eam, spoliando et diripiendo.
marg.| {c} Omnes, qui pretergrediuntur viam] id est gentes, que iuxta eam sunt. Sic ergo deplorat destructionem populi Iudaici et terre eorum, que consistit quasi in quatuor. Primo, in destructione fortitudinis. Secundo, in ablatione et expoliatione omnium bonorum, que duo notantur in hoc versu. Primum, cum dicit, Destruxisti maceriam eius. Secundum, cum dicit, Vindemiant, etc. Tertium, in quo consistit eorum destructio, fuit eorum captivitas : Unde sequitur :
Numérotation du verset Ps. 79,13 
mystice
marg.| {a} Ut quid] Domine, destruxisti maceriam eius, id est prelatos, qui eam debent circuire per sollicitudinem et defendere per tutelam, qui destruuntur permissive a Domino, cum de congregatione et communi utilitate populi separantur, ut querant propria. Caritas enim, que, ut dicit Apostolus. 1Cor. 13.b. non querit que sua sunt, ita eos deberet construere et coniungere gregi suo, ut nec pro morte vitanda gregem derelinquerent. Sed facientes et querentes, que sua sunt, oves derelinquunt, sicut dicitur Io. 10.b. Mercenarius et qui non est pastor, videt lupum venientem et dimittit oves et fugit : Et sic destruitur maceria. Unde dicit Ez. 13.a. Non ascendistis ex adverso, nec opposuistis murum pro domo Israel. Et hoc sequitur, quod hic dicitur.
marg.| {b} Et vindemiant eam] id est vastant membra Ecclesie.
marg.| {c} Omnes, qui pretergrediuntur viam] scilicet Demones. Heretici, Iudei et Pagani, a quibus omnibus hodie propter defectum prelatorum vindemiatur Ecclesia. Hoc est, quod Io. 10.b. dicitur post illa verba, que prediximus. Videt lupum venientem et dimittit oves et fugit : et lupus rapit et dispergit oves. Et quia ita dimittunt prelati custodiam spiritualium et intendunt custodie temporalium, iusto Dei iudicio amittunt et temporalia, sicut Iudei et locum et gentem. Io. 11.f. Unde sequitur :
Numérotation du verset Ps. 79,13 
moraliter
marg.| {a} Ut quid destruxisti maceriam eius] scilicet humilitatem, que prohibet bestias, ne intrent, scilicet Demones et motus vane glorie, sine qua non possunt arceri, sed statim intrant et omnia vastant. Unde Gregorius Qui ceteras virtutes sine humilitate congregat, quasi pulverem in ventum portat. Hoc est quod subiungit.
marg.| {b} Et] destructa maceria humilitatis, vindemiant eam, id est bona eius consumunt.
marg.| {c} Omnes, qui pretergrediuntur viam] id est motus {2.212vb} vane glorie. Qui ut dicit beatus Gregorius in opere quasi in via se nobis quasi socios adiungunt, ut nos depredari possint. Depredari ergo desiderat, qui thesaurum, quem portat, ostentat. Is. 5.b. Nunc ostendam vobis, quid ego faciam vinee mee ; auferam sepem eius et erit in direptionem : diruam maceriam eius et erit in conculcationem : et ponam eam desertam, non putabitur et non fodietur et ascendent super eam vepres et spine : et nubibus mandabo, ne pluant super eam imbrem.
Numérotation du verset Ps. 79,14 
marg.| {d} Exterminavit eam] id est extra terminos terre sue posuit.
marg.| {e} Aper de silva] id est Vespasianus veniens de silva gentium. Quartum fuit occisio eorum. Unde addit :
marg.| {f} Et singularis ferus] id est Titus filius Vespasiani.
marg.| {g} Depastus est eam] id est ; consumpsit et in morte conclusit.
Numérotation du verset Ps. 79,14 
mystice
marg.| {d} Exterminavit] id est extra terminos possessionum posuit.
marg.| {e} Eam aper de silva] id est Princeps et Tyrannus de seculo. Et quomodo, subiungit.
marg.| {f} Et singularis ferus] id est Tyrannus, bedellus et tales, qui sunt singulares per superbiam, feri per crudelitatem.
marg.| {g} Depastus est eam] comedens bona eius. Ecclesia enim et Religio, in quibus hodie exponit bona sua et temporalia, pro maiori parte, nisi in pascendis Principibus, militibus et bedellis et divitibus hominibus ; immo bene dicit, exterminavit, quia revera iam non est Ecclesia, vel Religio Domina reddituum suorum, sed tantum procuratrix, vel dispensatrix. Is. 5.d. Deserta in ubertatem versa advene comedent. Deserta in ubertatem versa sunt Ecclesia et Religio, que fundate sunt in deserto paupertatis, sed per divitias additas sunt in ubertatem verse et ideo comedunt eas advene, id est homines mali et discholi.
Numérotation du verset Ps. 79,14 
moraliter
marg.| {d} Exterminavit eam] id est extra debitos terminos posuit.
marg.| {e} Aper de silva] id est superbia de Mundo. Termini debiti, inter quos habitare debet anima viri iusti, sunt timor et spes, ut de bonis, que facit, semper simile et speret et timeat. Gn. 49.c. Isachar asinus fortis accubans inter terminos. Sed superbia exterminat quosdam, id est extra hos terminos ponit per presumptionem.
marg.| {f} Et singularis ferus] id est aper.
marg.| {g} Depastus est eam] consumens omnia bona eius. Hoc facit superbia, de qua dicit Augustinus Superbia bonis operibus insidiatur, ut pereant. Notandum autem, quod hic porcus silvaticus, per quem superbia intelligitur, triplici nomine appellatur, videlicet, aper, singularis et ferus. Aper enim communiter ab omnibus dicitur, a vulgo autem appellatur singularis, scilicet sanglier, a Poetis vero appellatur ferus. Et hoc competit secundum triplicem morem superborum. Superbus enim est aper, id est asper in dominationem, secundum illud : « Asperius nihil est humili, cum surgit in altum »d.
d Versus.
marg.| Item singularis est in opinione. Ferus in disputatione sive locutione. De his tribus Gn. 16.d. Hic erit ferus homo. Ecce ferus : Manus eius contra omnes : Ecce singularis. Et manus omnium contra eum, etc. Ecce aper, sive asper, qui omnium manus pungit.
Numérotation du verset Ps. 79,15 
marg.| {h} Deus virtutum convertere] Supra Asaph egit de destructione vinee. Hic autem convertit sermonem suum ad Deum et orat pro reliquiis Israel. Et petit illis primo remissionem peccatorum, cum dicit, Deus virtutum, qui solus potes peccata dimittere.
marg.| {i} Convertere] ad nos per remissionem peccatorum, qui es aversus a nobis per peccatum. Vel convertere ab ira ad misericordiam, saltem in fine seculi, cum salve fient reliquie Israel.
marg.| {k} Respice] intuitu misericordie.
marg.| {l} De celo] ubi est sedes tua. Is. ult. a. Celum mihi sedes est.
marg.| {m} Et vide] quot et quantis pressuris tribulationum et peccatorum subiaceat. Vel vide, infundendo gratiam, ut cognoscat te et peccata sua.
marg.| {n} Et visita] gratia cooperante, ut procedat de virtute in virtutem.
marg.| {o} Vineam istam] scilicet Ecclesiam.
Numérotation du verset Ps. 79,15 
moraliter
marg.| {k} Respice] oculo misericordie.
marg.| {l} De celo] sicut respexisti Petrum de terra. Lc. 22.g. Conversus Dominus respexit Petrum.
marg.| {m} Et vide] non ad Puniendum, sed ad delendum. Lam. 3.c. Recordare paupertatis mee et transgressionis, etc. Lam. 1.d. Vide Domine et considera, quoniam facta sum vilis. Dn. 9.e. Aperi, Domine, oculos tuos et vide desolationem nostram. Et quia sine pena non dimittitur culpa, bene addit.
marg.| {n} Et visita] flagellando.
marg.| {o} Vineam istam] scilicet animam, que peccavit per superbiam. Ps. 88. Visitabo in virga iniquitates eorum, etc. Iob. 10.c. Visitatio tua custodivit spiritum meum. Ps. 105. Visita nos in salutari tuo et plebs letabitur in te. Chrys. Anima vinea est, vites sunt vires, palmites virtutes. Hanc visita et sic percutiendo tribulatione et infirmitate.
Numérotation du verset Ps. 79,16 
marg.| {p} Et perfice eam] de reliquiis Israel, que in fine salve fient. Vel que inchoata est de Iudeis, perfice de Gentibus, non aliam inchoa.
marg.| {q} Quam plantavit] id est inchoavit de {2.213ra} Δ Iudeis.
marg.| {a} Dextera tua] id est propitiatio tua.
marg.| {b} Et] id est sed non super arenam, sed super firmam petram, Christum. Hoc est.
marg.| {b} Super filium hominis] id est super Christum, qui est fundamentum Ecclesie, de quo 1Cor. 3.c. Fundamentum aliud nemo potest ponere preter id, quod positum est, quod est Christus Iesus et dicit, filium hominis, non hominum, quia Christus fuit filius unius hominis tantum, scilicet Beate Virginis. In cuius rei figura frequenter dicit Ezechieli. Fili hominis, etc. Apc. 1.c. Similem filio hominis vestitum podere. Dicit etiam filium hominis, ut non putetur esse Filius tantum Dei. Item ne putetur esse filius hominis tantum, addit.
marg.| {c} Quem] etc. id est ostendisti hominibus esse Filium tuum, dicens. Hic est filius meus dilectus, etc. Mt. 3.d. et 17.a. Vel sic, confirmasti tibi, id est tue essentie inseparabiliter univisti. Unde supra Ps. 64. Beatus, quem elegisti et assumpsisti, etc. Ut autem ita perficias eam.
Numérotation du verset Ps. 79,16 
moraliter
marg.| {p} Perfice eam] vineam.
marg.| {q} Quam plantavit dextera tua] id est Filius tuus. Ps. 117. Dextera Domini fecit virtutem, dextera Domini exaltavit me, Plantavit, plantis virtutum. 2Cor. 12.c. Virtus in infirmitate perficitur. Necesse est autem, ut ipse, qui incipit, perficiat. Plantatur autem anima in bona voluntate, perficitur in bona operatione. Plantam et non perfectionem videbatur dicere se habere Apostolus. Rm. 7.c. cum dicebat. Velle adiacet mihi ; perficere autem bonum * non invenio. Utrumque tamen est a Domino. Unde dicit, perfice eam, etc. Phil. 2.b. Qui operatur in vobis velle et perficere. Dextera Domini plantat bona spiritualia, sinistra vero temporalia, plantavit, dico et hoc.
marg.| {b} Super filium hominis] id est in fide et amore Christi. Eph. 2.d. in quo omnis edificatio constructa crescit in templum sanctum in Domino. Sed multi plantant et edificant super filios iumentorum. Is. 31.a. Ve, qui descendunt in Egyptum ad auxilium, in equis sperantes. Mt. 15.b. Omnis plantatio, quam non plantavit Pater meus celestis, eradicabitur. Ps. 145. Nolite confidere in Principibus, nec in filiis hominum, in quibus non est salus, quasi dicat, sed in Filio hominis, de quo hic agitur, in quo est salus, vita et resurrectio nostra, per quem salvati et liberati sumus. Non potest autem perfici anima in virtutibus, nisi prius amoveantur vitia. Unde subiungit.
Numérotation du verset Ps. 79,17 
marg.| {d} Incensa igni] id est peccata provenientia ex cupiditate male accedente.
marg.| {e} Et suffossa] id est peccata provenientia ex timore male humiliante.
marg.| {f} Peribunt] etc. id est a comminatione vultuositatis tue, de qua Ps. 33. Vultus Domini super facientes mala, scilicet provenientia ex duobus principiis premissis : He enim sunt due porte, per quas intrat diabolus, de quibus dicitur Mt. 16.c. Et Porte Inferi non prevalebunt adversus eam. Due autem Porte Paradisi sunt e converso, timor, bene humilians ; et amor, bene accendens. Hec autem fient per Christum predicantem et comminantem per se et per alios. Unde ut hec accelerentur, petit adventum Christi, dicens.
Numérotation du verset Ps. 79,17 
moraliter
marg.| {d} Incensa igni] etc. secundum quod prius expositum est iuxta Glossa Vel possumus dicere, quod quidam peccatores proprie {2.213rb} dicuntur incensi, quidam autem suffossi. Incensi sunt luxuriosi igne luxurie. De quo Iob. 31.b. Ignis est usque ad consumptionem devorans. Cupidi incensi sunt igne cupiditatis. De quo Mi. 6.c. Adhuc ignis in domo impii et thesauri iniquitatis et mensura minor ire plena. Ps. 57. Super cecidit ignis et non viderunt Solem. Item suffossi sunt avari, quia suffodiunt cor suum cum pecunia sua in terra. Sir. 29.b. Perde pecuniam propter fratrem et amicum et non abscondas eam sub lapide in perditionem. Invidi etiam suffodiunt oculos, quasi corvus cadaveris. Prv. 30.c. Suffodiant eum corvi de torrentibus. Item adulatores suffodiunt cadavera mortuorum. Mt. 8.c. Dimitte mortuos sepelire mortuos suos Ibi Glossa Gregorii Mortuos sepelire, est peccatores in peccato fovere, quod proprie faciunt adulatores. Hyene vero, id est detractores effodiunt ea. Isti peribunt ab increpatione vultus Domini in bono, ut predictum est. Vel tandem in malo, quando iratus increpabit eos in die Iudicii et dicet Mt. 25.d. Ite, maledicti, in ignem eternum. Lam. 4.c. Facies Domini divisit eos, non addet, ut respiciat eos. Ps. 9. Infirmabuntur et peribunt a facie tua, quoniam fecisti iudicium, etc. Et ne sic pereamus.
Numérotation du verset Ps. 79,18 
marg.| {g} Fiat] O Domine Pater.
marg.| {h} Manus tua] id est manifestetur potentia tua.
marg.| {i} Super virum] id est super prefatum filium hominis, virum, dico.
marg.| {k} Dextere tue] id est tibi similem et coequalem, super quem manifeste apparuit Dei potentia, cum de Virgine natus est. Et quis sit iste, declarat, cum addit.
marg.| {l} Et] pro, id est.
marg.| {m} Super] etc. Marie Virginis.
marg.| {n} Quem confirmasti tibi] ut supra expositum est. Super istum autem virum facta fuit etiam aliter, manus, id est vindicta Domini, de qua Is. 9.c. Adhuc manus eius extenta. Ante adventum Domini manus Dei erat extenta ad percutiendum hominem propter peccatum. Sed ista manus cecidit et percussit super Christum, sicut dicit Is. 53.c. Propter scelus populi mei percussi eum. Et Za. 13.c. Framea suscitare super virum dextere mee et super virum coherentem mihi, id est eiusdem essentie. Et cum hoc feceris.
Numérotation du verset Ps. 79,18 
moraliter
marg.| {g} Fiat manus tua] id est auxilium, vel correctio tua.
marg.| {i} Super virum dextere tue] id est super penitentem, qui hereditatem dextere appetit. Hic est Beniamin, qui est Bennoni per dolorem penitentie, Beniamin per appetitum celestis patrie. Dt. 33.b. Amantissimus Domini Beniamin, habitabit confidenter in eo, id est in Deo, quasi in thalamo tota die morabitur.
marg.| {l} Et super] etc. In hoc allegat suam infirmitatem, quam habet ex se. Iob. 25.b. Homo putredo et filius hominis vermis. Tamen propter hoc Deus non abominatur hominem, quia dicit Prv. 8.d. Delicie mee esse cum filiis hominum. Qui autem ex se deficit, ex Deo tamen potens est. Unde addit :
marg.| {n} Quem confirmasti tibi] Multi incipiunt penitentiam agere. Sed sicut Religiosi non sunt confirmati Deo ante professionem, vel morte ; sic nec penitentes stabiles sunt ante confirmationem, que fit per scripturam et sigillationem. Scriptura est consuetudo bonorum operum. Is. 44.a. Hic scribet manu sua Domino. Sigillatio est vera Dei dilectio. Ct. 8.b. Pone me ut signaculum super cor tuum. Per hec duo confirmat nos Dominus sibi. Unde bene sequitur.
Numérotation du verset Ps. 79,19 
marg.| {o} Non] etc. id est non discedemus.
marg.| {p} A te] euntes post idola, vel ceremonialia.
marg.| {q} Vivificabis nos] per fidem. Hab. 2.a. Iustus autem in fide sua vivet.
marg.| {r} Et] in illa fide.
marg.| {s} Nomen tuum] etc. credendo, confitendo et nominando. Et quia a nobis non est, ut tibi adhereamus.
Numérotation du verset Ps. 79,19 
moraliter
marg.| {o} Et non] etc. Ioa. 6.g. Domine, ad quem ibimus ? Verba vite eterne habes. Ps. 72. Qui elongant se a te, peribunt. Et licet homo ita sit confirmatus Deo, tamen debet se reputare peccatorem et quasi mortuum. Unde addit :
marg.| {q} Vivificabis nos] per gratiam prevenientem.
marg.| {r} Et nomen tuum invocabimus] per gratiam cooperantem. De his duobus. Ps. 118. Vivifica me et custodiam sermones tuos.
Numérotation du verset Ps. 79,20 
marg.| {t} Domine Deus] etc. ad te, id est ex toto verte ad te, ut non discedamus.
marg.| {y} Ostende] etc. per fidem, ut vivifices nos.
marg.| {z} Et salvi erimus] Nomen tuum invocando, quia omnis quicumque invocaverit Nomen Domini, salvus erit. Ioel. 2.g.
Numérotation du verset Ps. 79,20 
moraliter
marg.| {t} Domine Deus] id est metuende, colende.
marg.| {u} Virtutum] id est admirande.
marg.| {x} Converte nos] Ecce humilitas, quia post confirmationem petit se converti, quia cum consummaverit homo, tunc incipit : Sir. 18.a. Propter hoc in completorio dicitur : « Converte nos, Deus salutaris noster »e. Et secundum quod dicit Glossa in hoc versu continetur regula totius religionis.
e Liturgie.
marg.| Primum enim est converti ad Deum a
¶ Vanitate mundi.
¶ Voluptate carnis.
¶ Amore parentum.
¶ Possessione temporalium.
marg.| Propter hec quatuor, quater ponitur in hoc Psalmo verbum conversionis. Ct. 6.d. Revertere, revertere Sunamitis, revertere, revertere, ut intueamur te. Secundum est faciem Domini requirere, contemplando, meditando, orando.
marg.| {y}Unde dicit Ostende faciem tuam] Tertium est salutem suam operari. Unde dicit.
marg.| {z} Et salvi erimus] Phil. 2.b. Cum metu et tremore salutem vestram operamini, etc.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 79), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 29/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_79)
Signaler un complément d'information

Notes :