Psalmus 97

Numérotation du verset Ps. 97,1 

¶Psalmus David.
¶Codd. : (Ps. 97) Ps-G D30 Ω M, f. 175vb ; ΩX, f. 235vb ; P10489 ; ω², f. 130ra ; def. Hi | Psalmus David] Ipsi David quando terra eius restituta est. Vox Ecclesie de adventu Christi D30 | <divisio.> IV sue... sue  ¦] sue  ¦ D30* | VI terra  ¦ cantate ΩX] terra’ cantate’ Ω M | VII cithara²  ¦… psalmi  ¦ ... ductilibus ΩX] cithara² … psalmi ... ductilibus  ¦ Ω M | VIII Domini  ¦ moueatur mare’... eius ’ Ω M] Domini moveatur  ¦ mare... eius  ¦ ΩX
Numérotation du verset Ps. 97,I 

Cantate Domino
canticum
novum ¦
quia1 mirabilia fecit.
1 quia Ps-G () D30 Ω MX P10489 Δ Rusch cum Ps-R ] quoniam Ps-G (R C I) cum Ps-α
Numérotation du verset Ps. 97,II 

Salvavit2
2 salvavit Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 ΩX Ps-G ] salvabit Edmaior. (E C I W ΦRGV G ) Rusch cum Ps-R (M B² C D Q V X)
sibi
dextera eius ¦
et brachium sanctum eius.
Numérotation du verset Ps. 97,2 III

Notum fecit
Dominus salutare suum ¦
in conspectu3 gentium
3 in conspectu Ps-G D30 ΩX P10489 Δ Rusch ] ante conspectum ΩX*
revelavit4
4 revelavit D30 ΩX P10489 Δ Rusch Ps-G ] revelabit Ps-G (F W* ΦRGV) Ps-Moz X Rusch (glossa)
iustitiam suam.
Numérotation du verset Ps. 97,3 IV

Recordatus est misericordie sue ¦
et veritatis sue5
5 veritatis sue D30 Ω MX P10489 ] veritatem suam Ps-G | <divisio.> sue ¦... sue D30* ] sue... sue ¦ D30²
domui Israel.
Numérotation du verset Ps. 97,V 

Viderunt
omnes termini6 terre ¦
6 termini D30 P10489 ] termine Ω M ( sic ) ; fines ΩX ( lapsus liturgicus )
salutare Dei nostri.
Numérotation du verset Ps. 97,4 VI

Iubilate Deo7
7 Deo Ω M ΩX ω² P10489 Rusch ] Domino D30 Ps-G
omnis terra ¦
cantate
et exultate
et psallite.
Numérotation du verset Ps. 97,5 VII

Psallite
Domino in cithara
in cithara et8 voce psalmi ¦
8 in cithara² et D30 Ω M P10489 Ps-G ] et cithara in ΩX
Numérotation du verset Ps. 97,6 

in tubis
ductilibus
et voce tube cornee.
Numérotation du verset Ps. 97,VIII 

Iubilate
in conspectu regis Domini†
Numérotation du verset Ps. 97,7 

moveatur mare et plenitudo eius ¦
orbis terrarum et universi9 qui habitant in eo.
9 et² D30 Ω MX ω² P10489* Ps-G ] om. P10489 | universi # Ω MX] om. Ps-G D30 ω² P10489 Rusch
Numérotation du verset Ps. 97,8 IX

Flumina
plaudent manu
simul
montes exultabunt
Numérotation du verset Ps. 97,9 

a conspectu Domini ¦
quoniam venit iudicare terram. 10
10 <divisio.> manu’ simul... exultabunt... Domini ¦ D30² ( in ras. )] manu simul... exultabunt ¦ ... Domini ΩX, manu simul’ montes exultabunt Domini’ Ω M
Numérotation du verset Ps. 97, X 

Iudicabit orbem terrarum
in iustitia ¦
et populos
in equitate.

Psalmus 97

Numérotation du verset Ps. 97,1 
marg.| Cantate , etc. Titulus   [Psalmus David] Titulus patet : In precedenti Psalmo egit Propheta de primo adventu : Hic agit de utroque, scilicet de primo et secundo. Intentione monet ad laudem Dei et hoc propter gratiam, quam largitus est in primo adventu et propter gloriam, quam in secundo largietur. Modus, Bipartitus est Ps. Primo, intentionem suam aperit Propheta et monet cantare, agens de ostensione Christi in primo adventu. Secundo, monet iubilare omnibus modis et semper, quia venturus est Iudex, ibi : Iubilate Deo omnis terra, Invitans {2.254va} ergo ad laudem dicit.
marg.| {a} Cantate Domino Canticum novum] Non dicit quid ut intelligatur de omnibus. Et merito novum, eo quod super nova et inaudita, videlicet.
marg.| {b} Quia mirabilia fecit] in primo adventu. Fecit enim Deum hominem, Matrem Virginem, cor fidele his duobus acquiescens. De strenuis autem militibus post mirabiles victorias et bella sanguinea, fiunt nove cantilene. Christus autem miles noster mirabilia fecit etiam in bello pro nobis. Ergo ipsi faciamus Canticum novum, sicut monet Propheta, sicut quondam Cantica post bella fiebant, sicut Iud. 5.a. Cecinerunt Delbora et Barach in die illo dicentes. Qui sponte obtulistis animas vestras de Israel ad periculum, benedicite Domino, etc. Is. 25.a. Confitebor nomini tuo, quoniam fecisti mirabilia et cogitationes antiquas fideles, Amen. Mirabilia enim fuerunt hec, quod Deus tradidit Filium pro servis, dilectum pro inimicis, Iudicem pro damnatis, primum pro novissimis, quia homo est novissima creatura, innocentem pro impiis, etc. Iob. 5.b. et 9.b. Qui fecit magna et inscrutabilia et mirabilia, quorum non est numerus. Item Christus multa fecit miracula. Io. 7.c. Unum opus feci et omnes miramini. Io. 12.g. Sunt et alia multa, que fecit Iesus, que si scribantur per singula, nec ipsum arbitror Mundum capere posse eos, qui scribendi sunt, libros. Specificat autem unum precipuum mirabile dicens :
marg.| {c} Salvavit sibi dextera eius] id est Christus, qui est dextera Dei Patris, quia per ipsum operatur. Unde Gn. 1.a. In principio creavit Deus celum et terram, id est in Filio. Sibi, id est Deo Patri. Non dicit, quid salvavit, sed intelligendum relinquit. Quid enim salvandum erat, nisi quod perierat ? Mt. 28.b. Venit filius hominis salvare quod perierat, scilicet genus humanum, quod per errorem perierat. Unde David clamat in persona generis humani. Erravi sicut ovis, que periit, quere servum tuum, Domine. Ideo Mt. 18. postquam dixit, venit filius hominis salvare, quod perierat, statim subiungit. Quid vobis detur, si fuerint alicui centum oves et erraverit una ex eis, nonne relinquit nonaginta novem in deserto et vadit querere eam, que erravit ? Et bene dicit, sibi, quia ad ipsum et non ad alium pertinebat salvatio. Unde supra. Tibi soli peccavi : Dicit ergo : Salvavit sibi dextera eius et brachium sanctum eius. Sicut per manum dexteram Patris intelligitur Filius propter operationem, ita etiam per brachium propter fortitudinem, de quo dicit Is. 63.b. Quesivi et non fuit, qui adiuvaret et salvavit mihi brachium meum. Is. 59.d. Vidit, quia non est vir et aporiatus est, quia non est cui occurrat et salvavit sibi brachium suum et iustitia eius confirmavit eum. Is. 52.c. Paravit Dominus brachium sanctum suum in oculis omnium gentium et viderunt omnes fines terre salutare Dei nostri. Hoc continuat sequentem litteram. Dicit enim.
marg.| {d} Notum fecit Dominus salutare suum] s. illam dexteram et brachium, id est Christum. Bar. 3.d. Post hec in terris visus est et cum hominibus conversatus est. Sed numquid tantum Iudeis, quia notus in Iudea Deus ? Non, immo et Gentibus. Unde addit :
marg.| {e} In conspectu gentium revelavit iustitiam suam] id est Christum, qui iustificat 1Cor. 1.d. Factus est nobis sapientia a Deo et Iustitia et sanctificatio, etc. De hac revelatione dicit ipse Ier. 31.f. Omnes cognoscent me a minimo usque ad maximum. Is. 52.b. Sciet populus meus nomen meum, quia ego loquebar, ecce adsum. Et infra Simul laudabunt, quia oculo ad oculum videbunt hoc autem faciendo.
marg.| {g} Recordatus est misericordie sue] qua filium suum promisit et dedit. Hoc enim fuit de pura misericordia. Unde Is. 9.b. Filius datus est nobis.
marg.| {2.255ra} Δ {a} Et veritatis sue] que mentiri non poterat, quando daret, quod promiserat.
marg.| {b} Domui Israel] id est Ecclesie de Iudeis primo, vel generaliter domui Israel, id est Ecclesie omnium Christianorum videntium Deum per fidem, unde sequitur.
marg.| {c} Viderunt omnes termini terre] etc. Sed prius de hac misericordia et veritate testimonium aliquod adducamus, dicit Mi. 7. dabis veritatem Iacob, misericordiam Abraham, que iurasti Patribus nostris, Rm. 15.b. cum plura premisisset, subiunxit Apostolus propter veritatem Dei ad confirmandas permissiones Patrum, gentes autem super misericordia honorare Deum. Iudeis enim proprie veritas reddita est promissorum et Gentibus precipue facta est misericordia. Nunc ergo exponamus, quod promisimus.
marg.| {c} Viderunt omnes termini terre] id est homines a termino usque ad terminum.
marg.| {d} Salutare Dei nostri] id est Christum. Hunc viderunt oculis fidei, Io. 20.g. Beati, qui non viderunt et crediderunt, Is. 52.c. Videbunt omnes fines terre salutare Dei nostri. In termino fuit Simeon, quando dixit Lc. 2.e. Viderunt oculi mei salutare tuum, etc.
marg.| Moraliter.
marg.| {a} Cantate Domino] Primo, notandum quod multa sunt, que impediunt cantum, que notantur his versibus. « Lepra, locus, raucedo triplex, pinguedo, tumultus, Triste sopor, tussis, laqueus, lex, os, timor, ulcus, Debilitas, natura, mori, nescire, sodalis »a.
a Versus
marg.| Lepra, quia non celebrat leprosus et etiam raucitat. Lepra est Simonia, vel quodcumque peccatum, de qua 4Rg. 5.g. Lepra Nahamam adherebit tibi. Hec impedit cantum laudis, quia Eccl. 15.c. Non est speciosa laus in ore peccatoris. Locus, secundum illud. Quomodo cantabimus Canticum Domini in terra aliena. Raucedo triplex. Prima ex clamore. Ps. 68. Laboravi clamans, rauce facte sunt fauces mee. Hec labor Advocatorum. Secunda est ex aspectu lupi, hec est avaritia. Hab. 1.c. Velociores lupis vespertinis. Ez. 22.f. Principes tui lupi. Tertia ex siccitate, hec est {2.254vb} defectus gratie. Ps. 142. Anima mea sicut terra sine aqua tibi. Pinguedo, hec est abundantia temporalis Iud. 3.c. Erat autem Eglon crassus nimis. Eglon interpretatur festivitas inutilis. Hec sunt festa Mundi et comessationes. Tumultus Eccl. 32.a. Ubi auditus non est, non effundas sermonem. Triste. Eccl. 32.a. Musica in luctu importuna narratio. Sopor Is. 29.d. Miscuit vobis Dominus spiritum soporis, claudet oculos vestros, Prophetas et Principes. Prophete canebant arcana 1Par. 15.c. Tussis, id est concussio pectoris, hec est occupatio mundi. Iob. 20.a. Cogitationes mee varie succedunt sibi et mens mea in diversa rapitur. Laqueus, sicut de Iuda dicitur Mt. 27.a. Abiens laqueo se suspendit. Et Achitophel 2Rg. 17.f. Hec est ambitio, Lex, Interdicti, vel silentii. Am. 6.d. Tace et ne recorderis nominis Domini. Contra quod dicitur, Esth. 13.d. Ne claudas ora canentium te. Os plenum cibo, vel sorde. Nm. 11.g. Adhuc carnes erant in dentibus eorum : timor. Is. 10.d. Non fuit, qui aperiret os et ganniret. Ulcus. Ulcera oris sunt iactantia et detractio, adulatio 2Tim. 2.c. Sermo eorum, ut cancer serpit. Debilitas flatus, Ex. 4.c. secundum aliam litteram, Gracilis vocis ego sum. Dn. 10.d. Nihil in me remansit virium, sed et halitus meus intercluditur. Natura, ut quando homo est senex. Ier. 25.c. Perdam ex eis vocem gaudii et vocem letitie. Mori. Quia non mortui laudabunt te, Domine, etc. Nescire. Neem. ult. d. Nesciebant loqui Iudaice. Sodalis, discordans. Est autem concordia duplex, scilicet corporalis et spiritualis. De prima. Eccl. 47.b. Stare fecit cantores contra altare et in sono eorum dulces fecit modulos. De secunda. Ps. 102. Benedic, anima mea, Domino et omnia, que intra me sunt, Nomini sancto eius, scilicet ut non sit dissonantia, quia sicut dicit versus : « Vox est apta chori, quando cor congruit ori ».
marg.| Augustinus Hoc versetur in corde, quod profertur in ore. Hec sunt ergo, que impediunt Canticum novum laudis. Item est Canticum orationis, quod similiter impeditur per eadem. De quo dicitur. Ps. 41. In die mandavit Dominus misericordiam suam et nocte Canticum eius. Est aliud Canticum novum cantandum, scilicet Canticum confessionis, de quo dicitur Is. 23.d.b « Sume citharam, circui civitatem meretrix oblivioni tradita : Bene cane, frequenta Canticum ». Hoc Canticum, dicitur novum ab affectu, quia innovat. Unde David confitens peccatum suum dixit : Cor mundum crea in me, Deus et Spiritum rectum innova in visceribus meis.
b Is. 23, 16.
marg.| {a} Cantate ergo Domino] quia licet Sacerdoti, non tamen sicut homini, sed sicut Deo confessio fit. Vel Cantate Domino, non Mundo, ut hypocrite. Mt. 6.a. Cum oratis, non eritis sicut hypocrite tristes, qui amant in synagogis et in angulis platearum stantes orare, ut videantur ab hominibus. Cantate igitur Canticum novum. Et hoc.
marg.| {b} Quia mirabilia fecit] in oculis hominum. Mirabile est, quod est contra consuetudinem et omnium opinionem. In foro autem hominum consuetum est semper, quod qui confitetur, se crimen commisisse, punitur, secundum quod dicit quidam. « Non est confessi causa tuenda rei ».c
c Versus
marg.| sed in foro Dei, qui confitetur, dimittitur, secundum quod dicit David. Dixi, confitebor, etc. et tu remisisti impietatem peccati mei. Propter hoc mirabile confitendum est Sequitur.
marg.| {c} Salvavit sibi dextera eius et brachium sanctum eius] Per dexteram prosperitas, per brachium sinistrum adversitas. Unde Ct. 2.b. Leva eius sub capite meo et dextera illius amplexabitur me. Idem est ergo, ac si dicat : Confiteri Deo bonum est, quia per confessionem salvantur peccatores et in statu prosperitatis et in statu adversitatis. Et bene dicitur brachium sanctum, quia adversitas sanctum facit, id est agios. De hoc brachio. Is. 53.a. Brachium Domini cui revelatum est. Et nullus excusare se potest, quia Dominus istum modum salvationis predicavit et per alios predicari fecit. Unde subdit.
marg.| {d} Notum fecit Dominus Salutare suum] scilicet confessionem, quando predicavit penitentiam, cuius est pars confessio. Mt. 4.c. Penitentiam agite. Et quasi quis quereret : Est hoc salutare ? Subiungit. Appropinquabit enim Regnum celorum. Et de penitentia apertius subdit.
marg.| {e} In conspectu gentium] id est peccatorum gentiliter viventium.
marg.| {f} Revelavit iustitiam suam] id est penitentiam, qua sumunt et faciunt homines iustitiam de peccatis suis et qua iustificantur. Is. 26.b. Cum feceris iudicia tua in terra et iustitiam dicent omnes habitatores orbis, etc. Hanc revelavit Deus predicando et operando, qui licet peccatum non fecerit, semper tamen in penitentia et austeritate vite vixit. Quod autem per penitentiam salvantur homines, de Dei misericordia est, quia secundum iustitiam statim posset eos damnare et in Infernum retrudere, quam cito moraliter peccaverunt. Unde subiungit.
marg.| {g} Recordatus est misericordie sue] qua dicit Ez. * Nolo mortem peccatoris, sed ut convertatur et vivat.
marg.| {a} Et veritatis sue] qua promisit Ier. 18.b. Si penitentiam egerit gens ista a malo suo, propter quod locutus sum adversus eam, agam et ego penitentiam super malo, quod cogitavi, ut facerem ei.
marg.| {b} Domui Israel] id est illis, qui eius misericordiam respiciunt, quam eis facit, dans eis locum penitentie et iustitiam, quam faciet in die Iudicii. Tales enim penitentiam assumunt. Ier. 31.d. Postquam ostendisti mihi, percussi femur meum, confusus sum etc. Sed multi sunt, qui nolunt videre Deum, nisi in necessitate, scilicet in morte. Sed tunc omnes vident et timent. Unde dicit.
marg.| {c} Viderunt omnes termini terre] etc. Terra est homo terrenus ; terminus eius, mors ; et terminus terre, homo moriens ; medium vero sanitas, vel homo sanus, hoc excecat, sicut prosperitas omnis. Sed quando adest terminus, tunc vident salutare Dei, id est percipiunt, quod salutare fuisset eis egisse penitentiam. Hi sunt similes Eli, qui non poterat videre lucernam Dei, antequam extingueretur. Nec isti possunt videre salutare esse, facere penitentiam, donec impotentes sunt ad faciendum eam. Item termini terre sunt pauperes abiecti. Hi vident et recognoscunt salutare Dei. Sed divites ignorant, qui dicunt Deo. Recede a nobis, scientiam viarum tuarum nolumus, quis est Omnipotens, ut serviamus ei ? Iob. 21.b.
marg.| {e} Iubilate] Secunda pars, ubi monet, iubilare omnibus modis et semper, quia venit Iudex. Primo ergo monet ad laudandum Deum corde, cum dicit : Iubilate Deo, Iubilus enim est exultatio mentis habita de eternis in laudem prorumpens. Et sicut nullus est expers a beneficio, ita nullus debet esse expers a laude. Unde dicit.
marg.| {f} Omnis terra] id est omnes qui habitant terram. Secundo, invitat ad laudandum eum, cum dicit.
marg.| {g} Cantate] etc. id est cantando exultate. Exultatio est, cum extra erit laus, que latebat in corde, hoc autem fit per vocem. Post iubilum autem cordis et laudem vocis debet sequi laus operis, ad quam monet, cum dicit.
marg.| {h} Et psallite] Psallere n. est operari. Et quomodo sit operandum, subiungit, s. in mortificatione carnis. Unde dicit :
marg.| {i} Psallite Domino] id est ad honorem Domini.
marg.| {k} In cithara] id est in carnis mortificatione, que per citharam significatur. Et repetit.
marg.| {l} In cithara] quia intenti et assidui debemus esse in carnis mortificatione. Item laudandus est Deus in predicatione, que concordat operi, unde subiungit.
marg.| {m} Et voce Psalmi] In voce predicatio, in Ps. operatio intelligitur, que duo debent coniungi, ut vox Psalmi, scilicet ut opera loquantur et illud, quod predicat homo, prius operetur. Sicut Iesus cepit facere et docere, Act. 1.a. Hanc autem predicationem exercuerunt primo Apostoli et Martyres in Ecclesia, de quibus dicit.
marg.| {n} In tubis ductilibus] id est ad modum et imitationem Apostolorum et Martyrum. Postea vero Confessores et Doctores, de quibus addit.
marg.| {o} Et voce] id est ad modum et imitationem Confessorum. Iudei. n. duo genera tubarum habebant, quibus clangebant in solemnitatibus suis, ductiles, s. et corneas : ductiles ex argento malleo producebantur, per quas designantur Apostoli et Martyres, qui malleo persecutionis et martyrii producti non defecerunt, sed potius profecerunt. Cornee vero erant de cornu animalis, per quas intelliguntur Confessores et Doctores, qui in Ecclesia sonum predicationis emittentes, licet persecutionem non sustinuerint ab extrinseco, persecutionem tamen carnis spiritus fortitudine superantes, in carne preter carnem vixerunt, sicut cornu superat carnem et de carne procedens caro non est et ostendit, quare debemus {2.255rb} eum laudare. Primo quia placet ei, ut laudetur a nobis, unde dicit.
marg.| {p} Iubilate] quasi dicat ipse conspicit et attentus est ad nostram laudationem, unde Ps. Oculi {2.255va} Δ Domini super iustos et aures eius in preces eorum. Et ut dicit Glossa aures eius delectantur in nostra iubilatione. Secundo, quia hec laus facit conversionem peccatorum. Unde dicit.
marg.| {a} Moveatur mare et plenitudo eius] id est peccatores, qui multi sunt, vel Mundus et homines mundani moveantur ad fidem et penitentiam. Unde exponens subdit.
marg.| {b} Orbis terrarum et qui habitant in eo] supple moveantur ad fidem et penitentiam. Tertio, propter letitiam bonorum. Unde addit :
marg.| {d} Flumina] id est homines pleni aquis gratiarum.
marg.| {e} Plaudent manu] id est bonis operibus exultabunt. Et hoc.
marg.| {g} Simul] quasi dicat non unus tantum, sed omnes pariter in unitatem fidei et caritatis congregati. Iuxta illud Act. 4.f. Multitudinis autem credentium, etc.
marg.| {h} Montes] id est maiores.
marg.| {i} Exultabunt a conspectu Domini] id est quando videbunt Dominum.
marg.| {k} Quoniam venit iudicare terram] id est peccatores terrenos, non montes, qui iudicabunt cum eo. Unde et hoc scientes exultabunt a conspectu eius. In Iudicio autem duo faciet Dominus, quia malos condemnabit. Unde dicit.
marg.| {l} Iudicabit Orbem terre] id est terrenos.
marg.| {m} In iustitia] eos iuste condemnando. Et bonos remunerabit : Unde addit :
marg.| {n} Et populos] id est fideles et rationales in vita.
marg.| {o} In equitate] Mt. 7.a. Eadem mensura, qua mensi fueritis, remetietur vobis, quia reddet eis equa suis meritis. De his duobus, 2Cor. b. Omnes nos manifestari oportet ante tribunal Christi, ut referat unusquisque propria corporis prout gessit, sive bonum, sive malum.
Numérotation du verset Ps. 97,moraliter 
marg.| Moraliter. {e} Iubilate] etc. nota, quod ponit hic quinque verba, scilicet Iubilate, cantate, exultate, psallite, psallite. Hec sunt, quinque verba de quibus Apost. 1Cor. 14.d. In Ecclesia volo quinque verba sensu meo loqui. Et his quinque verbis respondent quinque instrumenta, que hic ponit, s. cithara duplex, tuba duplex, simplex vox Psalmi in medio. Prima cithara est ieiunium. Hec habet siccas cordas et protensas et ventrem vacuum, Iob. 30.d. Versa est in luctum cithara mea. Secunda cithara est compassio pereuntium Is. 16.c. Venter meus ad Moab quasi cithara sonabit ; sed si est vera compassio, sequitur opus misericordie quod consoletur, Unde addit :
marg.| {m} Et voce Psalmi] que iucundior est, Eccl. 40.c. Tibia et psalterium suavem faciunt melodiam, sed supra utraque lingua suavis.
marg.| {n} In tubis] per tubas predicatio intelligitur, Nm. 10.a. Fac tibi duas tubas argenteas ductiles, quibus convocare possis multitudinem.
marg.| {o} Et voce tube cornee] Secundum hec duo genera tubarum intelligi possunt duo status Predicatorum, videlicet adversitas et prosperitas. In adversitate necessaria est tuba ductilis, id est ut predicationem comitetur patientia, que sustineat omnem malleationem, secundum quod in Ps. 91. dicitur : Bene patientes erunt, ut annuntient. In prosperitate necessaria est tuba cornea, id est ut predicationem comitetur continentia, que per cornu intelligitur, ut dictum est sup. Secundum hoc dicebat Apostolus 1Cor. 9.d. Castigo corpus meum et in servitutem redigo, ne forte cum aliis predicavero, ipse reprobus efficiar. Pro eo autem quod hic dicit Cantate et exultate : Et supra Cantate Domino canticum novum : notandum quod multe sunt cause, quare cantare et exultare debet homo, secundum quas diversa cantica in sacra Scriptura inveniuntur. Prima causa est, quia videt se homo liberatum a peccatis. De hoc habetur Canticum, Ex. 15.a. Cantemus Domino, etc. quod cantaverunt filii Israel, quando viderunt se liberatos de manu Egyptiorum et de servitute Pharaonis. Secunda est de profectu, quem videt. De hoc habetur Canticum Nm. 21.d. Tunc cecinit Israel carmen istud. Ascendat puteus, concinebant, puteus, quem foderunt Principes, etc. Tertia est de penitentie peractione. De hoc habetur Canticum, Dt. 32.a. quod filii Israel, quando fuerunt in fine solitudinis, cantaverunt Canticum istud : Audite, celi, que loquar, etc. Quarta, de aliorum profectu et strenuitate. De hoc habetur Canticum, Iud. 5.a. quod cecinerunt Delbora et Barach dicentes : Qui sponte obtulistis de Israel animas vestras ad periculum, benedicite Domino, etc. Quinta de prolis spiritualis procreatione. Unde 1Rg. 2.a. Cantavit Anna Canticum, dicens : Exultavit cor meum in Domino, etc. Et postea subiungit : Donec sterilis peperit plurimos etc. Sexta, de liberatione aliorum a peccati profunditate. De hoc etiam Canticum Ezechie, Is. 38.b. Ego dixi in dimidio dierum meorum, etc. Septima, de pacis cum Deo reformatione. De hoc Canticum, Is. 12.a. Confitebor tibi, Domine, quoniam iratus es mihi, conversus est furor tuus et consolatus es me. Octava, de diaboli superatione. De hoc Canticum, Idt. ult. a. Cantavit Canticum hoc Iudith Domino, dicens : Incipite Domino in tympanis, etc. Et infra Dominus conterens bella. Nona, de Salvatoris Conceptione, hoc est, canticum beate Virginis : Lc. 1.e. « Magnificat anima mea Dominum » etc. Decima, de ortu gratie, hoc est, Canticum Zacharie : Lc. 1.f. « Benedictus Dominus Deus Israel ». Hoc enim cantavit nato Ioanne. Undecima de vite eterne promissione, Hab. 3.a. Domine, audivi auditionem tuam, etc. et in fine : Et super excelsa mea deducet me victor in Psalmis canentem : Duodecima, de exhibitorum beneficiorum recordatione. Is. 5.a. Cantabo dilecto meo canticum patruelis mei. Decimatertia, de promissi adeptione et visione, hoc est, Canticum Simeonis, Lc. 2.e. Nunc dimittis servum tuum, Domine, etc. Decimaquarta, de amplexu Sponsi, hoc est, Cantica canticorum : Osculetur me, etc. Decimaquinta, carmen nuptiale, de quo Ps. 44. Eructavit cor meum verbum bonum, etc. Hec sunt quindecim Cantica graduum. Sic ergo invitat ad cantandum et exultandum. Sed potest dicere Propheta et Predicator illud Mt. 11.b. Cecinimus vobis et non saltastis.
marg.| {p} Iubilate in conspectu Regis Domini] Hic ponit alium quinarium, scilicet eorum, que monent ad laudem et exultationem, que notantur hoc versu :
prol.| Letetur celum, mare, tellus, flumina, montes.
marg.| Hec enim quinque hic consequenter sequuntur. Dicit ergo ad illos de celo, scilicet ad Angelos : Iubilate in conspectu, id est vos, qui estis in conspectu Regis Domini, qui eum intuemini, sicut est, Mt. 18.b. Angeli eorum semper vident faciem Patris, Tob. 12.c. Ego sum Raphael unus de septem, qui astamus ante Dominum. His ergo bene dicit : * Iubilate, quia in celo est iubilatio, Iob. 58.a. Ubi eras, cum me laudarent astra matutina et iubilarent omnes filii Dei ? Vel hominibus loquitur : [Iubilate in conspectu Regis Domini] id est ut ab eo conspiciamini,scilicet ut placeatis ei et ut ipsum etiam conspiciatis. Iuxta illud Is. 33.c. Regem in decore suo videbunt, oculi eius cernent terram de longe. Hoc est, contra vane gloriantes, qui a mulierculis laudari appetunt, quando cantant in Ecclesia et non a Rege Domino. Item sic   [Iubilate in conspectu Regis Domini] id est sicut, qui ab eo conspicimini, quasi dicat non segnes efficiamini, sed strenue divinum officium per agite, quia Dominus semper vos conspicit : Boethius Magna nobis indicitur probitatis necessitas, cum ante oculos versamur Iudicis cuncta cernentis.
marg.| {a} Moveatur] ad laudem   [mare et plenitudo eius] Per mare intelliguntur penitentes, qui sunt in amaritudine contritionis et doloris pro peccatis, que fecerunt. Per plenitudinem maris intelligitur perfectio penitentie, que tunc est perfecta, cum homo facit penitentiam pro peccatis aliorum, ut Dn. 9.e. Cumque confiterer peccata mea et peccata populi mei.
marg.| {b} Orbis] id est circulus terrarum, iusti in diversis terris perfecti.
marg.| {c} Et qui habitant in eo] id est in circulo. Notabiliter dicit, habitant, non intrant. Quidam enim intrant circulum perfectionis et non habitant ibi, sed cito resiliunt a claustro. Etiam quandoque.
marg.| {d} Flumina plaudent manu] Flumina sunt Doctores legis divine, qui rigant hortum Ecclesie aquis doctrine et sapientie, Ps. 45. Fluminis impetus letificat civitatem Dei, Eccl. 24.d. Ego sapientia effudi flumina, Eph. 4.c. Alios dedit Doctores.
marg.| {f} Manu] ecce quod de vivis fluminibus loquitur. Manu, id est opere et largitate, Ps. 46. Omnes gentes plaudite manibus. Quid autem fluminibus magis largum ? quid dulcius ? Nulli negant aquas, omnibus sunt necessaria, omnibus iucunda, Mt. 10.b. Gratis accepistis, gratis date. Est autem malus plausus, Prv. 17.c. Homo stultus plaudet manibus, cum spoponderit pro amico, id est cum susceperit curam : Sed addit.
marg.| {g} Simul] contra singulares et novas opiniones. Sicut non deserit flumen antiquum alveum, sic Doctores non debent relinquere semitam antiquorum. Eccl. 9.c. Non derelinquas amicum antiquum, novus enim non erit similis illis.
marg.| {h} Montes exultabunt a conspectu Domini] Montes sunt prelati, qui cum bonis exultant a conspectu Domini, Is. 55.d. Montes et colles cantabunt laudem.
marg.| {k} Quoniam venit iudicare terram] Gaudeant ergo, qui terram reliquerunt et celestes facti sunt, quia nihil habent iudicandum, si terram non habent, venit autem Dominus iudicare terram, id est peccatores, non solum in secundo adventu, sed et nunc in presenti. Io. 12.e. Nunc iudicium est Mundi.
marg.| {l} Iudicabit Orbem terrarum in iustitia] id est eos, quos Mundus orbatos oculis in orbem ducit : sicut Samson, Iud. 16.e. clausum molere fecerunt 1Rg. 25.e. Anima inimicorum tuorum rotabitur. E contra, Io. 5.d. Qui verbum meum audit et credit ei, qui {2.255vb} misit me, habet vitam eternam et in iudicium non venit, sed transiet a morte in vitam. Item hoc dicitur contra Advocatos   [Iudicabit Orbem terrarum in iustitia] id est pro iuris astutia damnabuntur plurimi litigatores.
marg.| {n} Et populos] id est rationales Theologos et Sacerdotes.
marg.| {o} In equitate] id est pro equanimitate, quia equanimiter tolerant in Mundo et in Ecclesiis mala, non penarum, sed culparum. Ier. 11.c. Quid est, quod dilectus meus in domo mea fecit scelera multa ?


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 97), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 29/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_97)
Signaler un complément d'information

Notes :