Psalmus 101

Numérotation du verset Ps. 101,1 

¶Oratio pauperis
¶Codd. : (Ps. 101) D30 Ω D Δ (Ω K K111 ω1 ω² NAL3255 T77 T79 Fi Bo) Ω F ΩP P10525 Bari1 Bari3 P15613 Rusch Ps-G
cum anxiaretur1
1 anxiaretur Ps-G ( W V ) Ω D ΩSF Rusch ] anxius fuerit Ps-G D30
et in conspectu Domini2
2 in conspectu Domini Ps-G (V) Rusch Clementina cum Ps-R (H S) Ps-α Ps-γ Ps-Moz ] coram Domino Ps-G D30 Ω D Ω cum Ps-R
effudit3 precem suam4.
3 effudit Ps-G ( Q V ) Ω D Ω F Rusch ] effuderit Ps-G Ω MS D30 |
4 suam Ω M Ω D Ps-G ] om. ΩSF, + Vox Christi Ecclesie cum ascendisset Christus ad Patrem D30 |
Numérotation du verset Ps. 101,2 I

Domine exaudi orationem meam ¦
et clamor meus
ad te veniat.
Numérotation du verset Ps. 101,3 II

Non avertas5 faciem tuam
5 avertas] advertas Bari3
a me ¦
in quacumque die tribulor
inclina ad me
aurem tuam.6
6 <divisio.> me  ¦... tribulor ΩS P10525 P10525 P15613 Δ Bari1-3 ] me... tribulor  ¦ Ω F
Numérotation du verset Ps. 101,III 

In quacumque die invocavero te ¦
velociter exaudi me.
Numérotation du verset Ps. 101,4 IV

Quia defecerunt sicut fumus
dies mei ¦
et ossa mea
sicut cremium7
7 cremium Ps-G (ΦRGV ΨB V ) D30 P10525 Ω D Ω Δ P10525 P15613 Ω K Bari1-3 edd. Rusch ] gremium Ps-G
aruerunt.
Numérotation du verset Ps. 101,5 V

Percusssus sum8
8 Percusssus sum Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 P10525 Ω D Ω Δ P15613 Ω K K111 Bari1-3 Rusch cum Ps-R ] Percussum Ps-G ( Edmaior. ), Percussum est Ps-G (Edminor.) cum Ps-αγδ Ps-Moz C
ut fenum
et aruit
cor meum ¦ quia oblitus sum
comedere
panem meum.
Numérotation du verset Ps. 101,6 VI

A voce gemitus mei ¦ adhesit os meum
carni mee.
Numérotation du verset Ps. 101,7 VII

Similis factus sum pelicano solitudinis ¦
factus sum9 sicut nycticorax
9 factus sum D30 P105 25 Ω D Ω M Ω F ΩP ω 1 Ω K K111 P15613 NAL3255 T77 T79 Fi Bari1-3 Rusch ] factus ω² , et praem. ΩS
in domicilio.
Numérotation du verset Ps. 101,8 VIII

Vigilavi ¦ et factus sum sicut passer solitarius
in tecto.10
10 Vigilavi... tecto] om. Ω D | <divisio.> Vigilavi  ¦ Δ Bari1 ] Vigilavi... passer  ¦ ΩP
Numérotation du verset Ps. 101,9 IX

Tota die
exprobrabant mihi inimici mei ¦
et qui laudabant me
adversum me11 iurabant.
11 adversum me Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 P105 25 Ω D ΩSFI Δ Ω K K111 P105 25 P15613 Bari1-3 Rusch ] adversus me Ps-G , adversum Ω M (hapax)
Numérotation du verset Ps. 101,10 X

Quia cinerem tamquam panem manducabam12 ¦
12 manducabam Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Hi P10525 Ω D Ω Δ Ω K K111 P15613 Bari1-3 Rusch cum Ps-R ] manducavi Ps-G ( R F Q ΦRGV D etc.)
et poculum13 meum
13 poculum Ps-G D30 ΩP Δ Ω K K111 Rusch ] potum Ps-G (ΨB* D) Hi P105 25 Ω D Ω P15613 Bari1 Bari3 Clementina cum Ps-R
cum fletu miscebam.
Numérotation du verset Ps. 101,11 XI

A facie ire14
14 ire Ps-G (I V ΨB) D30 P105 25 Ω D ΩSFP Ω K² K111 P105 25 P15613 T77 T79 Fi* Bo Bari1-3 Rusch cum Ps-R (nonnulli codd.)] + et Hi Ω K* ω 1 ω² NAL3255 Fi² Clementina Ps-G cum Ps-R , + tue Ω D
indignationis tue ¦
quia elevans allisisti me.15
15 allisisti P105 25 Bari3 Rusch ] allixisti Bari1 P15613, adlisisti Ps-G
Numérotation du verset Ps. 101,12 XII

Dies mei
sicut umbra declinaverunt ¦
et ego sicut fenum arui.
Numérotation du verset Ps. 101,13 XIII

Tu autem Domine
in eternum permanes ¦
et memoriale tuum
in generatione16
16 generatione Ps-G (M W Φ U V D) D30 Hi P105 25 Ω D Ω Δ Ω K K111 P105 25 Bari1-3 P15613 Rusch ] generationem Clementina Ps-G
et generationem.
Numérotation du verset Ps. 101,14 XIV

Tu
exsurgens17
17 exsurgens D30 Hi Correc2 (hebr. et antiq. et Ieron. non interponunt Domine neque grecus similiter) Δ ΩP ² ( al. m. ) Ω K K111 Bari3 ] + Domine P10525 Ω D ΩSFP P15613 Bari1
misereberis Sion ¦
quia tempus miserendi eius
quia venit tempus.
Numérotation du verset Ps. 101,15 XV

Quoniam placuerunt servis tuis
lapides
eius ¦
et terre eius
miserebuntur.
Numérotation du verset Ps. 101,16 XVI

Et timebunt gentes
nomen tuum Domine18 ¦
18 tuum Domine Ps-G ( cett. codd. et edd. ) D30 Hi P10525 Ω D ΩP Δ Ω K K111 P10525 Bari1-3 P15613 cum Ps-R ] Domini Ps-G ( R F C I M* Q W Φ G² K ) cum hebr. LXX Ps-H Ps-γ Ps-Med, Correc2 (hebr. et grecus et antiq. et Ieron. sic habent, non est ibi TUUM DOMINE )
et omnes reges terre gloriam tuam.
Numérotation du verset Ps. 101,17 XVII

Quia edificavit19
19 edificavit Ps-G (F M ΨB ) P10525² ( in ras. ) Ω D Ω Ω K K111 ω 1 Ω2 NAL3255 T77* Fi Bo P15613 Bari1 Rusch ] – bit D30 Hi T77² T79 Ps-G
Dominus Sion ¦ et videbitur
in gloria sua.
Numérotation du verset Ps. 101,18 XVIII

Respexit
in orationem humilium ¦
et non sprevit
precem20 eorum.
20 precem D30 Ω D ΩS Ω K ω 1 K111 15613 P10525 Bari1-3 ] preces Ω F Bo , precê cett.
Numérotation du verset Ps. 101,19 XIX

Scribantur 21
21 Scribantur Ω D ω 1 ω² Ω M Ω F ΩP P10525 P15613 etc Scribentur ΩS Bari1-3# , Scribatur Correc2 (hebr. et grecus habent SCRIBATUR HEC femineum substantivatum in singulari)
hec
in generatione altera ¦ 22
22 generatione altera D30 Hi Ω D ΩP K111 ω 1 Ω 2 Ω K NAL3255 T77 T79 Bo Bari1-3 P15613 Rusch ] generationem alteram Ps-G | <divisio.> hec+ ω 1 (hapax)
et populus
qui creabitur
laudabit Dominum.
Numérotation du verset Ps. 101,20 XX

Quia
prospexit
de excelso sancto suo ¦ Dominus
de celo in terram aspexit.
Numérotation du verset Ps. 101,21 XXI

Ut audiret gemitus23 compeditorum ¦
23 Ut P15613 Bari3 etc Et Bari1 (hapax) | -gemitus Ps-G ( Ψ B V D ) D30 Hi Ω D Ω K K111 Ω T77 T79 Bo P10525 Bari1-3 P15613 Rusch Ed1530 Clementina ] gemitum Correc2 (hebr. et antiq. et Ieron. habent GEMITUM et grecus similiter) Ω (-tû in ras. ω² ) NAL3255 Fi (-tû) Ps-G
ut solveret24
24 ut solveret Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Hi P10525 ΩP Ω K111 NAL3255 T77 79 Fi Rusch ] ut solvat Ps-G , et solveret Ps-G ( W V ) Ω D Ω M Ω F ΩS P15613 Bo cum Ps-R (H* S B D)
filios
interemptorum.
Numérotation du verset Ps. 101,22 XXII

Ut annuntient25
25 Ut annuntient Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 Hi P105 25 Ω D Ω Δ Bari3 P15613 Rusch Clementina cum Ps-R ] Ut annuntiet Ps-G , Et annuntient Ω K* Bari1
in Sion
nomen Domini ¦
et laudem eius26
26 eius Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 P10525 Ω D Ω Δ Bari1-3 P15613 Rusch Clementina cum Ps-R ] suam Ps-G
in Hierusalem.
Numérotation du verset Ps. 101,23 XXIII

In conveniendo
populos in unum’
et reges ¦
ut serviant Domino27.
27 <divisio.> § XXIII unum’ et reges  ¦ ω 1 ω² , unum  ¦ et reges Hi Ω D Ω FSP P10525 Bari1-3 P15613 NAL3255 T79, unum et reges  ¦ D30 P10525Fi Bo, om. T77
Numérotation du verset Ps. 101,24 XXIV

Respondit
ei
in via
virtutis sue28 ¦
28 sue P10525 Bari3 P15613 Ps-G Ps-R] tue ΦG* Bari1, eius Ps-γ
paucitatem
dierum meorum nuntia mihi.
Numérotation du verset Ps. 101,25 XXV

Ne revoces me in dimidio dierum meorum ¦
in generatione29 et generationem anni tui.
29 generatione et generationem Ps-G ( M Q ² W U K Ψ B V ) D30 Hi P10525 Δ ΩSFP P10525 Bari1-3 P15613 Rusch ] generatione et generatione Ps-G ( C I ΦRGV D ) Ω D Ω M cum Ps-α Ps-Med, generationem et generationem Clementina Ps-G
Numérotation du verset Ps. 101,26 XXVI

Initio
tu Domine
terram fundasti ¦ et opera manuum tuarum30 sunt celi.
30 tuarum P105 25 ( in ras. ?) Bari1-3 Ps-G ] eius cacogr . P15613
Numérotation du verset Ps. 101,27 XXVII

Ipsi peribunt
tu autem permanes ¦ et omnes sicut vestimentum31 veterascent32.
31 vestimentum P10525 Bari1 P15613 ] + tuum Bari3 |
32 veterascent Ps-G (V D) D30 Hi P105 25 Cor2 Ω D Ω M Ω F ΩS Δ Bari1-3 P15613 Rusch edd veterescent Ps-G ΩS Correc2 (alii) |
Numérotation du verset Ps. 101,XXVIII 

Et sicut opertorium mutabis eos et mutabuntur ¦
Numérotation du verset Ps. 101,28 

tu autem
idem
ipse es’ 33
33 <divisio.> es’] es P105 25 P15613 Bari1-3#
et anni tui non deficient.
Numérotation du verset Ps. 101,29 XXIX

Filii servorum tuorum
habitabunt ¦
et semen eorum in seculum
dirigetur.

Psalmus 101

Numérotation du verset Ps. 101,1 
marg.| {259rb} Domine exaudi] etc. Titulus,   [Oratio pauperis, cum anxiaretur in conspectu Domini, effudit precem suam] Superius invitavit nos Propheta ad iubilum et exultationem. Hic autem in hoc Psalmo, qui est quintus Psalmus penitentialis, invitat nos ad penitentiam. Et est ordo congruus et nobis hoc ordine demonstrat, quod risus dolore miscebitur et extrema gaudii luctus occupat, sicut dicitur Prv. 14.b. Et nox quantumcumque longum diem terminat. Hieronymus Ne insolescant contemplativi ex superabundanti letitia, recte post Psalmos letitie ponitur Psalmus iste penitentie, secundum illud Eccl. 11.c. In die bonorum ne immemor sis malorum, id est penarum et peccatorum tuorum. Et e converso Gn. 8.d. Nox et dies non requiescent. Item post letitiam agit de penitentia, alia ratione, videlicet, quia anima oppressa a peccatis iubilare non potest. Unde ad hoc, quod iubilet, oportet, quod evacuentur peccata. Hoc autem fit per penitentiam. Agit autem hic precipue de illa parte penitentie, que dicitur oratio. Unde intitulatur Psalmus ab oratione. Et est sensus tituli. Iste Psalmus est oratio pauperis, id est Christi, qui cum esset dives, factus est pro nobis pauper, ut illius inopia nos divites essemus. Qui hic orat in persona sua et membrorum pro miseriis Passionis sue et huius seculi nequam, in quas pauper ipse et membra eius propter peccatum primi hominis iusto Dei iudicio deiecti sunt. Unde ait : Cum anxiaretur. Et quia scit se non nisi per Dominum liberari posse, in conspectu Domini effudit precem suam, Vel sic moraliter. Iste Psalmus est oratio pauperis, id est anime paupertatem spiritualem recognoscentis, non cuiuslibet anime, sed eius, que angustiatur de peccatis suis, unde dicit : Cum anxiaretur et non pro vana gloria mundi, sed in conspectu Domini, qui videt abscondita cordis. Intentione monet omnes recognoscere suam miseriam et petere misericordiam, qua restituantur.
marg.| Modus. Quatuor sunt partes. Prima est deprecativa captatio benevolentie, in qua nec factum defenditur, nec facientis animus excusatur. Secunda est flebilis narratio, ubi exponit, quam patitur paupertatem, ibi : Quia defecerunt. Tertia est impetrandi certitudo, ibi : Tu autem Domine. Quarto, brevitatem suam divine conferens eternitati, illam transituram et istam mansuram asserit, ibi : Respondit ei, In persona ergo Christi primo possumus breviter exponere allegorice primam partem, ut in angustia Passionis constitutus, dicat ad Patrem.
marg.| {g} Domine] pater.
marg.| {h} Exaudi orationem meam] que in Passione
marg.| {2.259va} Δ multipliciter facta legitur.
marg.| {a} Et clamor meus] qui plus quam oratio.
marg.| {b} Ad te veniat] ut te ad miserendum excitet. De hoc clamore, Mt. 27.f. Circa horam nonam clamavit Iesus voce magna, dicens : Eli, Eli, lamma zabatani.
marg.| {c} Non avertas faciem] etc. quin me exaudias.
marg.| {d} In quacumque die] etc. precipue, vel maxime in die tribulationis, id est in Passione.
marg.| {e} Inclina ad me aurem tuam] Et ut dicitur in Glossa in his tribus versibus est figura epimone, id est crebra repetitio sententie, in qua notatur orantis desiderium. Unde adhuc tertium versum addit, dicens :
marg.| {f} In quacumque die , etc.  exaudi me] Planum est, velociter enim fuit Christus exauditus, quia tertia die resuscitatus, Io. 11.e. Ego autem sciebam, quia semper me audis, Hbr. 5.b. Cum clamore valido et lacrimis offerens exauditus est pro sua reverentia.
marg.| Moraliter, dicit anima pauper et penitens.
marg.| {g} Domine, exaudi orationem meam] Dt. 33.a. Audi, Domine vocem Iude, id est confitentis. Et notanda sunt, Domine, non demon, vel homo pure. Non est enim quicquam petendum a diabolo, quia non est beneficus, neque dives, nec ab alio quocumque nisi a Deo. Dn. 6.b. Omnis qui petierit aliquam petitionem a quocumque Deo, vel homine, nisi a te Rex, mittatur in lacum leonum, id est in Infernum.
marg.| {h} Exaudi] Ad exitum audi,scilicet de peccato.
- In exitu de mundo.
- Ex corpore audi.
- Extra audi, id est patenter.
¶¶ {i}   Orationem] non dicit orationes, sed sicut in Ps. 26. Unam petii a Domino, etc.
- Item una est oratio, quam Christus dictavit, scilicet Pater noster, etc.
marg.| {k} Meam] non alienam, quod est contra eos, qui volunt orare tantum per procuratores ; et contra alios, qui frequenter dicunt aliis orate pro me, sed ipsimet numquam volunt orare. Et nota, quod oratio exauditur, quando est.
prol.| Commoda, pura, volans, devota, tenax, pia, iusta. Communis, brevis, in Christo, cum spe, locus, ardor.
marg.| Commoda, pro re utili sibi et celesti, vel spirituali. Rm. 8.e. Quid oremus sicut oportet nescimus. Ideo Pauli oratio non est exaudita, 2Cor. 12.c. Propter quod ter Dominum rogavi, ut discederet a me, etc. Pura, sine cogitationibus malis, Eccl. 10.a. Musce morientes perdunt suavitatem unguenti. Volans, duabus alis, de quibus Tob. 12.b. Bona est oratio cum ieiunio et eleemosyna. Devota, cum humilitate et timore. Dn. 3. In animo contrito et spiritu humilitatis suscipiamur a te. Tenax, id est assidua, 1Th. 5.d. Sine intermissione orate. Iac. 5.d. Multum valet deprecatio iusti assidua. Pia, ut ad Deum fiat, Is. 45.d. Rogant Deum non salvantem. Iusta, tripliciter, ut a iusto fiat et pro iusto et in finem iustum. A iusto, Io. 9.f. Si quis Dei cultor est, hunc exaudit. Ps. 65. Iniquitatem si aspexi in corde meo, non exaudiet Dominus. Pro iusto, Ier. 7.d. Noli orare pro populo hoc, etc. quia non exaudiam te. Fine iusto, Mt. 20.c. Nescitis, quid petatis, id est inordinate petitis * Pro vobis. Item contra alios, Lc. 9.g. Vis, dicimus, ut descendat ignis de celo, etc. Communis, in persona Ecclesie, vel ut omnibus prosit. Ideo dicitur : Pater noster, non meus et da nobis, non mihi, Brevis, Mt. 6.b. Orantes nolite multum loqui, sicut Ethnici faciunt. Putant enim, quod in multiloquio suo exaudiantur. In Christo, Io. 16.e. Si quid petieritis Patrem in nomine meo, dabit vobis. Cum spe, Iacob 1.a. Postulet in fide nihil hesitans, etc. Locus, Is. 56.e. Domus mea domus orationis vocabitur, etc. 3Rg. 8.c. Quodcumque oraverint in loco isto, etc. Ardor, id est caritas, 1Cor. 13.a. Si linguis hominum loquar et Angelorum : caritatem autem non habeam, factus sum velut es sonans, etc.
marg.| {a} Et clamor meus] scilicet cordis. Damascenus : Oratio est intellectus ascensus ad Deum, Ex. 14.d. Quid clamas ad me ?
marg.| {b} Ad te veniat] volando cum duabus alis, scilicet cum eleemosyna et ieiunio, Tob. 12.b. Bona est oratio cum ieiunio et eleemosyna, etc.
marg.| {c} Non avertas] etc. Possumus dicere, ut supra dictum est, quod est crebra repetitio eiusdem in his tribus versibus. Et secundum hoc non est tanta vis facienda in expositione cuiuslibet verbi. Vel diversificare possumus singula verba, etc. quod hic notatur, que et qualis sit viri iusti oratio. Primo enim captat benevolentiam, dicendo, Domine et se servum exhibendo. Deinde ostendit orationem esse liberam, dicens : Exaudi orationem. Spontanea enim est oratio, non coacta. Postea ostendit eam esse discretam, cum addit, meam. Postea ostendit eam esse devotam, cum dicit : Et clamor meus, etc. Postea ostendit, quid petat, scilicet videre Deum facie ad faciem, cum dicit : Non avertas faciem, etc. Liptote est, minus dicit et plus significat : Item ostendit orationem suam esse necessariam, dicens : In quacumque die, etc. Speciosa enim est misericordia in tempore tribulationis, sicut dicitur Eccl. 35.d. Item ostendit eam esse humilem, dicens : Inclina ad me aurem tuam. Eccl. 35.d. Oratio humiliantis se, etc. Item fidelem, cum dicit. In quacumque die invocavero te, etc. Invocare enim fidelium est. Ioel. 3.g. Omnis qui invocaverit, etc. Item anxiam, cum dixit : Velociter exaudi me. Dicit ergo : Non avertas faciam tuam. Hec est facies desiderata, de qua supra Tibi dixit cor meum, exquisivit te facies mea, faciem tuam, Domine, requiram, Ps. 26. Ne avertas faciem tuam a me. Et notandum quod Dominus quandoque.
marg.| Avertit
¶¶Manum
- Vindicte, Iob. 13.c. Manum tuam longe fac a me.
- Largitatis, Ps. 144. Aperis tu manum tuam et imples omne animal benedictione.
- Animam, Ier. 15.a. Non est anima mea ad populum istum, eiice eos a facie mea.
- Faciem, Ier. 18.c. Dorsum et non faciem ostendam eis.
marg.| {d} In quacumque die tribulor] Multi sunt dies tribulationis, Is. 37.a. Dies tribulationis et angustie dies hec, etc. Sed specialiter dies mortis et dies iudicii, sunt dies tribulationis. So. 1.d. Tribulabitur ibi fortis. Rm. 2.b. Tribulatio et angustia in omnem animam hominis operantis malum.
marg.| {e} Inclina ad me aurem tuam] Non dicit aures, quia una est misericordie, de qua Ex. 3.b. Clamorem eorum audit. Alia est iustitie, de qua Sap. 1.c. Auris celi audit omnia.
marg.| {f} In quacumque die invocavero te] id est intus vocavero per fidem. Aliter, qui in fide non petit, {2.259vb} nihil recipit. Iacob 1.a. Postulet autem in fide nihil hesitans.
marg.| {g} Velociter exaudi me] id est non differas exaudire. Hab. 1.a. Usquequo clamabo et non exaudies, vociferabor ad te vim patiens et non salvabis ? Is. 5.e. Festinet et cito veniat opus eius.
marg.| {h} Quia defecerunt] Secunda pars, in qua est flebilis narratio, quam primo allegorice in persona Christi exponam. In Passione ergo constitutus, dicit.
marg.| {g} Velociter exaudi me] scilicet antequam moriar. Quare ? quia iam moriturus sum. Hoc est.
marg.| {h} Quia defecerunt sicut fumus dies mei] id est terminus venit vite mee in corpore mortali. Et dicit, sicut fumus, qui evanescit. In quo notari potest, quod multis propter stultitiam eorum, vacua et inutilis fuit eius vita et labor illius, quia noluerunt converti ad fidem eius. Unde conqueritur per Is. 49.a. dicens : In vacuum laboravi ; sine causa et vane fortitudinem meam consumpsi.
marg.| {i} Et ossa mea] ad litteram   [sicut cremium aruerunt] id est in Cruce a sue carnis humore et pinguedine quasi separata sunt, quando ita me extenderunt, ut omnia ossa mea apparerent et numerari possent. Unde supra Dinumeraverunt omnia ossa mea. Huic expositioni concordat alia littera, que habet : Ossa mea sicut in frixorio, {2.260ra} Δ scilicet in ara Crucis confrixa sunt.
marg.| {a} Percussus sum, ut fenum] estu tribulationis et falce divine sententie, quam alibi non tam falcem, quam gladium vocat. Za. 13.c. Deus Pater dicens : Framea suscitare super Pastorem meum et super virum coherentem mihi, id est super Filium quem misi ad reducendam ovem perditam, qui eiusdem substantie mecum est.
marg.| {b} Et aruit cor meum] id est in caumate Passionis imminentis obstupuit. Hoc est, quod ipse dixit Mt. 26.d. Tristis est anima mea usque ad mortem. Et hoc fuit, quia secundum sensualitatem humanam timebat et respuebat mori. Hoc est.
marg.| {c} Quia oblitus sum comedere panem meum] id est secundum sensualitatem non curabam facere voluntatem Patris, patiendo mortem, que cibus meus est. Io. 4.d. Ego cibum habeo manducare, quem vos nescitis. Et post. Meus cibus est, ut faciam voluntatem eius, qui misit me, ut perficiam opus eius.
marg.| {d} A voce gemitus mei] in Cruce.
marg.| {e} Adhesit os meum] id est Ioannes fortis discipulus.
marg.| {f} Carni mee] id est matri mee. Hi enim duo ei in Cruce pendenti astiterunt, sicut adhuc in libro laicorum depingitur. Tunc etiam adhesit os carni, quando ipse Christus commendavit Matrem Ioanni, Io. 18.e. Cum vidisset Iesus Matrem et discipulum stantem, quem diligebat, dicit Matri sue : Mulier, ecce filius tuus. Deinde dicit discipulo : Ecce mater tua. Et ex illa hora accepit eam discipulus in suam.
marg.| {g} Similis factus sum Pellicano solitudinis] Hic comparat se Christus tribus avibus, scilicet Pellicano, Nycticoraci et passeri. Et hoc secundum tres status suos, scilicet ante Passionem, in Passione, post Passionem, Pellicanus est avis, que habitat in solitudine : et Christus in solitudine uteri virginalis habitavit, que homini fuit invia et incognita viro ; et solus de virgine natus, in solitudine presepii inter duo, ut dicitur, animalia reclinatus. In solitudine etiam deserti conversatus, ita quod parentibus et notis incognitus factus fuit. Fuit ergo similis Pellicano solitudinis, ante Passionem. De statu autem Passionis, addit.
marg.| {h} Factus sum sicut Nycticorax in domicilio] vel   [in parietinis] Nycticorax est corvus noctis, qui manet in parietinis, id est in ruinis ; quod Christo convenit secundum statum sue Passionis, quia de Iudeis excecatis natus fuit quasi corvus noctis et ab ipsis ruituris occisus est. Tamen ab eius misericordia non recessit, sed pro ipsis oravit, dicens, Lc. 23.e. Pater, ignosce illis et cetera, In Passione ergo potuit dicere. Factus sum sicut nycticorax in domicilio, vel in parietinis. In {2.260va} Δ Resurrectionem autem potuit dicere, quod sequitur.
marg.| {a} Vigilavi] id est a somno mortis evigilavi, in quo in Passione obdormieram. Et in Ascensione.
marg.| {b} Factus sum] etc. volans in celum, significatus per passerem, qui in agro dimittebatur libere avolare post immolationem alterius passeris, Lv. 14.g.
marg.| {c} Solitarius in tecto] id est in celo. Vel singularis, vel unicus, quod in idem redit et ei proprie convenit, quia sicut ipse dicit Io. 3.b. Nemo ascendit in celum, nisi qui de celo descendit, filius hominis, qui est in celo. Hanc autem gloriam resurrectionis et ascensionis precessit humiliatio et vilificatio facta a Iudeis, secundum illud Prv. 15.d. Gloriam precedit humilitas. Unde adhuc de illa humiliatione dicit :
marg.| {d} Tota die] etc. videlicet Iudei.
marg.| {f} Et qui laudabant me] palam, sed ficte dicentes. Mt. 22.b. Magister scimus, quia verax es et viam Dei in veritate doces, etc.
marg.| {g} Adversum me iurabant] id est coniurabant et conspirabant. Occasionem autem exprobrandi sumebant, precipue ex eo, quod cum peccatoribus manducabat et bibebat. Unde dicebant discipulis, Mt. 9.b. Quare cum publicanis et peccatoribus manducat Magister vester ? Hoc est, quod hic sequitur :
marg.| {h} Quia cinerem] id est illos, qui penitendo morbum suum fatebantur et se cinerem et terram confitebantur, scilicet peccatores penitentes.
marg.| {i} Tamquam panem] id est delectabilem cibum.
marg.| {k} Manducabam] id est mihi incorporabam et in corpus Ecclesie traiiciebam.
marg.| {l} Et poculum meum] etc. id est cum flentibus bibebam, ut cum Magdalena, que lacrimis rigavit pedes eius. Et hoc faciebam.
marg.| {n} A facie ire] etc. id est ut eos absconderem, a facie ire et indignationis tue, quam incurrerant per peccatum. Vel sic :
marg.| {h} Quia cinerem tamquam] etc. id est mortificatio mea in Cruce facta mihi dulcis erat.
marg.| {l} Et poculum meum] quod in Cruce bibi cum felle et aceto.   [Cum fletu miscebam] quia in Cruce flevit. Unde Hbr. 5.b. Cum clamore valido et lacrimis offerens, exauditus est pro sua reverentia. Et hoc.
marg.| {n} A facie ire] id est hoc modo infligebatur a facie ire et indignationis tue, qua indignabaris contra peccata hominum, Is. 53.c. Propter scelus populi mei percussi eum.
marg.| {o} Quia elevans] in Cruce.
marg.| {p} Allisisti me] in morte. Quia.
marg.| {q} Dies mei sicut umbra] etc. in mortem.
marg.| {s} Et ego sicut fenum arui] scilicet in caumate Passionis.
Numérotation du verset Ps. 101,moraliter 
marg.| Moraliter. {h} Quia defecerunt sicut fumus dies mei] Hoc potest dicere Ecclesia, cuius dies sunt Doctores et Sacerdotes, de quibus supra Dies diei eructat verbum. Item : Iob. 9.d. Dies mei transierunt, sicut naves portantes.
marg.| {i} Et ossa] Religiosi, quia candida, recta et fortia. Dies autem eius defecerunt sicut fumus per elevationem. Fumus enim ascendendo deficit. Ossa vero, ut cremium aruerunt, per indevotionem et cupiditatem. Cremium enim dicitur illud, quod de carne pingui frixa in patella remanet, de quo potest haberi versus : « Est cesum, frixum, contractum, pingue, liquatum ».
marg.| Hec hodie satis conveniunt multis Religiosis et Ecclesiasticis viris ; quia sunt, cesi per schismata, Ps. 106. Effusa est contentio super Principes, Io. 9.c. Schisma erat inter eos, scilicet Iudeos, id est observatores traditionum. Hi sunt Religiosi. Item, Frixi sunt in sartagine cupiditatis et igne ambitionis. Ier. 29.e. Quos frixit Rex Babylonis in igne pro eo, quod fecerunt stultitiam in Israel. Hoc ad litteram dicitur de Sacerdotibus, qui Susannam voluerunt corrumpere. Dn. 13. Item, Contracti, per infamiam, Iob. 30.d. Cutis mea denigrata est super me et ossa mea aruerunt pre caumate, Lam. 4.a. Mutatus est color optimus, id est conversatio bona exterior. Item, Pingues fuerunt quondam spiritualiter, id est devoti et abundantes in bonis spiritualibus et alibi per munditiam, Ier. 31.c. Inebriabo animas Sacerdotum pinguedine, Nunc autem recessit ista pinguedo et successit alia, scilicet abundantia temporalium, de qua Ps. 72. Prodiit quasi ex adipe iniquitas eorum. Item. Liquati sunt, sicut cremium, id est extractus est liquor spiritualis, Ier. 51.d. Nabuchodonosor Rex Babylonis reddit me quasi vas inane.
marg.| Nota, quod superbia etiam dicitur Fumus
- Quia excecat, Sap. 2.c. Sit fortitudo nostra lex iustitie, etc. Excecavit enim illos malitia eorum.
- Quia vento cedit, Sap. 5.b. Quid nobis profuit superbia, aut divitiarum iactantia, etc.
- Quia expellit de domo, Is. 14.c. Quomodo cecidisti Lucifer, etc.
- Quia ascendendo evanescit, Ps. 72. Deiecisti eos, dum allevarentur, Os. 13.b. Erunt sicut fumus de fumario.
- Quia de igne surgit, id est nimio amore sui, 1Tim. 1.b. Radix omnium malorum superbia.
De penitente autem exponi potest totum, quia hic est Psalmus penitentialis. Et assignantur hic rationes, quare penitens supra oravit se velociter exaudiri. Prima ratio est, quia brevis est vita bonis. Unde dicit :
marg.| {h} Quia defecerunt sicut fumus dies mei] Fumus subito apparet et subito disparet. Sic dies hominis sunt, Iob. 14.a. Breves dies hominis sunt. Iob. 9.d. Dies mei velociores fuerunt cursore, transierunt quasi naves poma portantes, Iacob 3. Quid est vita hominis ? Vapor ad modicum parens. Secunda ratio, vel causa est defectus boni. Unde dicit.
marg.| {e} Ossa mea sicut cremium aruerunt] Ossa vocat virtutes, quia sicut ossa totum corpus sustinent et sine ossibus tota caro deflueret, ita virtutes sunt robur et sustentamentum * anime. Hec autem ossa arescunt sicut cremium in patella, que quandoque extracta ex pinguedine, vel minuuntur, vel annihilantur. Sic virtutes, vel deficiunt omnino sicut per peccatum mortale, vel etiam quantum ad motus tepescunt, Ier. 51.d. Exossavit me Rex Nabuchodonosor. Tertia causa est necessitas moriendi. Unde dicit.
marg.| {a} Percussus sum, ut fenum] quia sicut fenum in radice secatum de necessitate moritur et arescit. Ita nos in radice nostra, id est in Adam facile peccati percussi, necessitatem moriendi contraximus.
marg.| Nota etiam, quod primo fenum falce percutitur : secundo Sole : postea rastris et percussum non reddit granum, sicut spica tritici. Sic caro, ut dictum est : primo percussa est falce, id est dura sententia mortalitatis astricta, 2Rg. 14.c. Omnes morimur. Secundo Sole, id est fervore tribulationis, Iob. 14.a. Homo natus de muliere, brevi vivens tempore, repletur multis miseriis. Tertio, humanis vexatur dentibus quasi rastris, que homines detrahendo corrodunt, 2Rg. 11.g. Circumegit super eum carpenta ferrata. Item grana esui apta non habet caro, Io. 6.g. Caro non prodest quicquam. Quarta causa quare petit velociter exaudiri, est sterilitas anime, sive cordis. Unde dicit :
marg.| {b} {2.260rb} Et aruit cor meum] Et causam sterilitatis assignat, dicens.
marg.| {c} Quia oblitus sum comedere panem meum] id est servare mandatum de ligno vetito, vel comedere lignum vite, vel panem verbi Dei, quo vivit homo in virore fidei et fortitudine caritatis, quem si obliviscitur comedere, merito arescit cor eius. Sicut dicebant filii Israel, Nm. 11.b. Anima nostra arida est, nihil aliud respiciunt oculi nostri nisi manu quasi dicat, panem comedimus : et ideo aruit cor nostrum. Iudicum 11.b. Fames invasit eos ab ariditate aque, ideo inter mortuos computatur. Aque, lacrime cordis sunt, quibus debet conspergi et confici panis verbi Dei, sicut de Apostolis dicitur : Euntes ibant et flebant mittentes semina sua. Sine ista aqua non bene reficitur anima. Unde dicitur Eccles. 6.a. Fructus tuus pereat et relinquaris velut lignum aridum in eremo. Videtur, quod loquatur Theologis, qui tota die panem verbi masticant, sed non fructificat in eis, quia nimis aridi sunt. Caveant ne strangulentur isto pane. Homo enim, qui durum panem et siccum comedit, si non habeat aquam, vel aliquid liquidum, cito potest strangulari. Istum panem obliviscuntur comedere multi ex usu alterius cibi, sicut canes ex usu carnium cessant comedere panem. Hi sunt scholares, qui ad scientias carnales et morticinas tendunt, propter voluptatem lucri. Nam Philippen. 3.d. Terrena sapiunt et 1Cor. 2.d. Animalis homo non percipit ea, que sunt Spiritus Dei. Item quidam masticant panem istum legendo et in ventrem memorie mittunt, sed deficiente calore caritatis, non digerunt, nec inde nutriuntur. Quinta causa, quare petit velociter exaudiri, est dominium sensualitatis : Unde dicit.
marg.| {d} A voce gemitus mei] id est a voce diaboli, qui est causa gemitus mei et prima origo, quia dixit Gn. 3.a. Quacumque hora comederitis ex eo, eritis sicut dii, scientes bonum et malum. Ab illa inquam voce.
marg.| {e} Adhesit os meum] id est oratio.
marg.| {f} Carni mee] id est sensualitati, ut iam dominetur in nobis sensualitas. Ier. 11.c. Ad vocem loquele grandis exarsit in ea, scilicet ignis concupiscentie in ratione. Et dicitur os, ratio, quia os firmum et forte et solidum. Sic debet esse ratio. Et sicut Dominus per firmamentum divisit aquas ab aquis, ita ratio debet poni inter delectationes carnales et spirituales, ut spirituales supra sint quasi dominantes et carnales infra quasi conculcate et viles. Hoc tamen potest exponi in persona Ecclesie.
marg.| {d} A voce gemitus mei adhesit os meum carni mee] Ossa Ecclesie sunt clerici : hi ut habeant emolumentum ab Ecclesia, gemitum Ecclesie voce tenus quandoque assumunt. Ecclesia enim gemit pro morte filiorum et ipsi aliquando vocem gemitus sumunt, quando legunt, vel predicant de hoc. Sed ostendunt operibus, quod non vere ex corde gemebant, sed voce tenus tantum sicut vetule conductitie, quia a voce gemitus huius, id est postquam ita predicaverunt   [adhesit os meum] dicit Ecclesia, id est talis Predicator,   [carni mee] id est mulieribus et carnalibus illecebris. Quales erant filii Eli, 1Rg. 2.e. qui dormiebant cum mulieribus, que observabant ad ostium tabernaculi. Enumeratis suis miseriis, postea enumerat sua merita, ut sic pium iudicem moveat. Et ostendit suam triplicem penitentiam. Prima est penitentia eremitica ; unde dicit.
marg.| {g} Similis factus sum Pellicano solitudinis] Per Pellicanum, qui pullos suos occidit et postea lugens tribus diebus sanguine suo vivificat eos, intelliguntur penitentes, qui modo seipsos mortificant et postea vivificabuntur in futuro.
marg.| Vel quia penitentes sunt, qui prius opera sua peccando mortificaverunt : Nunc autem lugentes et penitentiam agentes tribus diebus, scilicet contritione, confessione, satisfactione vivificant ea.
marg.| Quia vero addit [solitudinis] dat intelligere penitentiam eremiticam, que fit in solitudine, ubi habitant eremite. Iob. 3.c. Quiescerem cum illis, qui habitant solitudinem. Is. 51.a. Ponam desertum eius delicias, Iob. 39.a. Contemnit multitudinem civitatis. Secunda penitentia est, que fit in seculo. Unde subiungit.
marg.| {h} Factus sum sicut nycticorax in domicilio] vel   [in parietinis] per que bene intelligitur Mundus, qui in ruina est, 1Io. 2.c. Transit Mundus et concupiscentia eius.   [Nycticorax] autem, qui ibi habitat et est avis, que de nocte querit cibum, sunt penitentes in seculo, qui in medio prave et perverse nationis habitantes, que * sibi cibum vite eterne. Tertia penitentia est claustralium. Unde dicit :
marg.| {a} Vigilavi et factus sum] etc. Passer multum sollicitus est in faciendo ova sua et in puniendo ova sua. Sic claustrales laborant et studiose vigilant in operibus virtutum. Item passer parvus est ; sic ipsi per humilitatem et abiectionem, Ps. 10. Quomodo dicitis anime mee, transmigra in montes, scilicet religionis, sicut passer. Et respondet. Quoniam ecce peccatores intenderunt arcum suum, ut te in seculo sagitta peccati interficiant, unde tibi expedit transmigrare in montem Religionis. Idem autem significatur per montem et per tectum, de quo hic, scilicet Religio. Mt. 24.b. Qui erit in tecto, non descendat, ut aliquid auferat de domo. Illis autem, qui taliter agunt penitentiam, detrahunt et conviciantur amatores seculi. Unde subiungit.
marg.| {d} Tota die] etc. in aperto vocantes me hypocritam et papelardum.
marg.| {e} Inimici mei] scilicet amici Mundi, qui non solum sunt inimici Dei, Iac. 4.a. sed et iustorum, unde dicunt Sap. 2.c. Circumveniamus iustum, quoniam inutilis est nobis et contrarius operibus nostris. Et iustus dicit in Ps. 118. Iniquos odio habui. Nec tantum aperti inimici exprobrant, sed et amici falsi detrahunt bonis viris, unde subdit :
marg.| {f} Et qui laudabant me] favendo mihi in aperto.
marg.| {g} Adversum me iurabant] detrahendo in absentia mea. Vel iurabant adversum me, scilicet se non intrare religionem mecum, licet laudarent me, quia intraveram. Pauci tamen sunt, qui de hoc laudent homines. Unde notabiliter dicit, qui laudabant, quasi dicat, pauci erant. Item qui laudat hominem, iurat contra eum, ut dicit Is. 3.c. Popule meus, qui te beatum dicunt, ipsi te decipiunt. Quare autem detrahunt mali {2.260vb} bonis ? Quia opera eorum dissimilia sunt suis, unde causam subdit, dicens :
marg.| {h} Quia cinerem tamquam] etc. Sap. 2.c. Gravis est nobis etiam ad videndum, quoniam dissimilis est aliis vita illius. Cinerem autem tamquam panem manducat, qui de memoria infirmitatis sue reficitur. Et hoc multum roborat hominem contra peccata. Unde in die Cinerum, quando assumitur bellum contra vitia, imponitur cinis super capita penitentium et dicitur : Memento homo, quia cinis es et in cinerem reverteris, quasi dicat per hoc te defendas a tentatione peccati, Hieronymus Facile contemnit omnia, qui se semper cogitat moriturum. Vel cinerem, id est viles cibos. Hieronymus Non refert servo Dei, de qua pretiosis cibariis conficiat stercora.
marg.| {l} Et potum meum] id est delectationem aliquam, si quando habebam.
marg.| {m} Cum fletu miscebam] sciens quoniam risus dolore miscebitur et extrema gaudii luctus occupat, sicut dicitur Prv. 14.b. Hic autem fletus fit precipue timore divini iudicii, unde subiungit.
marg.| {n} A facie ire] etc. id est a respectu faciei tue, que in Iudicio apparebit irata et indignationis plena. Ier. 23.d. Ecce turbo dominice indignationis egredietur et tempestas erumpens super caput impiorum veniet. Vel vindicta Dei iam in genere humano facta intelligitur. Ut primo flere se dicat propter originale peccatum et propter vindictam sumptam de eo, cum dicit : A facie ire et indignationis tue, id est quam propter peccatum primorum parentum incurri. Secundo, propter gravamen corporis, quia corpus, quod corrumpitur, aggravat animam et terrena inhabitatio deprimit sensum multa cogitantem. Sap. 9.c. Unde dicit.
marg.| {o} Quia elevans allisisti me] Elevavit Dominus hominem, faciendo ad imaginem et similitudinem suam, sed eum allisit, id est deorsum elisit, quando corporis pondus, quo anima deprimitur, tribuit illi. Et hoc est, elevans allisisti me. Iob. 30.c. Elevasti me et quasi super ventum ponens elisisti me valide. Tertio, flet propter ignorantiam. Unde dicit :
marg.| {q} Dies mei] etc. quia non sunt nisi quedam obscuritas sine lumine scientie. Is. 56.d. Nescierunt universi. Quarto, propter sterilitatem boni operis. Unde dicit.
marg.| {s} Et ego sicut] etc. Fenum aridum nec virorem habet, nec florem. Sic nec homines in peccato. Ps. 122. Fiant sicut fenum tectorum, quod prius quam evellatur, exaruit. Potest etiam legi in persona David et talium divitum deflentium prosperitatem suam presentem, que causa est adversitatis eterne ab illo loco.
marg.| {h} Quia cinerem tamquam] etc. quasi dicat, tristis eram et merens.
marg.| {n} A facie ire] etc. id est quia ostendisti te mihi iratum esse dans mihi in presenti successum temporalium. Quia, ut dicit Gregorius Continuus successus temporalium, eterne reprobationis est indicium. Hoc est, quod sequitur.
marg.| {o} Quia elevans] in temporalibus.
marg.| {p} Allisisti me] in spiritualibus et eternis, que propter temporalia timeo amittere Iob. 14.d. Roborasti eum paululum, ut in perpetuum transiret. Hec est autem mala et damnosa commutatio, quia temporalia cuncta statim transeunt, eterna autem in eternum habentur. Unde addit :
marg.| {q} Dies mei] in quibus habeo Mundi prosperitatem.
marg.| {r} Sicut umbra declinaverunt] Eccl. 10.b. Omnis potentatus vita brevis. Eccl. 34.a. Quasi qui apprehendit umbram et persequitur ventum, sic et qui attendit ad visa mendacia.
marg.| {s} Et ego] qui in hoc Mundo virere et florere videor.
marg.| {t} Sicut fenum arui] id est totum illum virorem et florem amisi. Is. 37.e. Habitatores earum facti sunt sicut fenum agri et gramen pascue et herba tectorum, que exaruit, antequam maturesceret. Vel sicut fenum, id est sicut vere caro, quia omnis caro fenum et omnis gloria eius quasi flos feni, Is. 30.b. Et infra : Exsiccatum est fenum et cecidit flos, verbum autem Dei nostri stabit in eternum, id est illud, quod promisit. Unde sequitur :
marg.| {u} Tu autem] etc. Hec est, Tertia pars, in qua ostenditur certitudo impetrandi veniam. Sed prius allegorice de Christo exponamus. Supra dixit Christus : Ego sicut fenum arui, in Passione. Ostendit autem hic, quod hoc fuit tantum secundum humanitatem, non de Deitate, quam eamdem habet cum Patre. Et hoc est, quod dicit : Tu autem, Domine Pater, non sicut fenum aruisti, sed.
marg.| {x} In eternum permanes] et per hoc similiter ego permaneo inquantum Deus, quia ego in te et tu in me. Io. 14.b. Non credis, quia ego in Patre et Pater in me est ? Nec solum apud te manet in eternum, sed et in Ecclesia, {2.261ra} Δ
Numérotation du verset Ps. 101,moraliter 
prol.| Quia {a} memoriale tuum] id est Sacramentum Corporis mei, quo facio Ecclesiam esse memorem mee Passionis. 1. Cor. 11.e. Hoc facite in meam commemorationem. Hoc inquam memoriale est in Ecclesia.
marg.| {b} In generatione et generationem] id est semper, sicut dixi eis, Mt. 28.d. Vobiscum sum usque ad consummationem seculi. Nec hoc solum, sed et ipsum corpus in Passione mortuum suscitasti. Hoc est.
marg.| {c} Tu exsurgens] id est faciens me exsurgere a mortuis.
marg.| {d} Misereberis Sion] id est. Ecclesie, quia cessit ad utilitatem eius. Ps. 11. Propter miseriam inopum et gemitum pauperum, etc. sicut et Passio, sicut ipsa cantat : Qui mortem nostram moriendo destruxit et vitam resurgendo reparavit. Rm. 4.d. Traditus est propter delicta nostra, supple delenda et resurrexit propter iustificationem nostram, supple faciendam. Et hec omnia fecisti Ecclesie universali ex pura misericordia, hoc est.
marg.| {e} Quia] venit,   [tempus miserendi eius] scilicet tempus gratie, quod a seculo previderas venturum. De quo Gal. 4. At ubi venit plenitudo temporis, misit Deus Filium suum factum ex muliere, factum sub lege, ut eos, qui sub lege erant redimeret, ut adoptionem filiorum Dei reciperemus. Quam plenitudinem temporis hic denotat, cum iterato dicit : Quia venit tempus. Modum autem et ordinem executionis huius miserationis explanat, dicens :
marg.| {f} Quoniam placuerunt] quasi dicat dico, quod misereberis et vere, quoniam placuerunt.
marg.| {g} Servis tuis] id est Apostolis, quos ad hoc misisti.
marg.| {h} Lapides eius] Sion, id est Prophete, qui fortes et firmi fuerunt etiam in fide Christi et eum predixerunt venturum in carnem. Hi placuerunt Apostolis. Et ipsi Apostoli, eorum sumentes testimonia.
marg.| {k} Miserebuntur] id est miserti sunt.
marg.| {i} Terre eius] id est debilibus et terrenis hominibus quibus predicaverunt fidem Christi et per testimonia prophetarum Christum verum Deum esse probaverunt.
marg.| {l} Et] audita predicatione eorum, timebunt non tantum Iudei, sed et Gentes nomen tuum. Mal. 1.c. Magnum est nomen meum in Gentibus.
marg.| {m} Et omnes Reges terre] etc. Quod initiatum est, quando tres Reges venerunt adorare Christum iacentem in presepio Mt. 2.b. Et consummatum fuit, quando dilatata fuit Ecclesia per omnes gentes, quia etiam infideles timebant gloriam Dei, unde ne illa gloria exaltaretur, Martyres occidebant. Dilatata autem fuit Ecclesia.
marg.| {o} Quia edificavit] etc. id est Ecclesiam, 1Cor. 3.b. Dei edificatio estis. Ecclesia autem dicitur Sion propter speculationem, quia hic speculatur Deum per fidem et in futuro speculabitur per speciem, scilicet facie ad faciem. Unde et subditur.
marg.| {p} Et videbitur] Dominus, in gloria sua. Is. 33.c. Regem in decore suo videbunt et oculi eius cernent terram de longe, quasi dicat, tunc videbimus eum sicut est. Sed interim ipse oculis sue misericordie respicit humiles, qui se terram esse et Deo longe dissimiles esse cognoscunt. Hoc est, quod subiungit.
marg.| {q} Respexit] oculis misericordie.
marg.| {r} In orationem humilium]
marg.| {2.261va} Δ {a} Et non sprevit precem eorum] quod secundum allegoriam intelligitur de  SS. patribus, qui desiderabant et humiliter petebant adventum Christi. Unde dicit supra. Propter miseriam inopum et gemitum pauperum, nunc exsurgam, dicit Dominus, ponam in salutari, scilicet in Christo, fiducialiter agam in eo. Quid ? Salutem humani generis. De quo etiam supra. Deus autem rex noster ante secula, operatus est salutem in medio terre. Et quia hec magna sunt et nobis necessaria, ne oblivioni tradantur, addit.
marg.| {b} Scribantur hec] scilicet quod Dominus respexit per incarnationem, quod edificavit Sion per predicationem et Passionem, quod videbitur in gloria sua. Scribantur dico.
marg.| {c} in generatione altera] scilicet successura post istam. Hoc scripserunt Evangeliste. Et ad quid petit ea scribi, subiungit, ut scilicet fideles filii, qui nascentur et exsurgent in Ecclesia, possint in ea scire et inde Deum laudare, sicut et nos adhuc facimus. Unde dicit : Et populus, qui creabitur, laudabit Dominum. Vel sic.
marg.| {b} Scribantur hec] antequam eveniant, scilicet a prophetis. Et hoc
marg.| {c} In generatione altera] id est ad utilitatem nove generationis, quia illa scriptura non profuit antique generationi Iudeorum, sed magis fuit ad condemnationem eorum. Unde dicebat eis Dominus Io. 5.f. Scrutamini Scripturas, quia vos putatis in ipsis vitam eternam habere et ille sunt, que testimonium perhibent de me. Et post pauca : Nolite putare, quia ego accusaturus sim vos, est, qui accusat vos Moyses, in quem vos speraris. Sed nove generationi fidelium profuit, quia crediderunt Scripture et Deum laudaverunt. Unde dicit :
marg.| {d} Et populus, qui creabitur] per fidem, laudabit Dominum, de hoc populo creato. Gal. 6.d. Neque Circumcisio aliquid valet, neque preputium, sed nova creatura, Glossa Ambrosii, id est generatio et nova vita. Quare laudabit ? Propter predicta beneficia, que adhuc exequitur, dicens,
marg.| {e} Quia] Dominus Christus   [prospexit] id est procul aspexit.
marg.| {f} De excelso Sancto suo] id est de celo, vel de sinu Patris. Glossa ut inde ad humiles veniret humilis : quod autem dixerat, evidentius explanat, subdens.
marg.| {g} Et Dominus de celo] etc. Et quare ?
marg.| {h} Ut audiret gemitus compeditorum] id est  SS. patrum, qui licet mortui non essent per peccatum : tamen compediti erant per penam peccati Ade. Illi etiam, qui in limbo detinebantur, bene compediti erant, quia non poterant pedes movere ad redeundum in propria. Et hos compeditos audivit et solvit Dominus in ista respectione misericordie sue. Unde dicit Zacharie 9.c a : « Tu autem in sanguine Testamenti emisisti vinctos de lacu ». Nec hos solum fecit, sed iam mortuos resuscitavit ad vitam, unde et addit.
a Cf. Za. 9, 11.
marg.| {i} Et solveret] scilicet a vinculis mortis.
marg.| {k} Filios interemptorum] scilicet mortuos in peccato. Sicut alia littera apertius dicit, filios mortis, 1Pt. 2.d. Peccata nostra ipse pertulit super lignum, ut peccatis mortui iustitie vivamus. Suscitavit autem eos, ita ut non tantum vitam haberent, sed ut etiam vitam aliis annuntiarent, unde subdit.
marg.| {l} Ut annuntient in Sion] id est in Ecclesia.
marg.| {m} Nomen Domini] Christi, quod nomen Petrus solutus et suscitatus annuntiabat Act. 4.c. dicens : Nec enim est aliud nomen sub celo datum hominibus, in quo oporteat nos salvari.
marg.| {n} Et laudem eius] etc. id est in Ecclesia, Annuntient dico.
marg.| {o} In conveniendo populos in unum] id est in unitatem fidei operantis per dilectionem, que operatio notatur, cum subiungit : ut serviant Domino.
Numérotation du verset Ps. 101,moraliter 
marg.| Moraliter. {u} Tu] etc. Post quam satis flevit penitens defectus suos, oculos cordis habet purificatos et Deum videns omnia transitoria contemnit et Dei beneficia recolit, unde dicit : Tu autem, Domine, etc. Cetera autem omnia transitoria sunt. Unde infra :
marg.| * Ipsi peribunt] scilicet celi, multo fortius omnia alia. Tu autem permanebis. Sed hoc posset penitentem terrere, ne forte in eternum irasceretur ei, qui in eternum permanet, nisi speraret de ipsius misericordia. Unde subdit de ea.
marg.| {a} Et memoriale tuum] quo memor es nostri misereri.
marg.| {b} In generatione et generationem] id est in eternum, Ps. 96. In eternum misericordia eius. Dicitur autem misericordia memoriale Domini, quia numquam obliviscitur misereri, sed semper memor est eius. Unde in Ps. 76. Numquid in eternum proiiciet Deus, etc. Et post pauca : Aut obliviscetur misereri Deus, quasi dicat non Is. 49.d. Numquid oblivisci potest mulier infantem suum, ut non misereatur filio uteri sui ? Et si illa oblita fuerit : ego tamen non obliviscar tui. Et posset aliquis dicere, si ita est misericors Deus, quare permittit hic bonos affligi ? Unde respondet, quod cito liberabit eos Dominus. Unde subdit.
marg.| {c} Tu exsurgens] ad iudicium.
marg.| {d} Misereberis Sion] qui modo quasi dormiens videris non misereri, dum sinis bonos tribulari. Ier. 31.e. Quasi de somno suscitatus sum, Mc. 4.d. Exsurgens comminatus est vento et {2.261rb} dixit mari, tace et obmutesce. Sic ergo exsurgens misereberis Sion, non Babylonis. Sion, id est speculatio, significat bonos, qui celestia speculantur ; sed Babylon illos significat, qui oculos suos statuerunt declinare in terram. Super hos exsurget etiam tunc Dominus, non ad miserendum, sed ad condemnandum, Ps. 16. Exsurgat Deus et dissipentur inimici eius. Dn. 9.c. Vigilavit Dominus super malitiam et adduxit eam super nos. Hanc autem misericordiam faciet Dominus Sion.
marg.| {e} Quia tempus miserendi eius] est, quia venit tempus, quasi dicat satis habuit de tribulatione, nunc tempus, ut habeat consolationem, Babylon vero e converso. Unde Lc. 16.f. dixit Abraham diviti. Recepisti bona in vita tua et Lazarus similiter mala, nunc autem hic consolatur, tu vero cruciaris. De hoc tempore Za. 1.c. Domine, exercituum usquequo tu non misereberis Hierusalem et urbium Iuda, quibus iratus es ? Iste iam septuagesimus annus est, quasi dicat tempus miserendi venit, ut miserearis Hierusalem, id est eorum, qui semper pacifici fuerunt tibi, non contrarii per peccatum mortale et urbium Iuda, quibus iratus es, id est eorum, qui et si te per peccatum offenderunt : tamen confitentur peccatum et penitentiam agunt. Bis autem dicit tempus, quia duobus precipue temporibus experiuntur Dei misericordiam, scilicet quando anima exuta a corpore recipit primam stolam ; et quando in Iudicio corpus coniunctum anime, recipiet secundam stolam. Licet autem hoc faciat eis divina misericordia : non tamen sine iustitia erit, quia non habebunt hoc sine meritis precedentibus. Unde bene subiungit.
marg.| {f} Quoniam placuerunt] etc. Per lapides, qui duri sunt, intelligi possunt tribulationes, que licet dure et aspere sint, tamen placent servis Domini. Unde cantat Ecclesia de B. Stephano : Lapides torrentis illi dulces fuerunt. Ipsum sequuntur omnes anime iuste. Sunt autem servi Pharaonis, id est diaboli, quibus non placent lapides, sed magis lutum, lateres et palea, id est luxuria, avaritia et superbia. Hi non edificant civitatem Deo, sed Pharaoni, sicut dicitur Ex. 1.b. Non autem sola duritia et austeritas vite sufficit ad merendum vitam eternam sine pietate. Nm. 1Tim. 4.c. Corporalis exercitatio ad modicum utilis est ; pietas autem ad omnia utilis est. Unde et subditur.
marg.| {i} Et terre eius miserebuntur] id est si quid terrenum, si quid reprehensibile in aliquo viderint, compatientur. Sicut Ier. 9.a. Quis dabit capiti meo aquam et oculis meis fontem lacrimarum et plorabo die, ac nocte interfectos filie populi mei. De his autem cum sunt in homine, scilicet de austera vita et de pietatis operibus, cito potest resurgere elatio, nisi cor per timorem reprimatur. Unde bene subditur.
marg.| {l} Et timebunt gentes] etc. quasi dicat, licet servi tui sint et placeat eis vite austeritas et opera misericordie habeant : tamen scientes se ex se gentilitatis vitia habere, vel habuisse, timebunt nomen tuum, quod est Dominus. Ex. 15.a. secundum aliam litteram : Dominus nomen illi. Nec tantum in malis operibus, sed et in bonis timendum est. Unde bene subiungit.
marg.| {m} Et omnes Reges terre] id est etiam illi, qui bene regunt terram suam, timebunt.
marg.| {n} Gloriam tuam] que apparebit in Iudicio. Quam timens Iob, qui bene regebat terram suam, dicebat Iob. 9.b. Etiamsi habuero quippiam iustum, non respondebo, sed meum iudicem deprecabor. Et post, d. Verebar omnia opera mea, sciens quod non parceret delinquenti. Gregorius : Sancti omne, quod agunt, metuunt, dum considerant, ante quem iudicem stabunt. Considerant enim mala, quam districte iudicet et bona, quam subtiliter penset. Unde et hic duas causas subiungit, quare de bonis nostris non debemus efferri. Prima est, quia a nobis non sunt, sed a Deo. Unde dicit.
marg.| {o} Quia edificavit Dominus Sion] id est animam speculativam et altitudinem bonorum operum. Dominus enim sic edificat animam sicut domum, vel civitatem, ponens fundamentum, Fidem, parietem, Spem, tectum, Caritatem. De primo 1Cor. 3.c. Fundamentum aliud nemo potest ponere preter id, quod positum est Christus Iesus, id est fides eius. De secundo, Ex. 26.d. Facies et tabulas stantes. Ecce spes. De Caritate, Prv. 10.b. Universa delicta operit caritas. Ecce tectum. Secunda causa, quare non debemus efferri de bonis nostris, est : quia a districto iudice ponderabuntur. Unde sequitur :
marg.| {p} Et videbitur] Dominus   [in gloria sua] in qua iudicabit. Marci 13.c. Tunc videbunt Filium hominis venientem in nubibus cum virtute multa et gloria. Hec autem Domini gloria posset nos terrere, nisi precedentem eius benignitatem recoleremus. Unde sequitur de ea.
marg.| {q} Respexit in orationem humilium] quasi dicat, sicut dicitur Prv. 6.d. Zelus et furor viri non parcet in die vindicte, nec acquiescet cuiusquam precibus. Sed antequam veniat : dies illa,   [respexit in orationem] non omnium, sed   [humilium] Eccles. 35.d. Oratio humiliantis se nubes penetrabit.
marg.| {a} * Et non sprevit] etc. Eccl. 35.c. Non despiciet preces pupilli. Ideo dicitur Ioel. 2.d. Congregate parvulos et sugentes ubera. Et quia hec bona sunt et utilia.
marg.| {b} Scribantur hec] non in tabulis lapideis, sed in tabulis, cordis. Et nota, quod non dicit, a quo scribantur, quia Spiritus Sanctus scribit in corde. Iob. 31.d. Librum scribat ipse, qui iudicat. Predicator etiam scribit. Ps. 44. Lingua mea calamus scribe, 2Cor. 3.a. Epistola nostra vos estis scripta in cordibus nostris. Non autem scribuntur in cordibus omnium, sed solum.
marg.| {c} In generatione altera] in qua facta est mutatio dextere Excelsi, scilicet in generatione iustorum, de qua in Ps. 76. Generatio rectorum benedicetur. Et alibi Ps. 111. Hec est generatio querentium Dominum. Ps. 23. Est autem generatio, que non est altera, nec a malo suo mutata, de qua Prv. 30.b. Generatio, que pro dentibus gladios habet. {2.261vb} Hec autem Scriptura excitat memoriam ad laudandum Deum. Unde sequitur :
marg.| {d} Et populus, qui creabitur] etc. Creatur autem populus per penitentiam, id est de nihilo aliquid efficitur, quia peccatum et peccator nihil sunt. Ez. 28.f. Nihil factus es et non eris in perpetuum. Ideo autem laudabit Dominum.
marg.| {e} Quia prospexit] id est procul aspexit longe positos peccatores. Ps. 118. Longe a peccatoribus salus. Prv. 15.d. Longe est Dominus ab impiis.
marg.| {f} De excelso sancto suo] id est de celo, ut supra. Vel excelsum sanctum suum, vocat bonum prelatum, de quo respicit Dominus populum suum, quando per eum docet eos et exemplo informat. Sancto, dicit, ad differentiam non sancti. Suo, ad differentiam non sui, quia multa sunt excelsa, que nec sancta, nec Domini sunt, scilicet fastus et superbia prelatorum, de quibus 3Rg. 3.a. Dilexit Salomon Dominum ambulans in preceptis David patris sui, excepto quod in excelsis immolabat et accendebat thymiama. Ez. no. e. Dixi ad eos, quid est excelsum ad quod vos ingredimini ? Ez. 18.a. In montibus non comederit. Hoc prohibuit Dominus, quia ibi sunt pascua diaboli, secundum illud Iob. 40.c. Huic montes herbas ferunt.
marg.| {g} Dominus de celo] etc. Expositio est precedentis, sive ad litteram, sive moraliter exponatur. Et hoc
marg.| {h} Ut audiret gemitus] etc. compedibus peccatorum, ut supra dictum est.
marg.| {i} Et solveret] a peccatis.
marg.| {k} Filios interemptorum] id est imitatores peccatorum, qui in peccatis interempti sunt gladio peccati. Eccl. 21.a. Quasi rhomphea bis acuta omnis iniquitas. Vel compedes possumus dicere difficultates bene operandi, vel resistendi malo. Et possunt assignari decem, scilicet Ignominia, impotentia, corruptio, negligentia, lassitudo, hostium impugnatio, prava consuetudo, coactio, timor, mala societas, que notantur his versibus : « Ignoro, nequeo, corrumpor, negligo, lassor. Hoste premor, consuetus, agor, timeo, socius sum ».
marg.| Ignoro, Iob. 8.b. Hesterni quippe sumus et ignoramus. Rm. 8.e. Quid oremus, sicut oportet, nescimus. Nequeo, 2Cor. 3.b. Non quod sufficientes simus cogitare aliquid a nobis quasi ex nobis. Io. 15.a. Sine me nihil potestis facere. Corrumpor, Eccl. 8.b. Memento quia omnes in corruptione sumus, Sap. 9.c. Corpus quod corrumpitur aggravat animam. Negligo, Eccl. 7.d. De negligentia purga te cum paucis. Lassor. 2Cor. 1.b. Supra modum gravati sumus supra virtutem, ita ut tederet nos vivere. Hoste premor, 2Par. 20.c. In nobis non est tanta fortitudo, ut possimus huic multitudini resistere. Consuetus, Iud. 2.d. Nec dimiserunt viam durissimam, per quam ambulare consueverant. Ago, id est ducor, Rm. 7.d. Video aliam legem in membris meis repugnantem, legi mentis mee. Et supra Quod odi, illud facio. Timeo, Ps. 79. Incensa et suffossa. Ibi dicit Glossa quod omne peccatum provenit, aut ex amore male incendente, aut ex timore male humiliante. Mt. 10.c. Nolite timere eos, qui occidunt corpus. Socius sum, scilicet malorum. Ps. 17. Cum perverso perverteris. Ps. 105. Commixti sunt inter gentes et didicerunt opera eorum.
marg.| {i} Et solveret filios] etc. Ad quid ?   [Ut annuntient in Sion nomen Domini et laudem eius in Hierusalem] Ex hoc sequitur, quod antequam homo predicet et annuntiet, debet solvi a peccatis, quia non est speciosa laus in ore peccatoris, Eccl. 15.c. Ps. 49. Peccatori dixit Deus, quare tu enarras iustitias meas, etc. Per Sion et Hierusalem intelligitur Ecclesia, ut supra dictum est. Vel per Sion intelligitur anima quoad partem eius cognitivam. Per Hierusalem, ipsa anima quoad affectum. Sion enim specula interpretatur, Hierusalem pacis visio. Sed ubi est hodie anima pacifica, qui annuntiari possit nomen Domini ? Iac. 4.a. Unde bella et lites in vobis, nonne ex concupiscentiis vestris, que militant in membris vestris ?
marg.| {o} In conveniendo populos in unum] etc. quasi dicat, tunc est predicandum, cum pacifici sunt homines et in unum congregati. Ioel. 2.d. Vocate cetum, congregate populum.
marg.| {p} Et Reges] Ecce Reges invitantur ad sermones. Sed quia non veniunt, ideo contigit illud Is. 5.d. Captivus ductus est populus meus quia non habuit scientiam et nobiles eius interierunt fame, etc. Vel sic.
marg.| {o} In conveniendo] etc. quasi dicat tunc possunt predicare efficacius, cum Religionem intraverint, ut fiunt conventus Predicatorum, sicut Apostoli antequam predicarent congregati sunt in unum conventum sub Christo priore, quem cum suo conventu, quia contra Mundum predicabat, Mundus odio habebat. Unde in capitulo suo predicans conventui suo, dicebat eis, Io. 15.c. Si Mundus vos odit, scitote, quia me priorem vobis odio habuit. Et bene dicit :   [In conveniendo populus in unum et Reges] quia in talibus convenientibus conveniunt tam de populari, quam de regali genere.
marg.| {q} Ut serviant Domino] cui servire regnare est. Multi {2.262ra} enim sunt, qui nolunt sic convenire, ut serviant Domino, sed per Mundum sparsi ad colligendas paleas serviunt Pharaoni. Quidam vero suo ventri, sicut dicit Apc. Rm. 16.c. Huiuscemodi Christo Domino non serviunt, sed suo ventri. Quidam autem mammone. Mt. 6.d. Non potestis Deo servire et mammone. Et Eccl. 10.d. Dicitur : Pecunie obediunt omnia. Ex his duabus propositionibus videtur sequi, quod non est, qui serviat Deo. Non est, qui faciat bonum, non est usque ad unum.
marg.| {a} Respondit ei] Quarta pars, qui brevitatem suam divine conferens eternitati, illam transituram et istam mansuram asserit. Sed primo de Christo allegorice exponamus, ut de Christo dicatur : Respondit ei, scilicet Domino Patri mittenti eum ad Passionem.
marg.| {b} In via virtutis sue] scilicet in via humilitatis, que fuit propria virtus sua.
marg.| {c} Paucitatem dierum meorum nuncia mihi] quasi dicat, dona mihi, ut adhuc paucis diebus vivam. Hoc fuit, quando dixit Mt. 26.d. Si possibile est, transeat a me calix iste. Sed quia ibi addidit : Verumtamen non sicut ego volo. sed sicut tu. Bene hic additur, quod dicit.
marg.| {d} Ne revoces me in dimidio dierum meorum] quasi dicat, si tu vis ego bibam calicem mortis, ne revoces me a morte, ut vivam ulterius in hac vita in qua sunt dies semipleni et dimidii, sed per hanc temporalem mortem ad vitam eternam me perducas. De qua sequitur.
marg.| {e} In generatione] id est in eternum. Postquam vero de se fecit mentionem, competenter de Matre sua subiungit, dicens :
marg.| {f} Initio] id est antequam ego carnem assumerem.
marg.| {g} Tu, Domine] Pater,   [terram fundasti] id est Beata Virginem, de qua dicitur in Ps. 66. Terra dedit fructum suum. Quam fundavit Deus in fide et morum constantia. Unde de ipsa sic fundata bene exponitur, quod dicit Eccl. 1.a. Terra in eternum stat. Et Ct. 7.c. Statura tua assimilata est palme. Palma in estate et in hyeme assidue servat virorem foliorum. Sic beata Virgo in adversitate et prosperitate virorem fidei et aliarum virtutum servavit.
marg.| {h} Et opera manuum tuarum sunt celi] id est Apostoli, de quibus Ps. 18. Celi enarrant gloriam Dei.
marg.| {i} Ipsi peribunt] id est occidentur, secundum quod de Christo dicitur. Is. 57.a. Iustus perit et non est, qui recogitet in corde suo.
marg.| {l} Tu autem permanes] immortalis.
marg.| {m} Et omnes] illi celi, scilicet Apostoli et alii sancti.
marg.| {n} Sicut vestimentum veterascent] quantum ad corpora, que sicut vestis
marg.| {2.262va} Δ consumentur et in cinerem redigentur, sed tamen in resurrectione gloriosiores resurgent. Unde sequitur :
marg.| {a} Et sicut opertorium mutabis eos] Vel sicut pallium, secundum aliam litteram : Pallium, vel opertorium mutatur in solemnitatibus magnis et gloriosius et splendidius sumitur. Ita in die illa solemni in resurrectione, scilicet corruptibile hoc corpus et corruptum, induet incorruptionem et mortale et mortuum corpus, induet immortalitatem et quod seminatum est et putrefactum in ignobilitate, surget in gloria. Et quia quidam resurgent, qui non habebunt hanc gloriam, ut melius exprimat, addit.
marg.| {c} Et mutabuntur] in melius. 1Cor. 15.g. Omne quidem resurgemus, sed non omnes immutabimur.
marg.| {d} Tu autem idem ipse es] id est tu ipse es, idem, id est invariabilis, quia in te nec modo minus habes glorie, nec tunc magis habebis et quod habes et habebis, sine fine habebis. Quia.
marg.| {e} Et anni tui non deficient] Nec soli Apostoli hoc habebunt, sed et omnes fideles, qui per eos ad fidem conversi, in fide et caritate perseverabunt. Unde subiungit conclusionem :
marg.| {f} Filii servorum tuorum] id est Apostolorum, qui per Evangelium genuerunt filios Christo.
marg.| {g} Habitabunt] in patria, ubi est vera habitatio. Hic enim sumus hospites et advene.
marg.| {h} Et semen eorum] servorum.
marg.| {i} In seculum] id est in eternum dirigetur.
Numérotation du verset Ps. 101,moraliter 
marg.| Moraliter. {a} Respondit ei] Hic loquitur de penitente agens de eternitate, pro cuius desiderio penitentia agitur. Et de eo dicit : Respondit ei, id est Domino.
marg.| {b} In via virtutis sue] id est in via penitentie, que est via trium dierum in deserto. Ex. 5.a. Ubi dicitur : Deus Hebreorum vocavit nos, ut eamus viam trium dierum in solitudinem et sacrificemus Domino Deo nostro. Et dicitur penitentia via virtutis, quia sine virtute magna non potest quis eam aggredi, aut perambulare, unde Ex. 3.f. Scio, quod non dimittet vox Rex Egypti, id est diabolus, ut eatis nisi per manum validam. Respondere tandem oportebit Domino in iudicio. Et qui hic bene respondet in via virtutis, secure respondere poterit in iudicio. Unde dicit Hab. 2.a. Super custodiam meam stabo et figam gradum super munitionem et contemplabor, ut videam quid dicatur mihi et quid respondeam ad arguentem me. Ideo dicitur in Ps. 111. Iucundus homo, qui miseretur et commodat, disponet sermones suos in iudicio. Et quia non sufficit penitentiam agere de commissis, nisi etiam committere desistat quis peccata. Et ad hoc precipue valet memoria mortis, secundum illud. Eccl. 7.d. Memorare novissima tua et in eternum non peccabis. Unde subiungit.
marg.| {c} Paucitatem dierum] id est quod cito moriturus sum, nuncia mihi. Ps. 38. Notum fac mihi, Domine, finem meum. Plato : Summa Philosophia est assidua mortis cogitatio. Cum autem cogitat penitens, quod cito moriturus sit, timet, ne ei non sufficiat tempus suum ad peragendam penitentiam, unde spatium penitentie petit, dicens.
marg.| {d} Ne revoces me] ab hac vita, in dimidio dierum meorum, quasi dicat, sustine, quod impleam dies penitentie, quia valde utiles sunt mihi. Za. 4.c. Quis contempsit dies parcos ? Non fuit Paulus revocatus in dimidio dierum suorum, qui dixit 1Tim. 4.b. Bonum certamen certavi, cursum consummavi ? Contrarium dicitur in Ps. 54. De impiis. Viri sanguinum et dolosi non dimidiabunt dies suos. Et merito petit spatium penitentie, quia quantumcumque temporis habeat ad agendum penitentiam, nihil est in respectu eternitatis premii. Iuxta illud Rm. 8.d. Non sunt condigne, etc. Unde addit :
marg.| {e} In generatione et generationem anni tui] scilicet anni glorie, de quibus in Ps. 76. Cogitavi dies antiquos et annos eternitatis in mente habui.
marg.| Dies suos.
- Quidam implent in bono ut sancti. Iob. ult. d. Mortuus est senex et plenus dierum.
- Quidam dimidiant in bono. Rm. 6. Sicut exhibuistis membra vestra servire immunditie, etc.
- Quidam implent in malo. Iob. 15.d. Ante quam dies eius impleantur, peribit.
- Quidam nec incipiunt, quorum tota vita mala. Bar. 3.b. Inveterasti in terra, coinquinatus es cum mortuis.
- Et ne forte de se quis confidat, quod propria virtute possit pervenire ad hanc eternitatem. Bene subiungit.
marg.| {f} Initio tu] Per terram intelligitur natura hominis, qui in terra factus est secundum corpus et secundum animam vanus est et instabilis, sicut dicitur Gn. 1.a. Quod terra erat inanis et vacua. Hanc autem Dominus fundavit et confortavit, initio vite hominis, quando per Baptismum regeneratus est et in fide fundatus. Vel initio fundat terram, cum peccatorem instabilem primam gratiam infundendo stabilire dignatur. Hbr. 13.b. Bonum est gratia stabilire cor, non escis, que non profuerunt ambulantibus.
marg.| {h} Et opera manuum tuarum sunt celi] id est celestes viri. Phil. 2.b. Deus enim est, qui operatur in nobis et velle et perficere pro bona voluntate. Non ergo de hoc debent gloriari, vel presumere, quia si sibi relinquantur, nihil erunt. Unde sequitur :
marg.| {i} Ipsi] scilicet sibi pure relicti. Ipse enim pronomen est et significat mere substantiam. Unde bene potest notare naturam hominis puram sine gratia. Ideo bene dicit, ipsi, ita puri sine gratia et Dei adiutorio, peribunt.
marg.| {l} Tu autem] in teipso,   [permanes] Boet Stabilisque manens dat cuncta moveri. Et quod dixit :   [Ipsi peribunt] non ita quibusdam convenit, quod aliis non conveniat. Unde generaliter subdit.
marg.| {m} Et omnes] * Vetustate peccati. De qua 1Cor. 5.b. Expurgate vetus fermentum, ut sitis nova conspersio. Exemplum de his possumus habere in Petro, qui de se presumpsit, dicens : Et si oportuerit me mori tecum, non te negabo. Sed postea ipse sibi relictus periit : quando ad vocem ancille Christum negavit. Postmodum autem respexit eum Dominus et penitens flevit amare, sicut dicitur Lc. 22.g. Et qui perierat, revixit. Sic multi per penitentiam. Unde post hec omnia, adiungit.
marg.| {a} Et sicut opertorium mutabis eos] opertorium est confessio, vel penitentia, qua operiuntur peccata. Ps. 31. Beati, quorum remisse sunt iniquitates et quorum tecta sunt peccata, scilicet per penitentiam : que dicitur domus protegens turpitudinem. Eccl. 29.d. Dt. 23.c. Egesta humo operies quo revelatus es.
marg.| {b} Mutabis eos] de malo in bonum : vel a non esse in esse. Hec est mutatio dextere Excelsi.
marg.| {c} Et mutabuntur] id est manebunt in mutatione, quia quosdam mutat Dominus, nec tamen ipsi mutantur, sicut ramus rigidus et inflexibilis quandoque per violentiam flectitur, sed cum sibi relinquitur, redit ad pristinum statum. Non sic de Iacob, de quo dicit Dominus Gn. 27.e. Benedixi ei et erit benedictus.
marg.| {d} Tu autem idem ipse es] Mal. 3.b. Ego Dominus et non mutor. Nm. 23.c. Non est Deus quasi homo, ut mentiatur, nec ut filius hominis, ut mutetur.
marg.| {e} Et anni tui non deficient] scilicet anni misericordie et iustitie. Primi quoad bonos et iustos. Alii quoad impios. Is. 51.c. Salus mea in sempiternum erit et iustitia mea in generationes generationum.
marg.| {f} Filii servorum tuorum habitabunt] Ecce hilaris conclusio, sicut in omni Psalmo Penitentiali. Filii, id est imitatores : servorum tuorum, id est Sanctorum : habitabunt, in ipso Domino : supra Esto mihi in Deum protectorem et in domum refugii. Vel habitabunt, in celo Empyreo, vel cum Christo homine. Io. 12.d. Ubi ego sum, illic et minister meus erit. Et hoc erit merito operum suorum : unde sequitur.
marg.| {h} Et semen eorum] id est operatio eorum.
marg.| {i} In seculum] id est in eternum.
marg.| {k} Dirigetur] ad accipiendum premium. Apc. 14.c. Opera eorum sequuntur illos. Gal. 6.b. Que {2.262vb} seminaverit homo, hec et metet. Eccl. 44.b. Cum semine ipsorum, scilicet iustorum, perseverabit bona hereditas, scilicet hereditas celestis patrie : ad quam nos perducat misericordia Christi, Amen. Notandum autem, quod est opertorium bonum et opertorium malum.
marg.| Est opertorium
- Bonum
- Caritas. Prv. 10.b. Universa delicta operit caritas.
- Penitentia. Ios. 2.b. Operuitque eos stipula lini.
- Cultus Dei. Is. 28.b. Pallium breve utrunque operire non potest.
- Verecundia. Gn. 24.g. At illa tollens cito pallium, operuit se.
- Figura legis. 1Rg. 28.c. Vir senex ascendit et ipse amictus est pallio.
- Consolatio. Io. 4.b. Sibimet fecit umbraculum.
- Silentium. Nm. 19.c. Vas, quod non habuerit operculum, etc.
- Tribulatio. Gn. 7.d. Operti sunt omnes montes sub universo celo.
- Gloria Domini. Nm. 9.c. Operuit illud nubes. Et 14.b. Apparuit gloria Domini super tectum federis.
- Culpe, scilicet hypocrisis Za. 13.b. Non operientur pallio saccino, ut mentiantur.
- Malum
- Ignorantie. Ex. 19.c. Nubes densissima operuit montem.
- Pene. Is. 14.c. Subter te sternetur tinea et operimentum tuum erunt vermes.
marg.| {a} Respondit ei] etc. Potest exponi secundum Glossam de Ecclesia, supra dictum est, quod Dominus edificavit Sion, ut populi et Reges annuntient laudem ei in Hierusalem, id est in Ecclesia. Et ipsa Hierusalem, vel laus eius, scilicet Dei, id est multitudo laudantium eum in Hierusalem, Ecclesia, scilicet generalis, respondit ei, pro omnibus, que ei attribuit, agendo gratias, bene operando, bene credendo. Ecce quis et cui respondit. Et ubi.
marg.| {b} In via] id est in fide Christi, qui est via, veritas et vita. Io. 14.a. Via virtutis nostre in exemplo in presenti, in futuro erit vita in premio et veritas in promisso. Via virtutis nostre fuit Christus post resurrectionem. Cum enim prius infirmi essemus, virtute sua et Passionis eius fide fortes effecti sumus, non ex meritis nostris. Et quia quidam heretici, scilicet Donatiste, dicebant Ecclesiam esse desituram, orat ad Deum, ut eam super hoc certificet, dicens :
marg.| {c} Paucitatem dierum] quia pauci sunt secundum quorundam opinionem. Super hoc certificavit eam Dominus, cum ait Mt. 28.d. Vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem seculi. Ecclesia ergo certa, quod durabit usque ad finem seculi, orat etiam ut eternitati adiungatur post istos dies, qui omnes pauci sunt et dimidii et imperfecti respectu eternitatis. Unde dicit.
marg.| {d} Ne revoces me in dimidio] id est ad istos dies meos imperfectos respectu eternitatis, quin, scilicet reducar et adiungar eternitati tue, non dimidier, non finiar in eis, sed consummer et perficiar in eternitate, que complectitur presentia et preterita et futura. Et hoc est, ne revoces me, scilicet ut in istis diebus dimidiis desinam esse, sed adiungat annis tuis. Quis.
marg.| {e} Anni tui] id est eternitas tua erit.
marg.| {d} In generatione] id est in eternum. Fuit etiam ab eterno. Unde et sequitur.
marg.| {f} Initio {2.262rb}   tu, Domine] id est initio seculi creasti terram, quatuor, scilicet elementa. Et ita fuisti ante hoc initium et ita ab eterno.
marg.| {h} Et opera manuum] sidereum et aereum. Unde alibi : Verbo Domini celi firmati sunt. Sed quare non dixit. Opus manuum tuarum est terra, sicut de celis dixit ? Ideo, scilicet quia specialius et pulchrius elucescit opus Domini in celo per stellas et alia, quam in terra.
marg.| {i} Ipsi] scilicet celi aerei.
marg.| {k} Peribunt] de hac forma, quam modo habent, quia aer iste nubilosus tantum cremabitur, quantum peccata hominum ascenderunt. Similiter et tria.
marg.| {m} Et omnes] scilicet celi aerei et etiam homines.
marg.| {n} Sicut vestimentum veterascent] Corpus hominis vestimentum est anime, quod veterascit et putrescit, sed novum fiet, quando hoc mortale induet immortalitatem Θ ut supra dictum est.
marg.| {a} Et sicut opertorium mutabis eos] Ad litteram celos vocat opertorium, quia omnia operiunt. Unde Poeta : « Et quod tegit omnia celum ».
marg.| Vel opertorium , id est corpus quod tegit animam. Et hec omnia mutabuntur. Sicut autem Dei eternitatem ex eo quod a se creata precessit, ostendit, ita eamdem monstrat ex eo quod post illa mutata, manebit, unde dicit : Tu autem idem ipse es et anni tui non deficient. Et qui erunt in illa eternitate, filii servorum tuorum habitabunt, etc.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 101), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 28/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_101)
Signaler un complément d'information

Notes :