Psalmus 135

Numérotation du verset Ps. 135,1 

¶ Alleluia1.
¶Codd. : (Ps. 135) D14 D30 Δ ( ω 1 ω ² T77 T79 Bo179 NAL3255 ) Lunel Rusch Ps-G | <divisio.> 9 stellas  ¦... noctis. ΩS ω 1 ω² T77 Fi Bo179] * om. T79 cett. | 10 Egyptum  ¦... eorum. ΩS ω 1 ω² T77 Fi Bo179]  ¦ om. T79 cett. | 11 Israel*... eorum. ΩS ω 1 ω² T77 Fi Bo179] * om. T79 cett. | 12 potenti*... excelso. Ω ω 1 ω² T77 Fi Bo179] * om. T79 cett.  | 13 Rubrum* in divisiones. Ω ω 1 ω² Fi Bo179 T77] * om. T79 cett.  | 14 Israel*... eius. Ω ω 1 ( ω² ?) T77 Fi NAL3255 ] * om. T79 Bo179 cett.  | 15 virtutem eius*... Rubro. Ω ω 1 ω² Fi Bo179] * om. T77 T79 cett.  | 16 populum suum* per desertum. ΩS ω 1 ω² T77 NAL3255 ] * om. T79 Fi Bo179 cett.  | 17//18 Ps-G Hi D30 Ω Δ] 17+18 (un seul verset) Rusch  | 23 nostra*... nostri. ΩS ω 1 ω² NAL3255 Fi Bo179] * om. T77 T79 cett.  |24 nos *... nostris ΩS ω 1 ω² Fi Bo179] * om. T77 cett.
1 Alleluia Ps-G D14 Lunel ΩS] + Vox Ecclesie ad populum de laude Dei D30
Numérotation du verset Ps. 135,I 

Confitemini Domino quoniam bonus ¦
quoniam in seculum
misericordia eius2.
2 seculum ΩS Lunel Bo179  Rusch cum Ps-R ] eternum Ps-G Hi Valic24 D14 D30 Ω M Δ (praeter Bo179) ΩP
Numérotation du verset Ps. 135,2 II

Confitemini Deo deorum ¦ quoniam in eternum misericordia eius.
vv. II-XXVI quoniam... eius Hi D14 Valic24 ] hoc hemistichium ab hoc versu et in sequentibus vel truncatur vel omittitur, ut in¶Codd. : quoniam D30 ΩP Rusch ( om. v. 17), om. Lunel Ω Δ ( om. in textu non in cantu ut probant stigmata) Ed1550 (Breviarium iuxta ritum regalis cenobii Christi martyris Dionysii nunc primum accuratissime Parisiis excussum).
Numérotation du verset Ps. 135,3 III

Confitemini Domino dominorum ¦ quoniam in eternum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 135,4 IV

Qui facit mirabilia magna3 solus ¦ quoniam in eternum misericordia eius
3 magna] om. D14 (hapax)
Numérotation du verset Ps. 135,5 V

Qui
fecit celos in intellectu ¦
quoniam in eternum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 135,6 VI

Qui firmavit terram super aquas ¦ quoniam in eternum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 135,7 VII

Qui fecit luminaria magna4 :
4 magna Ps-G Δ Rusch ] + solus Ps-R
quoniam in eternum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 135,8 VIII

Solem
in potestatem diei ¦
quoniam in eternum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 135,9 IX

Lunam
et stellas
in potestatem noctis ¦
quoniam in eternum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 135,10 X

Qui percussit Egyptum cum primogenitis eorum ¦
quoniam in eternum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 135,11 XI

Qui eduxit Israel de medio eorum ¦
quoniam in eternum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 135,12 XII

In manu potenti
et brachio excelso ¦ 5
5 excelso Hi D30 Lunel Δ] extento Ω M
quoniam in eternum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 135,13 XIII

Qui divisit mare Rubrum6 in divisiones ¦
6 mare Rubrum Hi D30 Lunel Ω Δ Rusch ] inv. Ps-G
quoniam in eternum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 135,14 XIV

Et eduxit Israel per medium eius ¦ 7
7 Israel D30 Ω Δ] Israhel Lunel , post corr. ω 1| eduxit Hi Lunel Ω Δ Rusch cum Ps-R ] duxit Ps-G
quoniam in eternum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 135,15 XV

Et excussit pharaonem et virtutem eius in mari Rubro ¦
quoniam in eternum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 135,16 XVI

Qui traduxit8 populum suum per desertum ¦ 9
8 traduxit Hi D14 Lunel Ω Rusch ] transduxit Ps-R Δ (tranduxit NAL3255 ) Ps-G |
9 per desertum Ps-G ( G ² ΨB V D edd. ) Hi D30 Lunel Ω Δ Rusch cum Ps-R ] in deserto Ps-G D14 |
quoniam in eternum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 135,17 XVII

Qui percussit
reges magnos ¦
quoniam in eternum misericordia eius10
10 quoniam... eius Ps-G [Hi D30 Ω Δ] D14 NAL3255 cum Ps-R ] om. Rusch
Numérotation du verset Ps. 135,18 XVIII

Et occidit reges fortes ¦ quoniam in eternum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 135,19 XIX

Seon
regem Amorreorum ¦
quoniam in eternum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 135,20 XX

Et Og regem Basan ¦
quoniam in eternum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 135,21 XXI

Et dedit terram eorum hereditatem ¦ 11
11 Et dedit Ps-G Hi D30 Lunel Ω ΩP Δ] Et omnia regna Chanaan praem. BMP cum Ps-G (D*) (reminiscentia Ps. 134, 11)
quoniam in eternum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 135,22 XXII

Hereditatem Israel servo suo ¦
quoniam in eternum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 135,23 XXIII

Quia in humilitate nostra12 memor fuit nostri ¦
12 nostra ΩP] mea pr. m. Bo179
quoniam in eternum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 135,24 XXIV

Et redemit nos ab inimicis nostris ¦
quoniam in eternum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 135,25 XXV

Qui dat escam
omni carni ¦
quoniam in eternum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 135,26 XXVI

Confitemini Deo celi13 :
13 Deo celi] om. T79
quoniam in eternum misericordia eius.
Numérotation du verset Ps. 135,XXVII 

Confitemini Domino dominorum ¦
quoniam in eternum misericordia eius14.
14 quoniam in eternum... eius Ps-G Ω D30 Lunel Δ ΩP Rusch  ] q. in seculum... eius Ps-R

Psalmus 135

prol.| {2.339va}
Numérotation du verset Ps. 135,1 
marg.| marg.| Confitemini Domino] Iste Psalmus totus est de laudibus Dei, ubi multa laudabilia dicuntur. Sed maxime hic Dei misericordia commendatur. Unde cum diversa sint inita versuum, finis unus est omnium, quia quicquid hic dicitur, ad misericordiam Dei refertur, per quam subsistunt omnia opera eius, que hic recitantur. Quanta autem sit virtus huius psalmi, ostenditur 2. Paralipom. 5.d. ubi legitur, quod cum filii Israel laudantes Dominum decantassent : Confitemini Domino, quoniam bonus, etc. statim implevit gloria templum Dei. In quo ostenditur, quam presens sit Dei gratia pure cantantibus Psalmum istum.
marg.| Titulus autem huius psalmi est [Alleluia] Quod interpretatur laudate invisibilem. Intentio monet omnes ad laudem Dei.
marg.| Modus. {2.339va} Tripartitus est Psalm. Primum, magnificentiam Dei et totius Orbis conditionem exponit. Secundo dicit, que Dominus fecit in Egypto, in gente Iudeorum, in figura populi Christiani. Siquidem omnia contingebant illis in figura, ut dicitur 1Cor. 10.c. ibi : Qui percussit. Tertio de beneficiis exhibitis Christianis agit, ibi :   [Et dedit terram] etc. Invitans igitur ad laudem Dei omnes communiter, dicit.
Numérotation du verset Ps. 135,I 
marg.| {a} Confitemini] triplici confessione scilicet peccati, laudis, fidei.
marg.| {b} Domino] Deo eterno.
marg.| {c} Quoniam bonus] est, quia ab ipso fluit omne bonum ad nos. Iac. 1.c. Omne datum optimum et omne donum perfectum, etc. Et vere bonus.
marg.| {d} Quoniam in eternum] id est sine fine est.
marg.| {e} Misericordia eius] quia hic peccata condonat et ibi sine fine coronat. Hic dat gratiam, ibi gloriam. Hic incipit, ibi perficit. Est ergo duplex effectus misericordie divine. Primus in terra, secundus in celo. De primo dicitur. Misericordia Domini plena est terra. De secundo. Domine, in celo misericordia tua. De utroque. Mirificavit misericordiam suam mihi in civitate munita. Dicitur autem misericordia, quasi miseriam cordis demens per gratiam iustificationis, vel consolationis. Item dicitur misericordia, quasi mittens seorsum rigorem cordis per pene debite mitigationem. Item dicitur misericordia, quasi mira suavitate rigans cor per consolationem et miserie amotionem. Item tripliciter dividitur misericordia Dei alio modo. Nam est misericordia liberans a culpa et dicitur spatiosa, quia cor peccatoris, quod erat in angustia, ponit in amplitudine. Ps. 30. Salvasti de necessitatibus animam meam ; nec conclusisti me in manus inimicorum meorum, statuisti in loco spatioso pedes meos. Prv. 18.c. Donum hominis dilatat viam eius. Et de hac proprie intelligitur illud : Domine in misericordia tua vivifica me. Item est misericordia liberans a miseria et dicitur speciosa, de qua dicitur. Eccl. 35.d. Speciosa est misericordia Dei in tempore tribulationis, sicut nubes pluvie in tempore siccitatis. Item est misericordia liberans ab omni corruptione et pena in generali resurrectione et dicitur preciosa, quia tunc reddetur homini precium laboris sui. De hac dicitur in Ps. 88. Misericordia edificabitur in celis. Bonus est ergo Dominus, quia hanc triplicem misericordiam impendit hominibus. Et ideo debent ei confiteri, id est ad honorem eius. Primo, confessione peccati, que purificat hominem, de qua. Dixi confitebor adversum me iniustitiam meam Domino. Et tanguntur hic sex conditiones, que perficiunt confessionem. Prima est, quod sit voluntaria, sicut peccatum fuit voluntarium, quod notatur ibi : Dixi, id est sponte proposui. Secunda est, quod sit premeditata, quod notatur per coniunctionem preteriti et futuri, scilicet. Dixi, confitebor. Tertia est, quod sit integra, quod notatur per verbi compositionem, confitebor, id est simul omnia corde et ore fatebor. Quarta est, quod sit accusatoria, quod notatur ibi, adversum me. Quinta est, quod sit propria, quod notatur ibi, iniustitiam meam. Sexta est, quod sit recta, id est ad honorem Domini et in spe venie, quod notatur ibi, Domino. Et talis confessio est efficax. Unde sequitur ; Et tu remisisti impietatem peccati mei. Secundo, debent confiteri confessione laudis, que sequitur illam, quia non est speciosa laus in ore peccatoris. Eccl. 15.c. De hac dicitur Is. 51.a. Confitebor tibi, Domine Rex et collaudabo te. Tertio, debent confiteri Domino confessione fidei, de qua Rm. 10.b. Corde creditur ad iustitiam, ore autem confessio fit ad salutem. Deinde ostendit Propheta magnificentiam eius, cui confiteri monet, Unde subdit.
Numérotation du verset Ps. 135,1 
mystice
marg.| Mystice : {a} Confitemini Domino] id est laudate Dominum, id est laudabilem predicate, duplici ex causa, scilicet.
marg.| {c} Quoniam bonus] est, bona sua, scilicet bona nature, bona fortune, bona gratie conferendo et bona glorie promittendo confitentibus.
marg.| {d} Quoniam in eternum] etc. peccata dimittendo, a pena relevando, supra meritum remunerando, citra meritum puniendo. Has duas causas ponit Propheta, ut in eis studeamus imitari Deum, scilicet in bonitate nostra communicando et in misericordia iniurias dimittendo, miseriis subveniendo. Mt. 5.g. Diligite inimicos vestros, benefacite his, qui oderunt vos, orate pro persequentibus et calumniantibus vos, ut sitis filii Patris vestri, qui in celis est, qui Solem suum facit oriri super bonos et malos et pluit super iustos et iniustos. Lc. 9.e. Date mutuum nihil inde sperantes et eritis filii Altissimi. Et infra Estote misericordes, sicut et Pater vester misericors est.
marg.| {f} Confitemini Deo] Creatori, formatori, glorificatori.
marg.| {h} Deorum] id est Angelorum, qui participative dii dicuntur.
marg.| {i} Confitemini Domino] factori et remuneratori.
marg.| {l} Dominorum] id est Apostolorum et prelatorum, qui debent peccatoribus dominari. Gn. 6.d. Crescite et multiplicamini et replete terram et subiicite eam et dominamini piscibus maris et volatilibus celi et universis animantibus, que moventur super terram. Bonis autem non debet dominari, sed magis subiici, ut dicit Augustin. 1Pt. 5.a. Neque ut dominantes in Clero, sed forma facti gregis ex animo.
Numérotation du verset Ps. 135,2 
II
marg.| {f} Confitemini] triplici dicta confessione.
marg.| {g} Deo] id est ad honorem Dei.
marg.| {h} Deorum] id est hominum iustorum, qui dicuntur dii adoptione supra. Ego dixi dii estis et filii Excelsi omnes. Io. 10.g. Si illos dicit Deos, ad quos sermo Dei factus est, etc. Vel   [Deorum] id est prelatorum, qui dicuntur dii potestate, vel nominatione. Ex. 22.d. Diis tuis non detrahes. Ex. 7.a. Constitui te Deum Pharaonis, id est dedi tibi potestatem super Pharaonem et reverentiam. Vel   [deorum] id est idolorum et dicuntur dii nuncupatione. Ps. 93. Omnes dii gentium Demonia, 1Par. 5.c. Omnes dii populorum idola, Dominus autem celos fecit. Ier. 10.b. Dii, qui non fecerunt celum et terram, pereant de terra. De omnibus illis potest intelligi, quod dicitur {2.339vb}   [Deo Deorum] Nam super omnia habet potestatem Deus, qui solus vere est Deus, 1Cor. 8.b. Etsi sunt, qui dicantur dii, sive in celo, sive in terra, siquidem sunt dii multi, nobis tantum unus Deus est, qui alios iudicat. Unde Ps. 81. Deus stetit in Synagoga Deorum, in medio autem Deos diiudicat.
Numérotation du verset Ps. 135,3 
III
marg.| {i} Confitemini] peccata, laudes, fidem.
marg.| {k} Domino] id est ad honorem Domini.
marg.| {l} Dominorum] id est qui dominantur aliis dominis, qui sunt domini, secundum quid, ipse autem Dominus est simpliciter omnium. Est. 13.c. Dominus Deus Rex omnipotens, in ditione tua cuncta sunt posita et non est, qui possit tue resistere voluntati, tu fecisti celum et terram et quicquid celi ambitu continetur ; Dominus omnium es, nec est, qui resistat Maiestati tue. Apc. 19.c. Habet scriptum in vestimento suo, in femore eius, Rex regum et Dominus dominantium. Dt. 10.d. Dominus Deus vester, ipse est Deus deorum et Dominus dominantium. Eph. 4.b. Unus Dominus, una fides, unum Baptisma.
Numérotation du verset Ps. 135,4 
IV
marg.| {m} Qui facit] Ostendit Propheta quod ipse est Deus deorum et Dominus dominorum1 * per opera sua, que ipse solus facit et nullus alius potest per se facere. Nam etsi sancti miracula inveniantur fecisse et Magi Pharaonis mirabilia, tamen non sua virtute, sed aliena hoc fecerunt. Et natura opera sua facit virtute divina, non sua tantum. Unde Io. 15.a. Sine me nihil potestis facere. Igitur illi soli confitemini, qui facit virtute propria, non mutuata.
1 dominorum] coiec., cominorum cacogr. Ed1703
marg.| {n} Mirabilia magna solus] non indigens auxilio aliorum, Dt. 10.d. Ipse est laus tua et Deus tuus, qui fecit tibi hec magnalia et terribilia, que viderunt oculi tui. Iob. 9.b. Qui facit magna et inscrutabilia, quorum non est numerus. Magnum et mirabile est, quod fecit celum et terram, etc. elementa de nihilo. Gn. 1.a. Magnum et mirabile est, quod fecit hominem de limo terre et feminam de costa eius. Gn. 2. Magnum et mirabile fuit inundatio diluvii. Gn. 7. Divisio maris rubri. Ex. 14.e. Et Iordanis retrorsum conversio. Ios. 3.d. Magna et mirabilia sunt miracula, que fecit in Evangelio, scilicet illuminatio cecorum, curatio leprosorum, suscitatio mortuorum. Magnum et mirabile fuit, quod pavit de quinque panibus, quinque millia hominum. Io. 6.b. Magnum et mirabile, quod quotidie facit de uno grano putrido, centum, vel mille recentia nasci. Inter omnia maius et mirabilius est, quod fecit Deum hominem, virginem matrem, cor humanum credere hoc. Hec est fides, que iustificat peccatores ; propter hoc dicitur Apc. 15.b. Magna et mirabilia sunt opera tua, Domine Deus. Et Eccl. 43.d. Ipse enim Omnipotens super omnia opera sua, terribilis et magnus Dominus vehementer et mirabilis potentia ipsius. Et sciendum, quod sicut in fine omnium versuum ponitur ubique,   [quoniam in eternum misericordia eius] sic in principio omnium subaudiendum est, licet non sit positum.   [Confitemini Domino] ut dicit Augustinus Unde sensus est.   [Confitemini Domino] qui facit mirabilia {2.340ra} Δ   magna solus] et ideo, confitemini Domino. Et sic per omnes versus est faciendum. Ergo secundum Augustinum hec clausula « quoniam in eternum » est de quolibet versu. Unde monachi qui dicunt eam in quolibet versu bene faciunta. Solus autem Deus dicitur mirabilia facere, quia et ea, que facit ministerio hominum, vel Angelorum, ipse sola sua virtute facit. Quedam etiam magna facit ipse sine ministerio alicuius, de quibus subditur.   [Qui fecit celos] id est celos intelligibiles, scilicet celum Empyreum, quod licet corporeum sit, tamen tante est subtilitatis, ut a mortali videri non possit. Et dicit pluraliter, celos, licet unum sit Empyreum, propter multitudinem contentorum. Item, qui fecit celos, Aereum, Igneum, Ethereum, Sidereum, Crystallinum, Empyreum.
a Liturgie.
Numérotation du verset Ps. 135,4 
mystice
marg.| {m} Qui facit mirabilia magna solus] quia mortem moriens superavit et vitam resurgens reparavit. Et per hoc fidelibus spem vite Θ eterne et audaciam pariter et exemplum non timendi mortem tribuit. Io. 13.b. Exemplum dedi vobis, ut quemadmodum ego feci, ita et vos faciatis. Idc. 7.e. dixit Gedeon, id est Christus sociis suis. Quod me facere videritis, faciatis, habens in dextera tubam, id est predicationem pro eternis et in sinistra lagunculam, id est corpus adversitati expositum, in quo erat lux Divinitatis, que apparuit in fractione laguncule, id est in Passione, quia tunc monumenta aperta sunt et petre scisse et Sol obscuratus. Similiter fecerunt socii eius, id est Apostoli et Martyres ; qui tradiderunt corpora sua propter Deum ad supplicia. Is. 63.a. Torcular calcavi solus et de gentibus non est vir mecum.
Numérotation du verset Ps. 135,5 
V
marg.| {b} In intellectu] id est in presentia sua. Gn. 1.a. In principio creavit Deus celum et terram. Ps. 103. Omnia in sapientia fecisti. Item, qui fecit celos, Sidereum et alios inferiores. In intellectu, Angelico. Tribus enim modis fecit Deus res, scilicet in presentia sua, in cognitione Angelica, in ipsa natura.
Numérotation du verset Ps. 135,5 
mystice
marg.| {a} Qui fecit celos] id est celestem machinam, vel spiritualem creaturam.
marg.| {b} In intellectu] suo, id est in sapientia sua, non edoctus ab alio, nec secutus exemplum alterius.
Numérotation du verset Ps. 135,5 
mystice
marg.| {a} Qui fecit celos] id est viros Sanctos, qui dicuntur celi. Primo, quia casa Helios. 1Cor. 3.d. Templum Dei sanctum est, quod estis vos. Secundo, quia celant nobis secreta Dei. Mt. 13.b. Vobis datum est nosse mysterium. Tob. 12.b. Sacramentum Regis abscondere bonum est. Tertio, quia habent celaturam Christi. Gal. 6.d. Stigmata Domini Iesu in corpore meo porto. Quarto, quia ornati diversis sideribus, id est virtutibus. Gn. 15.b. Numera stellas, si potes, sic erit semen tuum. Quinto, quia alti per conversationem. Phil. 3.d. Conversatio nostra in celis est. Sexto, quia concavi per humilitatem, infra In humilitate nostra memor fuit {2.340rb} nostri. Septimo, quia clari per continentiam, per doctrinam, per bonam famam. Phil. 2.b. Sitis sinceri sine querela, simplices filii Dei sine reprehensione in medio nationis prave et perverse, inter quos lucetis, sicut luminaria in mundo. Mt. 5.b. Sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera vestra bona. Item in eodem Vos estis lux mundi. Dn. 12.b. Qui docti fuerint, fulgebunt, quasi splendor Firmamenti et qui ad iustitiam erudierint multos, quasi stelle in perpetuas eternitates. De his celis dicitur : Laudate eum celi celorum. Item, Celi enarrant gloriam Dei. Hos fecit Deus.
marg.| {b} In intellectu] id est intellectuales, non carnales. Intellectus enim separatus est a carne, quia non utitur ea, ut instrumento, sicut sensus. Ps. 103. Qui facit Angelos suos spiritus. Eccl. 47.a. Surrexit Nathan Propheta in diebus David et quasi adeps separatus est a carne. Vel in intellectu, id est ut intelligerent. Lc. 24.g. Aperuit illis sensum, ut intelligerent Scripturas. Prv. 14.d. Acceptus est Regi minister intelligens. Is. 44.d. Ego sum Deus faciens omnia, extendens celos solus.
Numérotation du verset Ps. 135,6 
VI
marg.| {c} Qui firmavit terram] Contra Iob. 26.b. Qui appendit terram super nihilum. Non ergo fundata est super aquas. Item terra infirmum locum tenet, ergo aqua est super terram, non terra super aquas. Item Ps. 103. Qui fundavit terram super stabilitatem suam, id est non super illud fundamentum. ‘Glossa super’, ponitur pro ‘iuxta’, sicut dicitur Parisius sita super Sequanam, id est iuxta. Vel ideo firmari super aquas dicitur, quia quantumcumque fodiatur in terra, semper reperitur aqua. Igitur omnes creaturas per se fecit Dominus sine ministerio alterius, quarum aliquas excellentiores ponit, ut per illas omnia alia intelligantur, scilicet intelligibiles celos et visibilem terram. Sed quia sunt visibiles celi per luminaria, totum corpus celeste dans intelligere, subdit.
Numérotation du verset Ps. 135,6 
mystice
marg.| {c} Qui firmavit] id est firmiter fecit.
marg.| {d} terram super aquas] id est iuxta aquas. Repete, in intellectu suo, id est in sapientia sua, non instructus ab alio, sicut sup.
Numérotation du verset Ps. 135,6 
mystice
marg.| {c} Qui firmavit terram] id est firmiter stabilivit Ecclesiam.
marg.| {d} Super aquas] diversarum gentium. Apc. 17.d. Aque multe, populi multi. Item, super aquas, doctrinarum. Prv. 5.c. Deriventur fontes tui foras et in plateis aquas tuas divide. Item, super aquas, carnalium concupiscentiarum, vel temporalium divitiarum, ut eas suppeditet et conculcet. Iob. 12.c. Si continuerit aquas, omnia siccabuntur et si emiserit eas, subvertent terram, id est Ecclesiam, vel fidelem animam. Item, super aquas tribulationum, ut non timeat eas. Gn. 7.c. Multiplicate sunt aque et elevaverunt arcam in sublime a terra. Vel super aquas, Baptismi, id est super fidem, que datur in Baptismo, que est fundamentum, super quod Ecclesia est fundata, supra Domini est terra et plenitudo eius, Orbis terrarum et universi, qui habitant in eo, quia ipse super maria fundavit eam, etc. 1Cor. 3.b. Ut sapiens architectus fundamentum posui, scilicet fidem Christi.
marg.| Dicitur autem Ecclesia terra. Primo, propter stabilitatem. Eccl. 1.a. Generatio preterit et generatio advenit, terra autem in eternum stat. Ps. 103. Qui fundasti terram super stabilitatem suam, non inclinabitur in seculum seculi. Secundo propter fertilitatem. Is. 4.a. Erit fructus terre sublimis. Et quanto plus teritur, tanto plus fertilis efficitur. Ex. 1.b. Filii Israel, quanto plus opprimebantur, tanto magis crescebant et multiplicabantur. Quid mirum ? Aurum enim in fornace purius efficitur ; et arca Noe aquarum multiplicatione elevatur. Tertio, propter firmitatem. Ier. 1.d. Dedi te hodie in civitatem munitam et in columnam ferream et murum eneam. Quarto, propter ariditatem. Gn. 1.a. Vocavit aridam terram, id est omni humore malo carentem. supra. Et aridam formaverunt manus eius. Quinto, propter inferioritatem. Omnibus enim elementis inferior est. Sic Ecclesia semper in maioribus suis locum inferiorem eligit. Eccl. 3.c. Quanto magnus es, humilia te in omnibus. Sexto, quia mari undique circumdatur. Unde Iob. 17.a. in persona Ecclesie ; In amaritudinibus moratur oculus meus. Et Mt. 14.d. Navicula Petri fluctibus agitatur tota nocte, sed non submergitur. Septimo, quia terra omnes cadentes suscipit, undecumque cadant. Sic Ecclesia nulli claudit gremium. Is. 60.c. dicitur ad Hierusalem. Porte tue aperientur iugiter, die, ac nocte non claudentur. Unde et Sponsus Ecclesie dicit Mt. 11.d. Venite ad me omnes, qui laboratis et onerati estis, etc.
Numérotation du verset Ps. 135,7 
VII
marg.| {e} Qui fecit luminaria] scilicet. Solem et Lunam. Ad quid autem fecerit ea, subdit.
marg.| {e} qui fecit] similiter, in intellectu, id est in sapientia sua.
marg.| {f} luminaria magna] id est Solem et Lunam. Gn. 1.b. Et fecit, in intellectu, id est in sapientia sua.
Numérotation du verset Ps. 135,7 
mystice
marg.| {e} Sequitur. Qui fecit luminaria] Apostolos, Martyres, prelatos, Doctores Predicatores, qui vita et doctrina totum Mundum illuminant, cum boni sunt, sed multi patiuntur eclipsim. Mt. 5.b. Vos estis lux Mundi. Eccl. 43.b. Mundum illuminans in excelsis Dominus. Phil. 2.b. Inter quos lucetis, sicut luminaria in mundo verbum vite continentes.
Numérotation du verset Ps. 135,8 
VIII
marg.| {g} Solem in potestatem] id est ut esset lux illuminans diem. Augustinus Sol est potestas diei, quo omnia declarantur.
Numérotation du verset Ps. 135,8 
mystice
marg.| {g} solem in potestatem] id est ut potestas eius in die esset et appareret calefaciendo et illuminando.
marg.| {g} Solem in potestatem] fecit, scilicet Sol fons est totius caloris et totius splendoris. Et dicitur Sol, quasi solus lucens, quia ipso lucente alia luminaria non apparent. Et per hoc significat Christum, qui est fons et origo omnis boni et solus per se lucet, Mt. 10.c. Nemo bonus, nisi solus Deus. Hic factus est.
marg.| {i} In potestatem] quia ipse solus diem gratie, sive iustitie facit in bonis, quos iustificat et illuminat. Et fecit.
Numérotation du verset Ps. 135,9 
IX
marg.| {h} Lunam et stellas] id est ut possent noctem illuminare et animalia, que de nocte pascuntur et homines, qui de nocte aliquando ambulant, vel navigant.
marg.| Item per celos intelligit Propheta celestem Machinam, que est supra Firmamentum. Per   terram intelligit quatuor elementa et omnia, que ex his facta sunt. Per   luminaria intelligit media. Et est sensus :
marg.| {h} lunam et stellas] fecit similiter, in intellectu, id est in sapientia sua.
marg.| {i} in potestatem] id est ut potestas earum in nocte esset et appareret.
Numérotation du verset Ps. 135,9 
mystice
marg.| {h} Lunam et stellas] Per Lunam intelligo Mariam, que post Solem plus habet luminis. Eccl. 43.a. A Luna signum diei festi, luminare, quod minuitur in consummatione. Per Stellas intelligo Angelos. Eccl. 43.b. Species celi, gloria Stellarum. Hanc et hos fecit Dominus.
marg.| {2.340va} {i} In potestatem] id est ut per eos ignorantia Mundi illuminari posset, vel ut super peccatores haberent potestatem, vel ut peccatores per eos haberent posse aliquod bonum faciendi, vel ad Dominum revertendi. De isto Sole dicitur Am. 8.c. Occidit Sol in meridie, ad litteram, circa sextam horam occubuit Dominus in Cruce. Apc. 6.d. Factus est Sol niger, sicut saccus cilicinus. De Luna dicitur ibidem, scilicet Apc. 6.d. Et Luna tota facta est sanguis pre dolore filii sui, quem vidit in Cruce mori. Unde Simeon prophetando dixit ei, Lc. 2.e. Et tuam ipsius animam pertransibit gladius. De stellis dicitur Apc. 12.a. Quod Draco cauda sua traxit de celo tertiam partem stellarum, id est magnam partem Angelorum. De his tribus simul dicitur. Ier. 31.f. Dat Solem in lumine diei ; ordinem Lune et stellarum in lumine noctis. Diversitas ergo luminarium in celo est diversitas Sanctorum in Ecclesia. Eph. 4.c. Ipse dedit quosdam, quidem Apostolos, quosdam autem Prophetas, alios vero Evangelistas, alios autem Pastores et Doctores ad consummationem Sanctorum. secundum Augustinum per luminaria significantur virtutes et dona, que illuminant animam et decorant. Per Solem intelligitur donum sapientie et virtus caritatis, quia sicut Sol inter luminaria preeminentiam habet, sic inter dona, sapientia et inter virtutes, caritas. Hoc fit in potestatem diei, quia per hec duo fit anima dies, id est clara in cognitionem et fervida in amorem celestium. Per Lunam intelligitur donum scientie et per stellas alia dona et virtutes, que ad invicem differunt in claritate, sicut stelle, ut dicitur 1Cor. 15.f. Hec facte sunt in potestatem noctis, quia per hec docetur regnum vite temporalis. Et hoc est, quod ait Apostolus 1Cor. 12.b. Alii datur per spiritum sermo sapientie, alii autem sermo scientie secundum eumdem spiritum, alteri fides in eodem spiritu, alii gratia sanitatum in uno spiritu, alii operatio virtutum, alii prophetia, alii discretio spirituum, alii gratia linguarum, alii interpretatio sermonum. Hec autem operatur unus, atque idem Spiritus, dividens singulis prout vult.
Numérotation du verset Ps. 135,10 
X
marg.| {a} Qui percussit] Secunda pars, ubi dicitur, que fecit Dominus Egyptiis et Iudeis. In precedenti autem parte ostensum est, que fecit Dominus per se, in hac ponuntur, que fecit per Angelos, vel per homines. Et utraque faciunt ad ostensionem magnificentie Dei. Confitemini igitur illi, qui percussit Egyptum cum primogenitis eorum, id est Egyptiorum. Ad suppositum enim fit relatio. Ex. 12.d.
Numérotation du verset Ps. 135,10 
mystice
marg.| Mystice : {a} Qui percussit Egyptum] id est Mundum tenebris peccatorum et ignorantie obvolutum et merore miserie confectum. Hoc enim significat interpretatio Egypti.
marg.| {b} Cum primogenitis eorum] que sunt luxuria, avaritia, superbia, que sunt radices omnium peccatorum. 1. Io. 2.c. Omne, quod est in Mundo, est concupiscentia carnis et concupiscentia oculorum et superbia vite. Superbiam percussit Dominus Regnum respuendo. Io. 6.b. Iesus cum cognovisset, quia venturi essent, ut raperent eum et facerent Regem, fugit in montem. Pedes discipulorum lavando. Io. 13.a. Humilitatem docendo : Mt. 11.d. Discite a me, quia mitis sum et humilis corde. Tentari sustentando. Mt. 4.a. Ductus est Iesus in desertum a spiritu, ut tentaretur a Diabolo. Carnem assumendo, de paupere femina nascendo : Mt. 1.a. In cruce moriendo. Mt. 27.f. Iesus iterum clamans voce magna, emisit spiritum. Avaritiam percussit, nihil in Mundo possidendo. Mt. 8.c. Vulpes foveas habent et volucres celi nidos, Filius autem hominis non habet, ubi caput reclinet. Io. 14.d. Venit Princeps Mundi huius et in me non habet quicquam. Item omnia relinquere consulendo. Mt. 19.c. Si vis perfectus esse, vade et vende omnia, que habes et da pauperibus et veni sequere me. Item divitibus comminando. Lc. 6.d. Ve vobis divitibus. Item pauperes commendando. Mt. 5.a. Beati pauperes spiritu. Item divitias spinas vocando. Mt. 13.c. Item nudus in {2.340vb} cruce moriendo. Mt. 27.f. Luxuriam percussit, munditiam custodiendo, quia virgo fuit. Item Matrem virginem eligendo. Lc. 1.c. Missus est Angelus Gabriel a Deo in civitatem Galilee, etc. Item virginitatem laudando. Mt. 19.b. Sunt Eunuchi, qui se castraverunt propter Regnum celorum. Item Ioannem a nuptiis revocando, que quandoque sine peccato omni possunt fieri. Item ieiunando : Mt. 4.a. Amaritudines alias sustinendo. De huiusmodi percussione dicitur Ex. 11.b. Media nocte ingrediar Egyptum et morientur primogenita, media nocte natus est Dominus in Mundum. Is. 19.a. Ascendet Dominus super nubem levem et ingredietur Egyptum et corruent simulacra eius.
Numérotation du verset Ps. 135,11 
XI
marg.| {c} Qui eduxit Israel] etc. id est Egyptiorum.
Numérotation du verset Ps. 135,11 
mystice
marg.| {c} Qui eduxit Israel de medio eorum] bonos de medio malorum, clericos de consortio laicorum, claustrales de contubernio secularium, ne eorum moribus imbuerentur. Ecclesiast. 13.a. Qui tangit picem, inquinabitur ab ea et qui communicat superbo, induet superbiam. Sic qui communicat avaro, induet avaritiam et qui communicat luxurioso, induet luxuriam. Ps. 17. Cum electo electus eris et cum perverso perverteris. 1Rg. 15.b. Dixit Saul Cineo. Abite, recedite, atque discedite ab Amalech, ne forte involvam te cum eo. Am. 2.c. Ego sum, qui ascendere vos feci de terra Egypti. Ier. 1.b. Recedite de medio Babylonis. Principium Babylonis sunt primi motus, quos Sancti allidunt ad petram. Ultimum Babylonis est pena gehenne, a quo nemo potest exire semel ingressus. Medium Babylonis progressio primorum motuum per delectationem, per consensum, per opus, per consuetudinem. Et de hoc medio monet exire Propheta. Sed propter principium, medium et finem, dicitur Za. 2.b. ter. O, o, o fugite de terra Aquilonis. Apc. 8.d. Ve, ve, ve, habitantibus in terra. De divisione clericorum a laicis et claustralium a secularibus, dicitur proprie Nm. 16.b. Audite, filii Levi, num parum vobis est, quod separavit vos Deus Israel ab omni populo et iunxit sibi, ut serviretis ei in tabernaculo et staretis coram frequentia populi et ministraretis ei ? Videtur, quod non sufficiat hoc illis, quia clerici laicos imitantur et claustrales moribus secularium se conformant. Ps. 105. Commixti sunt inter gentes et didicerunt opera eorum. Os. 8.c. Devoratus est Israel, nunc factus est in nationibus, quasi vas immundum, quia ipsi accesserunt ad Assur.
Numérotation du verset Ps. 135,12 
XII
marg.| {d} In manu potenti] id est in ostensione potentie sue, in forti percussione Egyptiorum.
Numérotation du verset Ps. 135,12 
mystice
marg.| {d} In manu potenti et brachio excelso] id est in Cruce extento. Ex. 6.a. Eruam te de servitute, ac redimam in brachio excelso. Is. 30.a. Auditam faciet Dominus gloriam vocis sue et terrorem brachii sui.
Numérotation du verset Ps. 135,13 
XIII
marg.| {e} Qui divisit mare rubrum] non quod aqua sit rubea, vel rubra, sed littora eius.
marg.| {f} In divisiones] duodecim pro numero Tribuum, ut quelibet Tribus haberet viam suam ad transeundum citius et expeditius, quam si omnes transirent per eamdem viam.
Numérotation du verset Ps. 135,13 
mystice
marg.| {e} Qui divisit mare rubrum in divisiones] Per mare rubrum intelligitur presens seculum, ut dicit Glossa Quod est plenum amaritudine. Eccl. 1.c. Vidi cuncta, que fiunt sub Sole et ecce universa vanitas et afflictio spiritus. Ps. 103. Hoc mare magnum et spaciosum manibus, illic reptilia, quorum non est numerus. Hoc dividit Deus in divisiones, quia facit de Mundo transire ad celum diversis et variis modis. Quidam enim in coniugio salvantur, quidam in viduitate, quidam in virginitate, quidam in Religione, quidam in prelatione, quidam in subiectione. Mt. 24.d. Duo erunt in agro, unus assumetur, alter relinquetur. Due erunt molentes in mola, una assumetur et altera relinquetur. De Augustino legitur in libro Confessionum quod conferebat cum sociis suis, qui esset optimus modus vivendi. Sic affecto, ut ipse erat ad ambulandum in via Dei, in qua alius sic, alius sic ibat. Item per mare rubrum intelligitur Baptismus, ut dicit Glossa Augustini quod dividit Dominus in divisiones, quia quidam baptizatorum transeunt ad vitam, quidam ad mortem. Quod figuratum est in Ez. 47. Quia medium aquarum ibat ad Orientem et medium ad Occidentem. Item per mare rubrum intelligitur penitentia, in qua duo sunt, scilicet amaritudo contritionis et rubor confessionis, satisfactio utrumque participat. Mare rubrum dividitur, quando ex quibus causis sit erubescendum et ex quibus dolendum, attenditur. Nam ex utraque parte multe sunt cause.
marg.| Primo, debet peccator erubescere, quia omnis creatura ordinem et locum suum servat et servitium suum sine intermissione reddit Deo, ipse autem non sic. Unde inferior est peccator omni creatura, qui factus fuit super omnem creaturam, quia homo est dignissima creaturarum : Ideo ad erubescentiam ipsius Θ dicitur, Prv. 6.a. Vade ad formicam o piger et considera vias eius et disce sapientiam, que cum non habeat ducem, nec preceptorem, nec principem, parat estate cibum sibi et congregat in messe, quod comedat. Magna confusio, formica facta est magistra hominis, qui habet ducem rationem, que dirigit ; et preceptorem legem, que precipit ; et Principem Christum, qui retribuit. Iob. 12.b. Interroga iumenta et docebunt te et volatilia celi et indicabunt tibi, loquere terre et respondebit tibi et narrabunt pisces maris, Iob. 9.a. Qui precipit Soli et non oritur et stellas claudit sub signaculo. Item eodem 38.a. Quis conclusit ostiis mare ? Et circumdedit illud terminis et posuit vectes et ostia et dixit, hucusque venies et hic confringes tumentes fluctus tuos. Item breviter de omnibus dicitur Iob. 14.a. Posuisti terminos eius, qui preteriri non poterunt. Sed misero homini posuit Deus terminos preceptorum et consiliorum, quos pessime preterivit et preterire non cessat. Unde Is. 24.a. Transgressi sunt leges meas, mutaverunt ius, dissipaverunt fedus. Item, debet erubescere peccator, quia frequenter offendit Creatorem suum, a quo tot bona quotidie recipit, quod nulla alia creatura facit preter Diabolum. Unde conqueritur per Mi. 6.a. Popule meus quid feci tibi ? Aut quid molestus fui tibi ? Responde mihi quia eduxi te de terra Egypti et de servitute liberavi te. Quasi dicat multa bona feci tibi et econtrario reddis mihi mala.
marg.| Secundo, quia illud fit in ipso, quod nullus paterfamilias permitteret fieri in domo sua, scilicet quod ancilla imperat Domine sue et servus Domino suo. Et melius et amplius honoratur ancilla, quam Domina et servus, quam Dominus. Unde Prv. 30.c. Per tria movetur terra et quartum est, quod sustinere non potest. Per servum, cum regnaverit ; et per stultum, cum saturatus fuerit pane ; et per odiosam mulierem, cum fuerit assumpta in matrimonium et per ancillam, cum fuerit heres domine sue. Per hec quatuor intelligitur sensualitas, sive caro. Per dominam vero intelligitur ratio, que deberet in homine dominari. Ecclesiast. 25.d. Mulier si primatum habuerit, contraria est viro suo.
marg.| Tertio, quia abiecta dignitate sua transformavit se in bestiam, in Leonem per superbiam, in Mulum per invidiam, qui invidet equo, in Tigridem per iracundiam, in Bubalum per acediam, in Taxum per avaritiam, in Ursum per gulam, in asinum, vel in equum per luxuriam. Ps. 48. Homo cum in honore esset, non intellexit, comparatus est iumentis insipientibus et similis factus est illis. Dn. 4.f. Regnum tuum transibit a te et ab hominibus eiicient te et cum bestiis et feris erit habitatio tua ; fenum, quasi bos, comedes, etc.
marg.| Quarto, quia pro vili et modico precio seipsum dat, qui tam caro precio est emptus, scilicet sanguine Christi, Prv. 6.d. Precium scorti vix est unius panis, mulier autem viri preciosam animam rapit. Eodem 10.c. Argentum electum lingua iusti, cor impiorum pro nihilo. Ps. 43. Vendidisti, id est vendi permisisti, populum tuum sine precio et non fuit multitudo in commutationibus eorum.
marg.| Quinto, quia turpitudinem, quam facit, turpe est etiam nominare, Eph. 5.c. Que in occulto fiunt ab ipsis, turpe est etiam dicere. Rm. 1.c. Tradidit illos Deus in passiones ignominie.
marg.| Sexto, quia intantum contempsit Deum, quod fecit coram eo, quod coram uno rustico facere non auderet. Is. 29.e. Ve, qui profundi estis corde, ut a Domino abscondatis consilium, quorum sunt in tenebris opera et dicunt, quis videt nos et quis novit nos ? Perversa est hec vestra cogitatio, quasi si lutum contra figulum cogitet et dicat opus factori {2.341rb} suo, non intelligis.
marg.| Cause autem, propter quas dolere debet peccator, sunt damna, que facit peccatum. Primo, peccator per peccatum amittit Deum et thesaurum virtutum. Unde Lam. 1.d. Manum suam misit hostis ad omnia desiderabilia eius, quia vidit gentes ingressas in Sanctuarium eius.
marg.| Secundo, pene eterne se obligat. Unde 4Rg. 4.a. En venit creditor, id est Diabolus, ut tollat duos filios meos, id est corpus et spiritum. Prv. 22.a. Dives et pauper obviaverunt sibi. Item eodem 29.b. Pauper et creditor obviaverunt sibi.
marg.| Tertio, amissa non potest per se recuperare, cum tamen per se perdiderit. Ps. 77. Spiritus vadens et non rediens, est homo. Lam. 1.e. Dedit me Dominus in manu, de qua non potero surgere.
marg.| Quarto, servus efficitur peccati et Diaboli tributarius. 2Pt. 2.d. A quo quis superatus est, eius et servus est. Rm. 6.c. An nescitis, quoniam cui exhibetis vos servos ad obediendum, servi estis eius, cui obedistis, sive peccati ad mortem, sive obeditionis ad iustitiam ? Io. 8.d. Qui facit peccatum, servus est peccati.
marg.| Quintum est damnum temporis. Dum enim est in peccato, omnia opera sua perdit, quia omnia sunt mortua et preterita, que fecit, mortificata. Lam. 1.e. Vocavit adversum me tempus, ut contereret electos meos. Prv. 5.b. Ne des alienis honorem tuum et annos tuos crudeli.
marg.| Sextum damnum est, quia se obligat pene eterne, quam promeretur. Rm. 6.d. Stipendia peccati mors. Nec scire potest si ante mortem penitebit. Eccl. 9.c. Nescit homo finem suum, qualisque erit, vel quando. Eodem a. Nescit homo utrum amore, vel odio dignus sit. Ioel. 2.c. Quis scit, si convertatur et ignoscat Deus et relinquat post se benedictionem.
marg.| Iste sunt duodecim divisiones maris, quas fecerunt duodecim tribus Israel, scilicet sex affectiones ruboris et sex doloris. Iudas autem prior ingressus est. Unde et Iudas genuit Phares, id est confessio divisionem, per quam itur in terram promissionis. Unde sequitur :
Numérotation du verset Ps. 135,14 
XIV
marg.| {a} {2.341ra} Δ Et eduxit Israel per medium eius] aquis hinc et inde stantibus ad modum murorum. Ex. 14.e.
Numérotation du verset Ps. 135,14 
mystice
marg.| {a} Et reduxit Israel] id est populum Christianum.
marg.| {b} Per medium eius] id est per penitentiam in Ecclesiam de peccato. Ps. 80. Ego sum Dominus Deus tuus, qui eduxi te de terra Egypti, modo dilata os tuum, id est desiderium, quod circa terrena et carnalia fuit angustum et implebo illud, qui solus implere possum. Beda. Animam Dei capacem, nihil minus Deo implere potest. Ps. 102. Qui replet in bonis desiderium tuum, etc. Sap. 10.d. Transtulit illos Deus per mare rubrum et transvexit per aquam nimiam. Ex. 14.e. Divisa est aqua et ingressi sunt filii Israel per medium sicci maris.
Numérotation du verset Ps. 135,15 
XV
marg.| {c} Et excussit Pharaonem] Regem Egypti.
marg.| {d} Et virtutem] id est exercitum   [eius]
marg.| {e} In mari rubro] ubi Israel libere transivit.
Numérotation du verset Ps. 135,15 
mystice
marg.| {i} Et excussit Pharaonem et virtutem eius in mari rubro] id est deiecit Diabolum et potentiam eius, vel Diabolum et peccata, per que potens est Diabolus. Hieronymus Diabolus non est timendus, quem sola peccata nostra facere potentem. Vel Diabolum et socios eius, id est peccatores.
marg.| {e} In mari rubro] id est in penitentia, vel in Passione sua, vel in Baptismo aque. Ex. 15.a. Currus Pharaonis et exercitum eius proiecit in mare. Sap. 10.d. Inimicos illorum demersit in mare. Iudit. 9.b. Tenuit pedes eorum Abyssus et aque operuerunt eos.
Numérotation du verset Ps. 135,16 
XVI
marg.| {f} Qui traduxit populum suum] post transitum maris.
marg.| {g} Per desertum] quadraginta annis.
Numérotation du verset Ps. 135,16 
mystice
marg.| {f} Qui traduxit populum suum] id est populum Christianum in eum credentem.
marg.| {g} Per desertum] huius seculi, ne ibi pereat, vel amore adhereat, Sap. 10.d. Deduxit eos in via mirabili et fuit eis in velamento diei et luce stellarum nocte. Is. 43. Ponam in deserto viam et in invio flumina. Mundus autem dicitur desertum, quia deserens Deum desertus est ab eo. Io. 1.a. In Mundo erat et Mundus per ipsum factus est et Mundus eum non cognovit. Item in deserto non habitant nisi fere ; sic in Mundo non habitant nisi feri. Unde clamat Propheta. Salvum me fac, Deus, quoniam defecit Sanctus. Lam. 1.a. Quomodo sedet sola civitas plena populo.
Numérotation du verset Ps. 135,17 
XVII
marg.| {h} Qui percussit] pro Iudeis.
marg.| {i} Reges magnos] potentia, qui volebant impedire transitum Iudeorum.
marg.| {h} Qui percussit Reges magnos] Ad litteram, septem fuerunt gentes in terra illa et quelibet habebat Regem suum, quos percussit Dominus per Iudeos et occidit etiam. Unde sequitur :
Numérotation du verset Ps. 135,18 
XVIII
marg.| {k} Et occidit Reges fortes] Et ostendit, quos occiderit.
marg.| {k} Et occidit Reges fortes] scilicet Chananeum, Etheum, Eveum, Pherezeum, Gergeseum, Amorrheum, Iebuseum. Per illos septem Reges significantur septem peccata capitalia, que Dominus in Evangelio et verbo et exemplo percussit et in multis occidit. Chananeus interpretatur possidens, vel possessio et significat avaritiam, que vult omnia possidere. Sed hunc Regem percussit Dominus, quia nihil in mundo habere voluit. Mt. 8.c. Vulpes foveas habent, etc. Io. 14.d. Venit Princeps Mundi huius et in me non habet quicquam. Etheus interpretatur stupidus, vel formidans et significat acediam, que stupet, Θ et formidat aggredi omne bonum. Hunc percussit Dominus, pernoctans in oratione, Lc. 6.c. Et circumiens totam Galileam docens et predicans in Synagogis Iudeorum. Mt. 4.d. Eveus interpretatur lapides colligens et significat gulam, que tot lapides colligit unde lapidetur, quot superfluas potationes, vel comessationes facit, quia licet bibendo, vel comedendo delectationem sentiat, postea sustinet torsiones et infirmitates multas. Unde Prv. 23.d. Ne intuearis vinum, quando flavescit, cum splenduerit in vitro color eius, ingreditur blande, sed in novissimo mordebit ut Coluber. Ex. 20.c. Suavis est homini panis mendacii et postea implebitur os eius calculo. Hunc percussit Dominus in deserto ieiunando : Mt. 4.a. Et dicendo : Videte ne graventur corda vestra crapula et ebrietate : Lc. 21.g. Pherezeus interpretatur dividens, seu divisio et significat invidiam, que dividit inter fratres. Et primo divisit inter primos fratres, Cain, scilicet et Abel. Etiam invidia primam divisionem, id est mortem, que est divisio corporis et anime, introduxit in terram. Unde Sap. 2.d. Invidia Diaboli intravit mors in Orbem terrarum. Hanc percussit Dominus pro inimicis moriendo et caritatem predicando, per quam tollitur invidia. Gergeseus interpretatur colonum eiiciens, vel habitatorem et significat superbiam, que primum colonum celi eiecit de celo, scilicet Luciferum ; et Adam, quem Dominus, ut colonum in Paradiso posuerat, eiecit inde similiter. Unde Is. 52.b. in Egyptum descendit populus meus, ut colonus esset ibi et Assur absque ulla causa calumniatus est eum. Hunc percussit Dominus, quando de celo descendit, formam servi accipiens. Phil. 2.a. Et matri et Ioseph seipsum subiiciens. Lc. 2.g. Et erat subditus illis. Item suscipiens a servo Baptismum. Mt. 3.d. Item pedes discipulorum lavando, Io. 13.a. Item dicendo : Discite a me, quia mitis sum et humilis corde : Mt. 12.d. Et iterum. Qui se humiliat, exaltabitur. Lc. 14.c. Breviter hunc percutit tota vita et doctrina Christi et tamen adhuc non potest mori. Amorrheus interpretatur amaricans et significat iram, que mentem amaritudine replet. Hanc percussit Dominus dulciter respondendo. Si male, inquit, locutus sum, testimonium perhibe de malo, si autem bene, quid me cedis ? Io. 18.d. Prv. 15.a. Sermo durus suscitat furorem, mollis responsio frangit iram. Iebuseus interpretatur conculcatio et significat luxuriam, que maxime conculcat et vilificat hominem. Hanc percussit Dominus de virgine nascendo. Item dicendo. Qui viderit mulierem ad concupiscendam eam, iam mechatus est eam in corde suo : Mt. 5.e. Et non solum ipse percussit hos Reges per se, immo etiam et milites eius percusserunt eosdem et adhuc percutere non cessant et vix possunt etiam vulnerari. Paulus avaritiam percussit, dicens : Nihil intulimus in hunc Mundum, haud dubium quia nec quid auferre possumus. Habentes ergo alimenta et quibus tegamur, his contenti simus, 1Tim. 6.b. Et ibidem Radix omnium malorum est cupiditas, etc. Iob. eamdem percussit dicens. Nudus egressus sum de utero matris mee et nudus revertar illuc. Et iterum Dominus dedit, Dominus abstulit, sicut Domino placuit, ita factum est, sit nomen Domini benedictum : Iob. 1.d. Salomon etiam percussit eamdem, dicens. Qui amat divitias, fructum non capiet ex eis. Eccl. 5.c.
marg.| Item acediam percussit Paulus, cum dixit. Hora est iam nos de somno surgere. Rm. 13.c. Item Rm. 15.d. Non audeo aliquid loqui eorum, que per me non efficit Christus, inobedientiam gentium verbo et factis, in virtute signorum et prodigiorum, in virtute Spiritus sancti, ita ut a Hierusalem per circuitum usque ad Illyricum repleverim Evangelium Christi. Hanc etiam percussit Salomon, Prv. 6. Usquequo piger dormis. Et iterum ibidem a. Vade ad formicam, o piger. Item 20.a. Propter frigus piger arare noluit, mendicabit ergo estate et non dabitur ei.
marg.| Item gulam percussit Paulus, dicens. Non in comessationibus. Rm. 13.d. Item Salomon eamdem percussit, dicens. Propter crapulam multi obierunt, etc. Ecclesiast. 37.d.
marg.| Item invidiam percussit Iacobus. Iac. 4.c. Nolite detrahere alterutrum, fratres.
marg.| Item luxuriam percussit Paulus 1Cor. 6.d. Qui fornicatur, in corpus {2.341vb} suum peccat.
marg.| Item iram percutit Paulus : Rm. 12.d. Date locum ire. Iac. 1.c. Sit omnis homo velox ad audiendum, tardus autem ad loquendum et tardus ad iram. Item superbiam percutit, Iac. 4.b. Deus superbis resistit, etc. Omnes isti Reges originem ducunt ex duobus, scilicet ex corruptione carnis et ex suggestione Diaboli. Illud movet exterius, istud interius. Has duas radices peccatorum oportet excidere, qui vult plene peccata vitare. Et hoc fecit Dominus.
Numérotation du verset Ps. 135,19 
XIX
marg.| {a} {2.341va} Δ Seon Regem Amorrheorum] Nm. 21.e.
Numérotation du verset Ps. 135,19 
mystice
marg.| {a} Unde sequitur Seon Regem Amorrheorum
Numérotation du verset Ps. 135,20 
XX
marg.| {b} Et Og Regem Basan] Nm. 21.g.
Numérotation du verset Ps. 135,20 
mystice
marg.| et Og Regem Basan percussit, vel occidit Dominus. Seon, interpretatur germen inutile et significat carnis concupiscentiam, que est fons interior omnis mali. Unde Rm. 7.b. Concupiscentiam nesciebam, nisi lex diceret ; Non concupisces. Ibi Glossa Bona est lex, que dum concupiscentiam prohibet, omnia mala prohibet. Hec dicitur regnare super Amorrheos, id est peccatores amaritudine prave conscientie infectos. Og, interpretatur coacervans, Basan confusio. Hic est Diabolus Rex et coacervator confusionis, quem Dominus percussit repellens per Scripturam eius tentationes. Mt. 4.a. Sed occidit eum in Cruce, alligans ibi fortem. Is. 49.g. Numquid tolletur a forti preda, etc.
Numérotation du verset Ps. 135,21 
marg.| {c} Sequitur : Et dedit terram] Tertia pars, in qua ostendit beneficia data populo Christiano ab eodem, a quo predicta fuerunt. Et ita ostenditur unus auctor omnium, unus Deus novi et veteris Testamenti. Et quia littera plana est, prosequemur mysterium. Dicit ergo.
marg.| {c} Et dedit] ex sola gratia, nullo merito sufficiente precedente.
marg.| {d} Terram eorum] scilicet terram viventium, que fuit Diaboli et sociorum eius ante casum, hereditatem.
Numérotation du verset Ps. 135,22 
marg.| {e} Hereditatem Israel servo suo] id est populo Christiano servienti Deo, qui per Israel significatur, quia ipse solus inter omnes populos Deum vidit oculo vere fidei. Is. 9.b. Verbum misit Dominus in Iacob, id est Christum et doctrinam eius ad Iudeos et cecidit in Israel, id est ad utilitatem populi Christiani. Quod autem geminat hereditatem, hereditatem, iudicium est firmitatis in possidenda illa hereditate. Vel forte per hoc innuitur duplex pars celestis hereditatis, scilicet stola corporis et stola anime. Unde Isaie capitul. 61.c. Propter hoc in terra sua duplicia possidebunt. Via autem, per quam itur ad celestem hereditatem et virtus, que facit dignum illa hereditate, est humilitas. Unde dicit.
Numérotation du verset Ps. 135,23 
marg.| {f} Quia in humilitate nostra] id est nobis a Christo tradita. Mt. 11.d. Discite a me, quia mitis sum et humilis corde.
marg.| {g} Memor fuit nostri] Eccl. 20.b. Est, qui ab humilitate sua levabit caput. 2Par. 32.f. Humiliatus est ipse et habitatores Hierusalem et idcirco non venit ira Dei super eos in diebus Ezechie. 1Pt. 5.b. Humiliamini sub potenti manu Dei, ut vos exaltet in die visitationis.
Numérotation du verset Ps. 135,24 
marg.| {h} Et redemit nos] Christianos sanguine suo.
marg.| {i} Ab inimicis nostris] vel Demonibus, vel peccatis. Ex. 15.b. Dux fuisti in misericordia tua populo tuo, quem redemisti. Is. 52.b. Gratis venundati estis et sine argento redimemini. Non tamen sine precio. 1Cor. 6.d. Empti estis pretio magno. 1Pt. 1.d. Non corruptibilibus auro et argento redempti estis de vana vestra conversatione paterne traditionis, sed pretioso sanguine, quasi agni incontaminati et immaculati Christi Iesu.
Numérotation du verset Ps. 135,25 
marg.| {k} Qui dat escam] corporalem et spiritualem.
marg.| {l} Omni carni] id est omni generi hominum. Iob. 36.d. Dat escam cunctis mortalibus. Eodem 38.d. Qui preparat corvo escam suam.
marg.| Esca spiritualis, quam Dominus dat suis, quadruplex est. Prima est gratia, de qua Ps. 103. Omnia a te expectant, ut des illis escam in tempore. Secunda est doctrina sua, de qua Mt. 24.d. Quis putas est fidelis servus et prudens, quem constituit Dominus super familiam suam, ut det illis cibum in tempore. 1Cor. 3.a. Lac vobis potum dedi, non escam. Tertia est sacra Eucharistia, de qua Io. 6.f. Caro mea vere est cibus. Sap. 16.c. Panem de celo prestitisti eis sine labore. Quarta est gloria, de qua Ps. 77. Escam Angelorum manducavit homo. Ps. 120. Escam dedit timentibus se. De omnibus dicitur {2.342ra} in Ps. 166. Omnem escam abominata est anima eorum. Et quia sic fecit Dominus, laudandus est.
marg.| Item Propheta convertens sermonem suum ad omnes Christianos, qui hec beneficia perceperunt et percipiunt quotidie, invitat eos ad laudem Dei dicens.
Numérotation du verset Ps. 135,26 
marg.| {a} Confitemini] peccata, laudes, fidem.
marg.| {b} Deo celi] Iob. 12.b. Benedicite Deum celi, etc. Non quia alius sit Deus celi et alius Deus terre, sed quia in celo magis relucet potentia, sapientia et bonitas Dei. Vel ut ad celi bona hominum desiderium elevetur, sicut Propheta de seipso dicit. Ad te levavi oculos meos, qui habitas in celis. Ier. 23.e. Celum et terram ego impleo. Is. ult. a. Celum mihi sedes est et terra scabellum pedum meorum. Item nomine celi intelligitur cetus iustorum, quorum ipse est Deus per cultus exhibitionem.
marg.| {c} Confitemini Domino dominorum, quoniam in eternum misericordia eius] Ecce Psalmus iste a laude Dei incepit et in laudem Dei finit, quia ipse est Alpha et Omega, principium et finis. Et debet laudari pro principio et pro fine omnis boni, quia utrumque ab eo est. Phil. 2.b. Qui dat velle et perficere pro sua bona voluntate. Ideo primitie et decime debentur ei iure sempiterno.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 135), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 28/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_135)
Signaler un complément d'information

Notes :