Psalmus 28

Numérotation du verset Ps. 28,1 

¶ Psalmus David
¶Codd. : (Ps. 28) D30 Rusch Ps-G, def. C
in consummatione tabernaculi1.
1 tabernaculi] + prophetia enigmate cum Dei dictione D30
Numérotation du verset Ps. 28,I 

Afferte Domino
filii Dei ¦
afferte Domino2
2 Domino] om. Ω M
filios arietum.
Numérotation du verset Ps. 28,2 II

Afferte Domino
gloriam
et honorem†
afferte Domino gloriam
nomini eius ¦
adorate Dominum
in atrio sancto eius.
Numérotation du verset Ps. 28,3 III

Vox Domini
super aquas†
Deus maiestatis
intonuit ¦ Dominus super aquas multas.
Numérotation du verset Ps. 28,4 IV

Vox Domini
in virtute ¦
vox Domini in magnificentia.
Numérotation du verset Ps. 28,5 V

Vox Domini
confringentis cedros ¦ et confringet
Dominus cedros Libani.
Numérotation du verset Ps. 28,6 VI

Et comminuet eos3
3 eos ΦRP² Ps-G (K) ΩS Rusch ] eas Ps-G D30
tamquam vitulum Libani ¦ et dilectus
quemadmodum filius4 unicornium.
4 filius Ps-G Rusch ] filios (hapax)
Numérotation du verset Ps. 28,7 VII

Vox Domini intercidentis
flammam ignis†
Numérotation du verset Ps. 28,8 

vox Domini concutientis desertum ¦ et5 commovebit
5 et] om. ΩS*, et non ΩS²
Dominus desertum Cades.
Numérotation du verset Ps. 28,9 VIII

Vox Domini preparantis
cervos†
et revelabit condensa ¦
et in templo eius
omnes dicent6 gloriam.
6 omnes dicent D30 Rusch cum Ps-R ] omnis dicet Φ Ps-G
Numérotation du verset Ps. 28,10 IX

Dominus diluvium
inhabitare facit ¦
et
sedebit
Dominus rex in eternum.
Numérotation du verset Ps. 28,11 X

Dominus virtutem
populo suo dabit ¦
Dominus benedicet
populo suo in pace.

Psalmus 28

Numérotation du verset Ps. 28,1 
marg.| {h} Afferte Domino] etc. Titulus.   [ Ps.   David in consummatione tabernaculi] Alludit historie, que est 2Rg. 6. de reductione arce in Hierusalem, quam reduxit David de Gabaa, de domo Aminadab : in in qua delatione, sive reductione, David obtulit plura sacrificia in tabernaculo, in quo eam collocavit, quod ad hoc tetenderat, ut ibi dicitur. Et quasi exemplo illius facti, invitat alios ad sacrificia, dicens :   [Afferte] etc.
marg.| Vel melius mystice per tabernaculum significatur Ecclesia militans, ad quam reducit David arcam, quando per Apostolos reducit Christus Gentiles ad fidem Ecclesie militantis : Que ideo dicitur tabernaculum, quia in ea contra Diabolum militamus. Iob. 7.a. Militia est vita hominis super terram. Eph. ultim. b. Non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem ; sed adversus Principes et Potestates, adversus mundi Rectores tenebrarum harum, contra spiritualia nequitie in celestibus, id est contra Spiritus nequam pro celestibus, a quibus nos volunt secum excludere. Istud tabernaculum consummatur in presenti per fidei et virtutum perfectionem ; in futuro consummabitur per glorie adeptionem, quando veniet regnum ad regnum. Est ergo sensus tituli. Psalmus iste convenit David Prophete, qui loquitur hic, agens de consummatione tabernaculi, id est perfectione Ecclesie militantis. In hoc tabernaculo offerendum est.
marg.| Unde in prima parte huius Psalmi, qui tripartitus est, monet Propheta fideles ad offerendum. In secunda parte agit de constitutione Ecclesie, enumerans septem dona Spiritus sancti, ibi : [Vox Domini super aquas] In tertia parte ostendit, quid Ecclesie constitute fiet, ibi :   [Dominus diluvium] Monens ergo Propheta fideles spirituales hostias offerre, ostendit cui offerendum sit et qui debent offerre et quid et quomodo et ubi et quare. Cui, cum dicit   [Domino] Qui, cum dicit :   [Filii Dei] Quid, cum dicit :   [Filios arietum] Quomodo, cum dicit :   [Afferte Domino gloriam et honorem] Ubi, cum dicit :   [In atrio sancto eius] Quare, cum postea dicit :   [Vox Domini] etc. Dicit ergo : o vos.
Numérotation du verset Ps. 28,I 
marg.| {i} Filii Dei] scilicet fideles homines et maxime clerici et prelati, qui estis filii Dei multis modis, ut postea patebit.
marg.| {h} Afferte Domino] id, quod ei debetis, scilicet vos et vestra : Et postea magis declarat, cum subiungit :
marg.| {2.66va} Θ {a} Afferte Domino filios arietum] id est vosmetipsos, qui estis filii arietum, id est Apostolorum. De quibus. Is. 60.b. Arietes Nabaioth ministrabunt tibi. Hic sunt multa notanda.
marg.| Notandum est enim, quod fideles dicuntur filii Dei multis respectibus scilicet
- Per creationem. Is. 64.d. Et nunc, Domine, Pater noster es tu ; nos vero lutum : et fictor noster es tu ; et opera manuum tuarum omnes nos.
- Per educationem et maxime clerici. Is. 1.a. Filios enutrivi et exaltavi ; ipsi autem spreverunt me.
- Per gratiam. Gal. 4.a. Quoniam estis filii Dei, misit Deus Spiritum filii sui in corda vestra, clamantem : Abba Pater.
- Per imitationem. Io. 8.e. Si Filii Abrahe estis, opera Abrahe facite. Eph. 5.a. Estote imitatores Dei, sicut filii carissimi.
- Per hereditatis adoptionem. Gal. 4.a. Misit Deus filium suum, ut adoptionem filiorum Dei reciperemus.
marg.| Item dicuntur [filii arietum] id est Apostolorum, per generationem spiritualem et per imitationem : Apostoli enim generaverunt in fide fideles per predicationem. Unde dicit Apostolus 1Cor. 4.d. In Christo Iesu per Evangelium ego vos genui. Item hos debent imitari fideles, sicut grex sequitur arietem ducem. Dicuntur autem Apostoli et prelati Ecclesie arietes, ista ratione, scilicet quia ducunt simplices Ecclesie, sicut aries ducit gregem. Item alia ratione, que in glossa assignatur, scilicet quia duobus cornibus, scilicet utriusque Testamenti contra hereticos et idololatriam prevaluerunt Apostoli : Et debent prevalere prelati, confutando hereticos et idololatriam vitiorum extirpando. Hac de causa ferunt Episcopi cornua et in consecratione profitentur se scire vetus et novum Testamentum. Hoc est, quod dicitur Ex. 34.d. quod facies Moysi cornuta erat ex consortio sermonis Dei, non Iustiniani.
marg.| Item notandum est hic, quod quater dicit hic [Afferte] et quater   [Domino] Afferte dicit quater, propter quadruplicem oblationem, quam debemus Deo afferre, sive offerre. Domino dicit quater, ut notet tribus primis Trinitatem personarum ; in quarto, unitatem essentie. Et licet ille quatuor oblationes, quas offerre debemus, toti Trinitati debeamus offerre ; tamen primam possumus appropriare Patri, secundam Filio, tertiam Spiritui sancto, quartam toti Trinitati.
marg.| Prima oblatio, est sacrificium spiritus. De quo Ps. 50. Sacrificium Deo spiritus contribulatus. Secunda, est sacrificium iustitie. De quo Psalmo 4. Sacrificate sacrificium iustitie et sperate in Domino. Tertia, est sacrificium laudis. De quo Psalmo 49. Sacrificium laudis honorificabit me. Quarta, est adoratio. De qua in Psalmo 94. Venite, adoremus et procidamus ante Deum.
marg.| Prima oblatio fit in bona voluntate, Secunda in bono opere, Tertia in psalmodia et predicatione, Quarta in inclinationibus et genuflexione.
marg.| In prima offertur anima Deo Patri : In secunda offertur corpus Deo Filio : In tertia offertur vox, sive spiritus Deo Spiritui sancto : In quarta totum simul, scilicet corpus et anima et vox et spiritus, toti pariter Trinitati offertur.
marg.| Et iterum nota, quod cum primo dicit [afferte] non addit, quid offerendum sit ; cum autem secundo et tertio et quarto dicit   [Afferte] ibi addit, quid offerendum sit. Cum enim non dicit primo, quid offerendum sit, relinquit, quod illud, quod ei magis assimilatur, offerri debet, secundum illam Domini sententiam Mt. 22.c. Cuius est imago hec et superscriptio ? Dicunt ei : Cesaris. Tunc ait illis : Reddite ergo, que Cesaris sunt, Cesari : et que sunt Dei, Deo. Sicut enim manifestum erat, quod numisma Cesari debebatur reddi, quia ibi imago et nomen Cesaris apparebat : ita manifestum, quod anima, que facta est ad imaginem et similitudinem Dei, debet Deo reddi. De hac imagine Gn. 1.c. Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram. Et in Ps. 4. Signatum est super nos lumen vultus tui, Domine. Propter hoc bene dicebat Iob. 13.b. Animam meam porto in manibus meis, scilicet paratus sum eam offerre Domino. Et in Ps. 118. Anima mea in manibus meis semper. Et licet hec imago toti Trinitati debeatur, quia totius Trinitatis vestigium relucet in ea ; tamen quia illud beneficium habet a creatione et auctoritas creationis Patri attribuitur ; ideo Patri proprie debetur hec prima oblatio, qua offertur anima.
marg.| Unde dicit [Afferte Domino {2.66vb}   filii Dei] scilicet animam in bona voluntate et ferventi devotione. Secunda oblatio, que est sacrificium iustitie, in qua corpus offerendum est Deo, proprie debetur Filio, qui pro nobis susceptum corpus in ara Crucis obtulit. Unde 1Cor. 6.d. Empti estis enim pretio magno ; glorificate et portate Deum in corpore vestro, scilicet per carnis mortificationem. Unde 2Cor. 2.c. Semper mortificationem Iesu in corpore vestro circumferentes. Et ad Gal. ult. d. Stigmata Domini nostri Iesu Christi in corpore meo porto.
marg.| Et ideo bene dicitur de hac oblatione [Afferte Domino filios arietum] ut scilicet sitis imitatores Apostolorum in immolatione corporum vestrorum. Unde Lv. 5.b. Anima, que peccaverit per ignorantiam, etc. offeret arietem immaculatum Sacerdoti, iuxta mensuram, estimationemque peccati. Tertia vero oblatio, que est sacrificium laudis, proprie debetur Spiritui sancto : quia Spiritui sancto attribuitur bonitas, que est causa laudationis. Unde in Ps. 134. Laudate Dominum, quoniam bonus Dominus. Et Ps. 135. Confitemini Domino, quoniam bonus. Et ideo bene dicitur de hac oblatione.
Numérotation du verset Ps. 28,2 
II
marg.| {b} Afferte Domino gloriam] etc. id est gloriosum honorem predicando et psallendo et carnis macerationem ad gloriam Dei referendo. Quarta oblatio, scilicet adoratio, debetur toti Trinitati, cui latriam debemus sue essentie.
marg.| De qua oblatione dicit. {2.67ra} Θ {a} Afferte Domino gloriam nomini eius, adorate Dominum] etc. Nomen enim Dei essentiam dicit. Unde Ex. 3.d. Si dixerint mihi, quod est nomen eius ; scilicet Dei, quid dicam eis ? Et dixit Dominus : Ego sum, qui sum. Sic dices filiis Israel : Qui est, misit me ad vos. Bene ergo post tria predicta dicit : Afferte Domino gloriam nomini eius, quasi dicat, etsi per predictas tres oblationes profiteamini Trinitatem personarum : et quod alia est persona Patris, alia Filii, alia Spiritus sancti ; nihilominus per hanc quartam oblationem, essentie unitatem veneremini, profitentes, quod Patris et Filii et Spiritus sancti una est Divinitas, equalis gloria. Et hoc est :   [Afferte Domino gloriam nomini eius] Quod manifestius declarat, subdens.
marg.| {b} Adorate Dominum] scilicet trinum et unum.
marg.| {c} In atrio sancto eius] vel   [aula] secundum aliam litteram, id est in corde sanctificato per fidem et dilatato per caritatem : In tali enim corde habitat tota Trinitas. Io. 14.c. Si quis diligit me, sermones meos servabit : et Pater meus diliget eum et mansionem apud eum faciemus. Et ibi debet adorari. Unde Io. 4.d. Eos, qui adorant eum, in spiritu et veritate oportet adorare.
prol.| * imponit eam in humores suos gaudens, etc. Item debet prelatus in seipso querere gloriam Dei, quantum ad activam vitam et contemplativam. De prima dicit postea.
marg.| {a} Afferte Domino gloriam nomini eius] scilicet predicando et opera misericordie et iustitie exhibendo. De predicatione, Is. 24.c. In doctrinis glorificate Dominum. De operibus, Mt. 5.b. Sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera vestra bona et glorificent Patrem vestrum, qui in celis est. Et dicit ;   [Nomini eius] scilicet Dei, non sicut illi, qui dixerunt, 1Mcc.5.g. Faciamus nobis nomen, etc. Et in Ps. 48. Vocaverunt nomina sua in terris suis. De contemplatione sequitur.
marg.| {b} Adorate Dominum in atrio sancto eius] interiori. Mt. 6.a. Intra in cubiculum tuum et clauso ostio, ora Patrem tuum in abscondito. Col. 3.c. In gratia cantantes in cordibus vestris Domino. Et dicitur cor prelati atrium Domini, propter latitudinem caritatis, qua debet esse paratus ponere animam pro subditis, Io. 10.b. Bonus pastor animam suam ponit pro ovibus suis. Sanctum dicitur, hoc est, sine terra, propter contemptum terrenorum. Lv. 19.a. Sancti estote.
Numérotation du verset Ps. 28,3 
III
marg.| {d} Vox Domini super aquas] Secunda pars, in qua agit de constitutione Ecclesie, enumerans septem dona Spiritus sancti, incipiens a timore et ascendens usque ad donum sapientie : Isaias autem 11.a. enumerat ea descendendo. Et de hoc assignatur ratio in Glossa quia, videlicet, hic agit de ascensu militantis Ecclesie, que per hec dona, quasi per septem gradus ascendit ad triumphantem ; In Isaia vero agitur de descensu Christi in carnem. Et ideo hic ascendendo ; in Isaia vero descendendo enumerantur hec septem dona.
marg.| Et competenter in constitutione Ecclesie hec septem dona enumerantur, quia ex illis edificatur domus Dei, que est Ecclesia. Unde Prv. 9.a. Sapientia edificavit sibi domum, excidit columnas septem, etc. Differunt autem virtutes et dona : quia dona proprie dantur ad cognoscendum, ut dicunt ; virtutes vero ad operandum : Unde sicut ars et scientia sic differunt et dona. Et reddit hic Propheta rationem, quare predicta debeant Domino offerri, quasi dicat [Afferte Domino] etc. quia ipse edificavit Ecclesiam et ditavit his septem donis. Unde de primo dicit.
marg.| {d} Vox Domini] id est predicatio Christi.
marg.| {e} Super aquas] id est super populos Iudeorum, qui erant in fluxu vitiorum, facta est. Aque enim multe, populi multi, ut dicitur Apc. 17.d. Et quomodo facta sit, subdit.
marg.| {f} Deus Maiestatis intonuit] id est filius Dei, qui est Rex glorie, de nube carnis terribiliter predicavit. Et non solum Iudeis, sed et Gentibus per Apostolos Christi predicatio timorem incussit.
marg.| {2.67rb} Unde addit {g} Dominus super aquas multas] id est super Gentibus, ad Dominum, sicut aqua de facili fluit. Unde Is. 2.a. Fluent ad eum omnes Gentes. Tamen quia multi de ipsis conversi sunt respectu Iudeorum conversorum. Quia sicut dicit Apostolus Rm. 11.e. Cecitas ex parte contigit in Israel, donec plenitudo Gentium intraret. Post timorem subdit de pietate dicens.
Numérotation du verset Ps. 28,4 
IV
marg.| {2.67va} Δ {a} Vox Domini] id est predicatio Christi, facta est.
marg.| {b} In virtute] id est pietatem predicavit et dedit. Eccl. 8.a. Sermo illius potestate plenus est. Mt. 7.d. Loquebar sicut potestatem habens. Que consistit in tribus, scilicet in cultu Dei, in reverentia parentum, in compassione miserorum. Que, scilicet pietas virtus dicitur antonomastice, respectu timoris, quia suavius in Deum tendit et dulcedine eius temperatur et conditur amaritudo timoris. Unde dicit Apostolus, 1Tim. 4.c. Exerce teipsum ad pietatem : Nam corporalis exercitatio ad modicum utilis est, que, scilicet fit ex timore ; pietas autem ad omnia utilis est. Et Dominus cum deterrendo corda Phariseorum diceret, Lut. 15.c. Quod intus est vestrum, plenum est rapina et iniquitate : Statim temperavit timorem, de pietate subiungens : Verumtamen, quod superest, date eleemosynam : et ecce omnia munda sunt vobis. Tertio de scientia : Que in tribus consistit, scilicet in fidei discussione, in temporalium administratione, in bona conversatione, in medio prave et perverse nationis presentis. Et quia hec docet et facit scientia, que magna sunt ; ideo magnificentia appellatur : Ideo de ipsa, scilicet scientia, dicit.
marg.| {c} Vox Domini in magnificentia] id est predicando dedit scientiam, que magnificos facit : Sine scientia enim, qua scimus conversari in medio prave et perverse nationis, non possumus magna facere. Sed quia plures sciunt et incipiunt operari et tamen postmodum cito lassati deficiunt : ideo necessaria est etiam fortitudo, que consistit in duobus ; scilicet in aggressione arduorum et tolerantia adversorum. De qua fortitudine subdit.
Numérotation du verset Ps. 28,5 
V
marg.| {d} Vox Domini] facta est   [Domini] dico.
marg.| {e} Confringentis] bona confractione, scilicet humilitatis et penitentie.
marg.| {f} Cedros] id est altos et superbos de Gentibus.
marg.| {g} Et confringet Dominus cedros Libani] id est altos et superbos de Iudeis, quando reliquie Israel salve fient, quasi dicat, succisa eorum superbia et confracta fortitudine, qua obstinati sunt in malum, dabo eis fortitudinis spiritum : ut sint fortes in his perficiendis, que per scientiam cognoverunt : Iuxta illud Is. 40.g. Qui sperant in Domino, mutabunt fortitudinem.
marg.| Est autem cedrus duplex : Bona et mala.
marg.| Cedrus bona
- Christus, 3Rg. 4.d. Disputavit Salomon super lignis, a cedro, que est in Libano, usque ad Hissopum, que egreditur de pariete, id est a Divinitate usque ad humanitatem.
- Beata Virg, Eccl. 24.b. Quasi cedrus exaltata sum in Libano.
- Angelus, Ez. 31.c. Cedri non fuerunt altiores eo, id est Lucifero.
- Magnus clericus, Nm. 24.a. Quam pulchra tabernacula tua, Iacob, quasi cedri iuxta aquas, Scripturarum.
- Philosophus, Is. 41.e. Dabo in solitudinem cedrum, id est magnum Philosophum.
- Regalis prosapia. Ez. 17.a. Aquila grandis tulit medullam cedri et summitates frondium eius avulsit.
- Potentia terrena. Am. 2.c. Ego exterminavi Amorrheum, cuius altitudo cedrorum altitudo eius.
- Vir iustus, 3Rg. 6.b. Operuit Salomon domum tabulis cedrinis.
- Populus Israel, 4Rg. 14.c. Carduus Libani misit ad cedrum, que est in Libano.
- Quilibet Princeps, Ier. 22.d. Numquid regnabis, quia confers te cedro ?
- Crux Domini. Nm. 19.a. Lignum cedrinum, coccumque bis tinctum et hyssopum Sacerdos mittit in flammam, que vaccam vorat. Fuerunt tamen in Cruce Domini quatuor ligna, unde versus : « In cruce pes cedrus, stipesque cypressus, oliva fit mali tabula, brachia palma dedit ».
- Congregatio sancta, Eccl. 50.b. Corona fratrum quasi plantatio cedri in monte Libano.
- Diabolus. Ez. 31.a. Ecce Assur, quasi cedrus.
marg.| Cedrus mala
- Homo superbus, Is. 2.c. Dies Domini super omnes cedros Libani sublimes et erectas.
- Heresiarcha, vel auctor sceleris, Za. 11.a. Ulula, abies, quia cecidit cedrus.
- Tyrannus, Ps. 36. Vidi impium superexaltatum et elevatum, sicut cedros Libani.
- Ipsa superbia. Is. 43.b. Artifex lignarius succidet cedros.
{2.67vb} Cedrus est arbor alta, precipue in monte Libani. Hec inutilis est, nisi sit succisa : quia manens in sua radice, fructum utilem non reddit : Sic superbia nisi succidatur, non valet, immo nocet ; sed succisa fructum affert, quando humiliatur homo et se penitus abiicit. Unde addit :
Numérotation du verset Ps. 28,6 
VI
marg.| {h} Et comminuet eos] etc. Eos dicit, ut fiat relatio ad significatum. Vel   [Eas] et fit relatio ad nomen.   [Comminuet] dico.
marg.| {i} Tamquam vitulum Libani] id est ad tantam humilitatem eos adducet, ut sint acceptabiles hostie Deo, sicut vituli impinguati, ad opus sacrificii, in monte pascuali, fontibus irrigato, qui est Libanus. Et ostendit, quomodo humiliabuntur, scilicet in consideratione humilitatis Christi.
marg.| {2.68ra} Δ Unde dicit* 1 {a} Et dilectus] scilicet filius Dei, qui est Patri dilectus, sicut dicit Mt. 3.d. Vox de celis facta est ; hic est filius meus dilectus, etc. supple comminuetur, id est minorabitur, humilians se usque ad carnem, usque ad mortem, usque ad Crucem. Et hoc factum est, quia ipse factus est.
1 dicit] corr., di¶/ dicit Ed1703
marg.| {b} Quemadmodum filius unicornium] id est vere filius Iudeorum secundum carnem. Iudei enim dicuntur unicornes, propter superbiam de cultu unius Dei et sublimitate parentum. Vel dicuntur unicornes, quia mutilati sunt uno cornu, scilicet novo Testamento, quod non recipiunt. Postea subdit de spiritu consilii, cuius est fortitudinem refrenare, ne in precipitium vadat, ut dicit Gregorius
Numérotation du verset Ps. 28,6 
moraliter
marg.| {h} Et comminuet eos] vel   [eas] cedros, id est tam primum genus superbientium, quam secundum.
marg.| {i} Tamquam] etc. id est quicquid in eis boni est, per humilitatem, ad parvitatem et quasi ad nihilum rediget : sicut vitulus minutatim conciditur, ut in sacrificium offeratur : Sicut dicitur Lev. 1.b. Detractaque pelle hostie, artus in frusta concident. Pellis extrahitur, quando exteriorum apparentia non queritur : Artus in frusta conciduntur, quando ipsum bonum ante agentis oculos vilipenditur.   [Vitulum Libani] dicit, ut supra dictum est, quia in monte illo erant pascua bona, ubi impinguabantur vituli ad offerendum. Quod autem verbum Dei ita humiliet, habetur ex illa auctoritate, Ier. 23.f. quam premisimus : Numquid non verba mea sunt quasi ignis et sicut malleus conterens petras ? Ignis enim alia incinerat : et malleus grossa ad pulverem redigit. Et Ez. 1.f. Cumque fieret vox super firmamentum, quod erat super caput eorum, stabant : et submittebant alas suas. Ct. 5.b. Anima mea liquefacta est, ut Dilectus locutus est. Item verbum Dei facit hominem indignari contra peccatum.
marg.| Unde subdit. * {a} Et dilectus] a Deo, supple, fit per verbum Dei.
marg.| {b} Quemadmodum filius unicornium] per indignationem bonam. In Cantico Dt. Incrassatus est Dilectus, scilicet pane verbi Dei et recalcitravit, contra peccatum. Hieronymus Disce sanctam superbiam. Et hoc notat, cum dicit   [Filius unicornium] Unicornis enim indignantis est nature : et si capiatur, illico moritur, sicut Glossa super illud Iob. 39.a. dicit. Numquid volet Rhinoceros servire tibi, etc. Sic homo, si capiatur a Diabolo, cum predicationem audit, statim debet mori peccato, ut vivat Deo. Secundum quod dicit Apostolus Rm. 6.b. Existimate vos mortuos, quidem peccato ; viventes autem Deo in Christo Iesu Domino nostro : non ergo peccatum regnet in vestro mortali corpore. Item dat refrigerium contra estum tentationis : Unde addit :
Numérotation du verset Ps. 28,7 
VII
marg.| {c} Vox Domini intercidentis flammam ignis] id est dantis spiritum consilii, quo interciditur flamma ignis, id est fomes peccati, ne perveniat usque ad consensum et ductus ad consensum interciditur, ne perveniat ad actum : Vel actus interciditur, ne ducatur in consuetudinem et fiat homo quatriduanus. Ignis enim hic dicitur, fomes peccati : Qui bene dicitur intercidi, non omnino destrui : quia terra nostra necessario germinat nobis spinas et tribulos, iuxta sententiam Domini, Gn. 3.c. Unde Nm. 8.b. precepit Dominus, ut Levite radant omnes pilos carnis sue ; non precipit, ut evellant ; sed ut radant. Ubi dicit Gregorius Rasis pilis in carne, radices remanent et crescunt, ut iterum rescindantur : quia magno studio superflue cogitationes sunt amputande ; sed amputari funditus non possunt. Semper enim generantur superflua, que spiritus ferro sollicitudinis rescindat. Flamma autem huius ignis est consensus. Spiritus ergo consilii non omnino extinguit in nobis ignem fomitis ; sed ita intercidit, ut si remaneant scintille ; non tamen exeat flamma consensus. Consequenter addit de spiritu intellectus, per quem conversi Iudei habent spiritualem legis intelligentiam et Gentes fidem Sacramentorum : Unde dicit.
Numérotation du verset Ps. 28,7 
moraliter
marg.| {c} Vox Domini intercidentis flammam ignis] Hoc exponitur penitus, sicut supra expositum est de spiritu consilii. Vox enim predicationis, spiritus est consilii. Et quod refrigeret, dicitur Eccl. 18.b. Nonne ardorem refrigerabit {2.68rb} ros ? Sic et verbum melius, quam datum : Unde in cantico Dt. Concrescat ut pluvia doctrina mea : fluat ut ros eloquium meum. Item verbum Dei timorem incutit : Unde sequitur :
Numérotation du verset Ps. 28,8 
marg.| {d} Vox Domini concutientis desertum] id est commoventis ad fidem populum Gentilem, qui est desertum, quia sine lege et Prophetis.
marg.| {e} Et commovebit] ad fidem, per spiritum intellectus.
marg.| {f} Desertum Cades] id est Iudeos. Cades locus est, ubi aqua data est de petra. Nm. 20.b. et interpretatur Sanctum legis. Ergo Iudeus est desertum Cades, privatus, scilicet a Sancto legis, videlicet a spirituali legis intellectu : per spiritum autem intellectus venitur ad sapientiam, que in cognitis delectatur, ut dicit Augustinus De qua sapientia subdit.
Numérotation du verset Ps. 28,8 
moraliter
marg.| {d} Vox Domini concutientis] scilicet per timorem   [desertum] id est hominem infructuosum. Sicut Ioannes dicebat Mt. 3.c. Omnis arbor, que non facit fructum bonum, excidetur et in ignem mittetur. Hab. 3.a. Domine, audivi auditionem tuam et timui. Sic timuerunt Iudei, audito sermone Petri. Act. 2.f. Unde ibi dicitur. His auditis, compuncti sunt corde et dixerunt ad Petrum et ad reliquos Apostolos ; Quid faciemus, viri fratres ? Et sic patet, quod verbum Domini non solum eos ad timorem concussit ; sed et ad bonum agendum incitavit : Qui est alius effectus verbi Dei, de quo addit.
marg.| {e} Et commovebit Dominus desertum Cades] Cades, interpretatur mutata est. Est ergo sensus.   [Vox Domini] id est verbum   [commovebit] ad bonum agendum, cor peccatoris, quod per timorem precedentem mutatum est a proposito peccandi. Verba enim sapientium sunt sicut stimuli. Eccl. 12.d.
marg.| Et nota, quod cor peccatoris dicitur desertum, propter quatuor, scilicet quia
- Sterile est, per otiositatem, 1Rg. 2.a. Donec sterilis peperit plurimos.
- Incultum est, per negligentiam. Prv. 24.d. Per agrum hominis pigri transivi et per vineam viri stulti : et ecce totum repleverant urtice.
- A feris inhabitatum, per monstruosorum peccatorum adinventionem : Is. 35.c. In cubilibus, in quibus prius habitabant dracones, viror calami et iunci orietur.
- Infructuosis arboribus est consitum, per pravorum morum consuetudinem.
- Item verbum Dei non solum incitat ad bonum faciendum ; sed et in agendo strenuum facit hominem : Unde subiungit.
Numérotation du verset Ps. 28,9 
VIII
marg.| {g} Vox Domini preparantis cervos] id est preparantis aliquos sicut cervos, ut transiliant spinosa et lutosa seculi, sicut cervi. Item ut devorent serpentem, id est Diabolum et renoventur per penitentiam, sicut cervus interfecto serpente, devorat eum et renovatur. Et sic ascendentibus de spiritu timoris usque ad spiritum sapientie.
marg.| {h} Revelabit condensa] id est umbracula mysteriorum et intelligentiam sacre Scripture aperiet eis.
marg.| {i} Et in templo eius] id est in Ecclesia sic edificata.
marg.| {k} Omnes dicent gloriam] id est {2.68va} Δ in cordibus et operibus et etiam in verbis gloriam Dei querent, 1Cor. 10.g. Omnia in gloriam Dei facite. Sic ergo habemus septem gradus, quibus homo ascendit ad Deum : et sufficiunt ista ascendere volenti. Timor enim extrahit a peccato : Pietas suscipit : Scientia expedit et instruit : Fortitudo stabilit : Consilium custodit : Intellectus introducit ad contemplandum Deum : Sapientia connectit et coniungit Deo. Hec sunt septem chorde in cithara David.
marg.| Septem chorde in cithara David.
- Prima est gravis, ad cuius sonum eliciendum, dictum est Mt. 3.b. Genimina viperarum, quis demonstrabit vobis fugere a ventura ira ?
- Secunda levis. Lc. 11.f. Date eleemosynam, etc.
- Tertia mediocris, que docet conversari in medio nationis prave.
- Quarta constans, Prv. 28.a. Iustus quasi Leo confidens, etc. Lc. 11.d. In patientia vestra, etc.
- Quinta acuta. Unde Eccl. 32.d. Omnia fac cum consilio.
- Sexta supervacua, Ps. 31. Intellectum tibi dabo et instruam te, etc.
- Septima omnibus bene consonans, quasi mater. Unde Ps. 46. Psallite sapienter.
{h} Afferte Domino, filii Dei] Hoc etiam proprie prelatis dicitur, qui proprie dicuntur filii Dei, quia hereditatem, scilicet Ecclesiam, quam suo sanguine acquisivit, possident et vicem Dei tenent in terris. Unde dicit eis Paulus Actorum 20.f. Attendite vobis et universo gregi, in quo Spiritus sanctus posuit Episcopos, regere Ecclesiam Dei, quam acquisivit sanguine suo. Item, quia curam debent accipere, non amore pecunie, sed amore animarum : sicut et Christus suscepit Ecclesiam in curam, non pro sua utilitate ; sed ipsius Ecclesie. Eis ergo dicitur : O   [filii Dei, afferte Domino] primo, vosipsos : Et postea :
marg.| * {a} Afferte Domino filios arietum] id est subditos vestros ; vos enim estis arietes, ut dictum est, propter ducatum Ecclesie, quem suscepistis : et propter duo Testamenta, que scire debemus. Itemque propter invincibilem fortitudinem, quam debetis habere ad sustinendum adversa ; et ad aggrediendum ardua. Unde Prv. 30.b. inter tria bene gradientia dicitur Aries. Et ibi dicitur, quod non est Rex, qui resistat ei. Subdit autem, filii vestri sunt. Unde Nm. 11.c. dixit Moyses ad Dominum : Numquid concepi omnem hanc multitudinem, ut dicas mihi, porta eos in sinu tuo, sicut portare solet nutrix infantulum ?
marg.| Et est congrua verborum ordinatio [Afferte Domino filii Dei] quia recipiendo curam, bene videtur eis, quod sint filii Dei et quod felices sint. Unde Prv. 17.c. Homo stultus plaudet manibus, cum spoponderit pro amico suo. Sed offerendo filios, invenient eum Dominum, id est districte exigentem rationem, quia tunc cognoscetur Dominus iudicia faciens. Ez. 34.c. Ecce ego ipse super pastores : et requiram gregem meum de manibus eorum. Unde Prv. 6.a. Si spoponderis pro amico tuo, defixisti apud extraneum animam tuam, id est apud Dominum. Qui licet modo videatur tibi domesticus committendo curam ; extraneus tamen erit, exigendo rationem. Et ideo bonum consilium dat. Eccl. 8.c. Non spondeas super virtutem tuam : quod si spoponderis, quasi restituens cogita, scilicet quod oporteat te afferre filios tuos Domino. Gn. 43.a. dixit Ioseph fratribus suis, id est Christus prelatis. Non videbitis faciem meam, nisi adduxeritis fratrem vestrum minimum vobiscum. Ergo bene dicit : Afferte Domino, etc. Domino, non Diabolo, sicut mali prelati suos subditos per malum exemplum afferunt Diabolo. Quia sicut dicit Gregorius , cum pastor per abrupta graditur, necesse est, ut per precipitium grex sequatur : Unde Os. 9.c. de malis et avaris prelatis dicitur : Ephraim adducet ad sacrificium filios suos, id est Diabolum. Postea ostendit, quomodo prelati afferre debent Domino subditos suos, cum subiungit.
marg.| {b} Afferte Domino gloriam et honorem] etc. Debent enim querere in subditis   [gloriam Domini] Primo, ut subditi confiteantur peccata, quod est gloria Dei. Unde Ios. 7.c. Fili mi, da gloriam Deo et confitere, atque indica mihi, quid feceris. Item debent querere in subditis, ut honorent Dominum bonis operibus, satisfaciendo pro peccatis, que confitentur. De his duobus, scilicet confessione et opere. Ps. 94. Preoccupemus faciem eius in confessione et in psalmis iubilemus ei. Et de his duobus dicit hic   [Afferte Domino gloriam et honorem] Et dicit   [Afferte] scilicet in humeris vestris, ut ovem erroneam et infirmam ad ovile, id est per patientiam et supportationem vestram, subditos inducite ad confessionem peccatorum et satisfactionem operum. Unde de bono Pastore dicitur Lc. 17.b. Cum invenerit ovem perditam,
prol.| * imponit
marg.| {d} Vox Domini] etc. Potest autem hoc exponi communiter de voce predicationis, non solum eius, qua predicavit Christus ; sed et eius, qua predicant quotidie Predicatores eius : Unde primo notandum est, quod attentio et devotio auditorum excitatur, cum dicitur :   [Vox Domini super aquas] non enim in aquis, sed super aquas vox Domini esse perhibetur, id est non ab homine aliquo de populo, sed a Deo expectatur. Unde 2Cor. 3.b. Non quod sufficientes simus cogitare aliquid a nobis, quasi ex nobis ; sed sufficientia nostra ex Deo est. Ps. 103. Omnia a te expectant, ut des illis escam in tempore. Hoc est ergo dicere :   [Vox Domini super aquas] id est super sensum hominis, quem excedit. Et ideo bona consuetudo introducta est in Ecclesia, ut in principio predicationis fiat oratio et petatur a Domino verbum, quod super homines est.
marg.| Secundo notandum est hic, quod ardua vita et singularis Predicatoris requiritur in hoc, quod dicit, [Vox Domini super aquas] quasi dicat, illud, quod dicit Gregorius , qua necessitate exigitur summa dicere, eadem necessitate compellitur summa monstrare. Unde dicitur Is. 40.b. Super montem excelsum ascende tu, qui evangelizas Sion. Super quo dicit Gregorius Super montem excelsum debet ascendere Predicator, ut videlicet, qui celesti predicatione utitur, ima iam terrenorum deserens, in rerum culmine stare videatur ; tantoque facilius subditos ad meliora pertrahat, quanto per vite meritum de supernis clamat. Propter hoc Lv. 7.d. precipitur, ut Sacerdos habeat armum hostie dextrum et separatum. Hoc est, ut dicit Gregorius ut non solum eius operatio sit utilis, sed et etiam singularis. Nec inter malos tantummodo, que recta sunt, faciat ; sed bene quoque operantes subditos, sicut honoris ordine superat, ita etiam morum virtute transcendat.
marg.| Propter hoc ergo dicit ; [Vox Domini super aquas] id est super populos : Qui dicuntur, aque.
Propter
- Reflexum originis, quia sicut omnia flumina intrant mare : et ad locum, unde exeunt flumina, revertuntur, ut dicitur Ecclesiastic. 1.b. sic omnis homo in terram, de qua sumptus est, revertitur. Unde Gn. 3.d. dictum est homini : In sudore vultus tui vesceris pane tuo, donec revertaris in terram, de qua sumptus es : quia cinis es et in cinerem reverteris. Hanc similitudinem expressit mulier Thecuites 2Rg. 14.d. dicens : Omnes morimur et quasi aque dilabimur in terram.
- Successionem propaginis. Unde Eccl. 1.a. Generatio preterit et generatio advenit. Unde David dixit de puero mortuo, 2Rg. 12.f. Ego vadam ad eum ; ille vero non revertetur ad me.
- Motum. Unde Iob. 14.a. Homo numquam in eodem statu permanet.
- Vilitatem elementi : quia sicut aqua vilis est, sic homo. Unde Is. 60.d. Ecce Gentes quasi stilla situle et quasi momentum statere reputate sunt.
- Profunditatem. Ier. 17.b. Pravum est cor hominis et inscrutabile : et quis cognoscet illud ?
- Item :   [Vox Domini] est ipse Predicator. Io. 1.c. Ego vox clamantis in deserto. Et dicitur vox, quia quicquid est in eo, debet esse vox, ad vocandum populum ad penitentiam.
marg.| {f} Deus Maiestatis intonuit] Hoc confirmat illud, quod supra dictum est :   [Vox Domini super aquas] ut dicatur auditoribus : Vere supra vos est vox Domini, quia   [Deus Maiestatis intonuit] vobis, per Predicatorem. Unde Mt. 10.c. Non enim vos estis, qui loquimini ; sed Spiritus Patris vestri, qui loquitur in vobis. Et.
marg.| {g} Dominus super aquas multas] quia Deus est super omnes homines. Sequitur ergo : Si Dominus intonuit : et ipse est super aquas : Ergo,   [Vox Domini] id est predicatio verbi Dei, vel ipse Predicator inquantum huiusmodi, super * aquas est. Predicatori etiam dicitur :   [Deus Maiestatis intonuit] etc. quasi dicatur ei, Vere debes alios vite sanctitate precedere, quia officium Dei tibi assumis. Et sicut Deus de altitudine sue Maiestatis intonat, sic tu de altitudine sancte vite debes inferioribus predicare. Et hoc, quia Dominus, cuius vicem geris, est   [super aquas multas] ut Sup. Ergo et tu similiter sis. Io. 12.d. Si quis mihi ministrat, me sequatur : et ubi ego sum, illic et minister meus erit. Specialis autem minister Dei est Predicator, qui proprium Christi ministerium habet. Unde Is. 49.b. Numquid parum est, ut sis mihi servus ad suscitandas Tribus Iacob et feces Israel convertendas ? quasi dicat, immo magnum, quid est. Sequitur de effectu sancte predicationis.
marg.| {a} Vox Domini in virtute] quia per eam fiunt miracula spiritualia : Ceci vident, claudi ambulant et mortui resurgunt. Ps. 118. Declaratio sermonum tuorum illuminat. Et Ps. 106. Misit verbum suum et sanavit eos. Et in premissa auctoritate, Is. Numquid parum est, etc. ad suscitandas Tribus Iacob, scilicet a morte peccati. Unde dicit Gregorius Maius est miraculum suscitare animas in perpetuum victuras, quam carnem morituram. Nec solum suscitat mortuos ; sed suscitatores et vivos operari facit. Unde subdit.
marg.| {c} Vox Domini in magnificentia] Si enim non moveatur homo ad magna opera facienda, signum est, quod non est suscitatus, vel est paralyticus. Unde dixit Dominus paralytico, quem sanavit : Extende manum tuam, scilicet ad bona opera facienda. Mc. 3.a. Et Prv. ultim. c. Manum suam misit ad fortia. Ipsi etiam Predicatori hoc dicitur,   [Vox Domini in virtute] etc. Quia debet esse plenus virtutibus et operibus bonis. Mi. 3.c. Ego repletus sum fortitudine Spiritus Domini, iudicio et virtute, vel veritate ; ut annuntiem Iacob scelus suum et Israel peccatum suum. Item verbum Dei movet ad contritionem : Unde subdit.
marg.| {d} Vox Domini confringentis cedros] id est nobiles et elatos per contritionem a summo malitie deiicit. Ier. 23.f. Numquid non verba mea sunt quasi ignis et sicut malleus conterens petras ? Sed quia quidam etiam ex his, qui bene faciunt, in superbiam eriguntur : dicit Augustinus quod superbia etiam bonis operibus insidiatur, ut pereant : Ideo addit hic.
marg.| {g} Et confringet] etc. id est superbiam de vite innocentia surgentem. Non solum a superbia deiicit, sed etiam usque ad profundum humilitatis trahit. Aliud enim est non superbire, aliud est humiliari. Unde subdit.
Numérotation du verset Ps. 28,9 
moraliter
marg.| {g} Vox Domini preparantis cervos] scilicet sermo Domini facit, ut homines sint in servitio Dei strenui et sicut cervi. Quia sunt
- Veloces ad bonum. Unde Ps. 147. Velociter currit sermo eius, id est currere facit. Eccl. 31.c. In omnibus operibus tuis esto velox : et omnis infirmitas non occurret tibi.
- Audaces. Unde Ps. 104. Eloquium Domini inflammavit eum.
- Vivaces, Io. 8.f. Si quis sermonem meum servaverit, mortem non videbit in eternum.
- Transilientes lutosa. Prv. 27.a. Anima saturata calcabit favum, id est saturata pane verbi Dei calcabit delectationem, que est in peccato : Quia gustato spiritu, desipit omnis caro.
- Sitientes. Ps. 41. Sicut cervus desiderat ad fontes aquarum ; ita desiderat anima mea ad te, Deus. Eccl. 24.c. Qui edunt me, adhuc esurient : et qui bibunt me, adhuc sitient.
- Odientes serpentes, id est peccata. Ps. 118. Iniquitatem odio habui.
- Incolentes montes, id est alta sacre Scripture, Iob. 39.a. Circumspicit montes Pascue et virentia, queque perquirit.
- Item verbum Domini illuminat : Unde subdit.
marg.| {h} Et revelabit condensa] id est obscura. Ps. 118. Declaratio sermonum tuorum illuminat et intellectum dat parvulis. Et Ps. 118. Lucerna pedibus meis verbum tuum et lumen semitis meis. Item monet ad gratiarum actionem et laudandum Deum : Unde sequitur conclusio.
marg.| {i} Et in templo eius] materiali, scilicet in Ecclesia : Vel spirituali, scilicet in corde iusto.
marg.| {k} Omnes dicent gloriam] id est laudabunt Deum, revelatis condensis. Ex cognitione enim Dei sequitur eius laudatio, Ps. 47. Magnus enim Dominus et laudabilis nimis. Et impossibile est eius bonitatem agnoscere et non laudare : Unde Ps. 15. Benedicam Dominum, qui tribuit mihi intellectum : Unde in patria, quia perfecte cognoscetur, sine fine laudabitur. Ps. 84. Beati, qui habitant in domo tua, Domine : in secula seculorum laudabunt te.
Numérotation du verset Ps. 28,10 
IX
marg.| {a} * Dominus diluvium] etc. Tertia pars, in qua ostendit, quid Dominus faciat Ecclesie sic constitute. Ecce quid :   [Dominus facit] Ecclesiam   [inhabitare diluvium] huius mundi. Sicut, videlicet, arca Noe inhabitavit diluvium et salvavit eos, qui in ea erant : Ita in diluvio huius mundi peribunt omnes, qui non fuerint in arca Noe, id est in Ecclesia Christi : Sed quicumque ibi perseveraverint, non peribunt. Unde. 1Pt. 3.d. Expectabant Dei patientiam in diebus Noe, cum fabricaretur arca, in qua pauce, id est octo anime salve facte sunt per aquam : Quod et nunc nos similis forme salvos facit Baptisma, quod, scilicet ianua est. Et nota, quod est diluvium gratie, pene, culpe. Diluvium gratie submergit peccata, sicut diluvium submersit peccatores : Unde Ezechielis 36.e. Effundam super vos aquam mundam et mundabimini ab omnibus inquinamentis vestris. De diluvio pene dicitur Naum 1.b. Bonus Dominus et confortans in die tribulationis et in diluvio pretereunte consummationem faciet loci eius. Locus eius, id est Dei, Ecclesia est, cuius consummationem facit in diluvio pretereunte, id est in tribulatione. Unde Iac. 1.a. Omne gaudium existimate, fratres, cum in varias tentationes incideritis : scientes, quod probatio fidei vestre patientiam operatur ; patientia autem opus perfectum habet, ut sitis perfecti et integri, in nullo deficientes. De diluvio culpe dicit Ps. 31. In diluvio aquarum multarum ad eum, scilicet ad Deum, non approximabunt. Et Os. 4.a. Maledictum et mendacium et homicidium et furtum et adulterium inundaverunt. Inundatio autem fit, quando aqua exit ripas suas. Due ripe, que continere deberent peccatum, ne exiret ad actum, sunt timor et pudor : quando iste ripe rumpuntur, tunc fit diluvium peccati. Rupte erant in illo Iudice, de quo dicitur Lc. 18.a. Iudex quidam erat in quadam civitate, qui Deum non timebat et homines non reverebatur. De ruptione prime ripe dicitur in Ps. 13. Non est timor Dei ante oculos eorum. De ruptione secunde Ier. 3.b. Frons mulieris meretricis facta est tibi : noluisti erubescere. Hoc triplex diluvium facit Dominus sanctam Ecclesiam inhabitare, id est a sancta Ecclesia inhabitari : quia quantum ad secundum in gratia perseverat, tribulationes tolerat : et quantum ad tertium peccata suppeditat et inter peccatores habitat. Sed aquas peccatorum intra se non recipit, licet exterius circumquaque fluctuent. Et si gutta alicuius venialis intret, cum haustorio confessionis reiicit ; et hoc nutu Gubernatoris, qui sedet in puppi, scilicet Dei. Unde subdit.
marg.| {b} Et sedebit Dominus Rex] id est Rector et Gubernator huius navis.
marg.| {c} In eternum] id est quousque applicet eam de hoc temporali diluvio ad portum stabilitatis eterne. Prv. 1.a. Intelligens gubernacula possidebit. Mt. ult. d. Vobiscum sum usque ad consummationem vite. De gubernatione autem ista et applicatione ad portum, manifestius subiungit dicens.
Numérotation du verset Ps. 28,11 
X
marg.| {d} Dominus virtutem populo suo dabit] qua possit resistere inundationibus diluvii. Et hoc facit multoties per verbum suum, de quo predictum est :   [Vox Domini in virtute] etc. {2.68vb} Fortis enim non potest esse, qui panem istum non habet. Unde Lam. 1.b. Facti sunt Principes eius velut arietes non invenientes pascua verbi Dei, abierunt absque fortitudine ante faciem subsequentis. Et post de applicatione subdit.
marg.| {e} Dominus benedicet populo suo in pace] id est dando eis illam benedictionem, Mt. 25.c. Venite, benedicti Patris mei, possidete paratum vobis regnum a constitutione mundi. Post laborem et tempestatem presentis diluvii, recipiet eos in pace eternitatis, ut ibi requiescant in eo. Unde Ps. 4. In pace in idipsum dormiam et requiescam. Is. 32.d. Sedebat populus meus in pulchritudine pacis et in tabernaculis fiducie et in requie opulenta. Ad quam nos perducat ipse pacificus noster Iesus Christus. Amen.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 28), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 28/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_28)
Signaler un complément d'information

Notes :