Psalmus 4

Numérotation du verset Ps. 4,1 

¶ In finem
¶Codd. : (Ps. 4) D14 D30 Δ (ω1 ω² NAL3255 ΩM ΩX1 (220va-b) ΩX2 (221va) P15205 (6ra-7vb) P1076 Rusch Ps-G, def. C
psalmus cantici1 David.
1 In finem psalmus cantici David W K V D P15205  Rusch cum Ps-R ] + in finem in carminibus p<o>p<u>l<u>s David ΩS, + cum carminibus psalmus cantici David P15205², in finem carminibus psalmus David vel in finem cantici Psalmus David ΩX1, in finem in carminibus psalmus David vel in finem psalmus ( om. ΩX2*) cantici David ΩX2, in finem in carminibus psalmus David Ps-G (F Q ΦRGP G ) Sedulius L D14 D30 Ed1530 Clementina cum graec. (Sedulius G) , in finem psalmus David canticum I, in finem in hymnis canticum huic David R M, Psalmus in finem in carminibus Amiatinus
Numérotation du verset Ps. 4,2 I

Cum invocarem exaudivit2
2 exaudivit Cor2 (anti. et grecus et Aug. in prima glossa et Remigius habent in tertia persona) ΩM ΩX P15205 P10489 Δ D14 D30 Ps-G Rusch Weber ] exaudisti P1076 I ΩS cum Ps-R Hier. in Ps. 4, p. 10
me Deus iustitie mee ¦
in tribulatione dilatasti mihi.
Numérotation du verset Ps. 4,II 

Miserere mei ¦
et exaudi orationem meam.
Numérotation du verset Ps. 4,3 III

Filii hominum
usquequo gravi corde ¦
ut quid diligitis vanitatem3
3 <divisio.> corde ¦... vanitatem D30 ω² ΩM X1 P15205 ] corde ¦... vanitatem’ ω 1 ΩS vestris’1 ω 1 ] vestris ¦ ω²* ΩX2, vestris ω² (post. corr.) ΩMSX1 P15205 ; vestris’2 Δ ( sec. m. ω² )] vestris ω²* ΩMX P15205  ; vestris ¦ ΩS
et queritis mendacium4 ?
4 mendacium I Q W Φ G* G* K V D D30 Ω Rusch Ed1530 Clementina ] + Diapsalma D14 U
Numérotation du verset Ps. 4,4 IV

Et5 scitote
5 Et Cor2 (grecus et hebr. et anti. habent) Rusch Ps-G etc.] sub ※ G² , om. D30 ² (eras.) cum Ps-R
quoniam mirificavit Dominus sanctum suum6 ¦
6 suum] tuum ΦG
Dominus exaudiet me
cum clamavero ad eum.
Numérotation du verset Ps. 4,5 V

Irascimini7
7 Irascimini] Irascemini Ed1455
et nolite peccare ¦ que8 dicitis
8 que] qui W Ed1455
in cordibus vestris
et9 in cubilibus vestris compungimini10. 11
9 et Cor2 (quidam anti.) Ps-G (Q* ΦRG ΨB²) D14* D30 * (ut videtur) Ω Rusch Ed1530 cum Ps-R Hier. in Ps. cit., p. 11 ; ep. 28 § 3 ] Cor2 (hebr. et grecus non preponunt ET ), eras. : D14² D30 ², om. Ps-G, |
10 compugimini] + diapsalma D14 Ps-G (U) |
11 <divisio.> peccare ¦ ΩS ω 1 ω² ( sec. m. )] peccare ω²* ΩX2 |
Numérotation du verset Ps. 4,6 VI

Sacrificate sacrificium iustitie† et sperate in Domino ¦
multi dicunt12 quis ostendit13 nobis bona ?
12 <divisio.> dicunt] dicunt ’ ΩSX1 ω 1   ] dicunt ω² P15205 ΩM X2 |
13 ostendit Ps-G ( plerique codd. et edd.) D14 D30 Ω Δ P10489 Rusch cum Ps-R Ps-H ] ostendet Ps-G (R I V) cum LXX |
Numérotation du verset Ps. 4,7 VII

Signatum est super nos lumen vultus tui Domine ¦
dedisti letitiam in corde meo.
Numérotation du verset Ps. 4,8 VIII

A fructu14 frumenti15 vini et olei sui16 ¦
14fructu Ps-G cum LXX (καρπού HoP*  Rahlfs : R156 omnes codd. Sedulius) Syrohex. (Field) ] tempore Ps-R cum hebr. (מֵעֵת) Ps-H, καιροῦ LXX ( Rahlfs* ) Hexapl. (Aquila Symmachus Theodotion iuxta Vat. gr. 754 Field) |
15 frumenti Ps-G (ΨB² D) D30² Ω Rusch Ed1530 Clementina cum Ps-R ] + et Cor2 (anti. cum hebr. interponunt ET atque Augustinus et grecus) R156 D14 D30* (eras.) Ps-G cum LXX (R156 etc.) |
16 et olei D30 Rusch ] ÷ et olei D14 Ps-G (I Q ΦRGP² [÷ et: olei] G² ΨΒ) | sui Ps-G R156 etc. ] om. Ps-α, eorum cf. HIERONYMUS, Commentarioli (Ps. 4), CCSL 72, lin. 27 : “Id quod in plurimis codicibus inuenitur 'et olei eorum' cum uetustum origenis hexaplum psalterium reuoluerem, quod ipsius manu fuerat emendatum, nec in hebraeo, nec in ceteris editionibus, nec apud ipsos quoque septuaginta interpretes repperi. |
multiplicati sunt. 17
17 <divisio.> vini et olei sui ¦ D30 Ω ω 1 ] vini ¦… sui  P15205
Numérotation du verset Ps. 4,9 IX

In pace
in18 idipsum19 ¦ dormiam et requiescam.
18 in² Ω P10489 Δ D14 D30 Ps-G  ] vel praem. ΩM* |
19 idipsum] idipso Q² W U | <divisio.> pace in idipsum ¦ ΩM S X2 ω 1 ] idipsum NAL3255 P15205 ΩX1, pace ’… ΩS |
Numérotation du verset Ps. 4,10 X

Quoniam tu Domine singulariter in spe ¦20 constituisti me.
20 <divisio.> Domine… in spe ¦ D30 ΩSX2 P15205 ] Domine ¦… in spe Δ, Domine... spe ΩMX1 NAL3255

Psalmus 4

Numérotation du verset Ps. 4,1 
marg.| Cum invocarem exaudivit] etc. Titulus   [In finem Psalm. cantici David] Istud ad litteram exponitur de David, sed melius est, ut mystice exponatur.
marg.| Finis dicitur
¶Consumptio, ut cum dicitur : Finita est candela.
¶Consummatio, ut cum dicitur : Finita est domus.
¶Christus. Ps. 118. Omnis consummationis vidi finem.
¶Plenitudo temporis. Gal. 4.a. Cum venit plenitudo temporis, misit Deus filium suum factum ex muliere.
marg.| Tituli sensus est hic. Ps. iste dirigens nos in finem, id est Christum : qui est finis in presenti ad iustitiam, in futuro ad gloriam, est Psalm. cantici : Quasi post mentis letitiam invitat nos ad bonam operationem. Et est proprie Psalmus, musici instrumenti sonus : Canticum vero humane vocis sonus. Quandoque igitur, sicut dicit Glossa cantabatur illo musico instrumento ante Arcam Domini : quandoque precinebat psalmus tantum et quandoque precinebat psalmus et sequebatur canticum et tunc dicebatur canticum psalmi, ut per genitivum intelligatur precedens ; quandoque fiebat econverso et tunc dicebatur psalmus cantici, scilicet consecutivus. Et hoc totum mysticum est : Quandoque enim in iustis precedit bona operatio et sequitur mentis letitia, quandoque econverso. Quod facere in psalmis sepe instruimur, ut in hoc : Quia primo agit de mentis letitia. Secundo de operatione bona, ibi scilicet [Sacrificate sacrificium] Quod sequatur aliquando letitia mentis bonam operationem, habetur ex Ps. 18. In custodiendis illis retributio multa. Quod bona operatio sequatur, dicit Gregorius amor Dei magna operatur, si est, si autem renuit operari, amor non est. Invitans ergo nos Propheta ad predicta duo, dicit   [Cum invocarem] etc. Supra instruxit nos Propheta in fide. Sed quia, ut dicitur Iac. 2.d. Fides sine operibus mortua est. Ideo in hoc Psalmo invitat nos ad operandum. Et est psalmus iste tripartitus. In prima parte invitat nos Propheta ad letitiam mentis, ibi,   [Cum invocarem] In secunda ad bene agere, sive intelligere, ibi,   [Et scitote] In tertia ad bonam operationem, ibi,   [Sacrificate] Agens ergo de letitia spirituali, que consistit in cultu Dei, redarguit idololatras et invitat nos ad colendum Deum. Et hoc multis de causis est faciendum. Prima est, quia facilis est ad indulgendum : Unde dicit :   [Cum invocarem, exaudivit me] Secunda est, quia est facilis ad dandum, ibi,   [Deus iustitie mee] supple dator. Tertia, quia est facilis ad protegendum, ibi,   [In tribulatione dilatasti mihi] id est liberasti me. Dicit ergo.
Numérotation du verset Ps. 4,2 
I
marg.| {i} Cum invocarem] id est intus habitum per gratiam, ad amplius habendum vocarem. Quidam eum vocant, nec intus habitum, nec habendum, ut fures et peccatores, qui cum orant, ut habeant facultatem explendi nequitias suas. Alii eum vocant, non intus habitum, sed habendum, ut quidam, qui sub Deo peccant et tamen a piis lacrimis non recedunt. Nec dico, quod per merita talium gratia infundatur eis, sed per aliorum, qui iam intus Deum habent. De quibus Ioel. 2.g. Omnis, quicumque invocaverit nomen Domini, salvus erit. Hic notatur, ut diximus, quod Dominus facilis est ad indulgendum. Is. 65.d. Antequam clament, ego exaudiam. Ps. 33. Aures eius in preces eorum. Sed nota, quod illos exaudit, qui invocant, id est intus vocant, ut diximus : quidam enim extra vocant Dominum, qui vocant eum pro temporalibus : Et tales non exaudit Dominus, quia non petunt ad salutem. Os. 5.b. In gregibus suis et in armentis suis vadent ad querendum Dominum et non invenient. Et ideo debemus invocare, id est interius vocare, scilicet pro spiritualibus. Io. 16.e. Petite et accipietis, ut gaudium vestrum sit plenum.
marg.| {k} Exaudivit] id est ex meritis audivit, vel extra merita, vel ad exitum audivit, vel extra petitum audivit, ut Zachariam Lc. 1.a. cui datus est filius. Et de Salomone, cui date sunt divitie et gloria. Et nota, quod exaudivit Deus quosdam, quantum ad votum tantum, ut Demones, Mt. 8.d. Mitte nos in porcos. Quosdam quantum ad votum et meritum et non quantum ad exitum, ut sanctos patres petentes vitam eternam, quos exaudiebat quantum ad votum et meritum, quia concedebat eis et in limbo ponebat eos, sed non quantum ad exitum, quia non statim evolare poterant. Quosdam quantum ad votum et meritum et exitum, ut modernos iustos, qui statim evolant.
marg.| {2.9ra} {a} Deus iustitie mee] Intransitive potest legi, id est qui est iustitia mea. Vel transitive, iustitie mee dator, multiplicator, protector, remunerator. Vel secundum aliam litteram legitur in secunda persona. Exaudisti. Sed, exaudivit, est vera et melior littera. Unde familiarius sub metaplasmo, a quo sit exauditus, subdit.
marg.| {b} In tribulatione dilatasti mihi] Hoc penes caritatem attenditur, que in bonis flatu tribulationis dilatatur, sicut carbo ex flatu magis succenditur et sicut aurum sub malleo magis dilatatur. Gregorius Ignis flatu premitur, ut crescat. Ps. 9. Dum superbit impius, incenditur pauper. Sed sunt quidam, qui tam parvam habent caritatem, quod ad modum candele ad flatum tribulationis extinguuntur. Dilatat autem tribulatio multis rationibus. Prima est, quia bonam conscientiam augmentat, Rm. 5.a. Tribulatio patientiam operatur, patientia probationem, probatio vero spem, spes autem non confundit. Gregorius Tanto spes in Deum solidior surgit, quanto quis pro eo graviora sustulerit. Secunda ratio est, quia augmentat caritatem, que habet naturam ignis, qui augmentatur ex flatu. Lc. 12.f. Ignem veni mittere in terram et quid volo, nisi ut ardeat ? Is. 54.d. Ecce ego creavi fabrum, id est persecutorem, sufflantem in igne prunas. Tertia est, quia causam angustiandi, id est peccatum removet. Sap. 3.b. Tamquam aurum in fornace probavit illos. Prv. 25.a. Aufer rubiginem de argento. Quarta, propter coronam, quam ex tribulatione expectat patiens. Iob. 29.c. Sicut palma multiplicabo dies. Item Gregorius Consideratio premii, minuit vim flagelli. 2Tim. 4.b. Bonum certamen certavi, cursum consummavi, fidem servavi, etc. Et nota, quod triplex est dilatatio in bono et triplex similiter in malo, scilicet cordis, oris, operis. De dilatatione cordis et oris, 2Cor. 6.c. Os nostrum patet ad vos, o Corinthii, cor nostrum dilatatum est. De dilatatione operis. Ps. 17. Dilatasti gressus meos, etc. Ista dilatatio significata est per deambulatoria Ezechielis in Templo. Similiter triplex est dilatatio in malo. Cordis, cum quis cogitat varia et multa. Eccles. 19.b. Proiecit in terra intima sua. Os. 10.a. Divisum est cor eorum, nunc interibunt. Oris. Ps. 34. Dilataverunt super me os suum. Et alibi : Sepulchrum patens est guttur eorum. Ier. 9.a. Extenderunt linguam suam quasi arcum mendacii et non veritatis. Operis quando per campos ruit de peccato in peccatum. Hoc fuit significatum 4Rg. ult. b. quando Rex Nabuchodonosor effodit oculos Sedechie in Reblatha et filios eius occidit. Reblatha interpretatur, multa hec. Et ideo dicitur Eccles. 11.b. Non in multis sint actus tui. Et quia, quantumcumque dilatatus sit, eget Dei misericordia, ut dicit Gregorius quia semper sumus in miseria, semper indigemus misericordia. Et alibi : Cito donum perditur, quod a largitore non custoditur : Ideo subdit.
Numérotation du verset Ps. 4,II 
marg.| {c} Miserere mei et exaudi] id est ad exitum mee voluntatis audi.
marg.| {d} Orationem meam] de bonis adipiscendis.
Numérotation du verset Ps. 4,3 
III
marg.| {e} Filii hominum] etc. Hic increpat malos : Primo a diuturnitate peccandi, ibi : Gravi corde. Secundo de vana dilectione, ibi :   [Ut quid diligitis vanitatem] Tertio de curiosa sollicitudine, ibi :   [Et queritis mendacium] Dicit ergo : Filii hominum, id est rationalium, unde magis culpandi sunt, quia sic peccant. Vel   [Filii hominum] id est primorum parentum, non Dei, id est imitatores eorum, non Dei. Vos inquam, estis.
marg.| {g} Gravi corde] Lam. 3.f. Lapsa est in lacum vita mea et posuerunt lapidem super me, inundaverunt aque super caput meum, dixi, perii. Et
marg.| {f} Usquequo] eritis, quasi dicat, nimis diu estis. Ier. 30.c. Quid clamas super contritione tua ; Insanabilis est dolor tuus, propter Multitudinem iniquitatis tue, etc. Et 31.d. Usquequo deliciis dissolveris filia vaga ? Item Ier. 2.g. Quam vilis facta es nimis, iterans vias tuas. Nota, quod est gravitas criminis, corporis, moris. Prima ; est culpe, ut hic. Secunda, pene. Sap. 9.c. Corpus, quod corrumpitur, aggravat animam et terrena inhabitatio deprimit sensum multa cogitantem. Tertia est gratie. {2.9rb} Ps. 34 « In populo gravi laudabo te ».
marg.| {h} Ut quid diligitis] id est voto amplexamini.
marg.| {i} Vanitatem] id est Idola vana, vel terrena ista, que nihil habent soliditatis, sed tantum vanitatem. Gn. 1.a. Terra erat inanis et vacua. Ier. 4.f. Aspexi et ecce Carmelus desertus. Sap. 5.b. Transierunt omnia tamquam umbra. Bernardus Temporalia si aliquid soliditatis haberent, replerent. Quod expressus manifestat, cum subiungit.
marg.| {k} Et queritis mendacium] id est temporalia : Que dicuntur mendacium multis rationibus.
¶Prima est, quia promittunt securitatem et solvunt timorem. Iob. 15.c. Sonitus terroris semper in auribus illius et cum pax sit, semper insidias suspicatur. Ps. 88. Posuisti firmamentum eius formidinem. Seneca. Videt pauperem et suspicatur furem ; videt divitem et estimat predonem.
¶Secunda, quia promittunt satietatem et solvunt esuriem, quia : «Quo plus sunt pote, plus sitiuntur aqua ». Eccles. 5.b. Avarus non implebitur pecunia. Io. 4.b. Qui biberit ex hac aqua, sitiet iterum. Ecclesiast. 5.c. Omnis labor hominis in ore eius, sed anima eius non implebitur bonis. Prv. 13.d. Iustus comedit et replet animam suam.
¶Tertia, quia promittunt delectationem et pungunt : Unde Dominus vocat ea spinas : Mt. 13.c. Iob. 30.b. Esse sub sentibus delicias computabant.
¶Quarta, quia promittunt honorem et solvunt opprobrium. Ps. 122. Opprobrium abundantibus et despectio superbis. Is. 30.a. Fiducia umbre Egypti erit in ignominiam.

¶Quinta, quia promittunt libertatem et inducunt servitutem. Seneca. Minor est, quam servus, qui servos timet. Mt. 6.d. Non potestis Deo servire et mammone. Sexta, quia promittunt beatitudinem et faciunt miserum. Lc. 6.d. Ve vobis divitibus. Propter has rationes dicuntur divitie mendacium. Unde Ier. 8.b. Apprehenderunt mendacium et noluerunt reverti. Ecclesiastici 34.e.a Quasi qui apprehendit umbram et persequitur ventum, sic qui attendit ad visa mendacia. Os. 12.a. Ephraim pascit ventum et sequitur estum, tota die mendacium et vastitatem multiplicat.
a Sir. 34.
Numérotation du verset Ps. 4,4 
IV
marg.| {l} Et scitote] etc. Secunda pars : Et est hic diapsalma, id est divisio psalmi. Sympsalma, est coniunctio plurium vocum. Hebreus habet, sela ; quod sonat feliciter, vel semper : Sed Septuaginta transtulerunt, diapsalma. Ubi ponitur diapsalma : Hebrei faciebant quoddam silentium in psalmis cantandis, sicut modo facimus ante lectiones legendas. Et est proprietas diapsalmatis, novitas materie et non continuare precedentibus sequentia. Continuatio enim, sive relatio sepe fit in psalmis ad mentem Prophete : Ut in hoc versu : Et, ibi : Fundamenta eius. Et ibi : Factum est verbum Domini, etc. Dicit ergo   [Et scitote] o filii hominum. Vel sine continuatione, sicut exigit diapsalma.   [Et scitote]
marg.| {m} Quoniam Dominus] Pater   [mirificavit Sanctum suum] scilicet Christum, qui est Sanctus Sanctorum, id est mirabilem fecit, octo modis, scilicet in Conceptione. Ier. 31.d. Creavit Dominus novum super terram, femina circumdabit virum. Ibi <Glossa> interlinearis gremio uteri sui. Is. 4.a. In die illa apprehendent septem mulieres virum unum. Item in nativitate, quia porta clausa exivit. Ez. 44.a. Porta hec erit clausa principi intranti et exeunti. Unde significatur per radium Solis, qui intrat per vitrum sine corruptione eius : Et per radium stelle, qui oritur ab ea sine eius corruptione. Item in predicatione. Io. 7.g. Numquam sic loquutus est homo. Mc. 1.c. Erat docens eos quasi potestatem habens. Item in Passione, vel tribulatione, sustinendo. Is. 50.c. Posui faciem meam, ut petram durissimam. Item in morte elementa mutando. Lc. 23.f. Sol obscuratus est et petre scisse sunt. Item in Resurrectione, eum celeriter resuscitando. Ps. 15. Non derelinques animam meam in inferno, nec dabis Sanctum tuum videre corruptionem. Item, quia clauso sepulchro exivit. Item in Ascensione, faciendo eum ascendere cum triumpho. Is. 43.a. Quis est iste, qui venit de Edom tinctis vestibus de Bosra ? Et propter hoc dicitur in Is. 9.b. Vocabitur nomen eius admirabilis. Propter quod dicit Ps. 97. Cantate Domino canticum novum, quia mirabilia fecit. Et ipse, qui hoc fecit, scilicet Deus.
marg.| {n} Exaudiet me cum] etc. de requie eterna danda quasi sic et vos exaudiet, si similiter clamaveritis. Sequitur.
Numérotation du verset Ps. 4,5 
V
marg.| {2.9va} {a} Irascimini] etc. Quasi, si vultis exaudiri, irascimini et nolite peccare, id est si surgat primus motus ire, nolite peccare consentiendo in corde, vel ad effectum perducendo in opere, vel diu retinendo. Quod necessitatis est, permittit ; quod culpe est, prohibet. Sed triplex est permissio. Non prohibitio, sustinentia et indulgentia. Venialia permittuntur, id est sustinentur. Minus bona permittuntur, sicut indulgetur monachis infirmis, sive debilibus vesci pinguibus. Post ire culpam removet dolum, subdens.
marg.| {b} Que dicitis] etc. supple dicit in ore, ut sit idem in corde et in ore, ut non sitis de illis, de quibus dicitur : populus hic labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me : Is. 29.d. et Mt. 15.a.
marg.| {c} Et in cubilibus vestris] id est in conscientiis vestris.
marg.| {d} Compungimini] de peccatis vestris. Vel aliter.
marg.| {a} Irascimini] Nota, duplex est ira. Ira que fit per vitium et illa extinguit oculum. Et ira, que fit per zelum et hec illuminat oculum, sed ad tempus turbat, ut collyrium, ut postea limpidiorem reddat. Est ergo sensus, Irascimini vobis ipsis, propter peccata vestra : Et amplius nolite peccare : et ita est preceptio. De hac ira Prv. 16.b. Indignatio Regis, nuncius mortis. Ps. 29. Ira in indignatione eius, etc.
marg.| {b} Que dicitis] etc. id est de his que tractatis in corde per spirituales nequitias, que etiam Deus novit.
marg.| {c} Et in cubilibus vestris] id est de his, que volvitis in carnalibus delectationibus. De his inquam omnibus.
marg.| {d} Compungimini] per penitentiam. Cor peccatoris, sive conscientia appellatur cubile, quia cubilia ferarum sunt ; sic et corda peccatorum receptacula sunt Demonum, Is. 35.c. In cubilibus, in quibus prius habitabant dracones, id est Demones, per peccatum, viror calami et iunci orietur, id est fortitudo operum et virtutum. In calamo enim, quo scribitur, bone operationis exemplum designatur, que more calami debet esse alta in facti magnitudine, sed vacua in facientis reputatione. In iunco autem, quo domus ornari solent ad decorem, virtutes signantur. Et sicut tam calamus quam iuncus in aquis crescit, sic tam opera, quam virtutes a gratia habent ortum et incrementum.
Numérotation du verset Ps. 4,6 
VI
marg.| {e} Sacrificate sacrificium] etc. Tertia pars : Et est diapsalma, quod aliquid novitatis indicat, quia deposito veteri homine, novum iubet induere. Unde dicit : sacrificate sacrificium iustitie, quia iustum est, ut homo mactet se in eo, in quo deliquit : Et ideo dicit sacrificium iustitie. Duplex est sacrificium iustitie. Primum est iustitie inchoate, scilicet penitentie : Unde in Pascha torrebantur spice et comedebatur agnus paschalis cum lactucis agrestibus : Lv. 23. Secundum est perfecte iustitie, ad quod significandum, novos panes offerebant in Pentecoste : Lv. 23. Unde Magdalena, que prius lavit pedes Domini : Lc. 7.f. postmodum unxit caput eius : Mt. 26.a. Unde etiam Ps. 120. dicitur : Surgite postquam sederitis, qui manducatis panem doloris. Primo, debemus comedere panem doloris, ut postmodum comedamus panem exultationis. Et nota, quod dicit sacrificium, non holocaustum. In sacrificio enim quedam pars pecoris Domino offerebatur, quedam vero Sacerdoti reservabatur : In holocausto vero totum comburebatur. Qui ergo partem de suo offert, sacrificium facit, qui vero totum et omne suum offert Deo, holocaustum facit. Ad sacrificium omnes tenentur, ad holocaustum solum perfecti et claustrales : Et ideo dicit sacrificium, non holocaustum. Sacrificate ergo sacrificium iustitie, id est macerationem carnis offerte. Rm. 12.a. Obsecro vos per misericordiam Dei, ut exhibeatis corpora vestra hostiam viventem, scilicet per fidem : sanctam, per spem : Deo placentem, per caritatem. Vel sacrificium iustitie, id est bona opera, Ps. 140. Elevatio manuum mearum sacrificium vespertinum : Quod, scilicet magis placebat Deo, quam matutinum. Vel sacrificium iustitie, id est sacrificium Altaris, per quod Deus satisfecit pro nobis. Ps. 49. Immola Deo sacrificium laudis.
marg.| Vel sacrificium iustitie, id est quod debemus Deo offerre in sacrificium. Et sicut antequam fieret sacrificium de animali, multa fiebant circa illud, sic debet fieri in corde. Primum est, quod segregabatur animal, ita debet cor segregari ab {2.9vb} omni illicito, Eccles. 2.d. Deprime cor tuum et sustine. Et 2Par. 20.a. Iosaphat se totum contulit ad rogandum Dominum. Secundo ligabatur, ita et cor debet ligari a conscientia. Ez. 4.b. Ecce circumdedi te vinculis et non te convertes a latere tuo in latus aliud. Gn. 22.b. Colligavit Abraham Isaac. Tertium est, quod debet cor excoriari, sicut victima excoriatur, hoc fit per confessionem. Hoc significatum fuit Iudith 10.a. ubi dicitur, quod Iudith exuit se vestimentis viduitatis sue. Iudith interpretatur confitens. Vestimenta viduitatis sunt peccata. Et nota, quod quanto pellis subtilior est, tanto difficilior est ad excoriandum ; sic subtiliora peccata, scilicet spiritualia, difficiliora sunt ad confitendum. Et sicut caput animalis difficilius excoriatur, quam alia membra, sic clerici et litterati et prelati, difficilius aliis excoriantur per confessionem. Et sicut anguilla, que habet lubricam pellem, vix potest teneri ad excoriandum, sic quidam clerici, qui lubrici sunt et mobiles, vix possunt in confessione excoriari. De hac excoriatione Iob. 2.b. Pellem pro pelle et omnia, que habet homo, dabit pro anima sua. Pellem, scilicet peccati, pro pelle virtutum. Et sicut in excoriatione animalis vivi est dolor, aliter enim crederetur animal esse mortuum : sic et in confessione debet esse dolor, aliter crederetur esse mortuus in peccato. Quarto debet lavari cor sicut victima lavabatur et hoc lacrimis penitentie. Is. 1.e. Lavamini, mundi estote, etc. Ps. 6. Lavabo per singulas noctes lectum meum, lacrimis meis stratum meum rigabo. Postea dividebatur hostia per frusta ; sic et cor debet dividi, ut scilicet modo fleat pro peccatis, modo gaudeat pro misericordia Dei. Eccles. 3.a. Est tempus flendi et est tempus ridendi. Lv. 1.b. Detractaque pelle hostie, artus in frusta concident. Quintum est, quod debet poni super altare. Basis altaris est fides. Hbr. 11.a. Sine fide impossibile est placere Deo. Fossa, que cineres recipit, est humilitas : Craticula est spes. Postea debet cremari igne caritatis : De quo Lv. 6.b. Ignis in altari semper ardebit. Ex his omnibus concludit.
marg.| {f} Et sperate] quasi   [Sacrificate] etc. Et sic,   [Sperate in Domino] Quod bene convenit, quia spes est certa expectatio future beatitudinis, ex meritis proveniens. Sed quia multi contradicunt huic spei et bonos volunt ab ea retrahere, premunit nos subdens.
marg.| {g} Multi dicunt] id est mali : De quibus Eccles. 1.d. Stultorum infinitus est numerus.
marg.| {h} Quis ostendit nobis bona] ista de quibus speratis. Sap. 1.c. a. Non est, qui agnitus sit reversus ab Inferis. Gregorius Carnalium mentes bona pensare non valent, nisi que carnaliter vident. Sed posset eis dici, quod Christus agnitus est reversus ab Inferis : Et Lazarus multa de penis Inferni retulit. Et quia ipsa ratio nobis indicat bona ista, que Antonomastice dicuntur bona, quasi ista querentibus respondendo subiungit.
Numérotation du verset Ps. 4,7 
VII
marg.| {i} Signatum est super nos] id est in superiori parte nostri, id est in anima.
marg.| {k} Lumen vultus tui] id est luminosus vultus tuus, id est ratio. Eccles. 17.a. Posuit oculum ipsorum super corda illorum. Vultus Dei dicitur ratio, quia sicut per vultum homo homini assimilatur et homo cognoscit hominem, ita per rationem similes sumus Deo et Deum cognoscimus. Vel potest legi transitive sic : Vultus Dei, dicitur ratio : Lumen huius vultus, est gratia, quia sicut moneta est informis, donec Imago Regis ei per cuneum imprimatur, ita ratio nostra deformis est, donec per gratiam Dei illustretur. Ratio enim est imago creationis : sed gratia Dei est imago recreationis. Ratio Deum imitatur ex natura, sed quod imitatur, habet ex gratia. Istud lumen signatum est super nos. Eph. 1.c. Signati estis Spiritu promissionis sancto. Eph. 1.g. Nolite contristare Spiritum sanctum, in quo signati estis. Quidam autem signati sunt tantum exterius, ut hypocrite, sed boni interius in corde. Ct. 8.b. Pone me, ut signaculum super cor tuum. Vel vultus Dei, dicitur essentie unitas et trinitas personarum, iuxta que sumus consimiles Deo. Similes sumus ei quantum ad essentiam, quia sicut Deus eternus, ita et nos perpetui. Et quantum ad trinitatem personarum, quia similes sumus Patri per memoriam, Filio per intelligentiam, Spiritui sancto per dilectionem. Vel vultus Dei, est Crux Christi, cuius signaculum nobis impressum est in Baptismo et quotidie debemus imprimere. Unde legens Evangelium, Crucem facit super librum et in fronte et in ore et in pectore, quasi dicat, hic est liber Crucifixi. Crucifixum non erubesco, crucifixum predico, crucifixum credo. Et quia ex hac significatione letatur homo spiritualiter, {2.10ra} subdit.
marg.| {a} Dedisti] scilicet ex hoc.
marg.| {b} Letitiam in corde meo] non extra in vanis, quia omnis gloria Regis ab intus. Sed illi multi, qui dicunt, Quis ostendit nobis bona, exterius gaudent, in hoc scilicet quod.
Numérotation du verset Ps. 4,8 
VIII
marg.| {c} A fructu frumenti, vini] etc. scilicet numero possessionum, personarum et malitiarum, curarum et erumnarum. Ex. 5.b. Dispersus est populus per omnem terram Egypti ad colligandas paleas, id est temporalia. Et dicit   [A fructu] etc. quia in his putant esse fructum, id est consummatum bonum. Vel secundum aliam litteram : A tempore frumenti, etc. id est a temporali frumento, vino et oleo. Nota etiam quod dicit sui, quod referendum est ad quodlibet illorum trium, ut dicatur   [Sui vini] ad differentiam illius de quo dicitur. Et calix meus inebrians, quam preclarus est ! Et Za. 9.d. Vinum germinans virgines.   [Sui olei] ad differentiam illius, de quo dicitur : Impinguasti in oleo caput meum.   [Sui frumenti] ad differentiam illius de quo dicitur ; Et adipe frumenti satiat te. Ita ipsi multiplicati sunt et ponunt fructum et finem suum ista temporalia. Sed ego, dicit iustus, alium finem intendo, hunc scilicet.
Numérotation du verset Ps. 4,9 
IX
marg.| {d} In pace] pectoris.
marg.| {f} Dormiam] in presenti.
marg.| {g} Et] in futuro requiescam, id est perfecte quiescam in pace eternitatis : Que pax est.
marg.| {e} In idipsum] id est invariabilis et immutabilis. Pax presentis temporis non est in idipsum, quia sepe variatur et mutatur. Et in hoc versu notantur quatuor, que sunt in fructu iusti. Primum est tranquillitas, ibi   [In pace] Io. 14.d. Pacem relinquo vobis, pacem meam do vobis, id est dabo, sicut dicit ibi Glossa Ps. 147. Qui posuit fines tuos pacem. Secundum est immutabilitas, ibi   [In idipsum] Et per hoc notatur communio Sanctorum. Tertium est contemplationis suavitas, ibi   [Dormiam] Ct. 5.a. Ego dormio et cor meum vigilat. Eccl. 5.c. Dulcis est somnus operanti. Quartum est omnis laboris exclusio, ibi   [Et requiescam] Apc. 14.c. Amodo iam dicit Spiritus, ut requiescant a laboribus suis. Ad ultimum totum attribuit Domino.
Numérotation du verset Ps. 4,10 
X
marg.| {h} Quoniam tu, Domine] Quasi dormiam et requiescam. Quoniam tu Domine singulariter in spe constituisti me, id est constituisti me in spe unius rei. Et hoc singulariter, non multipliciter. De qua una re Ps. 26. Unam petii a Domino. Lc. 10.g. Unum est necessarium. Vel sic puncta   [Quoniam tu Domine singulariter] id est qui es singularis Dominus, quia unus Dominus, una fides, unum Baptisma   [In spe constituisti me] Hoc non mutatur. Prima expositio melior est.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 4), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 29/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_4)
Signaler un complément d'information

Notes :