Psalmus 137

Numérotation du verset Ps. 137,1 

¶ Psalmus ipsi David1.
¶Codd. : (Ps. 137) D30 ΩP ω 1 Rusch Ps-G
1 Psalmus Ps-G ( V ) ΩS Rusch ] om. Ps-G | ipsi] om. D30 | David] °+ et Hieremie lamentatio D30
Numérotation du verset Ps. 137,I 

Confitebor tibi Domine
in toto corde meo ¦
quoniam audisti verba oris mei.
Numérotation du verset Ps. 137,II 

In conspectu angelorum psallam tibi ¦
Numérotation du verset Ps. 137,2 

adorabo ad templum sanctum tuum
et confitebor nomini tuo.2
2 <divisio.> $ II tibi  ¦... tuum D30 ω 1] tibi’... tuum  ¦ Rusch
Numérotation du verset Ps. 137,III 

Super misericordia tua
et veritate tua ¦
quoniam magnificasti super omne
nomen3 sanctum tuum.
3 nomen D30 Ps-G ΩP²] om. ΩP*
Numérotation du verset Ps. 137,3 IV

In quacumque die
invocavero te exaudi me ¦
multiplicabis4 in anima mea
4 multiplicabis D30 Ps-G ( plerique codd. et edd. ) ΩP ω 1 Rusch ] + me Ps-G (F* L)
virtutem5.
5 virtutem D30 ΩP ω 1 Rusch ] virtute Ps-G
Numérotation du verset Ps. 137,4 V

Confiteantur tibi Domine
omnes reges terre ¦
quia audierunt
omnia verba oris tui.
Numérotation du verset Ps. 137,5 VI

Et
cantent in viis Domini ¦
quoniam
magna est6 gloria Domini.
6 est D30 ² ΩP] om. D30 * Ps-G
Numérotation du verset Ps. 137,6 VII

Quoniam excelsus Dominus et humilia respicit ¦
et alta
a longe cognoscit.
Numérotation du verset Ps. 137,7 VIII

Si ambulavero in medio tribulationis
vivificabis me ¦ et7 super iram
7 et Ps-G ( M ² ΦRP ΨB D) D30 ΩS ΩP Clementina cum Ps-R ] om. Ps-G Rusch
inimicorum meorum8 extendisti manum tuam’ et salvum me fecit dextera tua.9
8 meorum Ps-G D30 Rusch ] tuorum (hapax) |
9 <divisio.> $IX me  ¦... tuam D30 ω 1 ΩP] me... tuam  ¦ Rusch |
Numérotation du verset Ps. 137,8 IX

Dominus
retribuet pro me ¦ 10
10 pro Ps-G ( plerique codd. et edd. ) D30 ΩP Rusch ] propter Ps-G (R* F L M * Q ΦRGV K)
Domine misericordia tua in seculum’
opera manuum tuarum11 ne dispicias12.
11 tuarum D30 Ps-G ω 1 ΩP] + Domine NAL3255 * ( rubr. cancel. ) |
12 despicias Ps-G ( F L M ² W ΦGP G* Ψ B D ) D30 Ω ω 1 edd. Rusch ] despicies ΩP (hapax) | <divisio.> $X me  ¦... seculum’ D30 ω 1] me... seculum  ¦ ΩP Rusch |

Psalmus 137

Numérotation du verset Ps. 137,1 
marg.| Confitebor , etc. Titulus, Psalmus ipsi David. Expositio tituli patet ex sepe iam dictis. Captivus qui supra fleverat sedens super flumina Babylonis, iam quasi reedificata Hierusalem et Templo restaurato et quasi factus concivis illius civitatis, que non fuit captiva, laudat Deum pro libertate, dicens : Confitebor, confessione laudis, eo modo, quo Mt. 11.d. Christus dicit : Confiteor tibi, Pater, etc. Quod nullo modo de confessione fraudis intelligi potest. Et de quo laudet Deum, manifestum est, quia revelasti inquit ea parvulis. Intentio psalmi est, monere ad laudem.
marg.| Modus. Bipartitus est Psalmus. Primo, commendat beneficia sibi data. Secundo, dicit quomodo hec ad omnes dilatentur, ibi : Confiteantur. Dicit ergo.
Numérotation du verset Ps. 137,I 
marg.| {k} Confitebor tibi, Domine] id est laudabo te. Quod intelligi non potest de confessione fraudis, sicut exponit Hieronymus
marg.| {l} In toto corde] ut nulla pars occupata in huius seculi ambitione relinquatur et ideo non potest esse fraus. Ac si dicat, totum cor in ara tue confessionis impono, totum accende flamma tui amoris. Si de confessione peccatorum intelligitur, ex toto dicit ; quia sicut multe egritudines in uno corpore, sic multe passiones in una anima. Et sicut sanari non dicitur corpus multis egritudinibus egrum, nisi secundum omnes sanetur, sic nec anima sanari dicitur, nisi omnia peccata peccator confiteatur. Bene ergo dicit. In toto corde meo. Et quare ?
marg.| {m} Quoniam audisti omnia verba oris mei] Interioris, ubi prope est Deus. Longe a Deo te non facit nisi iniquitas sola. Ad ostendendum etiam pietatem et largitatem Dei, virtutemque cordialis orationis, omnia verba oris sui dicit exaudita, est enim Dominus promptus facere voluntatem servorum suorum. Ideo quia sic exaudisti.
Numérotation du verset Ps. 137,II 
marg.| {n} In conspectu Angelorum psallam tibi] id est coram Angelis est psalterium et gaudium meum, quod est de superioribus, non coram hominibus, qui de inferioribus gaudentes nesciunt gaudium iusti, sed putant miserum, quem vident flagellari.
marg.| Vel In conspectu Angelorum, etc. id est in laudando Deum prepono mihi Angelos, ut imiter eos, quibus equari expecto, sicut nunc laude, ita post dignitate. Angeli autem in laude Dei nihil aliud sibi preponunt quam solum Deum.
marg.| Vel sic. In conspectu Angelorum, id est in ea puritate, qua Angeli conspiciunt et laudant, scilicet ut in te solo sibi acquiescant. Unde Moyses iubetur construere tabernaculum secundum exemplar, quod in monte monstratum est, Ex. 25.d.
marg.| Vel sic. In conspectu Angelorum, quasi dicat laudabo te gratias agens de ministerio Angelico nobis exhibito. Que autem beneficia circa nos ministerio {2.343va} Angelorum proveniant.
marg.| Notandum quod Angeli sunt ministri nostri quantum ad esse, nature, gratie et glorie. Status enim nature nostre lapse, est triplex, scilicet pugne, culpe et pene. Primo enim Angeli iuvant nos in pugna, sive tentatione. Ex. 14.e. Angelus Domini, qui custodiebat castra Israel, interposuit se inter Egyptios persequentes et exercitum fugientem : Istud adiutorium fit tripliciter. Primo, ligando Demonis potestatem. Apc. 20.a. Angelus ligavit Diabolum et misit in abyssum. Et Tob. 8.a. Angelus Raphael religavit Demonem in superiora deserti. Hec religatio, est potestatis eius restrictio. Secundo, liberat, tentationem minuendo, Gn. 32.f. Angelus, qui luctabatur cum Iacob, tetigit nervum femoris eius. Tertio, muniendo signo Crucis. Apc. 7.a. Clamavit Angelus dicens, nolite nocere terre, donec signemus, etc. Ez. 9.b. Signa signo Tau frontes virorum.
marg.| Secundus est status culpe in quo Angelus tripliciter iuvat. Primo, preservando a peccato futuro. Nm. 22.f. Angelus evaginato gladio prohibuit Balaam Prophetam pretio conductum, ne populum Dei malediceret, voce asine. Asina, sensualitas est. Sessor, est ratio, que aliquando alienata fertur ad perpetrandum. Gladius evaginatus, terror Iudicii, quem Deus peccatori comminatur. Ex. 15.b. Evaginabo gladium meum et interficiet eos manus mea. Secundo, Angelus corripit peccata preterita. Iud. 2.a. Angelus ascendit ad locum fluentium et increpavit filios Israel de ingratitudine et prevaricatione, dicens. Eduxi vos de terra Egypti, etc. Et sequitur. Elevaverunt vocem suam et fleverunt. Quia increpantibus Angelis peccata preterita, debemus moveri ad fletum contritionis. Tertio, Angelus cogit exire a peccato presenti. Gn. 19.c. Angelus coegit Loth exire de Sodomis. Tertius status nature lapse, est status pene, a qua liberat Angelus confortando. Lc. 22.e. Angelus Domini confortavit Christum in sudore sanguinis. Item penam extinguendo. Dn. 3.e. Angelus Domini descendit in fornacem et excussit flammam ignis de fornace et fecit medium fornacis quasi ventum roris flantem. Item conservando. Ps. « Angelis suis mandavit de te ».
marg.| Secundus est status gratie, qui comprehendit incipientes et proficientes et perfectos, quibus necessarium est ministerium Angelicum. Incipientibus in contritione, confessione et satisfactione, quia sanat oculos cordis ad contritionem, purgat labia ad confessionem, congaudet ad satisfactionem. De primo, Tob. 11.c. ad documentum Angeli ex felle sanatus est Tobias. De secundo, Is. 6.c. Angelus purgavit labia Prophete. De tertio. Lc. 15.b. Gaudium est coram Angelis Dei super uno peccatore penitentiam agente. Proficientibus autem adsunt Angeli, excitando intellectum, pascendo affectum, ducendo et reducendo effectum. De primo. Za. 4.a. Angelus Domini excitavit me quasi hominem, qui excitatur a somno. Et Act. 12.b. Excitavit Petrum. De secundo. 3Rg. 19.a. Angelus ministravit Elie subcineritium panem. De tertio. Tob. 5.c. Angelus Domini duxit et reduxit Tobiam. Et Iudith Angelus Domini duxit et reduxit incorruptam. Idt. 3.c. Perfectis vero necessarium est ministerium Angelicum inflammando ad amorem, presentando bona opera, visitando corda. De primo, Ps. Qui facis Angelos tuos ignem urentem. De secundo, Tob. 12.a. Quando orabas cum lacrimis, ego obtuli orationem tuam Deo. De tertio Gn. 28.c. Iacob vidit Angelos ascendentes et descendentes. Angeli descendunt, cum anime dulcedinem afferunt, sed ascendunt, cum animam in contemplationem efferunt. Tertius, est status glorie, in quo Angelus tripliciter iuvat, scilicet viam preparando, in via dirigendo et animam deferendo. De primo, Mal. 3.a. Ecce ego mittam Angelum meum, qui preparabit viam, etc. De secundo, Ex. 23.c. Ego mittam Angelum, qui precedat te. De tertio. Lc. 16.e. Anima Lazari portata est ab Angelis in locum quietis. Et sic patet, quomodo in conspectu Angelorum {2.343vb} psallere debemus et quod tam Angelis quam Deo gratias agere pro tantis patrociniis teneamur.
Numérotation du verset Ps. 137,2 
marg.| {a} Adorabo ad Templum sanctum tuum] videlicet materiale, propter efficaciam orationis, 3Rg. 8.c. Quicumque oraverit in Templo hoc, etc. Item propter devotionem excitandam. 3Rg. 8.b. Impleverat enim gloria domum Domini. Vel ad Templum, scilicet in corde. Intra nos enim est, quo adoremus, 1Cor. 3.d. Templum Domini sanctum est, quod estis vos. Templum enim Dei est sedes Dei, anima autem iusti est sedes sapientie. Vel Templum Dei sunt Angeli, in quibus Deus habitat. Qui ergo gaudent de spiritualibus, non de terrenis, ad illud Templum Angelicum adorant, futuri socii eorum, pro quibus venit Dominus Angelorum. Sunt enim Angeli Templum sursum, quia Deus in illis habitat, fideles autem sunt Templum deorsum.
Numérotation du verset Ps. 137,III 
marg.| {b} Super misericordia tua et veritate tua] Hoc est, de quo confitetur, id est laudat Deum, scilicet super misericordia, id est de misericordia, qua peccatorem respicis et ei parcis.
marg.| {c} Et veritate] qua promissionem reddis et qua remuneras. He sunt due vie, quibus Dominus ad nos venit, ex quibus ad Deum imus. Has ergo Deo reddamus. Misericordiam in subveniendo, veritatem in iudicando. Sed in quo maxime appareat misericordia et veritas Dei in nobis, ostendit.
marg.| {d} Quoniam magnificasti] id est magnum fecisti.
marg.| {e} Nomen sanctum tuum] id est Christum, super omne nomen, celestium, terrestrium et infernorum. Phil. 2.b. Hec autem magnificentia apparuit in Incarnatione mirifica, in Nativitate miraculosa, in predicatione fructuosa et huiusmodi. Propterea orat exaudiri in virtute huius mirifici nominis super nos magnificati. Ideo sequitur.
Numérotation du verset Ps. 137,3 
IV
marg.| {f} In quacumque die] id est ut quando sine nube cupiditatis.
marg.| {g} Invocavero te, exaudi me] effectualiter, id est extra audi, faciendo mihi quod peto. Et hoc debes facere, quia non peto terrena, sed virtutes, quibus non potest subesse malum. Et quid sit illud, in quo petit exaudiri, dicit.
marg.| {h} Multiplicabis in anima mea virtutem] Non petit temporales divitias, non salutem corporis, sed multiplicitatem virtutis.
Numérotation du verset Ps. 137,4 
V
marg.| {i} Confiteantur, tibi] etc. Hec est Secunda pars, in qua invitat omnes iustos ad laudem Dei, quasi dicat exemplo meo, confiteantur tibi, Domine, omnes Reges terre, id est moderati viri, qui Reges terre dicuntur, quia se bene regere norunt et hi solum Deum laudare meritorie possunt, quia non est speciosa laus in ore peccatoris. Eccl. 15.c.
marg.| {k} Quia audierunt omnia verba oris tui] id est obedierunt. Lc. 11.d. Beati, qui audiunt verbum Dei et custodiunt illud. Et notanter dicit, omnes Reges, et, omnia verba, que prius erant abscondita in una gente Iudeorum, quibus credita sunt eloquia Dei, sed modo ubique revelata sunt et ad omnes gentes missa. Quod significatum est in vellere Gedeonis, qui iturus contra Madianitas, petiit signum a Domino, scilicet ut vellus irrigaretur, sicca manente area ; deinde petiit, ut vellere siccato complueretur area. Area, est Orbis terrarum, vellus gens Iudeorum in medio Orbe terrarum habens gratie Sacramentum, non in manifesto, sed in nube secreti, tamquam pluvia in vellere, sed expresso vellere, id est revelato figurarum secreto, pluvia in toto Orbe manifesta est, non operta. Solus Christus, suavitas pluvie est, id est gratie. Hunc solum ergo nescis, id est scripturas, o Iudee, propter quem facte sunt, quem Orbis terrarum recipit, quo irrigata est area. Et ita vellere siccato, omnes Reges terre audierunt verba oris tui. Dico, confiteantur Reges.
Numérotation du verset Ps. 137,5 
VI
marg.| {l} Et cantent] more eorum, qui ad terminum optate patrie appropinquant.
marg.| {m} In viis Domini] id est in misericordia et veritate, que sunt vie Domini. Ps. Universe vie Domini misericordia et veritas. Et quid cantare ? Hoc, scilicet quod sequitur. Quoniam magna est gloria Domini. Et quia non solum gloria Domini est magna in se, sed etiam in effectu. Ideo sequitur.
Numérotation du verset Ps. 137,6 
VII
marg.| {n} Quoniam excelsus Dominus] etc. tamen humilia respicit, oculo misericordie, quia humilitas est color oculi Dei, Angelorum et hominum gravissimus.
marg.| {o} Et alta] id est superbos.
marg.| {p} A longe cognoscit] quia per gratiam non est cum eis, quos tamen perfecte videt. Vel alia littera. Alta a longe, id est valde superbos, qui ex nimia superbia non conspiciunt ad pedes suos clara fronte.
marg.| {q} Cognoscit] His enim quasi nescientibus evenit tribulatio, quia eam non cognoscunt. Econtra in medio tribulationis sunt, qui in hac vita degentes {2.344ra} eam totam tribulationem esse agnoscunt. Unde si contingit ipsis tribulatio ex divina laudatione sive ex bono opere, adest Deus auxiliator. Unde addit :
Numérotation du verset Ps. 137,7 
VIII
marg.| {a} Si ambulavero in medio tribulationis] scilicet veram patriam querens.
marg.| {b} Vivificabis me] id est salvabis me a tribulatione imminenti. Aliter non vivificat aliquem nisi in medio tribulationis.
marg.| {c} Et super iram inimicorum] etc. id est super id, quod possunt inimici, est manus tua. Possunt enim ut plus occidere, sed non a te separare. Vel   [super iram inimicorum] etc. id est amplius vindicas inimicos meos, dum non diutius licet conterere me, quia vel moriuntur, vel convertuntur. Ecce enim, qui Martyres persequebantur, memorias Martyrum inquirunt. Vel Super iram, etc. id est hoc ipsum, quod irascuntur mihi, tua est in illis animadversio. Est enim eis irasci pena, non tantum culpa.
marg.| {d} Extendisti manum tuam] faciendo de eis vindictam.
marg.| {e} Et salvum me facit dextera tua] Non sinistra, que temporaliter salvat, sed dextera, que eternaliter salvat. Non habet Deus in se dexteram, vel sinistram, sed dextera Dei dicitur felicitas eterna, sinistra felicitas temporalis, etc.
Numérotation du verset Ps. 137,8 
IX
marg.| {f} Dominus retribuet pro me] etc. id est penam, mihi adversantibus, quia ego non possum, nec debeo retribuere mala pro malis, quia mihi vindictam et ego retribuam.
marg.| {g} Domine, misericordia tua in seculum] quia semper paratus es retinere ad te venientes.
marg.| {h} Opera manuum tuarum ne despicias] me, scilicet qui sum opus manuum tuarum, ne despicias, subtrahendo a me manum protectionis tue, Vel sic.
marg.| {f} Dominus retribuet pro me] quod ego non possum, nec debeo. Rm. 22.d. Non vosmetipsos defendentes carissimi, etc.
marg.| {g} Domine, misericordia tua in seculum] id est in eternum, ideo nolo diem hominis, qui temporalis est. Ergo.
marg.| {h} Opera manuum tuarum ne despicias] quia a te creati sumus et iustificati. Opera ergo tua in nobis videas, quia opera nostra, si videris, damnas, tua, si videris, coronas. Vel secundum mysticum intellectum tangit illud, quod in Evangelio legitur de Christo, qui cum vellet solvere censum pro se et pro Petro illis, qui tributum exigebant, dixit Petro, vade et mitte hamum in mare et piscem, qui primo ascenderit, tolle et aperi os eius et invenies statherem, id est duas didrachmas. Stather enim ponderis genus est, habens quatuor drachmas. Et addidit. Da illis pro me et pro te. Hoc spiritualiter fecit Christus, qui quod non rapuit, pro nobis solvit. Christus ergo est primus piscis, hamo mortis captus, primus surgens de mari, quia primogenitus a mortuis. In cuius ore invenimus duas didrachmas, id est quatuor drachmas, scilicet quatuor Evangelia quibus a vexationibus huius seculi liberamur, ne iam debitores remaneamus, ibi enim omnia nostra peccata solvuntur. Pro nobis ergo reddidit, qui pro se nihil debuit, in quo Princeps Mundi peccatum non invenit, quare occideret. Ideo iste humiliter ait. Dominus retribuet pro me, pretium redemptionis, quia opera manuum tuarum non despicis.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 137), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 29/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_137)
Signaler un complément d'information

Notes :