Psalmus 57
Numérotation du verset
Ps. 57,1
¶In finem
¶Codd. : (Ps. 57)
D30
Rusch
Ps-G,
def.
ΩF
ne
disperdas
David in tituli inscriptione1.
1 inscriptione] + propheta de senioribus Iudeorum dicit
D30
Numérotation du verset
Ps. 57,2 I
Si vere
utique iustitiam loquimini ¦
recte2
2 recte
D30
Ω
Rusch
etc recta
P106 Ps-G
iudicate
filii hominum.
Numérotation du verset
Ps. 57,3 II
Etenim
in corde iniquitates
operamini in terra ¦
manus vestre iniustitias3
3 manus vestre - iniustitias]
inv. D30 P106,
iniustitiam m. v.
Ps-G
concinnant.
Numérotation du verset
Ps. 57,4 III
Alienati sunt
peccatores a vulva†
erraverunt
ab utero ¦ locuti sunt falsa.
Numérotation du verset
Ps. 57,5 IV
Furor illis
secundum similitudinem serpentis ¦
sicut aspidis surde
et obturantis
aures suas.
Numérotation du verset
Ps. 57,6 V
Que
non exaudiet
vocem incantantium ¦ et venefici incantantis sapienter.
Numérotation du verset
Ps. 57,7 VI
Deus
conteret
dentes eorum
in ore ipsorum ¦
molas leonum confringet Dominus.
Numérotation du verset
Ps. 57,8 VII
Ad nihilum
devenient tamquam aqua decurrens ¦ intendit
arcum suum donec infirmentur.
Numérotation du verset
Ps. 57,9 VIII
Sicut cera
que fluit auferentur ¦ supercecidit ignis
et
non viderunt solem.
Numérotation du verset
Ps. 57,10 IX
Priusquam
intelligerent spine vestre
ramnum ¦
sicut viventes sic4
4 sic
Ps-G
(M²D) D30 Ω
Rusch Clementina
] sicut
Ps-G
in ira absorbet eos5.
5 eos D30
Rusch
] vos
Ps-G
Numérotation du verset
Ps. 57,11 X
Letabitur
iustus
cum viderit vindictam ¦
manus suas lavabit in sanguine peccatoris.
Numérotation du verset
Ps. 57,12 XI
Et dicet
homo
si utique est fructus
iusto ¦
utique est Deus iudicans eos in terra.
Psalmus 57
Numérotation du verset
Ps. 57,1
marg.|
Si vere utique iustitiam loquimini]
etc. Titulus. In finem, ne corrumpas, vel disperdas David in tituli inscriptionem. Idem habuimus in precedentis psalmi titulo. Et ideo non oportet iterum exponere. Supra oravit Ecclesia, vel ipse Christus caput Ecclesie contra quatuor persecutiones, scilicet martyricidarum, hereticorum, falsorum fratrum et Antichristi. Hic autem loquitur Propheta in persona Christi, vel Ecclesie, vel viri iusti contra quintam persecutionem, scilicet Iudeorum, que prima fuit. Moraliter autem contra malos Iudices et prelatos. Intentio est monere, ne quis Christi regno contradicat, sed ad eum quilibet redeat.
marg.|
Modus : Tripartitus est Psalmus. Primo exprobrat Iudeis, ne nos eis similia faciamus. Secundo dicit, que erit eis retributio : ibi : Deus conteret. Tertio ostendit correctionem Iustorum, que sequitur de ultione iniquiorum : ibi : Letabitur. Dicit ergo Christus ad Iudeos.
marg.|
{q}
O filii hominum]
id est Prophetarum.
marg.|
{o}
Si vere utique ; iustitiam loquimini]
quod utique facitis, dicentes : Magister, scimus, quia verax es, etc. Mt. 22.b.
marg.|
{p}
Recte iudicate]
credendo me veracem, non, dicendo me Demonem habere. Sed non recte iudicatis. Probatio.
marg.|
{e}
Iniquitates operamini]
licet non re ; tamen.
marg.|
{b}
In corde]
quasi dicat, non recte iudicatis, quia fabricatis contra me malas cogitationes. Et hoc facitis existentes.
marg.|
{d}
In terra]
id est diligentes terrena, timentes ne amittatis locum et Gentem. Ita cogitatis et cum potestis facere.
marg.|
{f}
Manus vestre]
etc. id est congregant iniquitates. Sic sumitur manus ad litteram. Vel manus eorum phalanges, vel Principes, vel potestates eorum, qui iniquitates concinnabant in conciliis suis. Io. 11. Collegerunt Pontifices et Pharisei concilium adversus Iesum, etc. Et quomodo est hoc ? Ecce.
marg.|
{g}
Abalienati sunt]
etc. id est presciti sunt a Deo fore peccatores, antequam nascerentur.
marg.|
{i}
Erraverunt ab utero]
id est presciti sunt erraturi, cum adhuc essent in utero. Vel sic possent dicere. Nos iusti sumus, quia sumus filii Abrahe et sanctorum Patriarcharum.
marg.|
{2.146va}
Δ Propter hoc improperat eis, quia degenerant, dicens : Alienati sunt peccatores, Iudei, A vulva, id est a progenitoribus suis, facti sunt alieni per morum dissimilitudinem. Unde dicitur eis Is. 51.a. Attendite ad petram, unde excisi estis, etc. et post : Attendite ad Abraham patrem vestrum et ad Saram, que peperit vos.
marg.|
{a}
Erraverunt ab utero]
nescientes sequi vestigia paterna.
marg.|
{c}
Locuti sunt falsa]
dicentes se esse filios Abrahe. Unde Io. 8.e. Si filii Abrahe estis, opera Abrahe facite. Sunt autem plerique peccatores, qui libenter audiunt verba doctrine et resiliunt a peccatis. Sed Iudei non sunt tales, immo obstinati sunt, ita quod nec verbum Domini audire volebant. Unde dicit Dominus subdens.
marg.|
{d}
Furor illis]
Iudeis,
[secundum similitudinem serpentis]
id est obstinatorum ira, quorum irrevocabilis est. Et cuius serpentis ?
marg.|
{e}
Sicut aspidis surde]
Et quare surde ? Quia.
marg.|
{f} Et obturantis aures suas]
marg.|
{g}
Que]
sic obturans aures suas
[non exaudiet vocem incantantium]
etc. In hac similitudine tangit naturam aspidis. Aspis enim serpens est, que forte vim habet medicaminis, que videns incantatorem, ne vocem eius audiat, alteram aurem affligit terre, alteram summitate caude obturat. Sic Iudei obturaverunt aures suas, ne Dominus sapienter incantans, eos incantaret. Obturaverunt, inquam, terra, id est terrenorum amore, quia Dominus predicabat contemptum temporalium et ipsi amabant ea : et cauda, que tegit posteriora, id est falsis Prophetis, Scribis, videlicet et Phariseis, qui eis contraria predicabant et peccata palliabant et sic erant cauda turpia tegentes. Is. 9.c. Propheta loquens mendacium, ipse est cauda.
marg.|
Moraliter loquitur ad prelatos et Iudices et clericos dicens.
marg.|
{q}
O filii hominum]
non brutorum, quasi dicat. O vos, qui rationabiles esse debitis.
marg.|
{o}
Si vere utrique iustitiam loquimini]
quod tota die faciunt disputantes et colloquentes de iustitia.
marg.|
{p}
Recte iudicate]
secundum rectitudinem legis, secundum ordinem iuris. Dt. 16.d. Iudices et magistros constitues in omnibus portis tuis, quas Dominus Deus tuus dederit tibi per singulas Tribus tuas, ut iudicent populum * iusto iudicio, quasi dicat non tantum in ore habeatis iustitiam, sed in opere. Notandum est autem, quod ad recte iudicandum multa sunt necessaria, que concurrere debent in iudicibus vestris.
marg.|
Ad recte iudicandum sunt necessaria Iudicibus
- Primo, ut quod precipiunt, ipsi faciant. 1. Prv. 4.d. Iustum est, ut iudicium incipiat a domo Domini. Non sicut multi faciunt, de quibus Mt. 23.a. Qui alligant onera gravia et importabilia et imponunt super humeros hominum ; digito autem suo nolunt ea movere. Oportet etiam, quod ex caritate faciant iustitiam. Sap. 1.a. Diligite iustitiam.
- Secundo, ut ordinem iuris non pretermittant. Dt. 17.d. Postquam sederit in solio regni sui, describet sibi Deuteronomium legis. Et post sequitur : Ut non declinet in partem dexteram, vel sinistram.
- Tertio, ut veritatem cause plene investigent. Unde Iob. 29.c. Causam, quam nesciebam, diligenter investigabam.
- Quarto, ut personam non accipiant. Prv. 28.c. Qui cognoscit in iudicio faciem, non bene facit.
- Quinto, ut non cedant favori, vel clamori multorum. Ex. 23.a. Ne sequaris turbam ad faciendum malum, nec in iudicio plurimorum acquiesces sententie, ut a vero devies.
- Sexto, ut propter timorem non declinent a rectitudine iudicii. Eccles. 7.a. Noli querere fieri Iudex, nisi virtute valeas irrumpere iniquitates, ne forte extimescas faciem potentis.
- Primo ut non plus debito compatiantur. Ex. 23.a. Pauperis non misereberis in iudicio.
- Octavo, ut munera non accipiant. Ex. 23.a. Ne accipias munera, que etiam excecant prudentes et subvertunt verba Iustorum.
- Nono, ut nullas preces in preiudicium adverse partis admittant. Unde beatus BernardusConsilio, non prece gerendum est, ubi autem non licet facere, quod volo, quis locus rogandi ? quasi dicat, nullus.
- Primo, ut quod precipiunt, ipsi faciant. 1. Prv. 4.d. Iustum est, ut iudicium incipiat a domo Domini. Non sicut multi faciunt, de quibus Mt. 23.a. Qui alligant onera gravia et importabilia et imponunt super humeros hominum ; digito autem suo nolunt ea movere. Oportet etiam, quod ex caritate faciant iustitiam. Sap. 1.a. Diligite iustitiam.
- Secundo, ut ordinem iuris non pretermittant. Dt. 17.d. Postquam sederit in solio regni sui, describet sibi Deuteronomium legis. Et post sequitur : Ut non declinet in partem dexteram, vel sinistram.
- Tertio, ut veritatem cause plene investigent. Unde Iob. 29.c. Causam, quam nesciebam, diligenter investigabam.
- Quarto, ut personam non accipiant. Prv. 28.c. Qui cognoscit in iudicio faciem, non bene facit.
- Quinto, ut non cedant favori, vel clamori multorum. Ex. 23.a. Ne sequaris turbam ad faciendum malum, nec in iudicio plurimorum acquiesces sententie, ut a vero devies.
- Sexto, ut propter timorem non declinent a rectitudine iudicii. Eccles. 7.a. Noli querere fieri Iudex, nisi virtute valeas irrumpere iniquitates, ne forte extimescas faciem potentis.
- Primo ut non plus debito compatiantur. Ex. 23.a. Pauperis non misereberis in iudicio.
- Octavo, ut munera non accipiant. Ex. 23.a. Ne accipias munera, que etiam excecant prudentes et subvertunt verba Iustorum.
- Nono, ut nullas preces in preiudicium adverse partis admittant. Unde beatus BernardusConsilio, non prece gerendum est, ubi autem non licet facere, quod volo, quis locus rogandi ? quasi dicat, nullus.
marg.|
Hec ergo novem necessaria sunt ad recte iudicandum. Ergo
[Recte iudicate]
Sed nonne Pater omne iudicium dedit filio ? Io. 5.d. Ita. Sed Iudices et prelati sunt Vicarii Christi. Unde necesse est eis, ut recte iudicent et caute, cum tanti et tam iusti Iudicis vices gerant. 2Par. 19.b. Videte, quid faciatis. Non enim hominis exercetis iudicium, sed Dei et quodcumque iudicaveritis, in vos redundabit.
marg.|
Iudicium violatur
- Negligentia. Ier. 48.b. Maledictus, qui opus Dei facit negligenter.
- Ignorantia. Ier. 2.b. Tenentes legem nescierunt me.
- Timore pellis, vel possessionis, vel infamie, vel parentum. Eccl. 7.a. Noli querere fieri Iudex, nisi virtute valeas irrumpere iniquitates.
- Amore. Act. 24.g. Volens autem Felix prestare gratiam Iudeis, reliquit Paulum vinctum.
- Odio. Act. 23.a. Tu sedens iudicas me secundum legem et contra legem iubes me percuti.
- Munere. Mi. 3.d. Principes eius in muneribus iudicabant.
- Invidia. 3Rg. 21.c. Facite Naboth sedere inter primos, etc.
- Personarum acceptione. Eccl. 10.c. Est, qui pre confusione perdet animam suam. Et alibi. Prudentia persone perdet eam ; persone autem acceptione perdet se.
- Mora. Hab. 1.b. Non pervenit ad finem iudicium, idcirco egreditur iudicium perversum.
{2.146rb} His omnibus dicitur Is. 10.a. Ve qui condunt leges iniquas. Et possent dicere ad quid mones nos ? Nonne recte iudicamus ? Et respondet : Non.
- Negligentia. Ier. 48.b. Maledictus, qui opus Dei facit negligenter.
- Ignorantia. Ier. 2.b. Tenentes legem nescierunt me.
- Timore pellis, vel possessionis, vel infamie, vel parentum. Eccl. 7.a. Noli querere fieri Iudex, nisi virtute valeas irrumpere iniquitates.
- Amore. Act. 24.g. Volens autem Felix prestare gratiam Iudeis, reliquit Paulum vinctum.
- Odio. Act. 23.a. Tu sedens iudicas me secundum legem et contra legem iubes me percuti.
- Munere. Mi. 3.d. Principes eius in muneribus iudicabant.
- Invidia. 3Rg. 21.c. Facite Naboth sedere inter primos, etc.
- Personarum acceptione. Eccl. 10.c. Est, qui pre confusione perdet animam suam. Et alibi. Prudentia persone perdet eam ; persone autem acceptione perdet se.
- Mora. Hab. 1.b. Non pervenit ad finem iudicium, idcirco egreditur iudicium perversum.
{2.146rb} His omnibus dicitur Is. 10.a. Ve qui condunt leges iniquas. Et possent dicere ad quid mones nos ? Nonne recte iudicamus ? Et respondet : Non.
marg.|
{a}
Etenim in corde iniquitates operamini]
etc. quasi dicat, inique sunt vestre cogitationes et iniuste operationes. Vel sic. Iniqui Iudices estis in deliberando et iniusti in exequendo. Hoc est, quod dicit : Etenim in corde operamini, id est cogitatis. Cordis enim operatio nihil aliud est quam cogitatio, vel affectio.
marg.|
{c}
Iniquitates]
id est iniqua iudicia, vel peccata. Et hoc.
marg.|
{d}
In terra]
scilicet cor habentes in terra : Nam si in celo esset conversatio vestra, nihil iniquum cogitaret. Nec etiam si in inferno esset, quia ibi non fit nisi iustitia. De talibus dicitur Dn. 13.d. Venerunt duo presbyteri pleni iniqua cogitatione adversus Susannam, ut interficerent eam. Susanna, que bona mulier erat, que etiam interpretatur lilium, vel gratia, vel obtinuit gratiam, significat Iustos et innocentes. Adversus quos pravi Iudices iniqua cogitant : Et quod inique cogitant, ad effectum perducunt : Unde dicit :
marg.|
{e}
Iniustitias]
id est iniusta munera.
marg.|
{f}
Manus vestre concinnant]
id est congregant. Ps. 25. Dextera eorum repleta est muneribus. Dn. 13.a. Egressa est iniquitas de Babylone a senioribus Iudicibus, qui videbantur regere populum. Potest etiam fieri sermo, non tantum ad prelatos, sed ad omnes homines : quia quilibet seipsum et facta sua debet iudicare, non ficte, sed recte.
marg.|
Recte iudicate
- De fide, 1Cor. 14.f. Ceteri diiudicent.
- De mundo, 1Cor. 6.a. Sancti de hoc mundo iudicabunt.
- De Diabolo, 1Cor. 6.a. Angelos iudicabimus.
- De nobisipsis, 1Cor. 11.g. Si nosipsos diiudicaremus.
- De Deo, Mi. 6.c. Cum Israel iudicabitur.
- De die, Rm. 14.a. Alius iudicat inter diem et diem.
- De lite, Prv. 26.b. Iudicium determinat causas.
- De tempore, Ier. 8.e. Turtur et hirundo, etc.
- De morte, Eccles. 41.a. O mors bonum est iudicium tuum.
- De mortuo, Eccl. 38.c. Memor esto iudicii mei ; sic enim erit et tuum, Mihi heri et tibi hodie.
- De omnibus istis dicit : [Recte iudicate, filii hominum] .
- De fide, 1Cor. 14.f. Ceteri diiudicent.
- De mundo, 1Cor. 6.a. Sancti de hoc mundo iudicabunt.
- De Diabolo, 1Cor. 6.a. Angelos iudicabimus.
- De nobisipsis, 1Cor. 11.g. Si nosipsos diiudicaremus.
- De Deo, Mi. 6.c. Cum Israel iudicabitur.
- De die, Rm. 14.a. Alius iudicat inter diem et diem.
- De lite, Prv. 26.b. Iudicium determinat causas.
- De tempore, Ier. 8.e. Turtur et hirundo, etc.
- De morte, Eccles. 41.a. O mors bonum est iudicium tuum.
- De mortuo, Eccl. 38.c. Memor esto iudicii mei ; sic enim erit et tuum, Mihi heri et tibi hodie.
- De omnibus istis dicit : [Recte iudicate, filii hominum] .
marg.|
Sed multi non recte iudicant, sed in corde iniquitates operantur. In corde enim hominis est conflictus et quasi consistorium inter castitatem et luxuriam : sobrietatem et crapulam, paupertatem et ambitionem : laborem et otium et sic de aliis. Sed sepe datur iniqua sententia pro vitio contra virtutem, scilicet quando virtus expellitur et vitium eligitur. Ez. 21.f. Iniquitatem, iniquitatem, iniquitatem ponam eam. Mi. 2.a. Ve qui cogitatis inutile et operamini malum in cubilibus vestris, in luce matutina faciunt illud, quoniam contra Deum est manus eorum. Hoc est, quod hic sequitur :
[Iniustitias manus vestre concinnant]
id est congregant.
marg.|
{g}
Alienati sunt]
De prelatis Primum potest legi. Quia posset aliquis dicere, quare predicta dicuntur de prelatis nostris ? Ipsi ita sancti homines videbantur, antequam promoverentur. Et respondet ad hoc.
[Alienati sunt a vulva]
quasi dicat, hypocrite erant et cum essent in
[vulva]
id est in matrice Ecclesie quasi infantes, etiam tunc alieni erant a Deo, licet per hypocrisim ostenderent esse familiares Deo, ut possent prodire ad lucem et nasci ad prelationem quasi assumpti de latere Dei. De quibus tamen dicit per Os. 7.a. Ipsi regnaverunt et non ex me : Principes extiterunt et non cognovi, per approbationem. Alienati sunt, ergo per peccatum.
marg.|
{h}
A vulva]
id est antequam fierent prelati.
marg.|
{i}
Erraverunt]
*
per distortam intentionem, quoad prelationem aspirant.
marg.|
{b}
Ab utero]
id est antequam exirent de utero Ecclesie, ut in capite ponerentur.
marg.|
{c}
Locuti sunt falsa]
Pretendentes enim exterius sanctitatem, hoc ipso dicebant se esse sanctos, sed cum in occulto peccatum lateret, mentiebantur. 1Tim. 4.a. In hypocrisi loquentium mendacium et cauteriatam habentium suam conscientiam. Et quandoque fiunt tales prelati, exigentibus peccatis subditorum. Unde Iob. 34.d. Propter peccata populi permittit Dominus regnare hypocritam. Vel Alienati a vulva, id est a Christi patientia, cuius vicarii sunt. Erraverunt ab utero, id est a Christi misericordia, cuius ministri sunt. Is. 60.a. Audite domus Iacob et omne residuum domus Israel, qui portamini a meo utero, qui gestamini a mea vulva. Posset aliquis dicere. Tolerandum est, quod tales preficiantur, quia quando sunt facti prelati, advocant bonos consiliarios et acquiescunt bonorum consilio et correctioni. Non hoc dicit. Immo.
marg.|
{d}
Furor illis secundum similitudinem serpentis]
quasi dicat, quis attentet eos reprehendere, ipsi incipiunt furere et venenum effundere adversus eum. Is. 14.g. De radice colubri egredietur regulus. 2Rg. 23.a. Predicatores quasi spine evellentur universi, qui non tolluntur manibus : et si quis tangere eas voluerit, armabitur ferro et ligno lanceato.
marg.|
{e}
Sicut aspidis surde et obturantis aures suas]
Istorum aures obturantur terra, id est sollicitudine temporalium et cauda, id est simulatione bone intentionis. Dicunt enim eis, qui eos arguunt : Non possumus nostra regere et servare, nisi ita et ita faciamus. Item dicunt : Vos arguitis nos et iudicatis de occultis, nos facimus ista bona intentione. Vel cauda est eorum sequela, scilicet multitudo assistentium adulantium eis et laudantium peccatorem in desideriis anime sue. Unde omnino surdi sunt ad correctionem. Is. 42.c. Quis cecus nisi servus meus et quis surdus, nisi ad quem nuncios meos misi ? Unde sequitur :
marg.|
{g}
Que non exaudiet vocem incantantium]
Vere qui vult eis aliquid persuadere, oportet, quod ad modum incantantis se habeat, videlicet, ut suaviter et leniter loquatur et cum obsecratione, alioquin effugiunt statim manus illius. Et bene servant in se proprietatem capitis, gaudentes, quia sunt capita populorum. Sap. 6.a. Audite Reges, prebete aures vos, qui continetis multitudines et placetis vobis in turbis nationum. Sic enim est de capite, quod in animali nihil est ita difficile ad excoriandum,
{2.146vb} sicut caput, sic in tota Ecclesia nihil ita difficile est ad corrigendum sicut prelati.
marg.|
Comiter autem de omnibus potest dici.
marg.|
{g}
Alienati sunt peccatores a vulva]
etc. id est ab infantia ceperunt peccare.
marg.|
{i}
Erraverunt ab utero]
id est vel a matre, vel patre habet materiam et causam peccandi : Multi enim filios et filias suas, quos deberent erudire ad bonum, erudiunt ad peccandum. Ier. 7.d. Filii colligunt ligna et patres succendunt ignem et mulieres conspergunt adipem.
marg.|
{c}
Locuti sunt falsa]
quia statim assuescunt mentiri, iurare et blasphemare. Ps. 77. Iuvenes eorum comedit ignis, scilicet peccatum. Exemplum de puero quinque annorum, de quo narrat beatus Gregorius quia didicerat blasphemare, suffocatus est a diabolo. Et quia quando sunt parvi et iuvenes, peccare assuescunt : ideo postea corrigi non possunt. Unde Ier. 13.d. Si mutare potest Ethiops pellem suam, aut pardus varietates suas et vos poteritis bene facere, cum didiceritis malum. Prv. 22.a. Proverbium est, adolescens iuxta viam suam, etiam cum senuerit, non recedet ab ea. Ideo dicit Ecclesiast. 7.c. Filii tibi sunt, erude illos a pueritia eorum. Propter hoc sequitur : Furor illis, etc. Usque in finem.
marg.|
Possunt etiam hic distingui et notari diversa peccata. Peccatum luxurie, ibi :
marg.|
{g}
Alienati sunt peccatores a vulva]
id est alieni a Deo facti sunt propter peccatum vulve. Eccl. 19.a. Vinum et mulieres apostatare faciunt sapientes. Vel Alienati sunt, id est insaniunt ex libidine contra naturam, que alienat a vulva et errare facit ab utero. Istud enim peccatum pre omnibus aliis usum rationis aufert. Ez. 23.a. Fornicata est olla et insanivit in amatores suos. Et post. Tradidi eam in manus amatorum suorum, super quorum insanuit libidine. Os. 4.c. Vinum et mulieres auferunt corcharum.
marg.|
{a}
Erraverunt ab utero]
Ecce peccatum gule. Et bene dicit : erraverunt, quia error est facere ventrem suum Deum. Phi. 3.d. Quoniam Deus venter est.
marg.|
{c}
Et locuti sunt falsa]
Ecce peccatum mendacii, seu lingue.
marg.|
{d}
Furor illis secundum similitudinem serpentis]
Ecce ira et invidia. Naturale enim odium est serpentis ad hominem. Dictum est enim ei Gn. 3.c. Inimicitias ponam inter te et mulierem, ipsa conteret caput tuum et tu insidiaberis calcaneo eius. Item serpens venenum fundit, in quo notatur invidia. Sap. 2.d. Invidia diaboli mors intravit in orbem terrarum.
marg.|
{e}
Sicut aspidis surde et obturantis aures suas]
Ecce obstinatio et superbia. Aliud est enim esse surdum naturaliter, aliud est obstruere aures spontanee. Per primum significatur obstinatio. Per secundum superbia. Prv. 28.b. Qui obturat aures suas, ne audiat legem, oratio eius erit execrabilis. Duo autem obturant aures aspidis, ut dictum est. Sic hominum aures, terra, id est amor terrenorum et cauda, id est propositum boni finis et mulieris vite.
marg.|
{g}
Que non exaudiet vocem incantantium]
id est Predicatorum. Eccles. 12.c. Quis medebitur incantatori a serpente percusso.
marg.|
{h}
Et venefici]
id est Christi.
marg.|
{i}
Incantantis sapienter]
ut eos de occultis extrahat ad lucem gratie. Is. undecimo b. Super foramina aspidis et in caverna reguli, qui ablactatus fuerit, manum suam mittet. Dicitur autem veneficus a veneno faciendo. Venenum autem duas habet significationes. Uno modo idem est, quod virus. Alio modo idem est, quod tinctura, secundum illud : Assyrio saturata veneno. Christus ergo dicitur veneficus, id est tinctor, qui vestes suas tinxit proprio sanguine. Is. 63.a. Quis est iste, qui venit de Edom tinctis vestibus de Bosra ? Predicatores etiam et prelati isto modo dicuntur venefici, quia vestes Domini, id est populos, de quibus fit vestis Domini. (Is. 49.e. Omnibus his velut ornamento vestieris) tingunt in Baptismo. Unde Baptismus interpretatur tinctura. Alio autem modo dicitur Christus et prelati et Predicatores venefici a virus, quia malos intoxicant secundum illud 2Cor. 2.d. Aliis sumus odor mortis in mortem. Item Dominus facit quandoque de veneno tyriacam. Ut de peccatis perpetratis sit homo cautior et fortior post lapsum et in amore Dei ferventior Ecclesiast. 21.a. Fili peccasti : ne adiicias iterum.
prol.|
Furor est respuere verbum Dei
- Egris medicinam. Sap. 16.d. Neque herba, neque malagma sanavit eos, etc.
- Cecis lumen. 2Pt. 1.d. Habemus firmiorem propheticum sermonem, etc.
- Famelicis panem. Dt. 8.a. Non in solo pane vivit homo, etc.
- Sitibundis vinum. Za. 9.d. Vinum germinans virgines.
- Infrigidatis ignem. Ier. 23.f. Numquid non verba mea sunt quasi ignis ?
- Impugnatis clypeum. Prv. 30.a. Clypeus est omnibus sperantibus in se.
- Desolatis consolationem. Rm. decimo quinto a. Quecumque scripta sunt, ad nostram doctrinam scripta sunt.
- Egris medicinam. Sap. 16.d. Neque herba, neque malagma sanavit eos, etc.
- Cecis lumen. 2Pt. 1.d. Habemus firmiorem propheticum sermonem, etc.
- Famelicis panem. Dt. 8.a. Non in solo pane vivit homo, etc.
- Sitibundis vinum. Za. 9.d. Vinum germinans virgines.
- Infrigidatis ignem. Ier. 23.f. Numquid non verba mea sunt quasi ignis ?
- Impugnatis clypeum. Prv. 30.a. Clypeus est omnibus sperantibus in se.
- Desolatis consolationem. Rm. decimo quinto a. Quecumque scripta sunt, ad nostram doctrinam scripta sunt.
marg.|
{2.147ra} {a}
Deus conteret]
Secunda pars, ubi dicit, que sit retributio Iudeorum et enumerat mala eorum. Primum est confutatio eorum. Unde dicit : Deus conteret dentes eorum, id est dolosa verba.
marg.|
{b}
In ore ipsorum]
ut non audeant pre confusione aliquid plus loqui. Hoc factum est, quando silentium imposuit Saduceis et Phariseis. Mt. 22.d. Ubi dicitur. Audientes Pharisei, quod silentium imposuisset Saduceis, convenerunt in unum : et interrogavit eum unus ex eis, etc. Et post responsionem eius sequitur. Et nemo poterat respondere ei verbum, nec ausus fuit quisquam ex illa die eum amplius interrogare. Secundum est, quod Dominus contrivit minas et inclamationes eorum. Unde sequitur :
marg.|
{c}
Molas leonum confringet Dominus]
id est minas ferocium Iudeorum, qui aspides erant insidiando et leones comminando et inclamando : Crucifige, crucifige. Horum molas confregit in Resurrectione sua. Tertia pena fuit annihilatio potentie et glorie eorum. Unde addit :
marg.|
{d}
Ad nihilum devenient tamquam aqua decurrens]
id est sicut torrens, qui in hyeme et impetuose et superbe fluit, sed in estate deficit. Sic in persecutione Christi impetuose et superbe currebant. Unde dicit Dominus in Ps. 17. Torrentes iniquitatis conturbaverunt me. Sed paulo post, ad nihilum redacti sunt per Titum et Vespasianum. Quarta est comminatio Domini, qua eis comminatur, nisi convertantur. Unde dicit.
marg.|
{f}
Intendit arcum suum]
id est vindictam. Ps. 7. Arcum suum tetendit.
marg.|
{g}
Donec infirmentur]
ad emendationem. Sicut Saulus excecatus est, ut clarius videret : cecidit, ut fortius resurgeret. Vel nisi velint converti, donec infirmentur, in malum, secundum illud. Infirmabuntur et peribunt a facie tua. Quinta pena est captivitas Iudeorum. Unde sequitur :
marg.|
{h}
Sicut cera, que fluit, auferentur]
id est fine difficultate captivi ducentur. Sexta est accumulatio peccatorum. Unde adiungit.
marg.|
{i}
Supercecidit ignis]
cupiditatis, ire, rixe. Et nota, quod dicit, supercecidit et non dicit, cecidit : quia inter primum peccatum superbie et penam gehenne sunt peccata media, que pene sunt precedentis. Septima est excecatio. Unde dicit.
marg.|
{k}
Et non viderunt Solem]
id est non cognoverunt Christum Deum esse. Octavum est absorptio a peccatis. Unde sequitur :
marg.|
{l}
Priusquam intelligerent spine]
etc. Quod sic legitur, Dico, quod supercecidit ignis predictorum peccatorum, nec illi igni resistunt. Sed ille ignis.
marg.|
{p}
Absorbet eos]
sicut spinas.
marg.|
{n}
Sicut viventes]
id est licet se spiritualiter vivere dicant. Et hoc.
marg.|
{o}
Sicut in ira]
id est sicut fit ex ira Dei, quia iratus est eis. Et hoc fiet, donec in fine reliquie Israel salve fiant. Hoc est, quod dicit : Priusquam intelligerent spine vestre, id est vos, qui estis cibus ignis et alios pungitis.
marg.|
{m}
Rhamnum]
id est antichristum, quasi dicat, in peccatis suis manebunt Iudei, donec post mortem antichristi intelligant fraudem et malitiam illius. Et tunc qui residui erunt, convertentur ad Dominum. Per Rhamnum autem intelligitur antichristus hac ratione, quia Rhamnus primo est tener et utilis, sed
{2.147va}
Δ in estate sic indurescit quod secari non potest, sed frangi. Sic Antichristus primo videbitur vilis, secundum illud 2Th. 2. Cuius adventus in omni virtute et signis et prodigiis mendacibus. Sed pre superbia ita rigidus fiet, quod non poterit scindi gladio lingue hominis ; sed frangetur potestate Dei. 2Th. 2.b. Quem Dominus Iesus interficiet. Supercecidit ignis, invidue in Iudeis et non viderunt Solem, Christum per fidem. Priusquam, id est donec intelligerent, in fine mundi, spine vestre, id est finales Iudei, Rhamnum, id est Antichristum. Et tunc, absorbet eos, id est affliget eos conversos ad Christum, sicut viventes, id est sicut alios Christianos, sicut, id est quasi, in ira, quia finget se esse pium. Idc. 9.b. Dixerunt omnia ligna ad Rhamnum, id est Iudei ad Antichristum : veni et impera nobis. Et dixit eis, si vere me Regem vobis constituistis, venite et sub umbra mea requiescite. Si autem non vultis, egrediatur ignis de Rhamno et devoret cedros Libani. Sed ipso interfecto et Christo apparente in iudicio. Tunc exultabunt omnia ligna silvarum a facie Domini.
marg.|
Moraliter, dicitur de malis, maxime de detractoribus.
marg.|
{a}
Deus conteret dentes eorum in ore ipsorum]
Quia enim mordent alios, punientur in dentibus. Gal. 5.c. Si invicem mordetis et comeditis, videte, ne ab invicem consumamini. Apc. 16.b. Commanducaverunt linguas suas pre dolore.
marg.|
{c}
Molas leonum confringet Dominus]
Leo habet dentes fetidos : sic detractores, loquentes semper de fetore aliorum. Et nota, quod hic dicit duo, dentes et molas. Dentes dicit incisivos, quibus inciditur cibus. Malas, quibus molitur, scilicet dentes posteriores, qui vocantur molares. Per dentes ergo hic intelligitur detractio, que ponit schisma inter bonos. Per molas detractio, qua diminuitur bonum alterius. De prima dicitur Eccles. 28.b. Susurro et bilinguis maledictus : multos enim turbavit pacem habentes. Lingua tertia multos commovit et dispersit illos de Gente in Gentem, civitates muratas divitum destruxit et domos magnatorum effudit, virtutes populorum concidit et Gentes fortes dissolvit, qui respicit
{2.147rb} illam non habebit requiem, nec habebit amicum, in quo requiescat. De secunda, scilicet de molis, dicitur in eo capitulo. Flagelli plaga livorem facit, plaga autem lingue comminuet ossa, id est opera bona et fortia. Molas ergo leonum confringet Dominus, secundum illud Iob. 29.c. Conterebam molas iniqui et de dentibus illius auferebam predam. Sunt autem detractionis tres species. Prima est veri boni diminutio, vel denigratio. Secunda, veri mali augmentatio, vel manifestatio. Tertia, falsi mali impositio. Et de his tribus dicitur Dn. 7.b. Ecce alia bestia similis urso in parte stetit et tres ordines erant in ore eius. Dt. 32.d. Dentes bestiarum immittam in eos.
marg.|
{d}
Ad nihilum devenient]
id est ad Diabolum, cui dicitur. Ez. 28.e. Nihil factus es.
marg.|
Peccator ad nihilum devenit
- Quia recedit ab eo, qui est. Ex. 3.d. Qui est, misit me.
- Quia socius fit eius, qui non est. Iob. 18.c. Habitent in tabernaculo illius socii eius, qui non est.
- Quia coniungit sibi peccatum, quod non est. Io. 1.a. Sine ipso factum est nihil.
- Quia melius est non esse, quam in gehenna esse. Mt. 26.c. Bonum erat illi : si natus non fuisset.
- Quia recedit ab eo, qui est. Ex. 3.d. Qui est, misit me.
- Quia socius fit eius, qui non est. Iob. 18.c. Habitent in tabernaculo illius socii eius, qui non est.
- Quia coniungit sibi peccatum, quod non est. Io. 1.a. Sine ipso factum est nihil.
- Quia melius est non esse, quam in gehenna esse. Mt. 26.c. Bonum erat illi : si natus non fuisset.
marg.|
{e}
Tamquam aqua decurrens]
Aqua decurrens fluit ad mare. Et quando intrat mare, ad nihilum devenit, quia nomen amittit. Sic isti venientes in amaritudinem inferni, nomen quod sibi fecerunt in terra, amittent. Prv. 10.b. Nomen impiorum putrescet. Ps. 9. Periit memoria eorum cum sonitu. Unde dives non nominatur, qui sepultus est in infernum. Lc. 16.f. Et non poterunt hoc evadere, quia Dominus.
marg.|
{f}
Intendit arcum suum]
id est minas.
marg.|
{g}
Donec infirmentur]
sicut supra expositum est de Iudeis. Hoc etiam bene dicitur contra fastum huius mundi, quia quantumcumque se exaltent sublimes huius mundi : tamen mortales sunt et tandem ad nihilum devenient, tamquam aqua decurrens. Mortalitas enim nostra est aqua decurrens. Unde 2Rg. 14.d. Omnes morimur et quasi aqua dilabimur in terram, que non revertetur. Et hoc cito erit, quia intendit arcum suum, id est comminationem iudicii, Hab. 3.b. Suscitans suscitabis arcum tuum. Gregorius In arcu quanto longius trahitur corda : tanto difficilius exit sagitta. Sic iudicium, quanto magis differtur, tanto sententia difficilior expectatur. Donec infirmentur, in corpore, id est arcus postquam tensus est, in voluntate tendentis est, ut sagittam mittat : ita in voluntate Domini est mittere sagittam infirmitatis, ut moriatur homo. Iob. 14.a. Breves dies hominis sunt, numerus mensium eius apud te est. Ps. 7. Arcum suum tetendit et paravit illum et in eo paravit vasa mortis, id est infirmitatis, que afferunt mortem.
marg.|
{h}
Sicut cera, que fluit, auferentur]
Hoc erit in iudicio, quando Dominus veniet ad iudicium cum igne, sicut dicitur in Ps. 96. Ignis ante ipsum precedet. Tunc fluet cera, id est peccatores fragiles. Unde in Ps. ibidem Montes sicut cera fluxerunt a facie Domini. Et alibi Ps. 67. Sicut fluit cera a facie ignis, sic pereant peccatores a facie Dei. Sic ergo, auferentur, iuxta illud Is. 26.d. Tollatur impius, ne videat gloriam Dei. Et Iob. 38.b. Auferetur ab impiis lux sua et brachium excelsum confringetur. Quia enim noluerunt previdere eum hic in via : ideo non videbunt eum facie ad faciem in patria. Ideo sequitur.
marg.|
{i}
Supercecidit ignis]
libidinis et cupiditatis. De primo dicitur Iob. 31. Ignis est usque ad consumptionem devorans. De 2. Iob. 15.d. Ignis devorabit tabernacula eorum, qui libenter munera accipiunt.
marg.|
{k}
Et non viderunt Solem]
Dn. 13.a. Declinaverunt oculos suos, ut non viderent celos. Sap. 5.a. Sol intelligentie non illuxit nobis. Sicut enim ursus excecatur ad pelvim calidam, quando ponitur ante oculos eius. Sic peccator ad ignem peccatorum excecatur, ut etiam de Deo vix umquam cogitet. Unde dicit Gregorius de luxuria. Cum luxuria semel mentem invaserit, nullum bonum habitare permittit. Nec solum de Deo non cogitant, sed nec de diabolo, cuius membra fiunt, qui eos absorbet. Unum seq.
marg.|
{l}
Priusquam intelligerent]
etc. Spine sunt peccatores. Nahum. 1.c. Sicut spine se invicem complectuntur : sic convivium eorum pariter potantium. Rhamnus est diabolus, qui sicut Rhamnus primo est mollis suggerendo delectationem peccati ; sed postea convertitur in spinas, solvendo penam tormenti. Hoc autem non intelligunt peccatores, donec veniant ad tormentum : et ideo permittunt se absorberi ab eo per peccatum. Hoc est, quod dicit : Priusquam intelligerent spine vestre Rhamnum, id est antequam peccatores intelligant Diabolum.
marg.|
{p}
Absorbet eos, sicut in ira]
quia licet in tentatione se simulet amicum, tamen in ira facit et odio, Apc. 12.c. Ve terre et mari, quia descendit ad vos Diabolus habens iram magnam : sciens quia modicum tempus habet :
[Absorbet dico eos sicut viventes]
id est licet videantur viventes * vita gratie. Hoc tangit hypocritas. Apc. 3.a. Scio opera tua, quia nomen habes, quod vivas et mortuus es. Eccl. 8.b. Vidi impios sepultos, qui etiam cum adhuc viverent, in loco sancto erant et laudabantur in civitate quasi Iustorum operum. Et quia multos tales, qui vivere videntur, absorbet diabolus per hypocrisim. Ideo dicitur Iob. 40.c. Absorbebit fluvium et non mirabitur : et habet fiduciam, quod influat Iordanis in os eius. Per fluvium intelliguntur homines fluxibiles ad peccatum, de quibus non miratur diabolus, nec pro magno habet, quando absorbet eos. Per Iordanem, qui interpretatur descensio eorum, sive rivus iudicii, intelliguntur clerici, vel Religiosi, qui debent esse humiles ; et prelati, qui habent alios iudicare. De his confidit diabolus, quod influant in os eius et plerumque influunt sub pallio hypocrisis et mortui sunt, Licet videantur viventes. Et in loco sancto, ut dicitur in predicta auctoritate. Ecclesiast. 8.b. Id est in Religione, vel in scholis, vel in Ecclesiis suis. Signum autem mortis huiusmodi quoddam, docet Apostolus. 1Tim. 5.a. Vidua, que in deliciis est, vivens mortua est. Ergo multo fortius clericus et Religiosus et prelatus. Et tales absorbet diabolus, id est de facili glutit, sicut aquam liquidam, quam etiam bibit equus frenatus. Item : Priusquam intelligerent, etc. Spina pungens et lacerans, clericus peccans et scandalizans. Ez. 28.f. Non erit ultra domui Israel offendiculum amaritudinis et spina dolorem inferens undique. Rhamnus est malus prelatus, qui novit pungere, sed nescit pascere, prius habens folia mollia, verba, sed postea durescunt. Talem eligunt spine, Is. 34.c. Clamavit pilosus alter ad alterum. Exemplum, 2Par. 25.e. Carduus, qui est in Libano, misit ad cedrum Libani, dicens : Da filiam tuam filio meo uxorem : et ecce bestie, que erant in silva Libani transierunt et conculcaverunt carduum. Carduus est dives clericus. Nam spine divitie dicuntur. Mt. 13.c. Cedrus Christus, Eccles. 24.b. Quasi cedrus exaltatus sum in Libano. Eius filia est Ecclesia, quam petit carduus uxorem filio suo, ad litteram. Sed bestie silve, id est Principes seculi conculcant carduum, id est divitem clericum, antequam habeat filiam cedri uxorem.
marg.|
{a}
Letabitur Iustus]
Tertia pars, in qua ostendit quod eo quod mali puniuntur, sequitur utilitas bonorum. Prima utilitas, que ex hoc sequitur, est, quia boni gaudebunt de vindicta malorum. Unde dicit : Letabitur Iustus, cum viderit vindictam. Ex. 15.c. Cantemus Domino. Gloriose enim magnificatus est : equum et ascensorem proiecit in mare. Sed contrarium videtur Prv. 24.c. Cum ceciderit inimicus tuus, ne gaudeas et in ruinam eius ne exultet cor tuum : et Iob. 31. Si gavisus sum ad ruinam eius, qui me oderat ? Solutio : In via condolendum est miseriis proximorum ; sed tamen gaudendum est, quando Deus castigat eos, virga correctionis ut emendentur.
{2.147vb} In patria autem congratulandum est iustitie Dei simul cum ipso, secundum quod de ipso dicitur. Prv. 1.c. Ego quoque in interitu vestro ridebo. Et de nobis dicitur supra in Ps. 51. Super eum ridebunt et dicent : ecce homo, qui non posuit Deum adiutorem suum, etc. Secunda utilitas est correctio vite. Unde addit :
marg.|
{b}
Manus suas lavabit]
etc. id est opera sua corriget et mundabit Iustus pro pena peccatoris. Prv. 19.d. Pestilente flagellato sapientior erit stultus. Tertia est confessio laudis. Unde sequitur :
marg.|
{c}
Et dicet homo]
id est utens ratione.
marg.|
{d}
Si utique]
id est quia.
marg.|
{e} Est fructus Iusto : Utique] sequitur, quod [est Deus iudicans eos] id est malos.
marg.|
{f}
In terra]
id est in presenti, quasi dicat, sicut Iusto dat Deus pro suis meritis, ut hic proficiat : sic Iusto iudicio permittit malo, ut hic deficiat. Et qui nocet, noceat adhuc : et qui in sordibus est, sordescat adhuc : et qui iustus, iustificetur adhuc. Apc. ult. c. Notandum autem, qui est fructus Iusto in via et in patria, secundum quod dicitur Ez. 47.c. Quod ex utraque parte torrentis oriebatur lignum pomiferum. Torrens est mors, que dividit istam vitam a futura. Lignum Christus est, qui dat fructus, a dextris in futuro et a sinistris in presenti, hoc est, ex utraque parte fluvii. De fructu presentis vite, Mt. 7.c. Bona arbor fructus bonos facit. Et Gal. 5.d. Numerantur duodecim fructus, ubi dicitur. Fructus autem spiritus est caritas, gaudium, pax, patientia, longanimitas, bonitas, benignitas, mansuetudo, fides, modestia, continentia, castitas. De fructu autem, qui erit Iusto in futuro. Is. 3.b. Dicite Iusto, quoniam bene, quoniam fructum adinventionum suarum comedet. Et Hbr. 12.c. Omnis quidem disciplina in presenti, videtur non esse gaudii, sed meroris : postea autem pacatissimum fructum exercitatis per eam reddet iustitie. Sap. 38. d. Bonorum laborum gloriosus est fructus. Ad quem nos perducat Iesus Christus fructus ventris. Amen.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 57), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 29/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_57)
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 57), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 29/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_57)
Notes :