Psalmus 25

Numérotation du verset Ps. 25,1 

¶ Psalmus David1.
¶Codd. : (Ps. 25) Cor2 F D14 D30 P15205 (41va) P1076 P10489 ΩM ΩF ΩS ΩX (224va) ΩR G Δ (ω 1 ) Bari1 Bari3 Rusch Ps-G, def. C
1 Ps. David D14 D30 P15205 ΩF ΩS ΩX ΩR (+ pri.) ΩP G ΩB Rusch Ps-G ] inv. Ps-G (M ΦRGV U), in finem praem. Ps-G (K V D) ΩV P15205 ² Clementina , + obsecratio eius qui secundum Deum proficit D30 , om. ΩT ? ΩD ΩH
Numérotation du verset Ps. 25,I 

Iudica me Domine
quoniam ego in innocentia mea
ingressus sum ¦
et in Domino sperans
non infirmabor.
Numérotation du verset Ps. 25,2 II

Proba me Domine
et tempta me ¦ ure renes meos
et cor meum.
Numérotation du verset Ps. 25,3 III

Quoniam misericordia tua ante oculos meos est ¦
et complacui in veritate tua.
Numérotation du verset Ps. 25,4 IV

Non sedi
cum consilio2 vanitatis ¦
2 consilio L P15205 P10489 ΩM ΩF ΩS ΩP ΩV ΩH Δ Bari3 Rusch ] concilio D14 D30 Hi P10525 Bari1 ΩT ΩX ΩR G ΩB Ps-G; illegibil. ΩD (mf.)
et cum iniqua gerentibus non introibo.
Numérotation du verset Ps. 25,5 V

Odivi
Ecclesiam malignantium
et cum impiis non sedebo.
Numérotation du verset Ps. 25,6 VI

Lavabo
inter innocentes manus meas ¦
et circumdabo altare tuum Domine.
Numérotation du verset Ps. 25,7 VII

Ut3 audiam
3 Ut ΩB Bari3 etc. ] Et ΩV Bari1
vocem laudis tue4*a ¦ et enarrem
0 ¶Nota : la leçon tue semble caractéristique du texte de la bible des libraires de Paris. Survivance du Psautier romain et, par lui, héritage du grec, elle est corrigée par le correctoire franciscain en référence à l’hébreu. Quand Guillaume de Mara note qu’elle s’est maintenue dans le chant ecclésiastique, il ne fait pas allusion à la psalmodie liturgique du Psautier romain, mais au répons Audiam Domine de la série de Psalmis¸ chanté durant de le temps entre l’Ephanie et la Septuagésime ; cf. ici apparat du texte.
4 tue Cor4 ( Parisiensis ante cor. ) Cor2 (grec. [...] de quo in ecclesia cantatur) I² ΩF ΩS ΩX ( al. m. interl. ) P15205 cum Ps-R cf. LXX (codd. Lucian.) ] om . Cor2 FV (secundum hebr. et anti. quibus est standum non est apponendum TUE licet grecus retineat de quo in ecclesia cantatur ; cf. Corpus antiphonalium officii, n° 3367, 6144) Cor4 V (tue cancellatum est in Parisiensi) D14 D30 Hi ΩM ΩD G ΩT ΩR ΩX* ΩP ΩB P1076 P10489 ΩH Δ P10525 Bari1 Bari3 Ps-G
universa mirabilia tua.
Numérotation du verset Ps. 25,8 VIII

Domine dilexi
decorem domus tue ¦ et locum
habitationis
glorie tue.
Numérotation du verset Ps. 25,9 IX

Ne perdas
cum impiis Deus5*
5 Deus Ps-G (M² V) D14 * (eras.) D30 Hi ΩM ΩD ΩF ΩS ΩR ΩP ΩT ΩV ΩB P10525 ΩH Bari1 Bari3 P15205 P10489 Ed1530 Clementina  ; cf. versiculus ad mat., feria IV et sabbato tempore Passionis, et respons. parvum ad sextam et nonam in eodem tempore   : Corpus antiphonalium officii, n° 7206, 7207 ; MARBACH , Carmina Scripturarum , p. 96. ] om. Cor2 VF (hebr. et antiq. {+ Par<isiensis> Cor4 F } non interponunt DEUS , neque grecus sed in versiculo positum fuit) Cor4 ( DEUS cancellatum est in Parisiensi) Δ Rusch Ps-G
animam meam ¦
et cum6 viris
6 cum] om. ΩF
sanguinum
vitam meam.
Numérotation du verset Ps. 25,10 X

In quorum manibus
iniquitates sunt ¦ dextera eorum
repleta est muneribus.
Numérotation du verset Ps. 25,11 XI

Ego autem
in innocentia mea ingressus sum ¦ redime me
et miserere mei.
Numérotation du verset Ps. 25,12 XII

Pes7 meus
7 pes] + enim R L V* Ed1455 cum Ps-R LXX
stetit in directo8* : in Ecclesiis
8 directo D14 D30 Hi ΩF ΩV ΩP ΩR G ΩT P10525 ΩH Bari1 Bari3 Ps-G ] via recta L ΦV Rusch cum Ps-R
benedicam te Domine9.
9 Domine] Dominum L cum hebr. Ps-R

Psalmus 25

Numérotation du verset Ps. 25,1 
marg.| {q} Iudica me, Domine] Titulus.   [ Ps.   David] Titulus patet. In precedenti Psalmo, volens vir iustus ascendere in Paradisum post Christum, que est civitas non manufacta, petiit a se removeri tria impedimenta, scilicet ignorantiam vie, ibi : Vias tuas, Domine, demonstra mihi, etc. Et onus peccati, ibi : Dimitte universa delicta mea. Et supra : Delicta iuventutis mee, etc. In hoc Psalmo petit a se removeri tertium impedimentum, scilicet consortium malorum. Et est ipse Psalmus bipartitus. Primo petit, ut separetur hic a malis. Secundo, ne in futuro cum eis commisceatur, ibi : Domine, dilexi decorem. Dicit ergo.
marg.| {q} Iudica me, Domine, iudicio discretionis] id est divide me a malis. Is. 1.g. Sion in iudicio redimetur. Pr. 26.b. Iudicium determinat causas : quia est finis litigationis, Is. 28.e. Ponam in pondere iudicium. Volunt autem dividi a malis, quidam ex misericordia, quidam ex cautela, vel ad cautelam, quidam ex superbia. Ex misericordia recedunt iusti a malis, quando propter hoc recedunt, ne illi peiores fiant persequendo eos, vel blasphemando, sicut Dominus fugit, Io. 8.g. Tulerunt Iudei lapides, ut iacerent in eum : Iesus autem abscondit se et exivit de templo. Ex cautela recedunt Iusti, ne ex consortio malorum mali fiant : Sicut Ioan. Bapt. Lc. 1.g. Puer autem crescebat et confortabatur spiritu et erat in deserto usque in diem ostensionis sue ad {2.59ra} Israel. Et in hymno a : « Antra deserti teneris sub annis civium turmas fugiens petisti, Ne levi saltem maculare vitam crimine posses ».
a Hymnus : Ut queant laxis resonare fibris in fest. s. Ioannis Baptistae, Repertorium hymnologicum 21039.
prol.| Ex superbia fugiunt hypocrite et superstitiosi. Tales erant Pharisei, qui Apostolis dicebant, Mt. 9.b. Quare cum Publicanis et peccatoribus manducat Magister vester ? Is. 65.a. Qui dicunt, recede a me, ne appropinques mihi, quia immundus es : Isti fumus erunt in furore meo, ignis ardens tota die. Hic ergo petit iustus separari a malis ad cautelam, ut scilicet caveat culpam eorum et penam eorum. Culpam tripliciter : ne scilicet trahatur ad peccatum per exemplum et consortium, quia ex convictu formantur mores, Ps. 17. Cum perverso perverteris. Eccl. 13.a. qui tetigerit picem, coinquinabitur ab ea : et qui communicaverit superbo, induet superbiam. Item ne trahatur ad peccatum per pravum colloquium, 1Cor. 15.e. Corrumpunt bonos mores colloquia mala. Item ne per consensum, scilicet ne consentiat malo eorum : vel non arguendo, cum possit : vel etiam favorem, consilium et auxilium prebendo. Rm. 1.d. Qui talia agunt, digni sunt morte, non solum qui ea faciunt ; sed et qui facientibus consentiunt. Propter hoc dicit Is. 52.d. Recedite, recedite, exite inde, pollutum nolite tangere. Ter dicit, recedite, vel exite, quia recedendum, vel exeundum est, ne polluatur homo in corde, per consensum ; vel in ore, sive ex ore, per colloquium : vel in opere, per malum exemplum. Nec solum, ut caveat culpam, recedere debet Iustus a consortio malorum ; sed etiam ut caveat penam. Gn. 19.c. Surgite, egredimini de loco isto : quia delebit Dominus civitatem hanc. Et post : Surge, tolle uxorem tuam et duas filias, quas habes : ne et tu pariter pereas in scelere civitatis. Nm. 16.e. Omnis Israel, qui stabat per gyrum, fugit a clamore pereuntium, dicens : ne forte et nos terra deglutiat. Postea ostendit iustus merita, quare hoc petat. Et primo meritum pietatis, unde dicit.
marg.| {a} Quoniam ego in innocentia mea ingressus sum] scilicet viam iustitie. Est enim innocens, qui nec miserum facit, nec miserum relinquit. Et hoc est pietas. Contra. Prv. 20.b. Quis potest dicere : mundum est cor meum ? Eccl. 7.c. Non est sanctus, qui faciat bonum et non peccet. Mi. 7.a. Sanctus in hominibus non est. Iob. 15.b. Stelle non sunt munde in conspectu eius. Sol. Is. 2.c. Ingredere in petram. Meditatio quippe dominice Passionis est ingressus in innocentia, quia innocentem facit. Ier. 3.f. Post me ingredi non cessabis. Et quo ? Hbr. 4.c. Festinemus ingredi in illam requiem. Os. 11.d. Ego Dominus et civitatem non ingredior. Et dicit.
marg.| {b} Mea] ad ostendendum, quod non est pura. Is. 64.c. Iustitie nostre quasi pannus menstruate. Iob. 9.d. Si lotus fuero, quasi aquis nivis : et fulserint velut mundissime manus mee ; tamen sordibus intinges me, id est intinctum ostendes. Et dicit.
marg.| {c} Ingressus sum] quia reputat se adhuc esse in principio. Ps. 76. Et dixi, nunc cepi. Secundo ostendit meritum spei, dicens :
marg.| {d} Et in Domino sperans non infirmabor] id est in bono, quod ingressus sum, fortiter perseverabo : quia spero in Domino. Is. 40.g. Qui sperant in Domino, mutabunt fortitudinem : assument pennas sicut aquile : current et non laborabunt : ambulabunt et non deficient. Tertio ostendit meritum patientie, dicens.
marg.| {e} Proba me, Domine et tenta me] id est tenta et proba.
prol.| Tentat Deus multipliciter
prol.| Ut exerceat. Dt. 13.a. Tentat vos Deus vester, ut palam fiat, utrum diligatis eum, an non.
- Ut posteris det exemplum, Tob. 2.c. Hanc tentationem ideo permisit Dominus evenire illi, ut posteris daretur exemplum patientie illius.
- Ut terreat, Ex. 15.d. Tentavit eum Dominus dicens : Si audieris vocem Domini, etc.
- Ut doceat, Io. 16.a. Unde ememus panes, ut manducent hi. Eccl. 34.b. Qui non est tentatus, etc.
- Ut probet, Gn. 22.a. Tentavit Deus Abraham. Sic tentatus est Iob.
- Ut purget, Sap. 3.a. Deus tentavit illos et invenit eos dignos se.
-  {2.59rb} Tentat homo.
prol.| Ut declaret superbiam cordis, 2Par. 32.g. Dereliquit eum Dominus, ut tentaretur.
- Deum, Idt. 8.b. Vos qui estis, qui tentatis Deum ? Act. 15.b. Quid tentatis Deum imponere iugum super cervices Discipulorum.
- Apostolos, Apc. 2.a. Tentasti eos, qui dicunt se Apostolos. Act. 9.e. Tentavit se iungere Discipulis.
- Sanctos persequendo, Apc. 3.b. Ego servabo te ab hora tentationis.
- Virtutes rerum, Eccl. 7.c. Omnia tentavi in sapientia. Eccl. 39.a. Bona et mala in omnibus tentabit.
- Magistrum. 3Rg. 10.a. Regina Saba venit a finibus terre tentare Salomonem.
- Tentat Diabolus.
prol.| De gula, Mt. 4.a. Si filius Dei es, dic, ut lapides isti panes fiant.
- De luxuria. 1Cor. 7.a. Ne tentet vos Satanas.
- De avaritia, Act. 5.a. Cur tentavit Satanas cor tuum.
- De impatientia, Gal. 6.a. Considerans teipsum, ne et tu tenteris.
- De crudelitate, 1Th. 3.b. Ne forte tentaverit vos is, qui tentat.
- De omni creatura, Sap. 14.b. Creature Dei facte sunt in odium et in tentationem.
- De concupiscentia, Iac. 1.b. Unusquisque tentatur a propria concupiscentia. 1Cor. 10.c. Tentatio vos non apprehendat, nisi humana.
- De pigritia, Mt. 26.d. Vigilate et orate, ne intretis in tentationem.
- De timore mortis, Lc. 23.f. Neque tu times Deum, qui in eadem damnatione es.
- De amore vite, Iob. 7.a. Tentatio est vita hominis super terram.
- Duobus modis tentat Dominus, scilicet ostendendo, qualis sit homo et purificando per flagella. Secundum primum modum tentavit Deus Abraham, quando dixit ei : Tolle filium tuum unigenitum, quem diligis, Isaac : et vade in terram visionis, atque offer eum ibi holocaustum, etc. Gn. 22.a. Unde postea dixit ei : Nunc cognovi, quod timeas Deum. De secundo modo Sap. 3.a. Deus tentavit illos et invenit eos dignos se, tamquam aurum in fornace probavit illos, etc. Econverso dicitur de malis Ier. 6.g. Consumptum est plumbum, frustra conflavit conflator, malitie enim eorum non sunt consumpte, argentum reprobum vocate eos : quia Dominus proiecit illos. Et in Ps. 77. Filii Ephrem intendentes et mittentes arcum, conversi sunt in die belli. Hoc dicitur contra quosdam, qui ante bella se strenuos iactant, sed in bello tentationis deficiunt. Eccl. 34.b. Qui non est tentatus, qualia scit ? Iob. 40.d. Memento belli, nec ultra addas loqui. Sic Petrus intendebat arcum dicens : Domine, tecum paratus sum et in mortem et in carcerem ire, Lc. 22.d. Sed conversus est in die belli, quando postea ad vocem ancille negavit. Item proba me, sicut Medicus probat vulnera, quam profunda, quam lata, quam spatiosa sint. Deus meus, illumina tenebras meas. Vel sicut aurum probatur tactu lapidis. Lapis Christus est, Dn. 2.e. Et nos, quid sumus illi lapidi comparati. Ps. 140. Absorpti sunt iuncti petre. Eccl. 6.c. Probatio lapidis erit virtus in illis. Item sicut probatur olla in fornace. Eccl. 27.a. Vasa figuli probat fornax. Unde apertius se purgari petit hic Iustus, subdens.
marg.| {f} Ure] igne illo, Lc. 12.f. Ignem veni mittere in terram, etc.
marg.| {g} Renes meos et cor meum] id est delectationes et voluptates corporis, que per renes intelliguntur et cogitationes cordis, que per cor intelliguntur. Ier. 17.b. Ego Deus scrutans corda et renes. De primo dicit Hieronymus Carnes putride indigent cauterio. De secundo Gregorius : Cito mens ad deteriora labitur, nisi sub arcta custodia teneatur. Ustio duo facit, siccat malos humores, corroborat nervos : sic spiritualiter ignis tribulationis. Quarto ostendit meritum intelligentie. Unde sequitur :
marg.| {h} Quoniam misericordia tua ante oculos meos est] non merita mea ; sed tua misericordia. Tit. 3.b. Non ex operibus iustitie, que fecimus nos, sed secundum suam misericordiam salvos nos fecit. Lam. 3.c. Misericordie Domini, quod non sumus consumpti.
marg.| {i} Ante oculos meos est] per intelligentiam et frequentem recordationem. Eccl. 29.c. Gratiam fideiussoris tui ne obliviscaris : dedit enim animam suam pro te. Et Ex. 25.b. Cherubin respiciebat propitiatorium. Multis est misericordia Dei post tergum. 3Rg. 14.b. Proiecisti me post tergum tuum. Quinto ostendit meritum sapientie. De quo dicit :
prol.| {2.59va}
marg.| {a} Et complacui in veritate tua] non in mea, vel mundi falsitate. De qua dicit Ps. 4. Filii hominum, usquequo gravi corde, ut quid diligitis vanitatem et queritis mendacium ? quasi dicat, placeat vobis veritas Dei, non falsitas mundi. Ipse est enim, in quem desiderant Angeli prospicere, 1Pt. 1.c. Ideo dicit : Complacui mihi in veritate tua, id est sola veritas tua mihi placuit et ego placui mihi, non in me, sed in illa. Unde dicitur de B. Augustinus Displicebat ei, quicquid agebat in seculo pre dulcedine Dei, etc. Sexto, ostendit meritum doni scientie. Que habet plures partes. Prima pars scientie, est declinare pro posse suo a malo homine. Unde dicit.
marg.| {b} Non sedi cum concilio vanitatis] id est cum mundanis hominibus, qui tractant de vanitate mundi. Ps. 11. Vana locuti sunt unusquisque ad proximum suum : Quia, qui de terra est, de terra loquitur. Io. 3.d. Cassiod. Vani sunt, qui caducis inquisitionibus occupantur et in superflua narratione tempus consumunt. Sedere autem hic sumitur pro consentire : secundum quod dicitur in Ps. 9. Sedet in insidiis cum divitibus in occultis. Et vulgariter dicitur : Hoc sedet mihi, id est placet. Ier. 15.d. Non sedi in concilio ludentium. Iob. 3.c. Numquam cum ludentibus miscui me. Secunda pars scientie, est declinare a malo opere. Unde sequitur :
marg.| {c} Et cum iniqua gerentibus non introibo] quasi, nec etiam incipiam malum facere. Is. 26.b. In terra Sanctorum iniqua gessit et non videbit gloriam Dei. Tertia pars scientie, est persecutio iniquitatis, de qua subdit.
marg.| {d} Odivi Ecclesiam malignantium] id est congregationem malorum. Ps. 100. Iniquos odio habui. Et alibi, Detrahentem secreto proximo suo, hunc persequebar : Hoc est contra conspiratores, de quibus Is. 58.b. Dissolve colligationes impietatis. De hac Ecclesia malignantium, Apc. 2.c. Qui dicunt se esse Iudeos et non sunt ; sed sunt Synagoga Satane. Eccl. 21.b. Stupa collecta Synagoga peccantium. Quarta pars scientie, est hereticorum exprobratio, Unde addit :
marg.| {e} Et cum impiis non sedebo] Impii enim antonomastice dicuntur heretici : quia pietatem, id est cultum Dei impugnant. Cum his etiam ad litteram non est sedendum, multo fortius nec per consensum, aut favorem. Tit. 2.c. Hereticum hominem post primam et secundam correctionem devita. Et 2Tim. 3.a. In novissimis diebus instabunt tempora periculosa et erunt homines seipsos amantes, cupidi, elati, superbi, blasphemi, parentibus non obedientes, ingrati, scelesti, sine affectione, sine pace, criminatores, incontinentes, immites, fine benignitate, proditores, protervi, tumidi et voluptatum amatores magis, quam Dei, habentes quidem speciem pietatis, virtutem autem eius abnegantes : et hos devita. Heretici enim speciem habent pietatis exterius, sed interius virtutem eius abnegant. Mt. 7.b. Attendite a falsis Prophetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium ; intrinsecus autem sunt lupi rapaces. Et quia non sufficit abstinere a malis, nisi homo faciat bona, postea promittit se bona facere, ostendens in se meritum penitentie. Unde dicit.
marg.| {f} Lavabo inter innocentes manus meas] id est ego conversans inter innocentes, lavabo per penitentiam.
marg.| {g} Manus meas] id est opera a macula peccati. Is. 1.d. Manus vestre sanguine plene sunt, lavamini, mundi estote, etc. Ps. 6. Lavabo per singulas noctes lectum meum, lacrimis meis stratum meum rigabo. Et nota, quod quadruplex est lavacrum.
prol.| Est lavacrum.
prol.| Baptismi, Za. 13.a. Erit fons patens domui David et habitantibus in Hierusalem in ablutione peccatoris et menstruate.
- Penitentie, Ps. 50. Amplius lava me ab iniquitate mea.
- Eleemosyne, Lc. 11.f. Date eleemosynam : et ecce omnia munda sunt vobis.
- Martyrii, Apc. 7.d. Laverunt stolas suas in sanguine agni, id est in suo, effuso pro agno.
- De his lavatoriis, Io. 13.b. Qui lotus est, non indiget, nisi ut pedes lavet, etc. Io. 22.d. Salvabitur innocens in munditia manuum suarum. Postea ostendit meritum circumspectionis : {2.59vb} Unde dicit.
marg.| {h} Et circumdabo altare tuum, Domine] id est mentem meam circumspiciam et discutiam. Mens enim est altare, in quo debemus Deo offerre sacrificium spiritus contribulati. Ps. 50. Sacrificium Deo Spiritus contribulatus. Hoc altare debet esse concavum et inane per humilitatem ; non solidum per propriam confidentiam, Ex. 27.b. In eo debet ardere perpetuo ignis caritatis. Lv. 6.b. Ignis in altari meo semper ardebit. Et ad quid ita mentem meam discutiam et circumspiciam ? Dico.
marg.| {i} Ut audiam vocem laudis] id est vocem Dei laudantis me in conscientia, 2Cor. 10.d. Non enim, qui seipsum commendat, ille probatus est, sed quem Deus commendat, 2Cor. 1.c. Gloria nostra hec est, testimonium conscientie nostre. Hoc volebat audire David, dicens : Audiam, quid loquatur in me Dominus Deus. Ct. 8.d. Fac me audire vocem tuam : amici auscultant te. Vel sic : Ut audiam vocem laudis, id est ut intelligam audiendo sacram Scripturam, in qua laudatur Deus, ad quod debet precedere munditia, discussio et preparatio mentis. Quia, sicut dicitur Sap. 1.a. In malevolam animam non introibit Sapientia Dei : Bene ergo dicit : Circumdabo altare conscientie, sive mentis mee et audiam vocem laudis. Et post.
marg.| {k} Enarrem universa mirabilia tua] que in sacra Scriptura continentur. Et nota, quod est altare, interius, exterius, superius, inferius. Altare interius, est mens, sive cor hominis, in quo offerri debet sacrificium Deo spiritus contribulati, ut predictum est. Exterius, est materiale, in quo offertur hostia Corporis Christi. Superius est vita eterna, in quo offertur sacrificium laudis, scilicet vituli labiorum. De quibus Os. 14. Reddemus vitulos labiorum nostrorum. Et in Ps. 50. Tunc imponent super altare tuum vitulos. Inferius, est fides, in quo debent offerri hostie bonorum operum. Unde dicit Glossa super illud Mt. 5.d. Si offers munus tuum ad altare, etc. Est in interiori templo altare, id est fides, cui quodlibet munus nisi sit innixum, non est Deo placiturum. Interius altare debet circumdari, ut dictum est, per discussionem et circumspectionem : Exterius per devotionem : Superius, per contemplationem : Inferius, per defensionem omnium articulorum fidei. Primum debemus circumdare, ut audiamus vocem laudis Dei in cordibus nostris, ut dictum est et enarremus universa mirabilia eius, que Deus operatur in nobis, iustificando animam et visitando eam. Ps. 4. Scitote, quoniam mirificavit Dominus Sanctum suum. Item secundum, scilicet exterius, debemus circumdare, ut audiamus vocem laudis, psalmodiam et predicationem et enarremus similiter psallendo et predicando. Item tertium circumdare debemus, ut audiamus aure cordis vocem laudis Angelorum et celestium civium et enarremus universa mirabilia eius, quantum ibi gustaverimus, aliis eructando. Ps. 144. Memoriam abundantie suavitatis tue eructabunt. Item quartum altare, scilicet fidei, debemus circumdare, ut audiamus vocem laudis, scilicet populi laudantis Deum et dicentis : Benedictus, qui venit in nomine Domini, etc. Mt. 23.a. Et enarremus mirabilia eius universa, que sunt credenda, scilicet Incarnationem, Nativitatem, Passionem et sic de aliis, que omnia sunt mirabilia et plena mirabilibus, ut dicamus populo, Cantate Domino canticum novum, quia mirabilia fecit. Mirabile enim fuit in conceptione, quod statim ad unam vocem, scilicet Ecce ancilla Domini, etc. concepit mulier de Spiritu sancto. Unde Bernardus O Virgo, quid tardas ? quid trepidas ? profer verbum et suscipe Verbum. Mirabilius, quod sine semine, secundum quod dicit Ps. 84. Terra nostra dabit fructum suum. Mirabilissimum, quod talem virum concepit, adeo sapientem et potentem, sicut Deus Pater potuit ipsum facere. Ier. 31.d. Creavit Dominus novum super terram : femina circumdabit virum. Non dicit puerum, sed virum. Item in nativitate inter alia mirabilia mirabile fuit, quod mater fuit virgo, Deus homo, Verbum caro. Item in Passione mirabile fuit, quod Dominus omnium humiliavit se : Mirabilius, quod usque ad mortem : Mirabilissimum quod usque ad mortem Crucis. Vel mirabilis paupertas, mirabilior penalitas, mirabilissima caritas. De paupertate miratur Ier. 14.b. Quare quasi colonus futurus es in terra et quasi viator declinans ad manendum, etc. Et Mt. 8.c. Vulpes foveas habent et volucres celi nidos ; filius autem hominis non habet, ubi caput suum reclinet. De pena eius dicitur, Lam. 1.d. O vos omnes, qui transitis per viam, attendite et videte, si est dolor, sicut dolor meus. De caritate miratur Apostolus, Rm. 5.a. Ut quid Christus, cum adhuc infirmi essemus secundum tempus pro impiis mortuus est ? Vix enim pro Iusto quis moritur : Nam pro bono {2.60ra} forsitan quis audeat mori. Commendat autem Deus caritatem suam in nobis, quoniam cum adhuc peccatores essemus, Christus pro nobis mortuus est. Sic et in aliis Sacramentis recreationis nostre apparent mirabilia, qui diligenter investigaret.
marg.| {a} Domine, dilexi decorem domus tue] Secunda pars, in qua petit vir iustus, ut non commisceatur malis in futuro : Sed ante petitionem premittit allegationem : et se ostendit habere vestem nuptialem, scilicet caritatem : ut non cum reprobis expellatur ; sed cum domesticis ad nuptias recipiatur. Unde dicit : Domine, dilexi decorem domus tue. Domus Dei est Ecclesia, cuius decor sunt Sancti, qui sunt vasa in honorem, de quibus loquitur Apostolus Rm. capitul. nono,
marg.| {e}. Is. capitul. vigesimo secundo,
marg.| {g}. Suspendam super eum omnem gloriam domus patris eius, vasorum diversa genera : Mali autem, qui modo sunt in Ecclesia numero, sunt turpitudo Ecclesie et vasa in contumeliam. 2Tim. capitul. secundo,
marg.| {c}. In magna domo non solum sunt vasa aurea et argentea ; sed et lignea et fictilia : et quedam quidem in honorem, quedam autem in contumeliam. Si quis autem emundaverit se ab istis, erit vas in honorem. Is. 49.e. Omnibus his velut ornamento vestieris et circumdabis tibi eos, quasi Sponsa.
marg.| Et convenienter cum premisisset : Ut enarrem universa mirabilia tua, quod precipue ad predicatores pertinet, statim adiungit de Caritate, dicens : Domine, dilexi decorem domus tue, quia Caritas necessaria est Predicatori. Unde super illud Lc. capitul. decimo,
marg.| {a}. Misit illos binos ante faciem suam, dicit Glossa Qui fraternum amorem non habet, predicationis officium nullatenus suscipere debet. Et super illud Mt. 4.c. : Vidit duos fratres, Simonem, qui vocatur Petrus : et Andream fratrem eius mittentes rete in mare, dicit Interlin. quod duos dicit : propter geminam caritatem, sine qua nullus in ordine Predicatorum recipi debet. De fraterno igitur amore dicit : Domine, dilexi decorem domus tue. Et de amore Dei subiungit.
marg.| {b} Et locum habitationis glorie tue] id est in ipsa Ecclesia, in qua habitas, diligo gloriam tuam : O Domine, ut scilicet ab hominibus glorificeris. Sed heu ! quia dicitur et vere dicitur Threnorum capitulo primo, b.b Egressus est a filia Sion omnis decor eius. Quare ? Ier. 50.b : « Peccaverunt Domino decori iustitie ». Vel Domum Dei vocat propriam conscientiam, sive animam. De qua dicit Apostolus 1Cor. 3.c. Nescitis, quia templum Dei estis : et Spiritus Dei habitat in vobis ? Et in Ps. 110. Perambulabam in innocentia cordis mei in medio domus mee. Huius domus decorem diligit vir iustus. Qui decor in duobus consistit, scilicet in remotione immunditiarum, videlicet, peccatorum et in ornatu virtutum et bonorum operum. Za. 11.b. Assumpsi mihi duas virgas, unam vocavi decorem et alteram funiculum. Primum fit per penitentiam : Secundum per iustitiam. De his duobus dicitur Mt. 12.d. Cum immundus spiritus exierit, etc. revertens invenit domum scopis mundatam et ornatam : scopis scilicet contritionis et confessionis et satisfactionis, mundatam : et ornatam ornatu virtutum et operum. Is. 1.e. Lavamini, mundi estote, quiescite agere perverse, discite benefacere. Et in Ps. 107. Paratum cor meum, Deus, paratum cor meum. Bis dicit, paratum, sicut templum primo paratur cum pala et scopis, removendo sordes : et secundo admovendo cortinas et spargendo flores. Hec pertinent ad decorem domus. Unde dicit : Domine, dilexi decorem domus tue. Iob. 40.a. Circumda tibi decorem et speciosis induere vestibus. Sed ne hunc decorem proprie glorie ascribat, adiungit : Et locum habitationis glorie tue, id est ipsum cor meum ad hoc diligo, ut inhabitet in eo gloria tua, non mea. Is. 35.a. Gloria Libani data est ei, decor Carmeli. Ps. 113. Non nobis, Domine, non nobis ; sed nomini tuo da gloriam. Et beatus Bernardus : Fidelis revera servus es, si de gloria Domini tui, etsi non exeunte a te ; tamen transeunte per te, nihil tuis manibus adherere contingat.
b Lam. 1.
marg.| {2.60rb} Domus Dei :
- Humanitas Christi. Is. 2.a. Erit mons domus Domini preparatus in vertice montium.
- Beata Virgo. Prv. 9.a. Sapientia edificavit sibi domum et excidit columnas septem.
- Quelibet anima fidelis. Ps. 92. Domum tuam decet sanctitudo. Domine. 1Cor. 3.d. Templum Dei sanctum est, quod estis vos.
- Conscientia pura. Prv. 31.c. Non timebit domui sue a frigoribus nivis. Agg. 1.b. Edificate domum nomini meo.
- Corpus Iusti, 1Cor. 6.d. Membra vestra templum sunt Spiritus sancti, qui habitat in vobis.
- Fides. Mt. 7.d. Venerunt flumina et flaverunt venti et irruerunt in domum illam et non cecidit.
- Quelibet virtus. Ps. 47. Deus in domibus eius cognoscetur.
- Ecclesia militans. Gn. 28.d. Non est hic aliud, nisi domus Dei et porta celi.
- Ecclesia triumphans. Io. 14. In domo Patris mei mansiones multe sunt. 2Cor. 5.a. Domum non manu factam.
- Religio, Iob. 39.a. Quis dimisit onagrum liberum et vincula eius quis solvit, cui dedi in solitudine domum ? Ps. 54. In domo Dei ambulavimus cum consensu.
- Hospitale pauperum. Gn. 35.a. Edificavit Iacob ibi altare et appellavit nomen loci illius domus Dei.
- Vita activa, Prv. 14.a. Sapiens mulier edificat domum suam, scilicet Martha.
- Vita contemplativa. Is. 56.c. Domus mea Domus orationis vocabitur.
- Sacra Scriptura. Ioel. ultim. d. Fons de domo Domini egredietur. Lc. 15.d :Quanti mercenarii in domo Patris mei abundant ?
marg.| Quelibet istarum domorum habet decorem suum et locum habitationis glorie Dei, quam diligit vir iustus. Unde de qualibet dicit : Domine, dilexi decorem domus tue. Sed nimis esset de qualibet prosequi et hoc lectori relinquitur. Et quia sic dilexi decorem, etc. Ideo
marg.| {c} Ne perdas cum impiis] etc. id est cum infidelibus in futuro, quia pietatem, id est cultum Dei abnegant, nec characterem Christiane militie habent.
marg.| {d} Et cum viris sanguinum] id est cum Christianis peccatoribus.
marg.| {e} Vitam meam] ne scilicet cum eis sim in morte perpetua : Vel vitam presentem, scilicet ne citius moriar in presenti propter peccata mea, sicut viri sanguinum. Unde alia littera : Ne auferas cum peccatoribus vitam meam. Prv. 14.b. Domus impiorum delebitur. Ps. 54. Viri sanguinum et dolosi non dimidiabunt dies suos. Eccl. 34.b. Panis egentium vita pauperum est : qui defraudat illum, homo sanguinis est. De his duobus generibus malorum, cum quibus petit non damnari, habetur supra in Ps. 1. Ideo non resurgent impii in iudicio, neque peccatores in consilio Iustorum. Quod ibi sic exponitur : Impii, id est infideles : peccatores ; id est mali Christiani. Hos autem malos Christianos vocat hic, non peccatores ; sed viros sanguinum, quod idem est et plus notat, scilicet servitutem peccati. Vir enim sanguinum est cui dominatur peccatum. Io. 8.d. Qui facit peccatum, servus est peccati. Et qui sint isti, apertius ostendit subiungens.
marg.| {f} In quorum] etc. id est qui operantur iniquitatem, id est peccata, quia peccatum est iniquitas, 1Io. 3.a. Omnis, qui facit peccatum et iniquitatem facit et peccatum est iniquitas. Iste ergo iniquitates sunt in manibus eorum, qui operantur peccatum. Is. 1.e. Manus vestre sanguine plene sunt. Et posset aliquis dicere : Etsi isti multa mala faciant, tamen quandoque multa bona opera faciunt, ergo vel salvabuntur propter huiusmodi bona opera ; vel propter illa peribunt ? Hoc solvit dicens.
marg.| {g} Dextera eorum] etc. id est bona opera, que per dexteram intelliguntur, ut Mt. 6.a. Nesciat sinistra tua, quid faciat dextera tua, remunerantur in temporalibus. Sicut
prol.| beatus Gregorius dicit quod obstetrices, quia mentiendo peccaverant et indignas se fecerant vita eterna, ad quam se preparaverant parcendo pueris Hebreorum, tamen propter pietatem illam remuneravit eas Deus in temporalibus, secundum quod dicitur Ex. 1.d. Quia timuerunt obstetrices Deum, edificavit illis domos. Et Gn. 25.a. habetur, quod Abraham dedit Isaac filio suo possessionem hereditatis ; filiis autem concubinarum largitus est munera. Hoc est idem, quod hic dicitur : Dextera eorum, scilicet qui non sunt filii liberi ; sed filii concubinarum.
marg.| {h} Repleta {2.60va}   est muneribus] mobilium presentium. Sed hereditas reservatur in futuro veris filiis, licet in presenti in labore et paupertate viles reputentur. Sed filii concubinarum, cum mobilia sua in presenti expenderint, in futuro pauperes erunt et abiecti : Unde in hoc Psalmo vir iustus petit, ut cum illis nec in presenti felicitate, nec in futura paupertate societur ; sed potius cum filiis in presenti castigetur et in futuro eterna hereditate ditetur. Unde Augustinus : Hic ure, hic seca. Et alibi Augustinus : Non parcit, ut parcat : ferit, ut misereatur. Vel de hypocritis proprie potest exponi. Dextera eorum repleta est muneribus : quia omnia opera sua bona faciunt, ut recipiant munera, scilicet tria munera : Munus a manu, munus a lingua, munus a corde. Munus a manu, est temporale emolumentum : Munus a lingua, est laus : Munus a corde, favor. Istis tribus muneribus dextera eorum repleta est, quia aliud non querunt. Mt. 6.a. Cum facis eleemosynam, noli ante te tuba canere sicut hypocrite faciunt in Synagogis et in vicis, ut honorificentur ab hominibus : Amen dico vobis, receperunt mercedem suam. Augustinus ; Stultum est inde transitorium querere, unde possimus vitam eternam habere. Item magis proprie dicitur hoc contra prelatos et Iudices nostri temporis, quod dextera eorum repleta est muneribus. Unde Mi. 3.d. Principes eius in muneribus iudicabant, Sacerdotes eius in mercede docebant et Prophete eius in pecunia divinabant. Is. 1.f. Principes tui infideles, socii furum, omnes diligunt munera, sequuntur retributiones, pupillo non iudicant, causa vidue non ingreditur ad eos et cetera. Iob. 15.d. Ignis devorabit tabernacula eorum, qui munera libenter accipiunt, scilicet ignis Inferni. Propter hoc describit Ietro Moysi, Ex. 18.d. quales debeant esse, dicens : Provide de omni plebe viros potentes et timentes Deum : in quibus sit veritas et qui oderint avaritiam et constitue ex eis Tribunos et Centuriones et Quinquagenarios et Decanos, qui iudicent populum omni tempore. Et est bonum thema in Synodo. De omni plebe dicit : quia sine personarum acceptione debent eligi et constitui Iudices et prelati, si in eis inveniantur ista, que sequuntur, scilicet si sint viri potentes : Per quod intelligitur magnanimitas et audacia in bono faciendo et malo persequendo. Ecclesiastic. 7.a. Noli querere fieri Iudex, nisi valeas virtute irrumpere iniquitates. Item Deum timentes, non homines. Unde ibi Eccles. 7. statim sequitur : Ne forte extimescas faciem potentis. Et etiam timentes Deum, dicit : Ne nimis dure tractent subditos. Col. 4.a. Domini, quod iustum est et equum, servis prestate, scientes, quoniam et vos Dominum habetis in celo. Item in quibus sit veritas, ut vere iudicent. Ps. 57. Si vere utique iustitiam loquimini, recte iudicate, filii hominum. Sed Dominus conqueritur Is. 59. a Non est, qui invocet iustitiam : non est, qui iudicet vere. Item qui oderint avaritiam, quantum ad duo, scilicet ut non recipiant munera et hoc excludit cupiditatem : nec retineant non retinenda et hoc excludit avaritiam. De primo dicitur Dt. 16.d. Non accipias personam, nec munera, quia munera excecant oculos sapientum et immutant verba Iustorum. De secundo Lc. 16.c. Facite vobis amicos de mammona iniquitatis, ut cum defeceritis, recipiant vos in eterna tabernacula. Lc. 11.f. Quod superest, date elemosynam : Ibi Glossa Quod superest necessario victui et vestimento, date pauperibus ; et super illum locum Lc. 12.c. Hominis cuiusdam uberes fructus ager attulit, dicit Ambrosius proprium nemo dicat, quod commune est : quia quod plus quam sufficit sumptum, violenter est obtentum. Item idem Ambrosius : Quis tam iniustus, tam avarus, quam qui multorum alimenta, suum non usum, sed abundantiam et delicias facit ? Neque enim maioris est criminis habenti tollere, quam cum possis et abundas, indigentibus denegare. Esurientium panis est, quem tu detines : nudorum indumentum est, quod tu recludis : miserorum absolutio et redemptio est pecunia, quam in terra defodis. Tantorum ergo te scias invadere bona, quantis possis parare, si velis. Contra hos dicit Iob. 31.a. Si manibus meis adhesit macula, id est non.
marg.| {a} Ego autem in innocentia mea ingressus sum] Repetit meritum, quo petit ab eis, scilicet malis separari : Quasi dicat, illi ita faciunt et munera recipiunt et iniquitates sunt in manibus eorum ; sed ego non sic, immo in innocentia mea, non in pecunia mea. 1Tim. 6.b. Qui volunt divites fieri, incidunt in tentationem et laqueum Diaboli.
marg.| {b} {2.60vb} Ingressus sum] viam veritatis et iustitie, quod non esset, si munera diligerem, quia qui festinat ditari, non erit innocens, Prv. 28.c. Et quia sic in innocentia ingressus sum, non debeo perdi cum impiis, sed salvari cum Iustis. Unde Ps. 14. Domine, quis habitabit in tabernaculo tuo, aut quis requiescet in monte sancto tuo ? Qui ingreditur sine macula. Vel Ingressus sum, in Christum. Is. 2.c. Ingredere in petram, id est in Christum. Quomodo ? Ut in ostium. Io. 10.b. Ego sum ostium. Ut in viam, ut in veritatem, ut in vitam. Io. 14.a. Ego sum via, veritas et vita. Ut in vestem. Rm. 13.d. Induite vos Dominum Iesum Christum. Sed certe, qui vult induere talem vestem, id est Christum, debet esse nudus et spoliate se veteri veste. Eph. 4.e. Deponite vos secundum pristinam conversationem veterem hominem : et induite novum, qui secundum Deum creatus est in iustitia et sanctitate veritatis. Sed multi sunt sicut rustici, qui semper vestiunt novas vestes super veteres. 2Cor. 5.a. Nos, qui sumus in hoc tabernaculo, ingemiscimus gravari, eo quod nolumus expoliari, sed supervestiri et ideo confidenter addit.
marg.| {c} Redime me] scilicet sanguine tuo, id est fac, ut redemptio tua prosit mihi, que non fuit auro, vel argento, sed sanguine tuo, 1Pt. 1.c. Non corruptibilibus auro, vel argento redempti estis de vana vestra conversatione, sed pretioso sanguine quasi agni incontaminati et immaculati Christi Iesu. Et dicit hoc Propheta predicendo et petendo beneficium Passionis, vel vir iustus orando, ut efficaciam illius beneficii consequatur. Et licet prius se innocentem ostendisset, tamen adhuc dicit : Redime me, ut ostendat, quod et innocentia et omnia opera nostra sunt inefficacia ad salutem, sine Passione Domini. Unde Ambrosius Nisi unigenitus pro nobis moreretur, homo non redimeretur et non redemptus periret. Nec solum redime me, mihi vitam acquirendo, sed
marg.| {d} Et miserere mei] mihi gratiam conservando. Gregorius Cito bonum perditur, quod a largitore non custoditur. Is. 43.a. Noli timere, Iacob, quia redemi te. Et si hoc facies, sequitur, quod.
marg.| {e} Pes meus stetit] id est stabit.
marg.| {f} In directo] id est non declinabo ad peccatum. Augustinus Nihil aliud est, quam claudicatio spiritualis. Et propter hoc.
marg.| {g} In Ecclesiis benedicam te] gratias agendo et te aliis predicando : ut qui audit, dicat : veni et cortina cortinam trahat. Vel sic : Redime me, eripiendo a presenti seculo nequam, in quo quasi carcere detineor. Rm. 7.d. Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius ? Et preter hec, Miserere mei, dando mihi vitam eternam, non meis meritis, sed tua misericordia. Iob. 9.b. Quantus sum ego, ut respondeam ei et loquar verbis meis cum illo ? Ibi Glossa Verba nostra ad Deum, sunt opera. Sed his non potest homo loqui cum Deo : quia in eis apud subtile iudicium Dei nulla fiducia est, unde subdit Iob. : Qui etiam si habuero quippiam iustum, non respondebo ; sed meum Iudicem deprecabor. Sed tamen quia sperare de misericordia Dei sine meritis precedentibus presumptio est : Ideo non quasi respondendo, sed quasi deprecando sua merita commemorat hic Propheta, vel vir iustus, cum subiungit : Pes enim meus stetit in directo.
marg.| Pes triplex, scilicet rationis, affectionis, operationis. Pes rationis stetit in directo veritatis, non lapsus ad errorem. Pes affectionis stetit in directo caritatis, non lapsus ad vanitatem. Pes operationis stetit in directo iustitie, non lapsus ad iniquitatem. De primo pede Ps. 120. Non det in commotionem pedem tuum, scilicet rationem, ne turbetur per errorem. De secundo Ios. 1.a. Omnem locum, quem calcaverit vestigium pedis vestri, vobis tradam. De directione eius, Os. 12.a. In fortitudine sua directus est cum Angelo, scilicet in oratione. De tertio pede, Iob. 31.a. Si ambulavi in vanitate et festinavit in dolo pes meus. De directione Ps. 89. Opera manuum nostrarum dirige, etc. Et si sic misertus mei fueris : In Ecclesiis benedicam te, Domine, id est in celesti patria, ubi omnes Ecclesie convenient et unum fient. Io. 10.c. Fiet unum ovile et unus pastor. Ibi benedicunt Dominum Iusti in eternum. Ps. octogesimotertio. Beati, qui habitant in domo tua, Domine : in secula seculorum laudabunt te. Item Ps. vigesimoprimo. Apud te est laus mea in Ecclesia magna : vota mea reddam in conspectu timentium eum.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ps. Psalmus 25), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 29/04/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=26&chapitre=26_25)
Signaler un complément d'information

Notes :